(Zawgyi / Unicode)
အာရှနဲ့ ဥရောပကြားမှာ တူရကီနိုင်ငံကို ကြားခံအဖြစ် မြင်ကြလေ့ရှိပြီး သန်းပေါင်းများစွာသော ဒုက္ခသည်တွေဟာ ဥရောပနိုင်ငံတွေဘက် မကူးပြောင်းခင် တူရကီမှာ ခရီးတထောက်နား ပြင်ဆင်လေ့ရှိကြတာပါ။ တူရကီနိုင်ငံကို ရောက်လာတဲ့ အာဖဂန်ဒုက္ခသည်တွေ ရပ်တည်ရေးအတွက် ဘယ်လို ရုန်းကန်နေရသလဲဆိုတာ ဗွီအိုအေသတင်းထောက်တွေဖြစ်တဲ့ Hilmi Hacaloglu နဲ့ Umut Colak တို့ ပေးပို့တဲ့သတင်းကို ကိုဉာဏ်ဝင်းအောင် တင်ပြပေးထားပါတယ်။
၂၀၁၉ ခုနှစ်တုန်းက ရွှေ့ပြောင်းအခြေချလိုသူ ၄ သိန်းခွဲကျော် တူရကီနိုင်ငံထဲကို တရားမဝင် ဝင်လာခဲ့တယ်လို့ အစိုးရဌာန စာရင်းတွေမှာ ဖော်ပြပြီး ဒါဟာ ၂၀၁၃ နောက်ပိုင်း တိုးလာတဲ့ ကြီးမားတဲ့ ပမာဏပါ။
အဲဒီထဲက အများစုဟာ အာဖဂန်နစ္စတန်ကဖြစ်ပြီး အထောက်အထား စာရွက်စာတမ်းမပါဘဲ ပြီးခဲ့တဲ့ ၃ နှစ်အတွင်း ဝင်လာသူတွေ ဖြစ်ပါတယ်။ Bashir Nazari ဟာ သူတို့ထဲက တယောက်ပါ။
“အာဖဂန်မှာ ဘဝရပ်တည်နိုင်ဖို့ ခက်ပါတယ်။ ဒီမှာက အနည်းဆုံးတော့ စားသောက်ရေး အဆင်ပြေတယ်လေ။ ခုထိတော့ တူရကီမှာနေရတာ ပျော်ပါတယ်။ အာဖဂန်မှာက ပြည်သူ့အတွက် အစိုးရတရပ် မရှိပါဘူး။ အဲဒီလိုသာရှိခဲ့ရင် ကျနော်တို့ ခုလို ဒုက္ခရောက်မှာ မဟုတ်ပါဘူး။”
၂၀၂၀ ဒီဇင်ဘာလထိ စာရင်းအရ တူရကီနိုင်ငံထဲ ဝင်လာတဲ့ အာဖဂန်ဒုက္ခသည် ၄၇,၀၀၀ လောက်ရှိပါတယ်။ အများစုဟာ တူရကီကို ရောက်လာနိုင်ဖို့ အန္တရာယ်နဲ့ အခက်အခဲမျိုးစုံကို ကျော်ဖြတ်ခဲ့ရတယ်လို့ Ramazan Resuli က ပြောပါတယ်။
“အာဖဂန်ကနေ ဒီကိုလာဖို့ ကျနော်တို့အတွက် အရမ်းခက်ပါတယ်။ စာရွက်စာတမ်း မပါဘဲ အီရန်ကိုလည်း ဖြတ်ခဲ့ရပါတယ်။ ဒီကို ထွက်ပြေးလာသူ အများစုဟာ လမ်းမှာ ငွေညှစ်တာ ခံရပါတယ်။ ခရီးဆက်နိုင်ဖို့ဆိုရင် ဒေါ်လာ ၅၀၀-၆၀၀ ပေးခဲ့ရပါတယ်။ ကိုယ့်ရပ်တည်ရေးအတွက်ရော ဟိုမှာကျန်ခဲ့တဲ့ မိဘနဲ့ မိသားစုကို ပြန်ကြည့်နိုင်ဖို့ ဒီကို အသက်စွန့်ပြီး လာခဲ့ရတာပါ။”
နောက်ဒုက္ခသည်တဦးဖြစ်တဲ့ Ramazan Abdurrahim ကလည်း...
“ပါကစ္စတန်နဲ့ အီရန်ကိုဖြတ်ပြီး ကျနော် ဒီအထိ လမ်းလျှာက်လာခဲ့တာပါ။ အာဖဂန်မှာက စစ်ဖြစ်နေပါတယ်။ အုပ်ထိန်းမယ့် အစိုးရကလည်း မရှိ၊ ငွေရှာဖို့လည်း ခက်ပါတယ်။” လို့ ပြောပါတယ်။
တူရကီကို ရောက်လာပြန်တော့ နောက်ထပ်အခက်အခဲက အလုပ်အကိုင် ရရှိဖို့ပါ။ တရားဝင် စာရွက်စာတမ်းမရှိတဲ့ အာဖဂန်ဒုက္ခသည်တွေ အတွက်တော့ ဆေးသုတ်တာမျိုး၊ ဆောက်လုပ်ရေးနဲ့ ခြံသန့်ရှင်းရေးလို နေ့စားအလုပ်လောက်သာ ရကြပါတယ်။ လုပ်ခနည်းပြီး ပင်ပန်းလွန်းတယ်လို့ အများစုက ဆိုပါတယ်။ Ramazan Resuli က အခုလို ဆက်ပြောပါတယ်။
“အာဖဂန်မှာ စစ်ပွဲပဲဖြစ်နေတော့ အလုပ်လုပ်လို့ မရနိုင်ပါဘူး။ တူရကီမှာလည်း နေရေးစားရေး ခက်ခဲပါတယ်။ အိမ်ငှားခ၊ ရေဖိုး မီးဖိုး ဂက်စ်ဖိုး ပေးနေရပါတယ်။ ဆောင်းတွင်းရောက်ရင် အလုပ်ရှာရ ခက်ပါတယ်။ ဒီမှာက ကျနော်တို့အတွက် အလုပ်အကိုင် အခွင့်အလမ်း နည်းလွန်းပါတယ်။”
တူရကီကို ရောက်လာတဲ့ ထောင်နဲ့ချီတဲ့ တရားမဝင် ရွှေ့ပြောင်းဒုက္ခသည်တွေအတွက် မျှော်လင့်ချက်ကတော့ အလုပ်လုပ်ခွင့် ပါမစ်နဲ့အတူ ဒီမှာ တရားဝင်နေထိုင်ခွင့်ရရေး ဒါမှမဟုတ် ဥရောပနိုင်ငံ တခုခုမှာ အခြေချနိုင်ရေး နည်းလမ်းရှာဖို့ပဲ ဖြစ်ပါတယ်။
-------------------------
(Unicode)
တူရကီရောကျ အာဖဂနျဒုက်ခသညျမြား အခွအေနေ
အာရှနဲ့ ဥရောပကွားမှာ တူရကီနိုငျငံကို ကွားခံအဖွဈ မွငျကွလေ့ရှိပွီး သနျးပေါငျးမြားစှာသော ဒုက်ခသညျတှဟော ဥရောပနိုငျငံတှဘေကျ မကူးပွောငျးခငျ တူရကီမှာ ခရီးတထောကျနား ပွငျဆငျလေ့ရှိကွတာပါ။ တူရကီနိုငျငံကို ရောကျလာတဲ့ အာဖဂနျဒုက်ခသညျတှေ ရပျတညျရေးအတှကျ ဘယျလို ရုနျးကနျနရေသလဲဆိုတာ ဗှီအိုအသေတငျးထောကျတှဖွေဈတဲ့ Hilmi Hacaloglu နဲ့ Umut Colak တို့ ပေးပို့တဲ့သတငျးကို ကိုဉာဏျဝငျးအောငျ တငျပွပေးထားပါတယျ။
၂၀၁၉ ခုနှဈတုနျးက ရှှေ့ပွောငျးအခွခေလြိုသူ ၄ သိနျးခှဲကြောျ တူရကီနိုငျငံထဲကို တရားမဝငျ ဝငျလာခဲ့တယျလို့ အစိုးရဌာန စာရငျးတှမှော ဖောျပွပွီး ဒါဟာ ၂၀၁၃ နောကျပိုငျး တိုးလာတဲ့ ကွီးမားတဲ့ ပမာဏပါ။
အဲဒီထဲက အမြားစုဟာ အာဖဂနျနစ်စတနျကဖွဈပွီး အထောကျအထား စာရှကျစာတမျးမပါဘဲ ပွီးခဲ့တဲ့ ၃ နှဈအတှငျး ဝငျလာသူတှေ ဖွဈပါတယျ။ Bashir Nazari ဟာ သူတို့ထဲက တယောကျပါ။
“အာဖဂနျမှာ ဘဝရပျတညျနိုငျဖို့ ခကျပါတယျ။ ဒီမှာက အနညျးဆုံးတော့ စားသောကျရေး အဆငျပွတေယျလေ။ ခုထိတော့ တူရကီမှာနရေတာ ပြောျပါတယျ။ အာဖဂနျမှာက ပွညျသူ့အတှကျ အစိုးရတရပျ မရှိပါဘူး။ အဲဒီလိုသာရှိခဲ့ရငျ ကနြောျတို့ ခုလို ဒုက်ခရောကျမှာ မဟုတျပါဘူး။”
၂၀၂၀ ဒီဇငျဘာလထိ စာရငျးအရ တူရကီနိုငျငံထဲ ဝငျလာတဲ့ အာဖဂနျဒုက်ခသညျ ၄၇,၀၀၀ လောကျရှိပါတယျ။ အမြားစုဟာ တူရကီကို ရောကျလာနိုငျဖို့ အန်တရာယျနဲ့ အခကျအခဲမြိုးစုံကို ကြောျဖွတျခဲ့ရတယျလို့ Ramazan Resuli က ပွောပါတယျ။
“အာဖဂနျကနေ ဒီကိုလာဖို့ ကနြောျတို့အတှကျ အရမျးခကျပါတယျ။ စာရှကျစာတမျး မပါဘဲ အီရနျကိုလညျး ဖွတျခဲ့ရပါတယျ။ ဒီကို ထှကျပွေးလာသူ အမြားစုဟာ လမျးမှာ ငှညှေဈတာ ခံရပါတယျ။ ခရီးဆကျနိုငျဖို့ဆိုရငျ ဒေါျလာ ၅၀၀-၆၀၀ ပေးခဲ့ရပါတယျ။ ကိုယ့ျရပျတညျရေးအတှကျရော ဟိုမှာကနြျခဲ့တဲ့ မိဘနဲ့ မိသားစုကို ပွနျကွည့ျနိုငျဖို့ ဒီကို အသကျစှန့ျပွီး လာခဲ့ရတာပါ။”
နောကျဒုက်ခသညျတဦးဖွဈတဲ့ Ramazan Abdurrahim ကလညျး...
“ပါကစ်စတနျနဲ့ အီရနျကိုဖွတျပွီး ကနြောျ ဒီအထိ လမျးလြှာကျလာခဲ့တာပါ။ အာဖဂနျမှာက စဈဖွဈနပေါတယျ။ အုပျထိနျးမယ့ျ အစိုးရကလညျး မရှိ၊ ငှရှောဖို့လညျး ခကျပါတယျ။” လို့ ပွောပါတယျ။
တူရကီကို ရောကျလာပွနျတော့ နောကျထပျအခကျအခဲက အလုပျအကိုငျ ရရှိဖို့ပါ။ တရားဝငျ စာရှကျစာတမျးမရှိတဲ့ အာဖဂနျဒုက်ခသညျတှေ အတှကျတော့ ဆေးသုတျတာမြိုး၊ ဆောကျလုပျရေးနဲ့ ခွံသန့ျရှငျးရေးလို နေ့စားအလုပျလောကျသာ ရကွပါတယျ။ လုပျခနညျးပွီး ပငျပနျးလှနျးတယျလို့ အမြားစုက ဆိုပါတယျ။ Ramazan Resuli က အခုလို ဆကျပွောပါတယျ။
“အာဖဂနျမှာ စဈပှဲပဲဖွဈနတေော့ အလုပျလုပျလို့ မရနိုငျပါဘူး။ တူရကီမှာလညျး နရေေးစားရေး ခကျခဲပါတယျ။ အိမျငှားခ၊ ရဖေိုး မီးဖိုး ဂကျဈဖိုး ပေးနရေပါတယျ။ ဆောငျးတှငျးရောကျရငျ အလုပျရှာရ ခကျပါတယျ။ ဒီမှာက ကနြောျတို့အတှကျ အလုပျအကိုငျ အခှင့ျအလမျး နညျးလှနျးပါတယျ။”
တူရကီကို ရောကျလာတဲ့ ထောငျနဲ့ခြီတဲ့ တရားမဝငျ ရှှေ့ပွောငျးဒုက်ခသညျတှအေတှကျ မြှောျလင့ျခကြျကတော့ အလုပျလုပျခှင့ျ ပါမဈနဲ့အတူ ဒီမှာ တရားဝငျနထေိုငျခှင့ျရရေး ဒါမှမဟုတျ ဥရောပနိုငျငံ တခုခုမှာ အခွခေနြိုငျရေး နညျးလမျးရှာဖို့ပဲ ဖွဈပါတယျ။
