=== [[ ZAWGYI ]] ===
သမ္မတဘိုင်ဒန် ဘရာဇီးလ် သမ္မတသစ်နဲ့ အိမ်ဖြူတော်မှာ တွေ့ဆုံ
အမေရိကန် သမ္မတ Joe Biden က ဘရာဇီလ်း သမ္မတသစ် လက်ဝဲဝါဒီ Luiz Inacio “Lula” da Silva ကို အမေရိကန် သမ္မတ အိမ်ဖြူတော်မှာ သောကြာနေ့က လက်ခံ ကြိုဆိုခဲ့ပါတယ်။ နှစ်နိုင်ငံစလုံးမှာ ဒီမိုကရေစီ အရေး အပေါ် တိုက်ခိုက်မှုတွေ ဖြစ်ခဲ့ပြီးနာက် နှစ်နိုင်ငံ ဆက်ဆံရေး ခိုင်မာအားကောင်းအောင် ကြိုးပမ်းမှုလည်း ဖြစ်ပါတယ်။
ပြီးခဲ့တဲ့ အောက်တိုဘာလက တကျော့ပြန် သမ္မတ ရွေးကောက်ပွဲမှာအဲဒီ အချိန်က သမ္မတ Jair Bolsonaro ကို မဲအနည်းငယ် အသာနဲ့ အနိုင်ရပြီးနောက် Da Silva က သမ္မတ ဖြစ်လာတာပါ။
သူ သမ္မတကျမ်းသစ္စာ ကျိန်ဆိုပြီး သီတင်းတပတ်အကြာ ဇန်နဝါရီလ ၈ ရက်နေ့ ၂၀၂၃ ခုနှစ်မှာတော့ သမ္မတဟောင်း Bolsonaro ကို ထောက်ခံသူတွေက မြို့တော်ကို စီးနင်းဝင်ရောက်ပြီး အစိုးရ အဆောက်အအုံတွေကို ဖျက်စီးခဲ့ကာ ရွးကောက်ပွဲ ရလဒ်ကို ပြောင်းလဲပေးဖို့ တောင်းဆိုခဲ့ကြပါတယ်။
အမေရိကန်မှာလည်း သမ္မတဟောင်း Donald Trum ကို ထောက်ခံသူတွေက ၂၀၂၁ ခုနှစ် ဇန်နဝါရီလ ၆ ရက်နေ့မှာ လွှတ်တာ်ကို ဝင်ရောက်ပြီး အလားတူ တိုက်ခိုက်ခဲ့ကြတာ ဖြစ်ပါတယ်။ ဘရာဇီးနိုင်ငံ မြို့တော် Brasilia တိုက်ခိုက်ခံရမှု အပြီးမှာတော့ အမေရိကန် သမ္မတ Biden က ဘရာဇီလ်း သမ္မတ Lula နဲ့ ဆက်သွယ်ပြီး တိုက်ခိုက်မှုကို ရှုတ်ချပြောဆိုခဲ့သလိုဘဲ အမေရိကန်က ထောက်ပံ့ကူညီဖို့လည်း ကတိပြုခဲ့ပါတယ်။
ဒါ့အပြင် ထဲထဲဝင်ဝင် ဆွေးနွေးရေး အတွက် အမေရိကန် အိမ်ဖြူတော်ကို လာရောက်ဖို့လည်း ဖိတ်ကြားခဲ့တာပါ။ နိုင်ငံရေးမှာ အစွန်းရောက်မှုနဲ့ အကြမ်းဖက်မှုကို ပြတ်ပြတ်သားသား ဆန့်ကျင်တဲ့ အကြောင်းကို ခေါင်းဆောင် ၂ ဦးတို့ ဆွေးနွေးကြမှာ ဖြစ်ပြီး ဒေသတွင်းမှာနဲ့ ကမ ္ဘာတလွှားမှာ ဒီမိုကရေစီရဲ့ စံတန်ဖိုးတွေကို မြှင့်တင်နိုင်ရေး အတူ လက်တွဲ ဆောင်ရွက်နိုင်မယ့် ကိစ္စတွေကို ဆွေးနွေးကြမှာ ဖြစ်ကြောင်း အမေရိကန် အစိုးရ အဖွဲ့ အကြီးတန်း တာဝန်ရှိသူ တဦးက ကြေညာချက်မှာ ပြောဆိုထားပါတယ်။
=== {{ UNICODE }} ===
မွနျမာ့အရေး အရှေ့တောငျအာရှ သုတသေီတှရေဲ့ အမွငျတခြို့
မွနျမာအပါအဝငျ အရှေ့တာငျအာရှဒသေတှငျး တရုတျရဲ့ စီးပှါးရေးနဲ့ နိုငျငံရေးသွဇာကွီးနပေမေဲ့ ဒသေတှငျးနိုငျငံတှကေတော့ အမရေိကနျကို မိတျဖကျအဖွဈ ပိုလိုလားမူရှိတယျလို့ အရှေ့တောငျအာရှဆိုငျရာ လေ့လာရေးအဖှဲ့ - ISEAS Yusof Ishak အငျစတီကြုရဲ့ ကွာသပတေးနေ့ ထုတျပွနျတဲ့ အစီရငျခံစာမှာ ဖေါျပွထားပါတယျ။ ဒါ့အပွငျ ဒသေတှငျး အမရေိကနျနဲ့တရုတျတို့ အားပွိုငျနခြေိနျမှာ ကွားမိတျဘကျအဖွဈ ဥရောပသမဂ်ဂနဲ့ ဂပြနျအပွငျ အိန်ဒိယကိုပါ ပို အားကိုးလာကွသလို အာဆီယံအပေါျမှာတော့ ယုံကွညျမှုတှေ ကဆြငျးလာတာ တှေ့ရတယျလို့ ဖေါျပွထားပါတယျ။ ဒီအနအေထားမြိုးမှာ မွနျမာ့အရေး အာဆီယံကွိုးပမျးမှုအပေါျမှာရော ဘယျလိုမွငျကွပါသလဲ။ ISEAS သုတသေန ပညာရှငျတှကေို ကိုဝငျးမငျးက မေးမွနျးတငျပွထားပါတယျ။
မွနျမာအပါအဝငျ အာဆီယံ(၁၀)နိုငျငံက အစိုးရ ပညာရှငျ စီးပှားရေးသမား အရပျဖကျအဖှဲ့အစညျးတှကေ လူပေါငျး(၁၃၀၀)ကြောျကို မေးမွနျး စဈတမျးကောကျယူထားတဲ့ ဒီစဈတမျး ထုတျပွနျပှဲမှာ ISEAS Yusof Ishak အဖှဲ့ အမှုဆောငျအရာရှိခြုပျ Choi Shing Kwok က-
“အခုလို အစီရငျခံစာ ၄ ခုထုတျအပွီးမှာ အခုစဈတမျးတှကေ အရှေ.တောငျအာရှဒသေတှငျးမှာ အလြှငျအမွနျပွောငျးလဲလာနတေဲ့ ပထဝီနိုငျငံရေးနဲ့ ရငျဆိုငျနရေတဲ့ စိနျခေါျမှုတှကေို အတှငျးကကြပြိုသိနိုငျအောငျလုပျပေးနိုငျတဲ့ သကျသတှေနေဲ့အတူ၊ ပိုပွီး အရေးပါလာပါတယျ။ ဒီ အစီရငျခံစာက ကြှနျတောျတို့ထုတျတာတှထေဲ လူအမြားဆုံးဖတျပွီး အမြားဆုံးကိုကားတဲ့ အခကြျတှဆေကျဖွဈနမှောပါ။ ပညာရှငျတှေ၊ သတငျးမီဒီယာတှေ၊ အစိုးရတှေ၊ စီးပှားရေးလုပျငနျးတှေ၊ အရပျဘကျအဖှဲ့တှနေဲ့ နိုငျငံတကာအဖှဲ့အစညျးတှအေနနေဲ့ အရှေ.တောာငျအာရှ ဒသေထဲသကျရောကျမှုကွီးတဲ့ လကျရှိ အမွငျတှေ၊ ကယြျပွန့ျတဲ့ ပွူနာတှကေို နားလညျဖို့လညျး အသုံးဝငျမဲ့ မှီငွမျးမှုပါ။”
ဒီစဈတမျးတှကေို ၂၀၁၉ ခုနှဈကတညျးက စထုတျလာခဲ့တာပါ။ အခု ၂၀၂၃ ခုနှဈ အစီရငျခံစာရဲ့ထူးခွားမှုကို သီးသန့ျမေးရာမှာတော့ ISEAS အဖှဲ့ရဲ့ အာဆီယံဆိုငျရာ ညှိနှိုငျးရေးမှူး အကွီးတနျးသုတသေီ Sharon Seah ပွောတာက -
“ဒီနှဈ တှေ့ရှိခကြျထဲမှာတော့ အမရေိကနျကို ထောကျခံတဲ့အဆင့ျက ပိုမွင့ျလာတာ ပွနပေါတယျ။ တရုတျအတှကျကတော့ တရုတျရဲ့ ကိုဗဈ လုံးဝအမွဈပွတျရေး COVID ZERO မူဝါဒကွောင့ျ တသီးတသန့ျခှဲနသေလိုဖွဈတာကွောင့ျ ထောကျခံမှု အထောကျအကူ မဖွဈခဲ့ပါဘူး။ တရုတျအနနေဲ့ အာဆီယံခေါငျးဆောငျတှနေဲ့ လူခငြျးတှေ့ဖို့ အခှင့ျအလမျး အမြားကွီး ဆုံးရှုံးသှားရခြိနျမှာ၊ အမရေိကနျကတော့ အာဆီယံ ဒသေ တခုလုံးနဲ့ ပိုတှေ့ဆုံဆှေးနှေးရေးတှေ ပိုကွိုးစားလုပျဆောငျလာနိုငျခဲ့ပါတယျ။ ”
ဒီနရောမှာ တိုငျဝမျအရေး တရုတျနဲ့အမရေိကနျတို့ တငျးမာမှု ပိုမြားလာပွီး စဈရေးအရပါ တငျးမာလာခြိနျမှာ ကွားမိတျဖကျအဖွဈ ဥရောပနဲ့ ဂပြနျကို အားကိုလာကွတာအပွငျ ၊ အရငျတုနျးက အားကိုးနကြေ သွစတွေးလအြပွငျ အိန်ဒိယ ဝငျလာတာကလညျး ဒီနှဈအတှကျ ထူးခွား တယျလို့ Sharon ကရှငျးပွပါတယျ။
ဒါပမေဲ့ ဒီ စဈတမျးကို မွနျမာနိုငျငံကနေ ဖွဆေိုသူတှကေတော့ ကွားမိတျဖကျထဲက ဥရောပထကျ ဂပြနျအပေါျ ပိုအားကိုးခငြျတာ တှေ့ရကွောငျး Sharon က ထောကျပွပါတယျ။ ဘာ့ကွောင့ျ အခုလို ဖွဈနိုငျသလဲဆိုတာကိုတော့ အမရေိကနျ-အာဆီယံ စီးပှားရေးကောငျစီ ညှှနျကွားရေးမှူး ကိုလှဖုနျးမွင့ျက -
“ မွပွေငျမှာ တကယျလကျတှေ့ ပေါကျရောကျမှုမှာ အမရေိကနျအတှကျကတြော့ အကန့ျအသတျတှေ ရှိတယျ။ တရုတျရဲ့လုပျပုံကတြော့ မွနျမာပွညျမှတငျ မဟုတျပါဘူး။ အရှေ့တောငျအာရှတခှငျ နိုငျငံတှအေကုနျလုံးမှာ ပွညျသူတှအေပေါျကို ထည့ျသှငျးစဉျးစားလေ့ မရှိပါဘူး။ သူတို့ အကြိုးအမွတျတခုထဲကွည့ျတဲ့ လုပျငနျးစဉျတှဆေိုရငျ သီရိလငျ်ကာနိုငျငံမြိုးမှာ အကွှေးထောငျခြောကျကွုံနရေတဲ့ ဖွဈစဉျကိုတှေ့ရတယျ။ ဒါမြိုးတှကေို တှေ့လာရတာနဲ့အမြှ ပွညျသူတှရေော အစိုးရတှဖေကျကပါ တရုတျနဲ့ ထဲထဲဝငျဝငျ ဆကျဆံဖို့အတှကျ တှန့ျဆုတျလာတာ တှေ့ရတယျ။ မဆကျဆံလို့ကလညျး မရဘူး။ ငှပေမာဏက မြားတာကိုး။ အထူးသဖွင့ျ လမျးပနျးတံတား ဆကျသှယျရေးမှာ တရုတျရဲ့ ရငျးနှီးမွှုပျနှံမှုက အရမျးမြားတော့ ဒါကို ပွနျမြှပေးဖို့အတှကျ.. အမရေိကနျကတော့ အထူးသဖွင့ျ ဒီမိုကရစေီအရေးနဲ့ နိုငျငံတကာ ဇာတျခုံမှာ ဦးဆောငျနတေဲ့အတှကျ လုပျနိုငျတဲ့အတိုငျးအတာ နဲနဲရှိတယျ။ ဂပြနျက လုပျနိုငျတယျ၊ လုပျလညျးလုပျခဲ့တယျ JICA လိုမြိုး အဖှဲ့စညျးတှကေတဆင့ျပေါ့။ နောကျပွီး ပွညျတှငျးနိုငျငံရေး ဇာတျခုံမှာ နောကျဆုံး စဈကောငျစီရဲ့ အကွီးပိုငျးတှအေထိကို တိုကျရိုကျ ပေါကျရောကျမှုရှိတာ၊ လကျနကျကိုငျအဖှဲ့အစညျးတှနေဲ့ တိုကျရိုကျပေါကျရောကျမှု ရှိတာတှေ တှေ့ရတယျ။ ဒီ နိုငျငံခွားရေးမူဝါဒ ဖကျကပဲ ကွည့ျကွည့ျ၊ စီးပှားရေးဖကျကပဲ ကွည့ျကွည့ျ ဂပြနျရဲ့အခနျးကဏ်ဍက ပိုပွီးတော့ အရေးပါနိုငျတယျ။ တရုတျနဲ့ယှဉျရငျ ပွညျသူဖကျက ဂပြနျကို ပိုပွီးလကျခံနိုငျတယျ။ ”
ဒီနှဈ ISEAS စဈတမျးရဲ့အရေးပါတဲ့ တှေ့ရှိခကြျတခုက အာဆီယံဟာ နှေးကှေးပွီး မထိရောကျတဲ့အဖှဲ့ ဖွဈလာတယျလို့ ဖွဆေိုသူ ၈၂% ကြောျက ဆိုပါတယျ။ ဒါပမေဲ့ မွနျမာ့အရေး အာဆီယံ ဘုံသဘောတူညီခကြျ(၅)ရပျ ခုခြိနျထိ အကောငျအထညျ ပေါျမလာသေးတဲ့ အပေါျမှာတော့ လကျရှိနိုငျငံတကာ ကွိုးပမျးမှုနဲ့ မလုံလောကျသေးတာကွောင့ျ ၊ အာဆီယံဖကျကလညျး NUG အမြိုးသားညီညှတျရေးအစိုးရနဲ့ တှေ့ဆုံတာအပါအဝငျ လမျးကွောငျးအသဈနဲ့ လုပျဖို့လိုကွောငျး ဒီစဈတမျးအသဈမှာ ဖေါျပွထားပုံကို Sharon Seah ပွောတာက-
“ ဒီဒသေထဲ အမြား လိုလားနတောကတော့ ပါဝငျပတျသကျနတေဲ့ အဖှဲ့တှအေားလုံးနဲ့ လှတျလှတျလပျလပျ တှေ့ဆုံမှုတှလေုပျဖို့ပါ။ ဒီအထဲ NUG လညျး ပါပါတယျ။ နိုငျငံတကာက တညီတညှတျထဲ တုံ့ပွနျမှုပွအောငျ ကွိုးစားနတောထကျ ပိုအလုပျဖွဈနိုငျပါတယျ။ ဘာလို့လဲဆိုတော့ မွနျမာ့အရေးကို ကုလအထှထှေညေီလာခံနဲ့ ကုလ လုံခွုံရေးကောငျစီတှမှော ဆှေးနှေးခဲ့တာတှရှေိခဲ့ပမေဲ့ တကယျတမျး အပွုသဘော အတိအကြ ဖွဈမလာခဲ့ပါဘူး။ ပွီးခဲ့တဲ့ ဒီဇငျဘာလကပဲ၊ ကုလလုံခွုံရေးကောငျစီ ဆုံးဖွတျခကြျနဲ့ အကွမျးဖကျမှု လြော့ခနြိုငျဖို့ ကွိုးပမျးခဲ့တယျ၊ အခုထိတော့ ဒီထုတျပွနျခကြျမြိုးက အာဆီယံကွိုးပမျးမှုကို ထောကျခံပေးတာနဲ့ ဦးဆောငျမှုယူပေးဖို့ လမျးပွတာတော့ရှိတယျ။ အဲ့ဒီတော့ နိုငျငံအမြား ခံစားလာရတာက နိုငျငံတကာ အသိုငျးအဝိုငျးနဲ့တငျ မရတော့ဘူး။ ပွညျတှငျးက အဖှဲ့တှအေားလုံးနဲ့ ဆကျသှယျရေးလမျးကွောငျး ဖှင့ျပွီးတော့ပါ ကွိုးစားသင့ျပွီလို့ ဖွဈလာတယျလေ။ ဒီအထဲ NUG တငျ မကပါဘူး၊ နိုငျငံထဲ တခွားအဖှဲ့တှေ အမြားကွီး ပါပါတယျ၊ တိုငျးရငျးသားလကျနကျကိုငျ EAOs တှနေဲ့ PDF ၊ နောကျ CRPH လှှတျတောျကိုယျစားပွုကောျမတီတို့လညျး အပါအဝငျပါ။ ”
တကယျတော့ မွနျမာ့အရေး အငျဒိုနီးရှားနိုငျငံက ဥက်ကဌသဈအဖွဈ ကွိုးပမျးလာခြိနျမှာ ထိုငျးနိုငျငံအနနေဲ့လညျး ပိုလုပျပေးဖို့ မလေးရှားဖကျက တောငျးဆိုလာတာကလညျး ထူးခွားတယျလို့ အာဆီယံကြှမျးကငြျသူတှကေ ဆိုပါတယျ။
