(Zawgyi/Unicode)
ရခိုင်လက်နက်ကိုင်အဖွဲ့ AA က ဖမ်းဆီးထားတဲ့ ဦးဝှေ့တင်းအမြန်ဆုံး လွှတ်မြောက်ဖို့အတွက် မြန်မာအပါအဝင် နိုင်ငံပေါင်း ၁၂နိုင်ငံက လူ့အခွင့်အရေးလှုပ်ရှား ဆောင်ရွက်နေတဲ့ အဖွဲ့အစည်းပေါင်း ၂၂ဖွဲ့က တောင်းဆိုလိုက်ပါတယ်။ AA အဖွဲ့ကတော့ အဲဒီလို နိုင်ငံတကာ အဖွဲ့အစည်းတွေ ပါဝင်လာပြီး ဦးဝှေ့တင်းကို ပြန်လွှတ်ပေးရေး တောင်းဆိုမှုအပေါ် လက်ခံနိုင်စရာမရှိဘူးလို့ တုံ့ပြန်ပါတယ်။ ဒီအကြောင်း အပြည့်အစုံကို ဗွီအိုအေသတင်းထောက် စုစုကမေးမြန်း ပေးပို့ထားပါတယ်။
အိမ်နီးချင်းနိုင်ငံတွေအပြင် အနောက်ဥရောပနိုင်ငံတွေက လူ့အခွင့်အရေးလှုပ်ရှား ဆောင်ရွက်နေတဲ့ အဖွဲ့အစည်းတွေကပါ ဦးဝှေ့တင်း အမြန်ဆုံး ပြန်လည်လွတ်မြောက်နိုင်ဖို့အတွက် AA အဖွဲ့ကို တောင်းဆိုလိုက်တဲ့ ကြေညာချက်တစောင် ဒီကနေ့ နိုဝင်ဘာ ၁၉ရက်နေ့ ရက်စွဲနဲ့ ထုတ်ပြန်လိုက်တာပါ။ အဲဒီလို ထုတ်ပြန်ထားတဲ့အထဲမှာ AA အနေနဲ့ လူ့အခွင့်အရေး လှုပ်ရှားသူတွေကို ခြိမ်းခြောက်မှု ဆက်မလုပ်ဖို့ကိုပါ တောင်းဆိုထားပါတယ်။
ဒီတောင်းဆိုမှုမှာ ပါဝင်တဲ့ ချင်းလူ့အခွင့်အရေးအဖွဲ့ကလည်း AA နဲ့ တပ်မတော်ကြား ချင်းပြည်နယ်မှာ တိုက်ပွဲဖြစ်တဲ့ ၂၀၁၅၊ မတ်လကနေ အခုနှစ် နိုဝင်ဘာလအထိ လူ့အခွင့်အရေး ချိုးဖောက်မှုတွေကို မှတ်တမ်းတင်တဲ့နေရာမှာ ဘယ်လက်နက်ကိုင် အဖွဲ့ပဲဖြစ်ဖြစ်၊ သူတို့ကျူးလွန်တာတွေကို မှတ်တမ်းတင်ထားပြီး နိုင်ငံတကာကသိအောင် ဆောင်ရွက်နေတယ်လို့ လူ့အခွင့်အရေး ပညာရေးနဲ့ ဘာသာရေးဆိုင်ရာ လွတ်လပ်ရေးပရိုဂရမ် ဒါရိုက်တာ ဆလိုင်းလျန်က ပြောပါတယ်။
“ကျတော်တို့က AA ကချိုးဖောက်တာကိုပဲ မှတ်တမ်းတင်တာ မဟုတ်ဘူး။ ဒီစစ်တပ်က ချိုးဖောက်မှု။ လူ့အခွင့်အရေးချိုးဖောက်မှုတွေ လုပ်တဲ့ဟာအကုန် ကျတော်တို့မှတ်တမ်းတင်တာ ဖြစ်တယ်။ အရင်တုန်းကတော့ တပ်မတော်က ဒီရွာသားတွေကို သူတို့ရဲ့ရိတ်ခါ သယ်ခိုင်းတာကအစ ကျတော်တို့ မှတ်တမ်းတင်ထားပြီးတော့ ဒီနိုင်ငံတကာကိုသိအောင် ကျတော်တို့ပြောတာရှိတယ်။ ဒါပေမယ့် အခုချိန်ခါမှာ ဖြစ်ပျက်နေတာက တပ်မတော်ဘက်ကနေ မဟုတ်ဘဲနဲ့ အစိုးရမဟုတ်သော အဖွဲ့အစည်း AA ကနေ လုပ်နေတာဆိုတော့ ကျတော်တို့ လူ့အခွင့်အရေးအဖွဲ့အစည်းအနေနဲ့ လူ့အခွင့်အရေးစံချိန်စံညွှန်းနဲ့ အညီ သူတို့လှုပ်ရှားမှုကို ကျတော်တို့တောင်းဆိုတာဖြစ်တယ်။”
ချင်းပြည်နယ်၊ ပလက်ဝမြို့နယ်က NLD အမျိုးသားလွှတ်တော်အမတ် ဦးဝှေ့တင်းကို ပြီးခဲ့တဲ့ နိုဝင်ဘာလ ၃ရက်နေ့မှာ AA အဖွဲ့က ဖမ်းဆီးလိုက်တာပါ။ ဦးဝှေ့တင်းအနေနဲ့ သူကိုယ်စားပြုတဲ့ မဲဆန္ဒနယ်မြေအတွင်း လူမျိုးစုတွေ အချင်းချင်းကြား သွေးကွဲစေတဲ့ လုပ်ရပ်တွေ လုပ်ဆောင်နေတာအပြင် AA ရပ်တည်ချက်ကိုပါ ထိပါးစေတဲ့ လုပ်ရပ်တွေကြောင့် ဖမ်းဆီးစစ်ဆေးမှုတွေ လုပ်နေတာလို့ AA ပြောခွင့်ရက အစောပိုင်းမှာ ပြောထားပါတယ်။
ဦးဝှေ့တင်းကို ပြန်လွှတ်ပေးရေးအတွက် အခုလို နိုင်ငံတကာအဖွဲ့အစည်းတွေက ပူပေါင်းတောင်းဆိုလိုက်တဲ့ အပေါ် AA ပြန်ကြားရေးတာဝန်ခံ ခိုင်သုခက
“ကျတော်တို့စစ်ဆေးလို့ ပြီးသွားလို့ရှိရင် ဦးဝှေ့တင်းကို ဘာလုပ်မယ်ဆိုတဲ့ ဥစ္စာကို အဲဒီအချိန်ကျမှ ကျတော်တို့ရှင်းပြမှာ။ အခုက စုံစမ်းစစ်ဆေးနေတုန်း ရှိသေးတယ်။ အဲဒီဥစ္စာကို သူတို့က အဲလိုမျိုး မတရားဖိအားပေးနေတဲ့ဥစ္စာကတော့ ဒါဘယ်လိုမှ လက်ခံနိုင်စရာ မရှိတဲ့ကိစ္စဖြစ်တယ်။ အဲလိုဖိအားပေးလို့လည်းပဲ ဘာမှကောင်းကျိုးဖြစ်လာမယ်လို့တော့ မယူဆပါဘူး။”
ဖမ်းဆီးခံထားရတဲ့ ဦးဝှေ့တင်းရဲ့ ကျန်းမာရေးအခြေအနေကို စိုးရိမ်နေကြသလို၊ နှစ် ၂၀ကျော် ထောင်ဒဏ်ချခံထားရတဲ့ ဒေါက်တာအေးမောင်အပေါ်ကိုလည်း ကိုယ်ချင်းစာဖို့လိုတယ်လို့ ခိုင်သုခက ဆက်ပြောပါတယ်။
“သူတို့တောင် ၂ပတ်မကြာသေးတဲ့အချိန်မှာ ဒီလောက်တောင်စိုးရိမ်နေလို့ရှိရင် ကျတော်တို့ ဒီထောင်အနှစ် ၂၀ ကျော်ကျခံထားရတဲ့ ဒေါက်တာအေးမောင်ကို ကျတော်တို့ ရခိုင်ပြည်သူတွေ၊ သူ့မိသားစုတွေ ဘယ်လောက်စိုးရိမ်နေမလဲ ဆိုတဲ့ဥစ္စာလည်း အခုပြောနေတဲ့လူတွေ ကိုယ်၌က ကိုယ်ချင်းစာတရားရှိဖို့ လိုတယ်။ အဲဒီလို ကိုယ်ချင်းစာတရား မရှိဘူးဆိုလို့ရှိရင်တော့ ဒါအမှန်တရားကတော့ ပျောက်ကွယ်နေမှာပဲ။ အဲလိုအမှန်တရား ပျောက်ကွယ်နေလို့ရှိရင်တော့ ဘယ်လိုမှ တဘက်နဲ့တဘက် ညှိလို့ရမှာ မဟုတ်ဘူး။”
ဦးဝှေ့တင်း ဖမ်းဆီးခံထားရတာဟာ AA အဖွဲ့နဲ့သာ သက်ဆိုင်ပြီး၊ ရခိုင်နဲ့ ချင်းလူမျိုး တိုင်းရင်းသားအချင်းချင်းကြား စည်းလုံးညီညွတ်မှုနဲ့ မဆိုင်တာကြောင့် လူမျိုးရေးပဋိပက္ခ မဖြစ်စေဖို့ သတိထားသင့်တယ်လို့ ချင်းလူ့အခွင့်အရေးအဖွဲ့ရဲ့ ဒါရိုက်တာ ဆလိုင်းလျန်က ပြောပါတယ်။
“ဒီ AA က လုပ်နေတဲ့ဟာဆိုတာကလည်း ရခိုင်တမျိုးသားလုံးက လုပ်နေတဲ့ဆိုတဲ့ပုံစံနဲ့ မကြည့်ဘဲနဲ့ သူတို့ AA က လုပ်နေတယ်ဆိုပြီးတော့ပဲ ကြည့်ဖို့အရေးကြီးတယ်လို့ ကျတော်မြင်တယ်။ ပြီးတော့ Social Media တွေ Online တွေမှာ အခု ချင်းနဲ့ရခိုင်နဲ့ အမုန်းစကားတွေ ပွားနေတာတွေလည်း ရှိလာပြီ။ အဲဒါမျိုးကို ဆက်ပြီးတော့ ဒီပြည်သူတွေကမလုပ်ဖို့ ကျတော်ပြန်ပြီးတော့ ပြောချင်တဲ့ဟာမှာလည်း ပါတယ်ပေါ့နော်။ ဆိုတော့ ဒီဟာက ချင်းနဲ့ ရခိုင်ဆိုတဲ့ ပြဿနာ ပဋိပက္ခဆက်မဖြစ်ဖို့ သတိထားဖို့လိုတယ်လို့ ကျတော်တို့မြင်တယ်။”
NLD အမျိုးသားလွှတ်တော်အမတ် ဦးဝှေ့တင်းအပါအဝင် AA ဘက်က ဖမ်းဆီးထားသူတွေ အမြန်ဆုံးလွှတ်ပေးရေး အရေးကြီးအဆိုကို ပြည်ထောင်စုလွှတ်တော်မှာ မနေ့က အတည်ပြုခဲ့ပါတယ်။ ဒါပေမယ့် အဲဒီအဆိုကို မဲခွဲတဲ့အခါ လွှတ်တော်အမတ် ၂၀၀ နီးပါးက မဲမပေးခဲ့ကြပါဘူး။ ဦးဝှေ့တင်းဖမ်းဆီးခံထားရတာ ၂ပတ်ကျော်လာပေမယ့်၊ AA ဘက်ကတော့ လိုအပ်တဲ့စစ်ဆေးမှုတွေ လုပ်နေတုန်းလို့ ဆိုပါတယ်။
ချင်းပြည်နယ်မှာ AA နဲ့ တပ်မတော်ကြား ဖြစ်ပွားနေတဲ့ တိုက်ပွဲတွေအတွင်း ထွက်ပြေးတိမ်းရှောင်နေရသူ အနည်းဆုံး ၄၀၀၀ နဲ့ ၆၀၀၀ ကြား ရှိနေပြီး၊ တိုက်ပွဲဒဏ်ကို အပြစ်မဲ့ပြည်သူတွေက အများဆုံးခံနေရတယ်လို့ လူ့အခွင့်အရေး လှုပ်ရှားနေသူတွေက ဆိုထားပါတယ်။
......................
ဦးဝှေ့တငျးကိုပွနျလှှတျပေးရေး နိုငျငံတကာက အဖှဲ့ပေါငျး ၂၂ဖှဲ့က တောငျးဆို
(Unicode)
ရခိုငျလကျနကျကိုငျအဖှဲ့ AA က ဖမျးဆီးထားတဲ့ ဦးဝှေ့တငျးအမွနျဆုံး လှှတျမွောကျဖို့အတှကျ မွနျမာအပါအဝငျ နိုငျငံပေါငျး ၁၂နိုငျငံက လူ့အခှင့ျအရေးလှုပျရှား ဆောငျရှကျနတေဲ့ အဖှဲ့အစညျးပေါငျး ၂၂ဖှဲ့က တောငျးဆိုလိုကျပါတယျ။ AA အဖှဲ့ကတော့ အဲဒီလို နိုငျငံတကာ အဖှဲ့အစညျးတှေ ပါဝငျလာပွီး ဦးဝှေ့တငျးကို ပွနျလှှတျပေးရေး တောငျးဆိုမှုအပေါျ လကျခံနိုငျစရာမရှိဘူးလို့ တုံ့ပွနျပါတယျ။ ဒီအကွောငျး အပွည့ျအစုံကို ဗှီအိုအသေတငျးထောကျ စုစုကမေးမွနျး ပေးပို့ထားပါတယျ။
အိမျနီးခငြျးနိုငျငံတှအေပွငျ အနောကျဥရောပနိုငျငံတှကေ လူ့အခှင့ျအရေးလှုပျရှား ဆောငျရှကျနတေဲ့ အဖှဲ့အစညျးတှကေပါ ဦးဝှေ့တငျး အမွနျဆုံး ပွနျလညျလှတျမွောကျနိုငျဖို့အတှကျ AA အဖှဲ့ကို တောငျးဆိုလိုကျတဲ့ ကွညောခကြျတစောငျ ဒီကနေ့ နိုဝငျဘာ ၁၉ရကျနေ့ ရကျစှဲနဲ့ ထုတျပွနျလိုကျတာပါ။ အဲဒီလို ထုတျပွနျထားတဲ့အထဲမှာ AA အနနေဲ့ လူ့အခှင့ျအရေး လှုပျရှားသူတှကေို ခွိမျးခွောကျမှု ဆကျမလုပျဖို့ကိုပါ တောငျးဆိုထားပါတယျ။
ဒီတောငျးဆိုမှုမှာ ပါဝငျတဲ့ ခငြျးလူ့အခှင့ျအရေးအဖှဲ့ကလညျး AA နဲ့ တပျမတောျကွား ခငြျးပွညျနယျမှာ တိုကျပှဲဖွဈတဲ့ ၂၀၁၅၊ မတျလကနေ အခုနှဈ နိုဝငျဘာလအထိ လူ့အခှင့ျအရေး ခြိုးဖောကျမှုတှကေို မှတျတမျးတငျတဲ့နရောမှာ ဘယျလကျနကျကိုငျ အဖှဲ့ပဲဖွဈဖွဈ၊ သူတို့ကြူးလှနျတာတှကေို မှတျတမျးတငျထားပွီး နိုငျငံတကာကသိအောငျ ဆောငျရှကျနတေယျလို့ လူ့အခှင့ျအရေး ပညာရေးနဲ့ ဘာသာရေးဆိုငျရာ လှတျလပျရေးပရိုဂရမျ ဒါရိုကျတာ ဆလိုငျးလနြျက ပွောပါတယျ။
“ကတြောျတို့က AA ကခြိုးဖောကျတာကိုပဲ မှတျတမျးတငျတာ မဟုတျဘူး။ ဒီစဈတပျက ခြိုးဖောကျမှု။ လူ့အခှင့ျအရေးခြိုးဖောကျမှုတှေ လုပျတဲ့ဟာအကုနျ ကတြောျတို့မှတျတမျးတငျတာ ဖွဈတယျ။ အရငျတုနျးကတော့ တပျမတောျက ဒီရှာသားတှကေို သူတို့ရဲ့ရိတျခါ သယျခိုငျးတာကအစ ကတြောျတို့ မှတျတမျးတငျထားပွီးတော့ ဒီနိုငျငံတကာကိုသိအောငျ ကတြောျတို့ပွောတာရှိတယျ။ ဒါပမေယ့ျ အခုခြိနျခါမှာ ဖွဈပကြျနတောက တပျမတောျဘကျကနေ မဟုတျဘဲနဲ့ အစိုးရမဟုတျသော အဖှဲ့အစညျး AA ကနေ လုပျနတောဆိုတော့ ကတြောျတို့ လူ့အခှင့ျအရေးအဖှဲ့အစညျးအနနေဲ့ လူ့အခှင့ျအရေးစံခြိနျစံညှှနျးနဲ့ အညီ သူတို့လှုပျရှားမှုကို ကတြောျတို့တောငျးဆိုတာဖွဈတယျ။”
ခငြျးပွညျနယျ၊ ပလကျဝမွို့နယျက NLD အမြိုးသားလှှတျတောျအမတျ ဦးဝှေ့တငျးကို ပွီးခဲ့တဲ့ နိုဝငျဘာလ ၃ရကျနေ့မှာ AA အဖှဲ့က ဖမျးဆီးလိုကျတာပါ။ ဦးဝှေ့တငျးအနနေဲ့ သူကိုယျစားပွုတဲ့ မဲဆန်ဒနယျမွအေတှငျး လူမြိုးစုတှေ အခငြျးခငြျးကွား သှေးကှဲစတေဲ့ လုပျရပျတှေ လုပျဆောငျနတောအပွငျ AA ရပျတညျခကြျကိုပါ ထိပါးစတေဲ့ လုပျရပျတှကွေောင့ျ ဖမျးဆီးစဈဆေးမှုတှေ လုပျနတောလို့ AA ပွောခှင့ျရက အစောပိုငျးမှာ ပွောထားပါတယျ။
ဦးဝှေ့တငျးကို ပွနျလှှတျပေးရေးအတှကျ အခုလို နိုငျငံတကာအဖှဲ့အစညျးတှကေ ပူပေါငျးတောငျးဆိုလိုကျတဲ့ အပေါျ AA ပွနျကွားရေးတာဝနျခံ ခိုငျသုခက
“ကတြောျတို့စဈဆေးလို့ ပွီးသှားလို့ရှိရငျ ဦးဝှေ့တငျးကို ဘာလုပျမယျဆိုတဲ့ ဥစ်စာကို အဲဒီအခြိနျကမြှ ကတြောျတို့ရှငျးပွမှာ။ အခုက စုံစမျးစဈဆေးနတေုနျး ရှိသေးတယျ။ အဲဒီဥစ်စာကို သူတို့က အဲလိုမြိုး မတရားဖိအားပေးနတေဲ့ဥစ်စာကတော့ ဒါဘယျလိုမှ လကျခံနိုငျစရာ မရှိတဲ့ကိစ်စဖွဈတယျ။ အဲလိုဖိအားပေးလို့လညျးပဲ ဘာမှကောငျးကြိုးဖွဈလာမယျလို့တော့ မယူဆပါဘူး။”
ဖမျးဆီးခံထားရတဲ့ ဦးဝှေ့တငျးရဲ့ ကနြျးမာရေးအခွအေနကေို စိုးရိမျနကွေသလို၊ နှဈ ၂၀ကြောျ ထောငျဒဏျခခြံထားရတဲ့ ဒေါကျတာအေးမောငျအပေါျကိုလညျး ကိုယျခငြျးစာဖို့လိုတယျလို့ ခိုငျသုခက ဆကျပွောပါတယျ။
“သူတို့တောငျ ၂ပတျမကွာသေးတဲ့အခြိနျမှာ ဒီလောကျတောငျစိုးရိမျနလေို့ရှိရငျ ကတြောျတို့ ဒီထောငျအနှဈ ၂၀ ကြောျကခြံထားရတဲ့ ဒေါကျတာအေးမောငျကို ကတြောျတို့ ရခိုငျပွညျသူတှေ၊ သူ့မိသားစုတှေ ဘယျလောကျစိုးရိမျနမေလဲ ဆိုတဲ့ဥစ်စာလညျး အခုပွောနတေဲ့လူတှေ ကိုယျ၌က ကိုယျခငြျးစာတရားရှိဖို့ လိုတယျ။ အဲဒီလို ကိုယျခငြျးစာတရား မရှိဘူးဆိုလို့ရှိရငျတော့ ဒါအမှနျတရားကတော့ ပြောကျကှယျနမှောပဲ။ အဲလိုအမှနျတရား ပြောကျကှယျနလေို့ရှိရငျတော့ ဘယျလိုမှ တဘကျနဲ့တဘကျ ညှိလို့ရမှာ မဟုတျဘူး။”
ဦးဝှေ့တငျး ဖမျးဆီးခံထားရတာဟာ AA အဖှဲ့နဲ့သာ သကျဆိုငျပွီး၊ ရခိုငျနဲ့ ခငြျးလူမြိုး တိုငျးရငျးသားအခငြျးခငြျးကွား စညျးလုံးညီညှတျမှုနဲ့ မဆိုငျတာကွောင့ျ လူမြိုးရေးပဋိပက်ခ မဖွဈစဖေို့ သတိထားသင့ျတယျလို့ ခငြျးလူ့အခှင့ျအရေးအဖှဲ့ရဲ့ ဒါရိုကျတာ ဆလိုငျးလနြျက ပွောပါတယျ။
“ဒီ AA က လုပျနတေဲ့ဟာဆိုတာကလညျး ရခိုငျတမြိုးသားလုံးက လုပျနတေဲ့ဆိုတဲ့ပုံစံနဲ့ မကွည့ျဘဲနဲ့ သူတို့ AA က လုပျနတေယျဆိုပွီးတော့ပဲ ကွည့ျဖို့အရေးကွီးတယျလို့ ကတြောျမွငျတယျ။ ပွီးတော့ Social Media တှေ Online တှမှော အခု ခငြျးနဲ့ရခိုငျနဲ့ အမုနျးစကားတှေ ပှားနတောတှလေညျး ရှိလာပွီ။ အဲဒါမြိုးကို ဆကျပွီးတော့ ဒီပွညျသူတှကေမလုပျဖို့ ကတြောျပွနျပွီးတော့ ပွောခငြျတဲ့ဟာမှာလညျး ပါတယျပေါ့နောျ။ ဆိုတော့ ဒီဟာက ခငြျးနဲ့ ရခိုငျဆိုတဲ့ ပွူနာ ပဋိပက်ခဆကျမဖွဈဖို့ သတိထားဖို့လိုတယျလို့ ကတြောျတို့မွငျတယျ။”
NLD အမြိုးသားလှှတျတောျအမတျ ဦးဝှေ့တငျးအပါအဝငျ AA ဘကျက ဖမျးဆီးထားသူတှေ အမွနျဆုံးလှှတျပေးရေး အရေးကွီးအဆိုကို ပွညျထောငျစုလှှတျတောျမှာ မနေ့က အတညျပွုခဲ့ပါတယျ။ ဒါပမေယ့ျ အဲဒီအဆိုကို မဲခှဲတဲ့အခါ လှှတျတောျအမတျ ၂၀၀ နီးပါးက မဲမပေးခဲ့ကွပါဘူး။ ဦးဝှေ့တငျးဖမျးဆီးခံထားရတာ ၂ပတျကြောျလာပမေယ့ျ၊ AA ဘကျကတော့ လိုအပျတဲ့စဈဆေးမှုတှေ လုပျနတေုနျးလို့ ဆိုပါတယျ။
ခငြျးပွညျနယျမှာ AA နဲ့ တပျမတောျကွား ဖွဈပှားနတေဲ့ တိုကျပှဲတှအေတှငျး ထှကျပွေးတိမျးရှောငျနရေသူ အနညျးဆုံး ၄၀၀၀ နဲ့ ၆၀၀၀ ကွား ရှိနပွေီး၊ တိုကျပှဲဒဏျကို အပွဈမဲ့ပွညျသူတှကေ အမြားဆုံးခံနရေတယျလို့ လူ့အခှင့ျအရေး လှုပျရှားနသေူတှကေ ဆိုထားပါတယျ။
