=== [[ ZAWGYI ]] ===
ကိုယ်ဝန်ဆောင်မိခင် သေဆုံးမှု အန္တရာယ် ကုလသတိပေး
ကမ္ဘာ ပေါ်မှာ အမျိုးသမီးတွေဟာ ကိုယ်ဝန်ဆောင်စဉ် ဒါမှမဟုတ် မီးဖွားစဉ်မှာ နှစ်မိနစ် တယောက်နှုန်း သေဆုံးနေရပြီး အဲဒီသေဆုံးသူတွေထဲက အများစုဟာ ကြိုတင်ကာကွယ်နိုင်တဲ့ ရောဂါတွေကြောင့် ဖြစ်ရကြောင်း ကမ္ဘာ့ကျန်းမာရေးအဖွဲ့ (WHO) အပါအဝင် ကုလသမဂ္ဂရဲ့ ထိပ်တန်းအေဂျင်စီ လေးခုနဲ့ ကမ္ဘာ့ဘဏ် က ထုတ်ပြန်တဲ့ အစီရင်ခံစာအသစ်တခုက ဆိုပါတယ်။
“၂၀၀၀ ပြည့်နှစ်ကနေ ၂၀၂၀ ခုနှစ် အတွင်း ကိုယ်ဝန်ဆောင် မိခင် သေဆုံးမှု" ဆိုင်ရာကို လေ့လာ မှတ်တမ်းပြုထားတဲ့ အချက်အလက်တွေကအရ ကျန်းမာရေးစောင့်ရှောက်မှုစနစ်တွေမှာ ပိုမို ပိုက်ဆံသုံးစွဲဖို့နဲ့ လူမှု စီးပွား မမျှမတ ဖြစ်နေတာတွေကို လျှော့ချဖို့ ကမ္ဘာ့ခေါင်းဆောင်တွေကို သတိပေး တပ်လှန့်လိုက်တာလို့ ကမ္ဘာ့ကျန်းမာရေးအဖွဲ့က တာဝန်ရှိသူတွေက ထောက်ပြပါတယ်။
ဒါက အမျိုးသမီးတွေနဲ့ မိန်းကလေးငယ်တွေ အားလုံးဟာ မီးမဖွားခင်၊ မီးဖွားစဉ်နဲ့ ကလေးမွေးပြီးပြီးချင်းမှာ အရေးကြီးတဲ့ ကျန်းမာရေးစောင့်ရှာက်မှုတွေ ခံယူရရှိဖို့နဲ့ သူတို့ရဲ့ မျိုးပွားမှုဆိုင်ရာ အခွင့်အရေးတွေကို အပြည့်အဝ ရရှိကျင့်သုံးနိုင်စေဖို့ အရေးတကြီး လိုအပ်နေတာကို ပြသနေတာလို့ ဆိုပါတယ်။
အစီရင်ခံစာအရ ၂၀၂၀ တနှစ်ထဲမှာတင် ကမ္ဘာတဝှမ်းရှိ အမျိုးသမီး ၂၈၇,၀၀၀ ဝန်းကျင်ဟာ ကိုယ်ဝန်ဆောင်မိခင်ဆိုင်ရာ ရောဂါ တခုခုကြောင့် သေဆုံးခဲ့ရပါတယ်။ ဒါဟာ တရက်ကို အမျိုးသမီး ၈၀၀ နှုန်း သေဆုံးတာဖြစ်ပြီး ၂ မိနစ်မှာ တဦးနှုန်း သေဆုံးနေတာ ဖြစ်ပါတယ်။
အမျိုးသမီးအခွင့်အရေး ချိုးဖောက်ခံရတဲ့ တိုင်းပြည်တွေမှာ မညီမျှမှုတွေ ရှိနေတာကိုလည်း ဒီကိန်းဂဏန်းတွေက ဖော်ပြနေတယ် ဆိုပါတယ်။ ဒါ့အပြင် ဝင်ငွေနည်းနိုင်ငံတွေမှာ ဝင်ငွေမြင့်မားတဲ့နိုင်ငံတွေနဲ့ ယှဉ်ရင် အမျိုးသမီးတယောက်ဟာ သူ့ရင်သွေးကို မီးဖွားနေတုန်း သေဆုံးနိုင်ခြေက အဆတစ်ရာကျော်ရှိတယ်လို့ ဒီ လေ့လာမှု အစီရင်ခံစာက ထောက်ပြပါတယ်။
၂၀၁၆ နဲ့ ၂၀၂၀ ကြားမှာ ဥရောပ၊ မြောက်အမေရိက၊ လက်တင်အမေရိကနဲ့ ကာရေဘီယံဒေသတွေမှာ မိခင်သေဆုံးမှုနှုန်း တိုးလာတယ်လို့ အဲဒီ အစီရင်ခံစာမှာ ဖော်ပြထားပါတယ်။ သေဆုံးမှု အရေအတွက် တိုးလာပေမယ့် အဲဒီ ဒေသတွဟာ ကမ္ဘာပေါ်မှာ မိခင်သေဆုံးမှုနှုန်း အနိမ့်ဆုံး ဒေသတွေ ဖြစ်တယ်လို့ အစီရင်ခံစာက ဆိုပါတယ်။
တချိန်တည်းမှာပဲ သြစတြေးလျ၊ နယူးဇီလန်၊ အာရှအလယ်ပိုင်းနဲ့ တောင်ပိုင်းတွေမှာ မိခင်သေဆုံးမှု သိသိသာသာ လျော့ကျသွားတယ်လို့ အဲဒီ အစီရင်ခံစာက ဆိုပါတယ်။ မိခင်သေဆုံးမှုနှုန်း အမြင့်ဆုံးကတော့ ဆာဟာရ တောင်ပိုင်းဒေသမှာ တွေ့ရှိရပြီး ကမ္ဘာတဝှမ်း မိခင်သေဆုံးမှုရဲ့ ၇၀ ရာခိုင်နှုန်း ရှိပါတယ်။
မိခင်တွေသေဆုံးရတဲ့ အဓိက အကြောင်းရင်းတွေကတော့ သွေးထွက်လွန်ခြင်း၊ သွေးတိုးခြင်း၊ ကိုယ်ဝန်ဆောင်ခြင်းဆိုင်ရာ ကူးစက်ရောဂါများ၊ အန္တရာယ် မကင်းတဲ့ ကိုယ်ဝန်ဖျက်ချနည်းတွေကြောင့် ဖြစ်လာတဲ့ နောက်ဆက်တွဲတွေနဲ့ ခုခံအားကျဆင်းမှု HIV/AIDS နဲ့ ငှက်ဖျားရောဂါလို နောက်ခံရောဂါတွေကြောင့် ဖြစ်ပါတယ်။
=== {{ UNICODE }} ===
ကိုယျဝနျဆောငျမိခငျ သဆေုံးမှု အန်တရာယျ ကုလသတိပေး
ကမ်ဘာ ပေါျမှာ အမြိုးသမီးတှဟော ကိုယျဝနျဆောငျစဉျ ဒါမှမဟုတျ မီးဖှားစဉျမှာ နှဈမိနဈ တယောကျနှုနျး သဆေုံးနရေပွီး အဲဒီသဆေုံးသူတှထေဲက အမြားစုဟာ ကွိုတငျကာကှယျနိုငျတဲ့ ရောဂါတှကွေောင့ျ ဖွဈရကွောငျး ကမ်ဘာ့ကနြျးမာရေးအဖှဲ့ (WHO) အပါအဝငျ ကုလသမဂ်ဂရဲ့ ထိပျတနျးအဂေငြျစီ လေးခုနဲ့ ကမ်ဘာ့ဘဏျ က ထုတျပွနျတဲ့ အစီရငျခံစာအသဈတခုက ဆိုပါတယျ။
“၂၀၀၀ ပွည့ျနှဈကနေ ၂၀၂၀ ခုနှဈ အတှငျး ကိုယျဝနျဆောငျ မိခငျ သဆေုံးမှု" ဆိုငျရာကို လေ့လာ မှတျတမျးပွုထားတဲ့ အခကြျအလကျတှကေအရ ကနြျးမာရေးစောင့ျရှောကျမှုစနဈတှမှော ပိုမို ပိုကျဆံသုံးစှဲဖို့နဲ့ လူမှု စီးပှား မမြှမတ ဖွဈနတောတှကေို လြှော့ခဖြို့ ကမ်ဘာ့ခေါငျးဆောငျတှကေို သတိပေး တပျလှန့ျလိုကျတာလို့ ကမ်ဘာ့ကနြျးမာရေးအဖှဲ့က တာဝနျရှိသူတှကေ ထောကျပွပါတယျ။
ဒါက အမြိုးသမီးတှနေဲ့ မိနျးကလေးငယျတှေ အားလုံးဟာ မီးမဖှားခငျ၊ မီးဖှားစဉျနဲ့ ကလေးမှေးပွီးပွီးခငြျးမှာ အရေးကွီးတဲ့ ကနြျးမာရေးစောင့ျရှာကျမှုတှေ ခံယူရရှိဖို့နဲ့ သူတို့ရဲ့ မြိုးပှားမှုဆိုငျရာ အခှင့ျအရေးတှကေို အပွည့ျအဝ ရရှိကငြ့ျသုံးနိုငျစဖေို့ အရေးတကွီး လိုအပျနတောကို ပွသနတောလို့ ဆိုပါတယျ။
အစီရငျခံစာအရ ၂၀၂၀ တနှဈထဲမှာတငျ ကမ်ဘာတဝှမျးရှိ အမြိုးသမီး ၂၈၇,၀၀၀ ဝနျးကငြျဟာ ကိုယျဝနျဆောငျမိခငျဆိုငျရာ ရောဂါ တခုခုကွောင့ျ သဆေုံးခဲ့ရပါတယျ။ ဒါဟာ တရကျကို အမြိုးသမီး ၈၀၀ နှုနျး သဆေုံးတာဖွဈပွီး ၂ မိနဈမှာ တဦးနှုနျး သဆေုံးနတော ဖွဈပါတယျ။
အမြိုးသမီးအခှင့ျအရေး ခြိုးဖောကျခံရတဲ့ တိုငျးပွညျတှမှော မညီမြှမှုတှေ ရှိနတောကိုလညျး ဒီကိနျးဂဏနျးတှကေ ဖောျပွနတေယျ ဆိုပါတယျ။ ဒါ့အပွငျ ဝငျငှနေညျးနိုငျငံတှမှော ဝငျငှမွေင့ျမားတဲ့နိုငျငံတှနေဲ့ ယှဉျရငျ အမြိုးသမီးတယောကျဟာ သူ့ရငျသှေးကို မီးဖှားနတေုနျး သဆေုံးနိုငျခွကေ အဆတဈရာကြောျရှိတယျလို့ ဒီ လေ့လာမှု အစီရငျခံစာက ထောကျပွပါတယျ။
၂၀၁၆ နဲ့ ၂၀၂၀ ကွားမှာ ဥရောပ၊ မွောကျအမရေိက၊ လကျတငျအမရေိကနဲ့ ကာရဘေီယံဒသေတှမှော မိခငျသဆေုံးမှုနှုနျး တိုးလာတယျလို့ အဲဒီ အစီရငျခံစာမှာ ဖောျပွထားပါတယျ။ သဆေုံးမှု အရအေတှကျ တိုးလာပမေယ့ျ အဲဒီ ဒသေတှဟာ ကမ်ဘာပေါျမှာ မိခငျသဆေုံးမှုနှုနျး အနိမ့ျဆုံး ဒသေတှေ ဖွဈတယျလို့ အစီရငျခံစာက ဆိုပါတယျ။
တခြိနျတညျးမှာပဲ သွစတွေးလြ၊ နယူးဇီလနျ၊ အာရှအလယျပိုငျးနဲ့ တောငျပိုငျးတှမှော မိခငျသဆေုံးမှု သိသိသာသာ လြော့ကသြှားတယျလို့ အဲဒီ အစီရငျခံစာက ဆိုပါတယျ။ မိခငျသဆေုံးမှုနှုနျး အမွင့ျဆုံးကတော့ ဆာဟာရ တောငျပိုငျးဒသေမှာ တှေ့ရှိရပွီး ကမ်ဘာတဝှမျး မိခငျသဆေုံးမှုရဲ့ ရ၀ ရာခိုငျနှုနျး ရှိပါတယျ။
မိခငျတှသေဆေုံးရတဲ့ အဓိက အကွောငျးရငျးတှကေတော့ သှေးထှကျလှနျခွငျး၊ သှေးတိုးခွငျး၊ ကိုယျဝနျဆောငျခွငျးဆိုငျရာ ကူးစကျရောဂါမြား၊ အန်တရာယျ မကငျးတဲ့ ကိုယျဝနျဖကြျခနြညျးတှကွေောင့ျ ဖွဈလာတဲ့ နောကျဆကျတှဲတှနေဲ့ ခုခံအားကဆြငျးမှု HIV/AIDS နဲ့ ငှကျဖြားရောဂါလို နောကျခံရောဂါတှကွေောင့ျ ဖွဈပါတယျ။
