မြန်မာနိုင်ငံမှာ အထွေထွေရွေးကောက်ပွဲ ကျင်းပဖို့ တစ်လပဲ လိုပါတော့တယ်။ ကိုဗစ်ကပ်ရောဂါကာလမှာ လွတ်လပ်ပြီး တရားမျှတတဲ့ ရွေးကောက်ပွဲကို စိတ်ချလုံခြုံစွာ၊ အထမြောက်အောင် ကျင်းပနိုင်ပါ့မလားဆိုတာနဲ့ ပတ်သက်ပြီးတော့ ပြည်ထောင်စုရွေးကောက်ပွဲကော်မရှင် ဥက္ကဋ္ဌ ဦးလှသိန်းကို VOA က သီးသန့်ဆက်သွယ်မေးမြန်းထားပါတယ်။
မေး ။ ။ အခုရွေးကောက်ပွဲက တစ်လလောက်ပဲ လိုပါတော့တယ်။ မဲစာရင်းနဲ့ ပတ်သက်ပြီးတော့ ဝေဖန်သံတွေလည်း အများကြီးကြားသိရပါတယ်။ ကွဲလွဲချက်တွေလည်း ရှိတယ်။ ပြန်ပြီးတော့ သုံးသပ်ရရင် လိုအပ်ချက်တွေက ဘာတွေများ ရှိခဲ့လို့ပါလဲ ဆရာ။
ဖြေ ။ ။ ရပ်ကွက်အုပ်ချုပ်ရေးမှူးရဲ့ စာရင်းမှာ မူတည်တာပေါ့။ နောက်တခါ လူဝန်မှုကြီးကြပ်ရေးဌာနကလည်း မှတ်ပုံတင်အမှတ်တွေက လူတိုင်းမရှိပါဘူး။ လူတိုင်းမရှိတဲ့အခါကြတော့ မရှိတဲ့လူတွေကို မစစ်ပေးနိုင်ဘူး။ အဲဒီမှာလဲ ကွက်လပ်တွေ ဇယားတိုင်တွေထဲမှာ ကွက်လပ်တွေ ပါလာနိုင်တယ်။ ဝန်ကြီးဌာနအသီးသီးက အကူအညီပေးတဲ့ ဝန်ထမ်းတွေ ရိုက်တဲ့နေရာမှာလည်း ကျွမ်းကျင်မှု၊ မကျွမ်းကျင်မှုပေါ် မူတည်ပြီးတော့ မဲစာရင်းက ကပ်တာတွေ၊ ပျောက်တာတွေ ပါလာတာပေါ့။ ဒါကြောင့်မို့ ပထမအကြိမ် မဲစာရင်းတွေ ကပ်ပြီးတဲ့အချိန်မှာ တခါတည်း ခွင့်ပြုတောင်းဆိုလိုက်တာက တစ်အချက်က မပါရင် တောင်းဆိုပါ။ မဲစာရင်းလာကြည့်ပြီးတော့ မဲစာရင်းထဲမှာ ကိုယ့်နာမည်မပါရင် တောင်းဆိုပါ။ ကြည့်လိုက်တဲ့အခါကြတော့ ပထမအကြိမ် မဲစာရင်းမှာ (၃၇) သန်းခွဲ ကျနော်တို့ ကြေညာခဲ့တယ်။ အဲဒီမှာ အခုနပြောတဲ့ မှားယွင်းတာ၊ ပြင်ဆင်တာ၊ တောင်းဆိုတာ၊ count လုပ်တာ တစ်သိန်းနဲ့ တစ်သောင်းပဲ ရှိတယ်။ Percent နဲ့တွက်ရင် 0.5 ပဲ ရှိတယ်။ အမှန်က ရာနှုန်းအားဖြင့် တစ်ရာခိုင်နှုန်းတောင် မရှိပါဘူး။
မေး ။ ။ ၂၀၁၅ ခုနှစ်တုန်းက မဲစာရင်းကို ပထမအကြိမ်ကတည်းက Online ကနေ စစ်လို့ရခဲ့တယ်။ အခုကတော့ ဒုတိယအကြိမ်ကျမှ Online ကနေ စစ်လို့ရတာ ဘာဖြစ်လို့လဲဆိုတာကို မေးကြတဲ့လူတွေ ရှိပါတယ်။
ဖြေ ။ ။ ပထမအကြိမ်ကတော့ (၃) မျိုးလုံး မှားနိုင်တယ်။ မိမိနာမည် မပါလာတာလည်း ရှိနိုင်တယ်။ ကွယ်လွန်သူတွေ ပါနေတာလည်း ရှိနိုင်တယ်။ အခုနလို အမှားတွေလည်း ရှိနိုင်တယ်။ ဒီဟာမပြင်နိုင်ဘဲ ကျနော်တို့ Online တင်ရင် အလကားပါပဲ။ ဒါကြောင့်မို့ အမှန်ရအောင် ပထမတစ်ကြိမ်က ဘာမှမလုပ်ဘူး။ ဒီသုံးချက်ကို ပြည်သူက လာကြည့်ပါ။ မပါရင် တောင်းဆိုပါ။ မပါသင့်တဲ့လူ ပါနေကြမို့၊ မှားနေလျှင်ပြင်ပါ။ ဒီသုံးချက်ပြည့်တော့ အခုဆိုရင် ဘာသံမှ မကြားရတော့ဘူး။ ကျနော်တို့ တစ်ချက်တည်းသာ ရေးလိုက်ရင် ပိုပြီးတော့ ဒီထက်ဆူညံသွားအုံးမယ်။
မေး ။ ။ နောက်တစ်ခုက မဲစာရင်းထဲမှာ နိုင်ငံတကာလူ့အခွင့်အရေးအဖွဲ့အစည်းတွေ အများဆုံးဝေဖန်နေကြတာကတော့ ပြည်ပမှာရှိနေကြတဲ့ မူစလင်ဒုက္ခသည်တွေ၊ ရိုဟင်ဂျာဒုက္ခသည်တွေနဲ့ ပတ်သက်ပြီးတော့ သူတို့ကို ဘာဖြစ်လို့ မဲစာရင်းထဲမှာ မထည့်ဘူးလဲဆိုပြီးတော့ မကြာခဏ ထောက်ပြနေတဲ့ မေးခွန်းတွေ ရှိပါတယ်။
ဖြေ ။ ။ မဲစာရင်းထဲပါဖို့ကတော့ အချက် (၂) ချက် လိုအပ်တယ်။ တစ်အချက်က အသက် (၁၈) နှစ်ပြည့်ပြီသူ ဖြစ်ရမယ်။ နှစ်အချက်က အဲဒီလူက နိုင်ငံသား၊ ဧည့်နိုင်ငံသား၊ နိုင်ငံသားဖြစ်ခွင့်ရသူ ဖြစ်ရမယ်။
မေး ။ ။ ဒီရွေးကောက်ပွဲ မဲဆွယ်စည်းရုံးရေးအတွက်ကို ပါတီအသီးသီးက မဲဆွယ်စည်းရုံးတဲ့နေရာမှာ သူတို့မိန့်ခွန်းတွေကို ရုပ်သံလွှင့်တဲ့ကိစ္စမှာ ရွေးကောက်ပွဲကော်မရှင်ကနေ သူတို့ကြိုတင်ပေးပို့တဲ့ မိန့်ခွန်းတွေကို ဆင်ဆာဖြတ်တယ်ဆိုပြီး ပြောနေကြပါတယ်။ တည်ဖြတ်တာရှိတယ်လို့ ပြောနေကြပြီးတော့ လူ့ဘောင်သစ်ပါတီ၊ ပြည်သူ့ပါတီ - ပါတီပေါင်း (၆) ခုလောက် ရှိမယ်ထင်ပါတယ်။ သူတို့ကနေ ရုပ်မြင်သံကြားကနေ သူတို့မပြောတော့ပါဘူးဆိုပြီးတော့ ဆန္ဒပြတဲ့သဘောအနေနဲ့ သူတို့တွေ မလုပ်တော့ဘူးလို့ ကြေညာထားတာကို တွေ့ရပါတယ်။ အဲဒါနဲ့ ပတ်သက်လို့ ရွေးကောက်ပွဲကော်မရှင်ရဲ့ သဘောထားကို သိပါရစေ။
ဖြေ ။ ။ ကျနော်တို့ ရွေးကောက်ပွဲကော်မရှင်က (၉၂) ပါတီ ပြိုင်တယ်။ ပြိုင်တဲ့အခါကြတော့ မဲဆွယ်စည်းရုံးရေးကာလအတွင်းမှာ ပြောချင်တဲ့ မိန့်ခွန်းတွေရှိရင် ပေးပို့ဖို့အတွက် ကျနော်တို့ အကြောင်းကြားပါတယ်။ အဲဒီလို အကြောင်းကြားတဲ့နေရာမှာ ပေးပို့ရမယ့် အကြောင်းအရာက (၃) ချက်တည်း။ (၁) ပါတီရဲ့ မူဝါဒကို ပြောပါ။ (၂) ပါတီရဲ့သဘောထား။ (၃) ပါတီလုပ်ငန်းစဉ်။ ဒီ (၃) ချက်ကလွဲရင် ပိုလက်မခံဘူး။ ပြောစရာ (၁၅) မိနစ်ပဲ ပေးထားတယ်။ အဲဒီခေါင်းစဉ် (၃) ခုထက် ပိုပြောရင်ဖြစ်စေ၊ မပါတာပြောတာဖြစ်စေ ကျနော်တို့ သတ်မှတ်ဘောင်ကနေ ကျော်သွားပြီ။ အဲဒီလိုမဟုတ်ဘဲ ပါလာတဲ့အခါ မည်သည့်ပါတီမဆို ကျနော်တို့ဖြတ်တယ်။ (၉၂) ပါတီလုံး ကျနော်တို့ တည်ဖြတ်တယ်။ (၉၂) ပါတီမှာမှ ခင်များပြောတဲ့ (၃) ပါတီ (၄) ပါတီကလွဲ ကျန်တဲ့ပါတီတွေက ဖြတ်တောက်တာကို လက်ခံတယ်။ ဒီ (၃) ချက်ပြောဆိုတာကို လက်ခံတယ်။ ပြန်ပြင်ပြီးတော့ လွှင့်တယ်။ ဒီပါတီ (၃) ခု (၄) ခုပဲ ကျနော်တို့ ပြန်မပြင်ဘူး၊ boycott လုပ်တယ်။ ဒါကတော့ ကျနော် မတတ်နိုင်ဘူး။
မေး ။ ။ လူ့အခွင့်အရေးအဖွဲ့အစည်းကတော့ ဒါ လွတ်လပ်စွာ ထုတ်ဖော်ပြောဆိုခွင့်ကို ပိတ်ပင်တားဆီးတဲ့သဘော ဖြစ်နေတယ်ဆိုပြီး ဝေဖန်ကြတာတွေ ရှိလို့ပါ။
ဖြေ ။ ။ Freedom of Expression ဆိုတာကို ကျနော်တို့ လက်ခံတယ်။ ဒီမိုကရေစီနိုင်ငံမှာ ရှိကိုရှိရမယ်။ သို့သော်လဲ အဲဒီ Expression တွေက သူများ လူတစ်ဦးတစ်ယောက် အဖွဲ့အစည်းတွေကို မထိခိုက်ဖို့တော့ လိုတယ်။ မခိုင်လုံတဲ့အချက်တွေနဲ့ မပြောဖို့တော့လိုတယ်။ ဒါဆိုရင်တော့ ကျနော်တို့က တည်ဖြတ်ရမှာပဲ။
မေး ။ ။ အခု ရွေးကောက်ပွဲကလဲ ကျင်းပတော့မယ့်ဆိုတော့ ပြည်တွင်းပြည်ပက Observers ရွေးကောက်ပွဲလေ့လာမယ့် အဖွဲ့အစည်းတွေရဲ့ အခြေအနေ ဘယ်လိုရှိပါသလဲရှင့်။
ဖြေ ။ ။ ပြည်တွင်းမှာ နှစ်မျိုးလျှောက်ပါတယ်။ ပြည်ထောင်စုရွေးကောက်ပွဲကော်မရှင်ကို တိုက်ရိုက်လျှောက်တာရှိတယ်။ သက်ဆိုင်ရာ တိုင်းဒေသကြီးပြည်နယ်၊ ခရိုင် ကော်မရှင်အဖွဲ့ခွဲကို လျှောက်တာရှိတယ်။ အဲဒီမှာ ကျနော်တို့ ပြည်ထောင်စုရွေးကောက်ပွဲကော်မရှင်ကို ပြည်တွင်းလေ့လာသူ (၁၃) ဖွဲ့ လျှောက်တယ်။ ဦးရေကတော့ (၉၄၃၃) ဦး။ နောက်သက်ဆိုင်ရာ တိုင်းဒေသကြီးနဲ့ ခရိုင်ကော်မရှင်တွေကိုတော့ အဖွဲ့ (၄၀) လျှောက်တယ်။ အဖွဲ့ပေါင်း (၄၀)။ အဲဒီမှာ လျှောက်တဲ့အရေအတွက်က (၁၉၄၀)။ ပေါင်းပြောမယ်ဆိုရင်တော့ အဖွဲ့ပေါင်း (၅၃) ဖွဲ့ ရှိတယ်။ လေ့လာသူက (၁၁၃၇၃) ယောက် ရှိတယ်။ ကျနော်တို့ ခွင့်ပြုပြီးပြီ။ ဒါကတော့ ပြည်တွင်းအဖွဲ့တွေ။ ပြည်ပကနေ လာပြီးလေ့လာတဲ့အဖွဲ့က နှစ်ဖွဲ့ ရှိတယ်။ Asian Network for Free Elections (ANFREL) - သူက (၅၅) ဦး လျှောက်ထားတယ်။ နောက် Carter Center ရှိတယ်။ သူက (၇၀) လျှောက်ထားတယ်။ ကိုဗစ်ကြောင့် ဒီမှာရောက်ရင် သူတို့က quarantine ဝင်ရမှာကိုကြောက်လို့ ဒီနှစ်တော့ သိပ်မလာတော့ဘူး။ ဒီနှစ်ဖွဲ့ကတော့လာမယ်။ နောက်ပြီးတော့ နိုင်ငံခြားသံရုံးတွေက နှစ်ရာနီးပါး လျှောက်ထားတယ်။ စုစုပေါင်းတော့ သုံးရာကျော် ရှိပါတယ်။
မေး ။ ။ မီဒီယာရဲ့ အခန်းကဏ္ဍ။ မီဒီယာတွေနဲ့ ရွေးကောက်ပွဲကော်မရှင်တို့ရဲ့ ဆက်ဆံရေးအခြေအနေလေးကော ရှင်းပြပေးပါအုံးရှင့်။
ဖြေ ။ ။ မီဒီယာတွေနဲ့တော့ ကျနော်တို့က မြန်မာနိုင်ငံသတင်းမီဒီယာကောင်စီ (Myanmar Press Council – MPC) နဲ့ ချိတ်ဆက်ပြီးတော့ ဆွေးနွေးပွဲတွေလုပ်တယ်။ ပြန်ကြားချက်တွေ ပူးတွဲဆောင်ရွက်ချက်တွေ လုပ်တယ်။ ဒါက သတင်းမီဒီယာကောင်စီနဲ့။ ကျနော်တို့ ကော်မရှင်နဲ့ ပတ်သက်လို့ misinformation မမှန်သတင်းတွေ၊ သတင်းမီဒီယာနဲ့ ချိတ်ဆက်ပြီးတော့ ဒါကိုတိုက်ဖျက်သလို၊ ဆောင်ရွက်ပေးဖို့ သူကို သတင်းပေးပို့ပါတယ်။ မီဒီယာကောင်စီကလဲ မှန်တဲ့အလျှောက် သက်ဆိုင်ရာ သတင်းဂျာနယ်တွေကို ခေါ်ပြီးနောက် ဒါကိုမလုပ်ပါနဲ့၊ ဒါနဲ့ငြိ့တယ်ဆိုပြီး ညှိနှိုင်းဆောင်ရွက်နေပါတယ်။ ဒါကြောင့်မို့ misinformation တွေက ယခင်ကထက်စာရင် နည်းလာတယ်လို့ ယူဆပါတယ်။
မေး ။ ။ အားလုံးစိတ်ဝင်စားနေကြတာကတော့ တပ်မတော်ဘက်က ကြိုတင်မဲတွေနဲ့ ပတ်သက်ပြီးတော့ ဘယ်လိုအခြေအနေ ရှိပါသလဲ။ နောက်တခုက တပ်ထဲမှာ မဲရုံတွေ မထားတော့ဘဲနဲ့ တပ်ပြင်ကို ထုတ်မယ့်အခြေအနေက ဘယ်လိုမျိုး ညှိနှိုင်းထားတာ ရှိပါသလဲရှင့်။
ဖြေ ။ ။ တပ်ဧရိယာအတွင်းမှာ မလုပ်ဖို့ကို ဥပဒေ၊ နည်းဥပဒေတွေနဲ့ ပြဌာန်းလိုက်ပါပြီ။ ဒါကလဲ အတည်ဖြစ်သွားပါပြီ။ ဘာကြောင့် တပ်မဲရုံတွေကို အပြင်ထုတ်ရသလဲဆိုတာကို ကျနော်တို့ ရှင်းလင်းပြောပြပြီ ဖြစ်ပါတယ်။ ဘာကြောင့်လဲဆိုတော့ တပ်မဲရုံတွေက တပ်ထဲမှာ လုပ်တဲ့အတွက် ဝင်ရောက်ကြည့်ရှု့လေ့လာမယ့် ပုဂ္ဂိုလ်တွေအတွက် အနှောင့်အယှက် အတားအဆီးသဘောမျိုး သူတို့မှာ ခံစားနေရတယ်။ ဘာဖြစ်လို့လဲဆိုတော့ တပ်ထဲဝင်ရင် လုံခြုံရေးအရ စစ်ဆေးရတယ်။ ပြီးတော့ ဝင်ခွင့်ပြီးတဲ့အခါမှာလဲ အခြေအနေပေါ် မူတည်ပြီးတော့ အနှောင့်အယှက်သဘောမျိုး ရှိနေတယ်လို့ ယူဆမှာပေါ့။ ဒါကြောင့်မို့ ကျနော်တို့က လေ့လာသူတွေ မှန်သမျှ လွတ်လွတ်လပ်လပ် လေ့လာနိုင်အောင် တပ်မဲရုံမှန်သမျှ တပ်ရဲ့အပြင်ဘက် လာကြည့်ရှု့တဲ့လူတွေ စစ်ဆေးမခံရတဲ့နေရာကို တပ်မဲရုံထားဖို့ ညှိနှိုင်းပြီးတော့ အပြင်ဘက်ကို ရောက်လာခဲ့တာပါ။ အပြင်ဘက်ကြတော့ နှစ်မျိုး ရှိပြန်တယ်။ တချို့တပ်တွေက ဟိုးသီးခြားနေရာမှာ တပ်တည်ဆောက်ထားတဲ့ တပ်တွေရှိတယ်။ တချို့တပ်တွေကတော့ မြို့နဲ့ မနီးမဝေး၊ ရပ်ကွက်နဲ့ မနီးမဝေးမှာရှိတဲ့ တပ်တွေရှိတယ်။ အဲဒီတော့ တပ်မဲမှာ နှစ်မျိုး ရှိလာတယ်။ သီးခြားတပ်မဲရုံဆိုတာ ရှိလာတယ်။ သူက ဘယ်ရပ်ကွက်နဲ့မှ မနီးဘူး။ ငါးမိုင်၊ ခြောက်မိုင်၊ ခုနှစ်မိုင် ဝေးတယ်။ အဲဒီတော့ ရပ်ကွက်က လာပေးလို့ မရဘူး။ သူကနေ ရပ်ကွက်ထဲ လာပေးဖို့လဲ အဆင်မပြေဘူး။ အဲဒီလိုမျိုးကို တပ်မဲသီးသန့်ဆိုပြီး တပ်ရဲ့ပြင်ပဧရိယာ အနီးဆုံးနေရာမှာ ကျနော်တို့ တပ်မဲရုံကို လုပ်ပေးတယ်။ နောက်တခုက ရပ်ကွက်တွေနဲ့ နီးတယ်။ မြို့ဧရိယာထဲမှာ ပါတယ်ဆိုရင်တော့ အဲဒီမြို့ဧရိယာ ရပ်ကွက်နဲ့ပေါင်းပြီးတော့ အရပ်သားတွေနဲ့ ပေါင်းပြီးတော့ အရပ်သားမဲရုံနဲ့ ပေါင်းထားတဲ့ တပ်မဲရုံဆိုတာ ရှိတယ်။ နှစ်မျိုး ရှိတယ်။ တပ်မတော်သားတွေနဲ့ မိသားစုဝင်တွေရှိတဲ့ သက်သက်မဲရုံက တစ်ခု။ အရပ်သားမဲဆန္ဒရှင်တွေနဲ့ ပေါင်းပြီးတော့ လုပ်ထားတဲ့ မဲရုံကတစ်ခု။ အဲဒီလို နှစ်မျိုးတော့ ရှိတယ်။ ဒါပေမဲ့ အဲဒီနှစ်မျိုးလုံးမှာ ချိတ်ဆက်ပြီးတော့ ဆောင်ရွက်တဲ့နေရာမှာ အဆင်ပြေပါတယ်။
မေး ။ ။ လုံခြုံရေးနဲ့ ဆက်စပ်ပြီးတော့ ရွေးကောက်ပွဲ မကျင်းပနိုင်မယ့် စစ်ရေးပဋိပက္ခတွေ ဖြစ်နေတဲ့ နေရာတွေ ရှိပါတယ်။ ဥပမာ ရခိုင်ပြည်နယ်မှာဆိုရင်လဲ တော်တော်လေးကို တချို့မြောက်ပိုင်းဘက်မှာ မလုပ်နိုင်ဘူးပေါ့။ ဥက္ကဋ္ဌကြီးကိုယ်တိုင် သွားပြီးတော့ ညှိနှိုင်းတာ ရှိခဲ့တဲ့ ဝဒေသမှာကော၊ ရှမ်းမြောက်ပိုင်း အဲဒီလိုဒေသတွေမှာ ရွေးကောက်ပွဲနဲ့ ပတ်သက်ပြီးတော့ ကျင်းပနိုင်ခြေ ရှိပါသလားရှင့်။
ဖြေ ။ ။ ကျနော်တို့ ဝဒေသကို သွားပြီးတော့ ရွေးကောက်ပွဲ ကျင်းပနိုင်ဖို့ အခြေအနေ ရှိမရှိ သွားရောက်လေ့လာခဲ့ပါတယ်။ အဲဒီ ဝဒေသကလဲ တကယ်တော့ ရွေးကောက်ပွဲကျင်းပဖို့ အခြေအနေ ရှိပါတယ်။ ရွေးကောက်ပွဲ လုပ်မယ်ဆိုရင် သူတို့ ကြည်ကြည်ဖြူဖြူ ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မယ့် အခြေအနေ ရှိပါတယ်။ ဒါပေမဲ့ ကျနော်တို့ အားနည်းချက်တစ်ခု သွားတွေ့တာက အဲဒီ ဝဒေသ (၅) မြို့နယ်မှာရှိတဲ့ လူဦးရေး (၅) သိန်းလောက်မှာ နိုင်ငံသားစီစစ်ရေးကဒ်ပြား နှစ်သောင်းလောက်ပဲ ရှိတယ်။ ကျနော်တို့က နိုင်ငံရေးကဒ်ပြားပေါ် အခြေခံပြီးတော့ မဲစာရင်းတွေ ထုတ်တယ်။ သူတို့က (၅) သိန်းလောက် ရှိတယ်။ နိုင်ငံခြားစီစစ်ရေးကဒ်က နှစ်သောင်းလောက်ပဲ ရှိတယ်။ ကျန်တဲ့ သူတို့ထုတ်ပေးထားတဲ့ ဝနိုင်ငံသားကဒ်တော့ ရှိတယ်။ ဒါကတော့ ကျနော်တို့အစိုးရက လုပ်ပေးထားတဲ့ ကဒ်မဟုတ်တဲ့အတွက် ကျနော်တို့ အသုံးပြုလို့ မရဘူး။ ဒါပေမဲ့ ကျနော်တို့က (၅) သိန်းလုံးကို နိုင်ငံသားစီစစ်ရေးကဒ်ပြား ရဖို့ကိုတော့ အချိန်ယူပြီးတော့ လုပ်ရမှာမို့ အချိန်မီအောင် ဆောင်ရွက်ပေးနိုင်တဲ့အခါကြရင် ရွေးကောက်ပွဲလုပ်ဖို့ အစီအစဉ် ရှိပါတယ်။ အခုတော့ ဝဒေသတွေကတော့ ချန်လှပ်ထားခဲ့ရမယ့် အခြေအနေကို ရောက်ပါတယ်။
အခုနပြောတဲ့ ရခိုင်တို့၊ တချို့လက်နက်ကိုင် ပဋိပက္ခ ဖြစ်နေတာတွေကတော့ အခုအချိန်မှာ ကာကွယ်ရေးဝန်ကြီးဌာန၊ ပြည်ထဲရေးဝန်ကြီးတို့က တည်ငြိမ်အေးချမ်းစွာ ကျင်းပနိုင်ခြေ ရှိမရှိ သဘောထားတွေ ကျနော်တို့ တောင်းခံထားပါတယ်။ တောင်းခံထားတော့ သူတို့ဆီက သဘောထားတွေ ရလာပြီဆိုရင် အဲဒီသဘောထားကို အခြေခံပြီးတော့ ရွေးကောက်ပွဲ မကျင်းပနိုင်တဲ့ မြို့နယ်တွေကို ကြေညာပေးသွားပါမယ်။ ဒါပေမဲ့ အဲဒီအခြေအနေတော့ ကျနော်တို့ စောင့်ဆိုင်းပြီးတော့ ကြည့်နေတဲ့ အခြေအနေမှာပါ။ မကြာခင်တော့ ကြေညာနိုင်မယ်လို့ မျှော်လင့်ပါတယ်။
မေး ။ ။ ရွေးကောက်ပွဲ လေ့လာနေတဲ့ အဖွဲ့တွေရဲ့ သုံးသပ်ချက်။ သူတို့ စစ်တမ်းတွေ ကောက်ယူတဲ့အခါမှာ ဒီကပ်ရောဂါကာလကြီးမှာ ရွေးကောက်ပွဲလာပြီး မဲပေးနိုင်ဖို့ ခန့်မှန်းခြေက (၄၅) ရာခိုင်နှုန်းလောက်ပဲ ရှိတယ်ဆိုတော့ ရွေးကောက်ပွဲတစ်ခု ဖြစ်မြောက်ဖို့အတွက် ဘယ်နှစ်ရာခိုင်နှုန်းလောက်ထိ မဲ လာပေးမှ ရွေးကောက်ပွဲ အထမြောက်တယ်လို့ ခေါ်နိုင်ပါသလဲရှင့်။
ဖြေ ။ ။ မဲပေးနိုင်တဲ့ ရာခိုင်နှုန်းက ရွေးကောက်ပွဲမှာ ဥပဒေမှာက ဘယ်နား ဘယ်နှစ်ရာခိုင် လာပြီးမဲပေးမှ အောင်မြင်တယ်ဆိုတာ ပြဌာန်းထားတာ မရှိဘူး။ အများဆုံးရတဲ့လူ အနိုင်ယူဆိုတဲ့အတွက် လာပေးတဲ့လူရဲ့ အရေအတွက်ထဲမှာ အများဆုံးရတဲ့လူက နိုင်မှာပဲ။ ကျနော်ကတော့ ဥပဒေကြောင်းအရတော့ ဒီလိုပဲ သဘောပေါက်ထားတယ်။ တချို့ကတော့ (၅၀) မကျော်ရင် ရွေးကောက်ပွဲ အထမမြောက်ဘူးဆိုတာတွေက အဲဒါတွေက ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံ ပြောင်းတဲ့အခါမှာသာပါတာ။ ကျနော်တို့ ရွေးကောက်ပွဲသည် သာမန်ရွေးကောက်ပွဲ၊ လွှတ်တော်ကိုယ်စားလှယ် ရွေးကောက်ပွဲမှာ ရာနှုန်းသတ်မှတ်ထားတာ မရှိဘူး။ လာပေးတဲ့လူတွေထဲမှာ အများဆုံး မဲရသူက အနိုင်ရတယ်။ ဒါကြောင့်မို့ ရာနှုန်းသတ်မှတ်ချက်နဲ့ ကြည့်တာကို မစိုးရိမ်ဘူး။ လာပေးတဲ့ အများဆုံးရတဲ့လူကို ကျနော်တို့ အနိုင်ပေးမှာ။ ဒါက ဥပဒေပါ။
မေး ။ ။ တကယ်လို့ ဒီကပ်ရောဂါက ဆက်ပြီးတော့ ဆိုးနေမယ်ဆိုရင်ကော ရွေးကောက်ပွဲ ရွှေ့ဆိုင်းဖို့ အလားအလာ ရှိပါသလား။
ဖြေ ။ ။ ကိုဗစ်ကာလမှာ ကျင်းပသွားတဲ့ တောင်ကိုရီးယား၊ စင်္ကာပူ၊ သီရိလင်္ကာတို့ ရှိပြီသားတွေ။ သူတို့လဲ ကိုဗစ်ကာလမှာ လုပ်သွားတယ်။ အခု ကျနော်တို့ထက်စောတဲ့ အမေရိကန်မှာတောင် လုပ်မှာမဟုတ်လား။ နိုဝင်ဘာလ (၃) ရက်နေ့။ ကျနော်တို့ထက် အသေအပျောက် အများကြီး ရှိနေတာ ရွှေ့လား။ အမေရိကန်မှာ။ အမေရိကန်သမ္မတ ရွေးကောက်ပွဲ လုပ်မှာပဲ မဟုတ်လား နိုဝင်ဘာလ (၃) ရက်နေ့။ အဲဒီလောက် ဆိုးဝါးနေတဲ့ နိုင်ငံကြီးမှာတောင် လုပ်နေတာ ကျနော်တို့က သူလောက် ရာနှုန်းနည်းတဲ့ နေရာက မလုပ်ဘူးဆိုရင် ဘာအကြောင်းပြမလဲ။ အဲဒီအခါ ကျနော်တို့က ကျန်းမာရေးရှုထောင့်ကို မကြည့်ဘဲနဲ့ လုပ်တာမဟုတ်ဘူး။ ကျန်းမာရေးရှုထောင့်ကကြည့်ပြီး လုပ်မယ်။ ဒါကြောင့်မို့ ကျနော်တို့က ကိုဗစ်-၁၉ ရောဂါ ကာကွယ်ကုသထိန်းချုပ်ရေး ဗဟိုအဆင့်၊ အမျိုးသားကော်မတီ ဗဟိုအဆင့်ရဲ့ လမ်းညွှန်မှုကို လိုက်နာယူထားတယ်။ ကျန်းမာရေးနဲ့ အားကစားဝန်ကြီးဌာနကထုတ်တဲ့ လမ်းညွှန်မှုလည်း ယူထားတယ်။ နောက် ဒေသဆိုင်ရာ အုပ်ချုပ်ရေးအဖွဲ့တွေရဲ့ ကန့်သတ်ချက်တွေကိုလည်း လိုက်နာနေတော့ လွတ်လပ်ပြီး တရားမျှတတဲ့ ရွေးကောက်ပွဲဖြစ်အောင် ကျနော်တို့ ကြိုးစားဆောင်ရွက်သွားမှာပါ။ ပြည်သူသာ အဓိကဆိုတာ လိုပါတယ်။ ပြည်သူတွေ ပူးပေါင်းကူညီဖို့ လိုပါတယ်။
===Unicode===
မွနျမာနိုငျငံမှာ အထှထှေရှေေးကောကျပှဲ ကငြျးပဖို့ တဈလပဲ လိုပါတော့တယျ။ ကိုဗဈကပျရောဂါကာလမှာ လှတျလပျပွီး တရားမြှတတဲ့ ရှေးကောကျပှဲကို စိတျခလြုံခွုံစှာ၊ အထမွောကျအောငျ ကငြျးပနိုငျပါ့မလားဆိုတာနဲ့ ပတျသကျပွီးတော့ ပွညျထောငျစုရှေးကောကျပှဲကောျမရှငျ ဥက်ကဋ်ဌ ဦးလှသိနျးကို VOA က သီးသန့ျဆကျသှယျမေးမွနျးထားပါတယျ။
မေး ။ ။ အခုရှေးကောကျပှဲက တဈလလောကျပဲ လိုပါတော့တယျ။ မဲစာရငျးနဲ့ ပတျသကျပွီးတော့ ဝဖေနျသံတှလေညျး အမြားကွီးကွားသိရပါတယျ။ ကှဲလှဲခကြျတှလေညျး ရှိတယျ။ ပွနျပွီးတော့ သုံးသပျရရငျ လိုအပျခကြျတှကေ ဘာတှမြေား ရှိခဲ့လို့ပါလဲ ဆရာ။
ဖွေ ။ ။ ရပျကှကျအုပျခြုပျရေးမှူးရဲ့ စာရငျးမှာ မူတညျတာပေါ့။ နောကျတခါ လူဝနျမှုကွီးကွပျရေးဌာနကလညျး မှတျပုံတငျအမှတျတှကေ လူတိုငျးမရှိပါဘူး။ လူတိုငျးမရှိတဲ့အခါကွတော့ မရှိတဲ့လူတှကေို မစဈပေးနိုငျဘူး။ အဲဒီမှာလဲ ကှကျလပျတှေ ဇယားတိုငျတှထေဲမှာ ကှကျလပျတှေ ပါလာနိုငျတယျ။ ဝနျကွီးဌာနအသီးသီးက အကူအညီပေးတဲ့ ဝနျထမျးတှေ ရိုကျတဲ့နရောမှာလညျး ကြှမျးကငြျမှု၊ မကြှမျးကငြျမှုပေါျ မူတညျပွီးတော့ မဲစာရငျးက ကပျတာတှေ၊ ပြောကျတာတှေ ပါလာတာပေါ့။ ဒါကွောင့ျမို့ ပထမအကွိမျ မဲစာရငျးတှေ ကပျပွီးတဲ့အခြိနျမှာ တခါတညျး ခှင့ျပွုတောငျးဆိုလိုကျတာက တဈအခကြျက မပါရငျ တောငျးဆိုပါ။ မဲစာရငျးလာကွည့ျပွီးတော့ မဲစာရငျးထဲမှာ ကိုယ့ျနာမညျမပါရငျ တောငျးဆိုပါ။ ကွည့ျလိုကျတဲ့အခါကွတော့ ပထမအကွိမျ မဲစာရငျးမှာ (၃၇) သနျးခှဲ ကနြောျတို့ ကွညောခဲ့တယျ။ အဲဒီမှာ အခုနပွောတဲ့ မှားယှငျးတာ၊ ပွငျဆငျတာ၊ တောငျးဆိုတာ၊ count လုပျတာ တဈသိနျးနဲ့ တဈသောငျးပဲ ရှိတယျ။ Percent နဲ့တှကျရငျ 0.5 ပဲ ရှိတယျ။ အမှနျက ရာနှုနျးအားဖွင့ျ တဈရာခိုငျနှုနျးတောငျ မရှိပါဘူး။
မေး ။ ။ ၂၀၁၅ ခုနှဈတုနျးက မဲစာရငျးကို ပထမအကွိမျကတညျးက Online ကနေ စဈလို့ရခဲ့တယျ။ အခုကတော့ ဒုတိယအကွိမျကမြှ Online ကနေ စဈလို့ရတာ ဘာဖွဈလို့လဲဆိုတာကို မေးကွတဲ့လူတှေ ရှိပါတယျ။
ဖွေ ။ ။ ပထမအကွိမျကတော့ (၃) မြိုးလုံး မှားနိုငျတယျ။ မိမိနာမညျ မပါလာတာလညျး ရှိနိုငျတယျ။ ကှယျလှနျသူတှေ ပါနတောလညျး ရှိနိုငျတယျ။ အခုနလို အမှားတှလေညျး ရှိနိုငျတယျ။ ဒီဟာမပွငျနိုငျဘဲ ကနြောျတို့ Online တငျရငျ အလကားပါပဲ။ ဒါကွောင့ျမို့ အမှနျရအောငျ ပထမတဈကွိမျက ဘာမှမလုပျဘူး။ ဒီသုံးခကြျကို ပွညျသူက လာကွည့ျပါ။ မပါရငျ တောငျးဆိုပါ။ မပါသင့ျတဲ့လူ ပါနကွေမို့၊ မှားနလြှေငျပွငျပါ။ ဒီသုံးခကြျပွည့ျတော့ အခုဆိုရငျ ဘာသံမှ မကွားရတော့ဘူး။ ကနြောျတို့ တဈခကြျတညျးသာ ရေးလိုကျရငျ ပိုပွီးတော့ ဒီထကျဆူညံသှားအုံးမယျ။
မေး ။ ။ နောကျတဈခုက မဲစာရငျးထဲမှာ နိုငျငံတကာလူ့အခှင့ျအရေးအဖှဲ့အစညျးတှေ အမြားဆုံးဝဖေနျနကွေတာကတော့ ပွညျပမှာရှိနကွေတဲ့ မူစလငျဒုက်ခသညျတှေ၊ ရိုဟငျဂြာဒုက်ခသညျတှနေဲ့ ပတျသကျပွီးတော့ သူတို့ကို ဘာဖွဈလို့ မဲစာရငျးထဲမှာ မထည့ျဘူးလဲဆိုပွီးတော့ မကွာခဏ ထောကျပွနတေဲ့ မေးခှနျးတှေ ရှိပါတယျ။
ဖွေ ။ ။ မဲစာရငျးထဲပါဖို့ကတော့ အခကြျ (၂) ခကြျ လိုအပျတယျ။ တဈအခကြျက အသကျ (၁၈) နှဈပွည့ျပွီသူ ဖွဈရမယျ။ နှဈအခကြျက အဲဒီလူက နိုငျငံသား၊ ဧည့ျနိုငျငံသား၊ နိုငျငံသားဖွဈခှင့ျရသူ ဖွဈရမယျ။
မေး ။ ။ ဒီရှေးကောကျပှဲ မဲဆှယျစညျးရုံးရေးအတှကျကို ပါတီအသီးသီးက မဲဆှယျစညျးရုံးတဲ့နရောမှာ သူတို့မိန့ျခှနျးတှကေို ရုပျသံလှှင့ျတဲ့ကိစ်စမှာ ရှေးကောကျပှဲကောျမရှငျကနေ သူတို့ကွိုတငျပေးပို့တဲ့ မိန့ျခှနျးတှကေို ဆငျဆာဖွတျတယျဆိုပွီး ပွောနကွေပါတယျ။ တညျဖွတျတာရှိတယျလို့ ပွောနကွေပွီးတော့ လူ့ဘောငျသဈပါတီ၊ ပွညျသူ့ပါတီ - ပါတီပေါငျး (၆) ခုလောကျ ရှိမယျထငျပါတယျ။ သူတို့ကနေ ရုပျမွငျသံကွားကနေ သူတို့မပွောတော့ပါဘူးဆိုပွီးတော့ ဆန်ဒပွတဲ့သဘောအနနေဲ့ သူတို့တှေ မလုပျတော့ဘူးလို့ ကွညောထားတာကို တှေ့ရပါတယျ။ အဲဒါနဲ့ ပတျသကျလို့ ရှေးကောကျပှဲကောျမရှငျရဲ့ သဘောထားကို သိပါရစေ။
ဖွေ ။ ။ ကနြောျတို့ ရှေးကောကျပှဲကောျမရှငျက (၉၂) ပါတီ ပွိုငျတယျ။ ပွိုငျတဲ့အခါကွတော့ မဲဆှယျစညျးရုံးရေးကာလအတှငျးမှာ ပွောခငြျတဲ့ မိန့ျခှနျးတှရှေိရငျ ပေးပို့ဖို့အတှကျ ကနြောျတို့ အကွောငျးကွားပါတယျ။ အဲဒီလို အကွောငျးကွားတဲ့နရောမှာ ပေးပို့ရမယ့ျ အကွောငျးအရာက (၃) ခကြျတညျး။ (၁) ပါတီရဲ့ မူဝါဒကို ပွောပါ။ (၂) ပါတီရဲ့သဘောထား။ (၃) ပါတီလုပျငနျးစဉျ။ ဒီ (၃) ခကြျကလှဲရငျ ပိုလကျမခံဘူး။ ပွောစရာ (၁၅) မိနဈပဲ ပေးထားတယျ။ အဲဒီခေါငျးစဉျ (၃) ခုထကျ ပိုပွောရငျဖွဈစေ၊ မပါတာပွောတာဖွဈစေ ကနြောျတို့ သတျမှတျဘောငျကနေ ကြောျသှားပွီ။ အဲဒီလိုမဟုတျဘဲ ပါလာတဲ့အခါ မညျသည့ျပါတီမဆို ကနြောျတို့ဖွတျတယျ။ (၉၂) ပါတီလုံး ကနြောျတို့ တညျဖွတျတယျ။ (၉၂) ပါတီမှာမှ ခငျမြားပွောတဲ့ (၃) ပါတီ (၄) ပါတီကလှဲ ကနြျတဲ့ပါတီတှကေ ဖွတျတောကျတာကို လကျခံတယျ။ ဒီ (၃) ခကြျပွောဆိုတာကို လကျခံတယျ။ ပွနျပွငျပွီးတော့ လှှင့ျတယျ။ ဒီပါတီ (၃) ခု (၄) ခုပဲ ကနြောျတို့ ပွနျမပွငျဘူး၊ boycott လုပျတယျ။ ဒါကတော့ ကနြောျ မတတျနိုငျဘူး။
မေး ။ ။ လူ့အခှင့ျအရေးအဖှဲ့အစညျးကတော့ ဒါ လှတျလပျစှာ ထုတျဖောျပွောဆိုခှင့ျကို ပိတျပငျတားဆီးတဲ့သဘော ဖွဈနတေယျဆိုပွီး ဝဖေနျကွတာတှေ ရှိလို့ပါ။
ဖွေ ။ ။ Freedom of Expression ဆိုတာကို ကနြောျတို့ လကျခံတယျ။ ဒီမိုကရစေီနိုငျငံမှာ ရှိကိုရှိရမယျ။ သို့သောျလဲ အဲဒီ Expression တှကေ သူမြား လူတဈဦးတဈယောကျ အဖှဲ့အစညျးတှကေို မထိခိုကျဖို့တော့ လိုတယျ။ မခိုငျလုံတဲ့အခကြျတှနေဲ့ မပွောဖို့တော့လိုတယျ။ ဒါဆိုရငျတော့ ကနြောျတို့က တညျဖွတျရမှာပဲ။
မေး ။ ။ အခု ရှေးကောကျပှဲကလဲ ကငြျးပတော့မယ့ျဆိုတော့ ပွညျတှငျးပွညျပက Observers ရှေးကောကျပှဲလေ့လာမယ့ျ အဖှဲ့အစညျးတှရေဲ့ အခွအေနေ ဘယျလိုရှိပါသလဲရှင့ျ။
ဖွေ ။ ။ ပွညျတှငျးမှာ နှဈမြိုးလြှောကျပါတယျ။ ပွညျထောငျစုရှေးကောကျပှဲကောျမရှငျကို တိုကျရိုကျလြှောကျတာရှိတယျ။ သကျဆိုငျရာ တိုငျးဒသေကွီးပွညျနယျ၊ ခရိုငျ ကောျမရှငျအဖှဲ့ခှဲကို လြှောကျတာရှိတယျ။ အဲဒီမှာ ကနြောျတို့ ပွညျထောငျစုရှေးကောကျပှဲကောျမရှငျကို ပွညျတှငျးလေ့လာသူ (၁၃) ဖှဲ့ လြှောကျတယျ။ ဦးရကေတော့ (၉၄၃၃) ဦး။ နောကျသကျဆိုငျရာ တိုငျးဒသေကွီးနဲ့ ခရိုငျကောျမရှငျတှကေိုတော့ အဖှဲ့ (၄၀) လြှောကျတယျ။ အဖှဲ့ပေါငျး (၄၀)။ အဲဒီမှာ လြှောကျတဲ့အရအေတှကျက (၁၉၄၀)။ ပေါငျးပွောမယျဆိုရငျတော့ အဖှဲ့ပေါငျး (၅၃) ဖှဲ့ ရှိတယျ။ လေ့လာသူက (၁၁၃၇၃) ယောကျ ရှိတယျ။ ကနြောျတို့ ခှင့ျပွုပွီးပွီ။ ဒါကတော့ ပွညျတှငျးအဖှဲ့တှေ။ ပွညျပကနေ လာပွီးလေ့လာတဲ့အဖှဲ့က နှဈဖှဲ့ ရှိတယျ။ Asian Network for Free Elections (ANFREL) - သူက (၅၅) ဦး လြှောကျထားတယျ။ နောကျ Carter Center ရှိတယျ။ သူက (၇၀) လြှောကျထားတယျ။ ကိုဗဈကွောင့ျ ဒီမှာရောကျရငျ သူတို့က quarantine ဝငျရမှာကိုကွောကျလို့ ဒီနှဈတော့ သိပျမလာတော့ဘူး။ ဒီနှဈဖှဲ့ကတော့လာမယျ။ နောကျပွီးတော့ နိုငျငံခွားသံရုံးတှကေ နှဈရာနီးပါး လြှောကျထားတယျ။ စုစုပေါငျးတော့ သုံးရာကြောျ ရှိပါတယျ။
မေး ။ ။ မီဒီယာရဲ့ အခနျးကဏ်ဍ။ မီဒီယာတှနေဲ့ ရှေးကောကျပှဲကောျမရှငျတို့ရဲ့ ဆကျဆံရေးအခွအေနလေေးကော ရှငျးပွပေးပါအုံးရှင့ျ။
ဖွေ ။ ။ မီဒီယာတှနေဲ့တော့ ကနြောျတို့က မွနျမာနိုငျငံသတငျးမီဒီယာကောငျစီ (Myanmar Press Council – MPC) နဲ့ ခြိတျဆကျပွီးတော့ ဆှေးနှေးပှဲတှလေုပျတယျ။ ပွနျကွားခကြျတှေ ပူးတှဲဆောငျရှကျခကြျတှေ လုပျတယျ။ ဒါက သတငျးမီဒီယာကောငျစီနဲ့။ ကနြောျတို့ ကောျမရှငျနဲ့ ပတျသကျလို့ misinformation မမှနျသတငျးတှေ၊ သတငျးမီဒီယာနဲ့ ခြိတျဆကျပွီးတော့ ဒါကိုတိုကျဖကြျသလို၊ ဆောငျရှကျပေးဖို့ သူကို သတငျးပေးပို့ပါတယျ။ မီဒီယာကောငျစီကလဲ မှနျတဲ့အလြှောကျ သကျဆိုငျရာ သတငျးဂြာနယျတှကေို ခေါျပွီးနောကျ ဒါကိုမလုပျပါနဲ့၊ ဒါနဲ့ငွိ့တယျဆိုပွီး ညှိနှိုငျးဆောငျရှကျနပေါတယျ။ ဒါကွောင့ျမို့ misinformation တှကေ ယခငျကထကျစာရငျ နညျးလာတယျလို့ ယူဆပါတယျ။
မေး ။ ။ အားလုံးစိတျဝငျစားနကွေတာကတော့ တပျမတောျဘကျက ကွိုတငျမဲတှနေဲ့ ပတျသကျပွီးတော့ ဘယျလိုအခွအေနေ ရှိပါသလဲ။ နောကျတခုက တပျထဲမှာ မဲရုံတှေ မထားတော့ဘဲနဲ့ တပျပွငျကို ထုတျမယ့ျအခွအေနကေ ဘယျလိုမြိုး ညှိနှိုငျးထားတာ ရှိပါသလဲရှင့ျ။
ဖွေ ။ ။ တပျဧရိယာအတှငျးမှာ မလုပျဖို့ကို ဥပဒေ၊ နညျးဥပဒတှေနေဲ့ ပွဌာနျးလိုကျပါပွီ။ ဒါကလဲ အတညျဖွဈသှားပါပွီ။ ဘာကွောင့ျ တပျမဲရုံတှကေို အပွငျထုတျရသလဲဆိုတာကို ကနြောျတို့ ရှငျးလငျးပွောပွပွီ ဖွဈပါတယျ။ ဘာကွောင့ျလဲဆိုတော့ တပျမဲရုံတှကေ တပျထဲမှာ လုပျတဲ့အတှကျ ဝငျရောကျကွည့ျရှု့လေ့လာမယ့ျ ပုဂ်ဂိုလျတှအေတှကျ အနှောင့ျအယှကျ အတားအဆီးသဘောမြိုး သူတို့မှာ ခံစားနရေတယျ။ ဘာဖွဈလို့လဲဆိုတော့ တပျထဲဝငျရငျ လုံခွုံရေးအရ စဈဆေးရတယျ။ ပွီးတော့ ဝငျခှင့ျပွီးတဲ့အခါမှာလဲ အခွအေနပေေါျ မူတညျပွီးတော့ အနှောင့ျအယှကျသဘောမြိုး ရှိနတေယျလို့ ယူဆမှာပေါ့။ ဒါကွောင့ျမို့ ကနြောျတို့က လေ့လာသူတှေ မှနျသမြှ လှတျလှတျလပျလပျ လေ့လာနိုငျအောငျ တပျမဲရုံမှနျသမြှ တပျရဲ့အပွငျဘကျ လာကွည့ျရှု့တဲ့လူတှေ စဈဆေးမခံရတဲ့နရောကို တပျမဲရုံထားဖို့ ညှိနှိုငျးပွီးတော့ အပွငျဘကျကို ရောကျလာခဲ့တာပါ။ အပွငျဘကျကွတော့ နှဈမြိုး ရှိပွနျတယျ။ တခြို့တပျတှကေ ဟိုးသီးခွားနရောမှာ တပျတညျဆောကျထားတဲ့ တပျတှရှေိတယျ။ တခြို့တပျတှကေတော့ မွို့နဲ့ မနီးမဝေး၊ ရပျကှကျနဲ့ မနီးမဝေးမှာရှိတဲ့ တပျတှရှေိတယျ။ အဲဒီတော့ တပျမဲမှာ နှဈမြိုး ရှိလာတယျ။ သီးခွားတပျမဲရုံဆိုတာ ရှိလာတယျ။ သူက ဘယျရပျကှကျနဲ့မှ မနီးဘူး။ ငါးမိုငျ၊ ခွောကျမိုငျ၊ ခုနှဈမိုငျ ဝေးတယျ။ အဲဒီတော့ ရပျကှကျက လာပေးလို့ မရဘူး။ သူကနေ ရပျကှကျထဲ လာပေးဖို့လဲ အဆငျမပွဘေူး။ အဲဒီလိုမြိုးကို တပျမဲသီးသန့ျဆိုပွီး တပျရဲ့ပွငျပဧရိယာ အနီးဆုံးနရောမှာ ကနြောျတို့ တပျမဲရုံကို လုပျပေးတယျ။ နောကျတခုက ရပျကှကျတှနေဲ့ နီးတယျ။ မွို့ဧရိယာထဲမှာ ပါတယျဆိုရငျတော့ အဲဒီမွို့ဧရိယာ ရပျကှကျနဲ့ပေါငျးပွီးတော့ အရပျသားတှနေဲ့ ပေါငျးပွီးတော့ အရပျသားမဲရုံနဲ့ ပေါငျးထားတဲ့ တပျမဲရုံဆိုတာ ရှိတယျ။ နှဈမြိုး ရှိတယျ။ တပျမတောျသားတှနေဲ့ မိသားစုဝငျတှရှေိတဲ့ သကျသကျမဲရုံက တဈခု။ အရပျသားမဲဆန်ဒရှငျတှနေဲ့ ပေါငျးပွီးတော့ လုပျထားတဲ့ မဲရုံကတဈခု။ အဲဒီလို နှဈမြိုးတော့ ရှိတယျ။ ဒါပမေဲ့ အဲဒီနှဈမြိုးလုံးမှာ ခြိတျဆကျပွီးတော့ ဆောငျရှကျတဲ့နရောမှာ အဆငျပွပေါတယျ။
မေး ။ ။ လုံခွုံရေးနဲ့ ဆကျစပျပွီးတော့ ရှေးကောကျပှဲ မကငြျးပနိုငျမယ့ျ စဈရေးပဋိပက်ခတှေ ဖွဈနတေဲ့ နရောတှေ ရှိပါတယျ။ ဥပမာ ရခိုငျပွညျနယျမှာဆိုရငျလဲ တောျတောျလေးကို တခြို့မွောကျပိုငျးဘကျမှာ မလုပျနိုငျဘူးပေါ့။ ဥက်ကဋ်ဌကွီးကိုယျတိုငျ သှားပွီးတော့ ညှိနှိုငျးတာ ရှိခဲ့တဲ့ ဝဒသေမှာကော၊ ရှမျးမွောကျပိုငျး အဲဒီလိုဒသေတှမှော ရှေးကောကျပှဲနဲ့ ပတျသကျပွီးတော့ ကငြျးပနိုငျခွေ ရှိပါသလားရှင့ျ။
ဖွေ ။ ။ ကနြောျတို့ ဝဒသေကို သှားပွီးတော့ ရှေးကောကျပှဲ ကငြျးပနိုငျဖို့ အခွအေနေ ရှိမရှိ သှားရောကျလေ့လာခဲ့ပါတယျ။ အဲဒီ ဝဒသေကလဲ တကယျတော့ ရှေးကောကျပှဲကငြျးပဖို့ အခွအေနေ ရှိပါတယျ။ ရှေးကောကျပှဲ လုပျမယျဆိုရငျ သူတို့ ကွညျကွညျဖွူဖွူ ပူးပေါငျးဆောငျရှကျမယ့ျ အခွအေနေ ရှိပါတယျ။ ဒါပမေဲ့ ကနြောျတို့ အားနညျးခကြျတဈခု သှားတှေ့တာက အဲဒီ ဝဒသေ (၅) မွို့နယျမှာရှိတဲ့ လူဦးရေး (၅) သိနျးလောကျမှာ နိုငျငံသားစီစဈရေးကဒျပွား နှဈသောငျးလောကျပဲ ရှိတယျ။ ကနြောျတို့က နိုငျငံရေးကဒျပွားပေါျ အခွခေံပွီးတော့ မဲစာရငျးတှေ ထုတျတယျ။ သူတို့က (၅) သိနျးလောကျ ရှိတယျ။ နိုငျငံခွားစီစဈရေးကဒျက နှဈသောငျးလောကျပဲ ရှိတယျ။ ကနြျတဲ့ သူတို့ထုတျပေးထားတဲ့ ဝနိုငျငံသားကဒျတော့ ရှိတယျ။ ဒါကတော့ ကနြောျတို့အစိုးရက လုပျပေးထားတဲ့ ကဒျမဟုတျတဲ့အတှကျ ကနြောျတို့ အသုံးပွုလို့ မရဘူး။ ဒါပမေဲ့ ကနြောျတို့က (၅) သိနျးလုံးကို နိုငျငံသားစီစဈရေးကဒျပွား ရဖို့ကိုတော့ အခြိနျယူပွီးတော့ လုပျရမှာမို့ အခြိနျမီအောငျ ဆောငျရှကျပေးနိုငျတဲ့အခါကွရငျ ရှေးကောကျပှဲလုပျဖို့ အစီအစဉျ ရှိပါတယျ။ အခုတော့ ဝဒသေတှကေတော့ ခနြျလှပျထားခဲ့ရမယ့ျ အခွအေနကေို ရောကျပါတယျ။
အခုနပွောတဲ့ ရခိုငျတို့၊ တခြို့လကျနကျကိုငျ ပဋိပက်ခ ဖွဈနတောတှကေတော့ အခုအခြိနျမှာ ကာကှယျရေးဝနျကွီးဌာန၊ ပွညျထဲရေးဝနျကွီးတို့က တညျငွိမျအေးခမြျးစှာ ကငြျးပနိုငျခွေ ရှိမရှိ သဘောထားတှေ ကနြောျတို့ တောငျးခံထားပါတယျ။ တောငျးခံထားတော့ သူတို့ဆီက သဘောထားတှေ ရလာပွီဆိုရငျ အဲဒီသဘောထားကို အခွခေံပွီးတော့ ရှေးကောကျပှဲ မကငြျးပနိုငျတဲ့ မွို့နယျတှကေို ကွညောပေးသှားပါမယျ။ ဒါပမေဲ့ အဲဒီအခွအေနတေော့ ကနြောျတို့ စောင့ျဆိုငျးပွီးတော့ ကွည့ျနတေဲ့ အခွအေနမှောပါ။ မကွာခငျတော့ ကွညောနိုငျမယျလို့ မြှောျလင့ျပါတယျ။
မေး ။ ။ ရှေးကောကျပှဲ လေ့လာနတေဲ့ အဖှဲ့တှရေဲ့ သုံးသပျခကြျ။ သူတို့ စဈတမျးတှေ ကောကျယူတဲ့အခါမှာ ဒီကပျရောဂါကာလကွီးမှာ ရှေးကောကျပှဲလာပွီး မဲပေးနိုငျဖို့ ခန့ျမှနျးခွကေ (၄၅) ရာခိုငျနှုနျးလောကျပဲ ရှိတယျဆိုတော့ ရှေးကောကျပှဲတဈခု ဖွဈမွောကျဖို့အတှကျ ဘယျနှဈရာခိုငျနှုနျးလောကျထိ မဲ လာပေးမှ ရှေးကောကျပှဲ အထမွောကျတယျလို့ ခေါျနိုငျပါသလဲရှင့ျ။
ဖွေ ။ ။ မဲပေးနိုငျတဲ့ ရာခိုငျနှုနျးက ရှေးကောကျပှဲမှာ ဥပဒမှောက ဘယျနား ဘယျနှဈရာခိုငျ လာပွီးမဲပေးမှ အောငျမွငျတယျဆိုတာ ပွဌာနျးထားတာ မရှိဘူး။ အမြားဆုံးရတဲ့လူ အနိုငျယူဆိုတဲ့အတှကျ လာပေးတဲ့လူရဲ့ အရအေတှကျထဲမှာ အမြားဆုံးရတဲ့လူက နိုငျမှာပဲ။ ကနြောျကတော့ ဥပဒကွေောငျးအရတော့ ဒီလိုပဲ သဘောပေါကျထားတယျ။ တခြို့ကတော့ (၅၀) မကြောျရငျ ရှေးကောကျပှဲ အထမမွောကျဘူးဆိုတာတှကေ အဲဒါတှကေ ဖှဲ့စညျးပုံအခွခေံ ပွောငျးတဲ့အခါမှာသာပါတာ။ ကနြောျတို့ ရှေးကောကျပှဲသညျ သာမနျရှေးကောကျပှဲ၊ လှှတျတောျကိုယျစားလှယျ ရှေးကောကျပှဲမှာ ရာနှုနျးသတျမှတျထားတာ မရှိဘူး။ လာပေးတဲ့လူတှထေဲမှာ အမြားဆုံး မဲရသူက အနိုငျရတယျ။ ဒါကွောင့ျမို့ ရာနှုနျးသတျမှတျခကြျနဲ့ ကွည့ျတာကို မစိုးရိမျဘူး။ လာပေးတဲ့ အမြားဆုံးရတဲ့လူကို ကနြောျတို့ အနိုငျပေးမှာ။ ဒါက ဥပဒပေါ။
မေး ။ ။ တကယျလို့ ဒီကပျရောဂါက ဆကျပွီးတော့ ဆိုးနမေယျဆိုရငျကော ရှေးကောကျပှဲ ရှှေ့ဆိုငျးဖို့ အလားအလာ ရှိပါသလား။
ဖွေ ။ ။ ကိုဗဈကာလမှာ ကငြျးပသှားတဲ့ တောငျကိုရီးယား၊ စငျ်ကာပူ၊ သီရိလငျ်ကာတို့ ရှိပွီသားတှေ။ သူတို့လဲ ကိုဗဈကာလမှာ လုပျသှားတယျ။ အခု ကနြောျတို့ထကျစောတဲ့ အမရေိကနျမှာတောငျ လုပျမှာမဟုတျလား။ နိုဝငျဘာလ (၃) ရကျနေ့။ ကနြောျတို့ထကျ အသအေပြောကျ အမြားကွီး ရှိနတော ရှှေ့လား။ အမရေိကနျမှာ။ အမရေိကနျသမ်မတ ရှေးကောကျပှဲ လုပျမှာပဲ မဟုတျလား နိုဝငျဘာလ (၃) ရကျနေ့။ အဲဒီလောကျ ဆိုးဝါးနတေဲ့ နိုငျငံကွီးမှာတောငျ လုပျနတော ကနြောျတို့က သူလောကျ ရာနှုနျးနညျးတဲ့ နရောက မလုပျဘူးဆိုရငျ ဘာအကွောငျးပွမလဲ။ အဲဒီအခါ ကနြောျတို့က ကနြျးမာရေးရှုထောင့ျကို မကွည့ျဘဲနဲ့ လုပျတာမဟုတျဘူး။ ကနြျးမာရေးရှုထောင့ျကကွည့ျပွီး လုပျမယျ။ ဒါကွောင့ျမို့ ကနြောျတို့က ကိုဗဈ-၁၉ ရောဂါ ကာကှယျကုသထိနျးခြုပျရေး ဗဟိုအဆင့ျ၊ အမြိုးသားကောျမတီ ဗဟိုအဆင့ျရဲ့ လမျးညှှနျမှုကို လိုကျနာယူထားတယျ။ ကနြျးမာရေးနဲ့ အားကစားဝနျကွီးဌာနကထုတျတဲ့ လမျးညှှနျမှုလညျး ယူထားတယျ။ နောကျ ဒသေဆိုငျရာ အုပျခြုပျရေးအဖှဲ့တှရေဲ့ ကန့ျသတျခကြျတှကေိုလညျး လိုကျနာနတေော့ လှတျလပျပွီး တရားမြှတတဲ့ ရှေးကောကျပှဲဖွဈအောငျ ကနြောျတို့ ကွိုးစားဆောငျရှကျသှားမှာပါ။ ပွညျသူသာ အဓိကဆိုတာ လိုပါတယျ။ ပွညျသူတှေ ပူးပေါငျးကူညီဖို့ လိုပါတယျ။
