(Zawgyi/ Unicode)
အာရှနိုင်ငံတွေမှာ လွတ်လပ်မှုကို အာဏာပိုင်တွေ ဖိနှိပ်မှု ပိုများလာနေသလို ဖိနှပ်မှုကို တွန်းလှန်ဖို့ကြိုးစားသူတွေလည်း များလာတယ်လို့ Amnesty International လူ့အခွင့်အရေးအဖွဲ့က ပြောလိုက်ပါတယ်။ ၂၀၁၉ ခုနှစ်ဟာ အာရှမှာ ဖိနှိပ်တဲ့နှစ်ဖြစ်သလို ခုခံတွန်းလှန်တဲ့နှစ်ဖြစ်တယ်လို့ အာရှ Pacific ဒေသက နိုင်ငံနဲ့ပိုင်နက် ၂၅ ခုရဲ့ ပြီးခဲ့တဲ့နှစ် လူ့အခွင့်အရေးအခြေအနေတွေကို လေ့လာထုတ်ပြန်တဲ့ Amnesty အဖွဲ့ရဲ့အစီရင်ခံစာမှာ ဟောင်ကောင်ကို ဥပမာတခုပေးပြီး ဖော်ပြထားပါတယ်။
မြန်မာနိုင်ငံမှာတော့ ရခိုင်၊ ရှမ်း၊ ကချင်ပြည်နယ်တွေမှာ စစ်ရာဇဝတ်မှုအပါအဝင် ကြီးလေးတဲ့ လူ့အခွင့်အရေး ချိုးဖောက်မှုတွေကို မြန်မာစစ်တပ်ဟာ ကျူးလွန်ခဲ့တယ်လို့ ပြောပါတယ်။ ရခိုင်လက်နက်ကိုင် AA အဖွဲ့နဲ့ အစိုးရတပ်တွေကြား တိုက်ပွဲတွေကြောင့် ဒေသခံ ၃ သောင်းထက် မနည်းအိုးအိမ်စွန့်ခွာ ထွက်သွားရတဲ့အခြေအနေကိုလည်း ထည့်သွင်းထားပါတယ်။
လွတ်လပ်စွာထုတ်ဖော်ခွင့်၊ စုဝေးခွင့်၊ အသင်းအပင်းဖွဲ့စည်းခွင့်တွေ ကန့်သတ်ခံထားရဆဲ ဖြစ်တယ်ဆိုတာကိုလည်း နိုင်ငံရေးလှုပ်ရှားသူတွေ၊ သတင်းမီဒီယာသမားတွေနဲ့ လူ့အခွင့်အရေး ကာကွယ်လှုပ်ရှားသူတွေ ဆက်လက် ဖမ်းဆီးထောင်ချခံနေရတဲ့ ဥပမာနဲ့ ထောက်ပြထားပါတယ်။ ၆၆ (ဃ) ဆက်သွယ်ရေးဥပဒေ၊ ပုဂ္ဂိုလ်ရေး လွတ်လပ်မှုဥပဒေ အပါအဝင် လိုသလိုဆွဲလို့ရတဲ့ ပုဒ်မတွေကို လွှတ်တော်မှာ အများစုနေရာရထားတဲ့ NLD အစိုးရက ပြင်ဆင်ဖို့ ပျက်ကွက်တယ်လို့လည်း AI က ဝေဖန်ထားပါတယ်။
နိုင်ငံတကာလူ့အခွင့်အရေးနဲ့ ရာဇဝတ်မှုဆိုင်ရာ ဥပဒေချိုးဖောက်ထားသူတွေ အရေးယူမခံရဘဲ လွတ်မြောက်နေတာကိုလည်း ကဏ္ဍတခုအနေနဲ့ ရခိုင်ပြည်နယ်ကိစ္စ ဥပမာနဲ့ အစီရင်ခံစာမှာ ထည့်သွင်းထားပါတယ်။ မြန်မာနိုင်ငံမှာ မျှတတဲ့တရားစီရင်ရေး အားနည်းနေသလို ကုလသမဂ္ဂလုံခြုံရေးကောင်စီက မြန်မာနိုင်ငံ အခြေအနေကို ICC နိုင်ငံတကာ ရာဇဝတ်ခုံရုံးကို တင်ဖို့ ပျက်ကွက်တယ်လို့ Amnesty International လူ့အခွင့်အရေးအဖွဲ့က ပြောပါတယ်။
မြန်မာအစိုးရဟာ Bangladesh နိုင်ငံဘက်ရောက်နေတဲ့ ရိုဟင်ဂျာ ၇ သိန်းခွဲလောက် သိက္ခာရှိရှိ အန္တရာယ်ကင်းကင်း ပြန်လာနိုင်မယ့် အခြေအနေတိုးတက်အောင် ဖန်တီးမပေးဘူးလို့လည်း စွပ်စွဲပါတယ်။ တချိန်ထဲမှာပဲ ရခိုင်ပြည်နယ်ထဲမှာ ရှိနေကြတဲ့ ရိုဟင်ဂျာ ၆ သိန်းလောက်ဟာလဲ ခွဲခြားဆက်ဆံတဲ့ စနစ်အောက်မှာ နေထိုင်နေကြရတယ်လို့ Amnesty Intenational ရဲ့ ၂၀၁၉ ခုနှစ်အတွက် အာရှ Pacific ဒေသ လူ့အခွင့်အရေးအခြေသုံးသပ်ချက် အစီရင်ခံစာမှာ ဖော်ပြထားပါတယ်။
ရိုဟင်ဂျာဆိုတဲ့ အသုံးအနှုန်းကို လက်မခံတဲ့ မြန်မာအစိုးရဘက်ကတော့ ဒုက္ခသည်တွေ ပြန်လာနိုင်ရေးအတွင် အသင့်ပြင်ဆင်ထားတယ်လို့ ပြောထားပါတယ်။
...................
အာရှနိုငျငံတှမှော ဖိနှိပျမှုတိုးလာလို့ AI အစီရငျခံစာဖောျပွ
(Unicode)
အာရှနိုငျငံတှမှော လှတျလပျမှုကို အာဏာပိုငျတှေ ဖိနှိပျမှု ပိုမြားလာနသေလို ဖိနှပျမှုကို တှနျးလှနျဖို့ကွိုးစားသူတှလေညျး မြားလာတယျလို့ Amnesty International လူ့အခှင့ျအရေးအဖှဲ့က ပွောလိုကျပါတယျ။ ၂၀၁၉ ခုနှဈဟာ အာရှမှာ ဖိနှိပျတဲ့နှဈဖွဈသလို ခုခံတှနျးလှနျတဲ့နှဈဖွဈတယျလို့ အာရှ Pacific ဒသေက နိုငျငံနဲ့ပိုငျနကျ ၂၅ ခုရဲ့ ပွီးခဲ့တဲ့နှဈ လူ့အခှင့ျအရေးအခွအေနတှေကေို လေ့လာထုတျပွနျတဲ့ Amnesty အဖှဲ့ရဲ့အစီရငျခံစာမှာ ဟောငျကောငျကို ဥပမာတခုပေးပွီး ဖောျပွထားပါတယျ။
မွနျမာနိုငျငံမှာတော့ ရခိုငျ၊ ရှမျး၊ ကခငြျပွညျနယျတှမှော စဈရာဇဝတျမှုအပါအဝငျ ကွီးလေးတဲ့ လူ့အခှင့ျအရေး ခြိုးဖောကျမှုတှကေို မွနျမာစဈတပျဟာ ကြူးလှနျခဲ့တယျလို့ ပွောပါတယျ။ ရခိုငျလကျနကျကိုငျ AA အဖှဲ့နဲ့ အစိုးရတပျတှကွေား တိုကျပှဲတှကွေောင့ျ ဒသေခံ ၃ သောငျးထကျ မနညျးအိုးအိမျစှန့ျခှာ ထှကျသှားရတဲ့အခွအေနကေိုလညျး ထည့ျသှငျးထားပါတယျ။
လှတျလပျစှာထုတျဖောျခှင့ျ၊ စုဝေးခှင့ျ၊ အသငျးအပငျးဖှဲ့စညျးခှင့ျတှေ ကန့ျသတျခံထားရဆဲ ဖွဈတယျဆိုတာကိုလညျး နိုငျငံရေးလှုပျရှားသူတှေ၊ သတငျးမီဒီယာသမားတှနေဲ့ လူ့အခှင့ျအရေး ကာကှယျလှုပျရှားသူတှေ ဆကျလကျ ဖမျးဆီးထောငျခခြံနရေတဲ့ ဥပမာနဲ့ ထောကျပွထားပါတယျ။ ၆၆ (ဃ) ဆကျသှယျရေးဥပဒေ၊ ပုဂ်ဂိုလျရေး လှတျလပျမှုဥပဒေ အပါအဝငျ လိုသလိုဆှဲလို့ရတဲ့ ပုဒျမတှကေို လှှတျတောျမှာ အမြားစုနရောရထားတဲ့ NLD အစိုးရက ပွငျဆငျဖို့ ပကြျကှကျတယျလို့လညျး AI က ဝဖေနျထားပါတယျ။
နိုငျငံတကာလူ့အခှင့ျအရေးနဲ့ ရာဇဝတျမှုဆိုငျရာ ဥပဒခြေိုးဖောကျထားသူတှေ အရေးယူမခံရဘဲ လှတျမွောကျနတောကိုလညျး ကဏ်ဍတခုအနနေဲ့ ရခိုငျပွညျနယျကိစ်စ ဥပမာနဲ့ အစီရငျခံစာမှာ ထည့ျသှငျးထားပါတယျ။ မွနျမာနိုငျငံမှာ မြှတတဲ့တရားစီရငျရေး အားနညျးနသေလို ကုလသမဂ်ဂလုံခွုံရေးကောငျစီက မွနျမာနိုငျငံ အခွအေနကေို ICC နိုငျငံတကာ ရာဇဝတျခုံရုံးကို တငျဖို့ ပကြျကှကျတယျလို့ Amnesty International လူ့အခှင့ျအရေးအဖှဲ့က ပွောပါတယျ။
မွနျမာအစိုးရဟာ Bangladesh နိုငျငံဘကျရောကျနတေဲ့ ရိုဟငျဂြာ ၇ သိနျးခှဲလောကျ သိက်ခာရှိရှိ အန်တရာယျကငျးကငျး ပွနျလာနိုငျမယ့ျ အခွအေနတေိုးတကျအောငျ ဖနျတီးမပေးဘူးလို့လညျး စှပျစှဲပါတယျ။ တခြိနျထဲမှာပဲ ရခိုငျပွညျနယျထဲမှာ ရှိနကွေတဲ့ ရိုဟငျဂြာ ၆ သိနျးလောကျဟာလဲ ခှဲခွားဆကျဆံတဲ့ စနဈအောကျမှာ နထေိုငျနကွေရတယျလို့ Amnesty Intenational ရဲ့ ၂၀၁၉ ခုနှဈအတှကျ အာရှ Pacific ဒသေ လူ့အခှင့ျအရေးအခွသေုံးသပျခကြျ အစီရငျခံစာမှာ ဖောျပွထားပါတယျ။
ရိုဟငျဂြာဆိုတဲ့ အသုံးအနှုနျးကို လကျမခံတဲ့ မွနျမာအစိုးရဘကျကတော့ ဒုက်ခသညျတှေ ပွနျလာနိုငျရေးအတှငျ အသင့ျပွငျဆငျထားတယျလို့ ပွောထားပါတယျ။
