[[ ZAWGYI / UNICODE ]]
သတိထားဖွယ် နျူကလီယား အန္တရာယ်
နျူကလီယားနည်းပညာ တွင်တွင်ကျယ်ကျယ်သုံးနေတဲ့ ယူကရိန်းနိုင်ငံကို ရုရှားက ဝင်တိုက်တဲ့အခါ ယူကရိန်းမှာရှိတဲ့ နျူကလီယား ဓါတ်အားပေးစက်ရုံတွေ ထိခိုက်ပျက်စီးပြီး ဆိုးဆိုးဝါးဝါး အန္တရာယ် ပေးမှာကို စိုးရိမ်လာကြပါတယ်။ ယူကရိန်းမှာက နျူကလီယား မတော်တဆမှု အကြီးအကျယ်ကြုံခဲ့ရတဲ့ Chernobyl စက်ရုံအပါအဝင် နျူကလီယားဓါတ်အားပေးစက်ရုံကြီး ၄ ခု ရှိနေတာ ကြောင့်ပါ။ တကယ်လို့ နျူကလီယား မတော်တဆဖြစ်မှုကြုံလ ာရင် ဘယ်လိုအန္တရာယ်ရှိပါသလဲ။ ဓါတုပညာရှင် ဒေါက်တာခင်မောင်ညိုကို မေးမြန်းပြီးတင်ပြပေးမှာပါ။
မေး။. ။ “ကမ္ဘာမှာ နျူကလီယား ဓါတ်ပေါင်းဖို ဘယ်နှစ်ခုလောက် ရှိပါသလဲဆရာ။
ဒေါက်တာခင်မောင်ညို။. ။ “အခုလောလောဆယ် အသုံးပြုနေတဲ့ နျူကလီယား ဓါတ်ပေါင်းဖို active ဖြစ်တဲ့ ဓါတ်ပေါင်းဖိုက ၄၄၀ လောက်ရှိပါတယ်။ အမေရိကားတို့၊ ရုရှားတို့၊ ပြင်သစ်၊ အင်ဂလန်၊ တရုတ်တို့၊ နောက် ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ် မှာတောင်မှ အနုမြူဓါတ်ပေါင်းဖိုတွေ တည်ဆောက် နေပါတယ်။”
မေး။. ။ “ဟုတ်ကဲ့။ ဘာအတွက်အဓိက သုံးကြတာပါလဲဆရာ ကမ္ဘာမှာ အခုတည်ဆောက် ထားတဲ့ ဓါတ်ပေါင်းဖိုတွေကို”
ဒေါက်တာခင်မောင်ညို။. ။ “အကြမ်းအားဖြင့်တော့ သူ့ကို သန့်ရှင်းစွမ်းအင် ထွက်တယ ် လို့ဆိုတာပေါ့။ အဓိက ကတော့ သူက စွမ်းအင်ပေးတယ်။ လ ျှပ်စစ်ဓါတ်အားကို သူ့ဆီကနေ ရတယ်။ သူက ရေကိုအပူပေးလို့ရတယ်။ ရေကို အပူပေးပြီးတော့ အဲဒီကနေ ထွက်လာတဲ့ စွမ်းအင်ပေါ့။ ရေနွေးငွေ့အားနဲ့ပဲ မောင်းတဲ့၊ တာဘိုင်တွေကို မောင်းပြီးတော့ လ ျှပ်စစ်ဓါတ်ရစေတယ်။ ဒါကြောင့် သာမန်အားဖြင့် သူက အင်မတန်သန့်စင်တဲ့ စွမ်းအင်လို့ ခေါ်တယ်။”
မေး။. ။ “အခု လောလောဆယ်မှာ ယူကရိန်းမှာက စစ်ဖြစ်နေပါတယ်။ ဒီယူကရိန်းက ဓါတ်ပေါင်းဖိုတွေနဲ့ ပတ်သက်ပြီးပြောပြပေးပါဆရာ။”
ဒေါက်တာခင်မောင်ညို။. ။ “ယူကရိန်းက ဓါတ်ပေါင်းဖိုတွေက အင်မတန်ကြီးပြီးတော့ ဥရောပမှာ အကြီးဆုံး ဓါတ်ပေါင်းဖိုလည်း ရှိတယ်။ လ ျှပ်စစ်ဓါတ်စွမ်းအင်လည်း အရမ်း ကောင်းကောင်းမွန်မွန်ကို ထုတ်ပေးတယ်။ ချာနိုဘိုင်း ဓါတ်ပေါင်းဖိုက ၁၉ ၈၆ တုန်းက သူက အပူလွန်ကဲပြီးတော့ အဲဒီနျူကလီယား ဓါတ်ပေါင်းဖိုကြီးက ပျက်စီးသွားတယ်။ ဘယ်လာရုစ် နိုင်ငံနားမှာ ရှိတဲ့ ချာနိုဘိုင်း နျူကလီယား ဓါတ်ပေါင်းဖိုထက်ပိုပြီး ကြီးတဲ့ နောက်တခုက တောင်ပိုင်းမှာရှိပါတယ်။ (Zaporizhzhia Nuclear Power Station)။ သူက ဥရောပမှာ အကြီးဆုံး ဖြစ်ပြီးတော့ အများဆုံးသုံးတာ ဖြစ်ပါတယ်။
မေး။. ။ “ဒီကမ္ဘာပေါ်မှာ ရှိတဲ့ နျူကလီယား ဓါတ်ပေါင်းဖိုတွေမှာ ထိခိုက်ပျက်စီးမှု ဘယ်နေရာတွေမှာ ရှိပါသလဲ ဆရာ။”
ဒေါက်တာခင်မောင်ညို။. ။ “ထိခိုက်ပျက်စီးမှုကတော့ ဒီ ချာနိုဘိုင်းကနေ အရင်စတာပေါ့လေ။ ဒီချာနိုဘိုင်းမှာဖြစ်သွားရတာကလည်း ဒီ automation တွေ အဆင်မပြေလို့ ဖြစ်သွားတာ။ ဒါပေမယ့် ကျနော်တို့က လူတွေကနေ တိုက်ရိုက်မကြည့်နိုင်ပဲနဲ့ ဒီ automation တွေနဲ့ ကြည့်ရတာလည်း ရှိပါတယ်။ အဲဒီအတိုင်းပဲ ၂၀၀၁ ခုနှစ်မှာ ဂျပန်နိုင်ငံက Fukushima ဖူကူရှီးမားမှာ ဆူနာမိရေလှိုင်းတွေလာတော့ အဲဒီ နျူကလီယား ဓါတ်ပေါင်းဖိုမှာ နဲနဲ အတိမ်းအစောင်း တွေ ဖြစ်သွားတယ်။ တိမ်းစောင်းသွားတာနဲ့ တပြိုင်နက်ထည်း ကျနော်တို့ အလုပ်လုပ်ရတာက အဆင်မပြေတော့ ဘူး။ သူ့ automation တွေ ပျက်သွားတော့ သူ့မှာ ထိန်းကျောင်းတာ မရှိတော့ဘူး။ အဲဒီတော့ သူ့မှာ အပူလွန်ကဲပြီးတော့ သူလည်း ပေါက်ကွဲသွားတယ်။ ဒီမှာလည်း သေဆုံးတဲ့သူေူတွ အများကြီး ဖြစ်လာတာကို တွေ့ရတယ်။”
မေး။. ။ “နျူကလီယားဓါတ်ပေါင်းဖိုမှာ ပေါက်ကွဲမှုဖြစ်ရင် ဘာဓါတ်တွေ ထွက်လာပါလဲ ဆရာ။”
ဒေါက်တာခင်မောင်ညို။. ။ “ဓါတ်ရောင်ခြည်ထွက်တာက သာမန်အားဖြင့်တော့ ၃ မျိုးရှိတာပေါ့။ အယ်လ်ဖာ ရောင်ခြည်ရယ်၊ ဘီတာရောင်ခြည်ရယ်၊ ဂါမာရောင်ခြည်ရယ်။ ဂါမာရောင်ခြည်ကတော့ နဲနဲတော့ အိပ်စရေး x-ray နဲ့တူတယ်။ အားလုံးကို ဖေါက်ထွင်းတယ်။ ဘီတာ ရောင်ခြည်ကတော့ တော်ရုံတန်ရုံပေါ့။ ဖန်တွေ၊ မှန်တွေ၊ စက္ကူတွေ ဘာတွေ ဖေါက်ထွက်နိုင်တယ်။ သတ္တုပြားသေးသေးတွေ လည်း ဖေါက်နိုင်တယ်ပေါ။့ ဒီ အယ်လ်ဖာရောင်ခြည်ကတော့ စက္ကူပြားတို့ ဘာတို့ ခံနေရင်တောင် သူက မဖေါက်နိုင်ပါဘူး။”
“ဒါပေမယ့် ရေဒီရေးရှင်း - ဓါတ်ရောင်ခြည်တွေကတော့ အားလုံးက ဒုက္ခပေးနိုင်ပါတယ်။ ဒီ ဓါတ်ရောင်ခြည် တွေက လူတွေနဲ့ ထိတွေ့တာနဲ့ တပြိုင်နက် မူးတယ်ဝေတယ်။ အော့အန်တာတွေ ရှိတယ်။ သိပ်များသွားပြီ ဆိုရင်တော့ အသက် အန္တရာယ် စိုးရိမ်ရတဲ့ အထိ ဖြစ်လာပါတယ်။ များသောအားဖြင့်ကတော့ အသက်ဆုံးရှုံးရတာ များတယ်။ ကိုယ်ခန္ဓာထဲကို အဲဒီ fallout လို့ခေါ်တဲ့ ဓါတ်ရောင်ခြည်တွေ သင့်ထားတဲ့ ပစ္စည်းတွေ ဝင်လာရင် ဘယ်လို လုပ်လုပ် အပြင်ကိုရောက်အောင် လုပ်လို့မရဘူး။”
မေး။. ။ “ဘယ်လိုပစ္စည်းတွေပါလဲ ဆရာ။”
ဒေါက်တာခင်မောင်ညို။. ။ “ဒီနျူကလီယား ဓါတ်ပေါင်းဖိုကနေ ထွက်တဲ့ဟာတွေ လား။ elements အနေနဲ့ ဒြပ်စင် အနေနဲ့ ၁၀၀ တော့ ရှိတယ်လို့ ပြောတယ်။ ဒါပေမယ့် အဓိက ပစ္စည်းကတော့ ၄ မျိုးလို့ သူတို့သတ်မှတ် ထားတယ်။ အဲဒါတွေကတော့ Americium-241; Cesium-137; Iodine-131 နဲ့ Strontium-90 တို့ ဖြစ်တယ်ပေါ့။ ကျနော်တို့ ချာနိုဘိုင်းမှာဆို အခု ၃၅ နှစ် ကြာသွားပြီလေ။ ဒါပေမယ့် အဲဒီ ပစ္စည်းတွေက ဓါတ်ရောင်ခြည်တွေက ထွက်နေဆဲပဲ။ သူတို့က - ဒီ half-life လို့ ခေါ်တဲ့ ပစ္စည်းတွေက ပမာဏ နည်းသွားပေမယ့် ကျန်ကိုကျန်နေသေးတာ။ Americium တို့ ဘာတို့ဆို နှစ်ပေါင်းများစွာ ဒီအတိုင်းရှိနေနိုင်တယ်။ အထူးသဖြင့် အိုင်အိုဒင်း ဆိုတဲ့ဟာပေါ့။ Iodine – 131 က အင်မတန်ကို ကြောက်စရာ ကောင်းတယ်။ အဲဒီ Iodine – 131 က thyroid သိုင်းရွိက် အကျိတ် တွေထဲ ဝင်သွားရင် ပြန်မထွက်တော့ဘူး။ သူက ဓါတ်ရောင်ခြည် တချိန်လုံး ထွက်လာပြီးတော့ သိုင်းရွက်မှာ ကင်ဆာရောဂါ ဖြစ်လာပြီးတော့ သေရတာပဲ။ ဒီအတိုင်းပဲ Cesium -137 တို့ကလည်း ကိုယ်ခန္ဓာထဲ ရောက်လာတယ်။ အဲဒီအခါကျရင် သူက အပြင်မထွက်တော့ဘူး။”
“အထူးသဖြင့် ဒီ fallsout လို့ခေါ်တဲ့အဲဒီကောင်တွေက ဓါတ်ပြာတွေပေါ့။ အဲဒီ ဓါတ်ပြာတွေက ပင်လယ်ထဲကျသွားမယ်၊ မြေကြီးပေါ်၊ သစ်ပင်ပေါ်တွေ ကျတယ်။ မြက်ခင်းတွေပေါ် ကျတယ်။ အဆိုးဆုံးကတော့ မြက်ခင်းပေါ်မှာ ကျရင် အဲဒါကို နွားတွေ၊ တခြားတိရိစ္ဆာန်တွေစား ကြတယ်။ အဲဒီ တိရိစ္ဆာန်တွေ ထဲမှာ နွားကစားရင် နွားနို့ထဲမှာ ခုန Iodine -131 တို့ Cesium -137 တို့က ဝင်သွားတယ်။ အဲဒီတော့ အဲဒါတွေက နွားနို့သောက်တဲ့လူတွေ၊ အထူးသဖြင့် ကလေးတွေက ကိုယ်ခန္ဓာ အလေးချိန် body weight က သေးတော့ သူတို့ရဲ့ သိုင်းရွိုက်က အရမ်းထိခိုက် လွယ်တယ်။ အဲဒီတော့ ကလေးတွေ သေကြေ ပျက်စီးတာ များတာပေါ့။”
မေး။. ။ “ဆရာ၊ ဒီအနုမြူရောင်ခြည်သင့်တဲ့ သူကို ကုသလို့ကော ရပါသလားဆရာ”။
ဒေါက်တာခင်မောင်ညို။. ။ “နျူကလီယားရဲ့ ဆိုးကျိုးပေါ့လေ။ သူကဒီ အနုမြူရောင်ခြည် သင့်တယ်၊ ရေဒီရေးရှင်းသင့်တယ် ဆိုရင် ကျနော်တို့ အခုထက်ထိတော့ တိတိကျကျ ကုသနိုင်တဲ့ဟာတွေ ဘာမှ မရှိသေးပါဘူး။ ဘာကြောင့်လည်း ဆိုရင် သူ့ကိုယ်တိုင်က ပြန်မထွက်ပဲနဲ့ အထဲမှာပဲ ရှိနေတော့ သူ့ကို အပြင်ရောက်အောင် ထုတ်ပေးနိုင်တဲ့ စွမ်းအား မရှိဘူး။ မရှိတော့ တဖြေးဖြေးနဲ့ သေကြေပျက်စီးတာပဲ တွေ့ရတယ်။ ဓါတ်ရောင်ခြည်ယူနစ် gray (gy/h) 1 to 2 ထိထားရင်တော့ သင့်ထားရင်တော့ အကြာဆုံး ၂ လခွဲလောက် အထ ိ(၆ပတ်ကနေ ၈ ပတ်) အသက်ရှင်နေနိုင်တယ်။ 2 to 6 gray လောက် ထိထားရင်တော့ ၂ လ လောက်အထိ (၄ အတ-ပတ်ကနေ ၆ ပတ်) အသက်ရှင်နိုင်ပြီးတော့၊ 6 to 8 gray လောက် ထိထားရင်တော့ ချက်ချင်းလိုပဲ သေနိုင်တဲ့ သဘောမျိုးရှိတယ်။ အလွန်ဆုံးခံရင် ၂ ပတ်လောက် (၂ ပတ်ကနေ ၄ ပတ်) အထိပဲ အသက်ရှင် နေနိုင်တယ် လို့ ဆိုတယ်။”
“ဒါကြောင့် ဓါတ်ရောင်ခြည် ထိသွားပြီးရင်တော့ ဒီဆဲလ်တွေကစ ပျက်စီးသွားပြီးတော့ နောက်ထပ် ပြုပြင်လို့မရတဲ့ ဟာတွေ အများကြီး ရှိလာတယ်ပေါ့။ သူကဘာနဲ့ တူသလဲ ဆိုတော့ အိပ်စရေး ရောင်ခြည် x-ray ထိတဲ့လူလိုပဲ လေ။ ဓါတ်ခွဲခန်းတွေမှာ သူဘယ်လောက် သင့်သွားသလ ဲ ဆိုတဲ့ဟာကို စမ်းရတယ်။ ငါတော့ ဓါတ်ရောင်ခြည် ဘယ်လောက် သင့်နေပြီ။ နောက်ထပ်သင့်ဖို့ အဆင်မပြေတော့ဘူး ဆိုရင် အဲဒီ ဓါတ်ခွဲခန်းမှာ အလုပ် လုပ်လို့ မရတော့တာတွေ ဖြစ်လာတယ်လေ။ အိပ်စရေးတို့ ဘာတို့ ဆိုရင်လည်း ဒီလိုပဲ အနုမြူရောင်ခြည် သင့်မသင့် ဆိုတာကိ ု စမ်းသပ်တဲ့ ကရိယာလေးတွေ ကိုယ်မှာ တပ်ထားရပါတယ်။”
ဒေါက်တာခင်မောင်ညိုရဲ့ ပြောကြားချက်နဲ့ပဲ ဒီသီတင်းပတ်အတွက် သိပ္ပံနဲ့နည်းပညာ ကဏ္ဍကို ဒီမှာပဲ ရပ်နားလိုက်ပါရစေ။
==================
{{ UNICODE }}
သတိထားဖှယျ နြူကလီယား အန်တရာယျ
နြူကလီယားနညျးပညာ တှငျတှငျကယြျကယြျသုံးနတေဲ့ ယူကရိနျးနိုငျငံကို ရုရှားက ဝငျတိုကျတဲ့အခါ ယူကရိနျးမှာရှိတဲ့ နြူကလီယား ဓါတျအားပေးစကျရုံတှေ ထိခိုကျပကြျစီးပွီး ဆိုးဆိုးဝါးဝါး အန်တရာယျ ပေးမှာကို စိုးရိမျလာကွပါတယျ။ ယူကရိနျးမှာက နြူကလီယား မတောျတဆမှု အကွီးအကယြျကွုံခဲ့ရတဲ့ Chernobyl စကျရုံအပါအဝငျ နြူကလီယားဓါတျအားပေးစကျရုံကွီး ၄ ခု ရှိနတော ကွောင့ျပါ။ တကယျလို့ နြူကလီယား မတောျတဆဖွဈမှုကွုံလ ာရငျ ဘယျလိုအန်တရာယျရှိပါသလဲ။ ဓါတုပညာရှငျ ဒေါကျတာခငျမောငျညိုကို မေးမွနျးပွီးတငျပွပေးမှာပါ။
မေး။. ။ “ကမ်ဘာမှာ နြူကလီယား ဓါတျပေါငျးဖို ဘယျနှဈခုလောကျ ရှိပါသလဲဆရာ။
ဒေါကျတာခငျမောငျညို။. ။ “အခုလောလောဆယျ အသုံးပွုနတေဲ့ နြူကလီယား ဓါတျပေါငျးဖို active ဖွဈတဲ့ ဓါတျပေါငျးဖိုက ၄၄၀ လောကျရှိပါတယျ။ အမရေိကားတို့၊ ရုရှားတို့၊ ပွငျသဈ၊ အငျဂလနျ၊ တရုတျတို့၊ နောကျ ဘငျ်ဂလားဒေ့ရျှ မှာတောငျမှ အနုမွူဓါတျပေါငျးဖိုတှေ တညျဆောကျ နပေါတယျ။”
မေး။. ။ “ဟုတျကဲ့။ ဘာအတှကျအဓိက သုံးကွတာပါလဲဆရာ ကမ်ဘာမှာ အခုတညျဆောကျ ထားတဲ့ ဓါတျပေါငျးဖိုတှကေို”
ဒေါကျတာခငျမောငျညို။. ။ “အကွမျးအားဖွင့ျတော့ သူ့ကို သန့ျရှငျးစှမျးအငျ ထှကျတယ ျ လို့ဆိုတာပေါ့။ အဓိက ကတော့ သူက စှမျးအငျပေးတယျ။ လ ြှပျစဈဓါတျအားကို သူ့ဆီကနေ ရတယျ။ သူက ရကေိုအပူပေးလို့ရတယျ။ ရကေို အပူပေးပွီးတော့ အဲဒီကနေ ထှကျလာတဲ့ စှမျးအငျပေါ့။ ရနှေေးငှေ့အားနဲ့ပဲ မောငျးတဲ့၊ တာဘိုငျတှကေို မောငျးပွီးတော့ လ ြှပျစဈဓါတျရစတေယျ။ ဒါကွောင့ျ သာမနျအားဖွင့ျ သူက အငျမတနျသန့ျစငျတဲ့ စှမျးအငျလို့ ခေါျတယျ။”
မေး။. ။ “အခု လောလောဆယျမှာ ယူကရိနျးမှာက စဈဖွဈနပေါတယျ။ ဒီယူကရိနျးက ဓါတျပေါငျးဖိုတှနေဲ့ ပတျသကျပွီးပွောပွပေးပါဆရာ။”
ဒေါကျတာခငျမောငျညို။. ။ “ယူကရိနျးက ဓါတျပေါငျးဖိုတှကေ အငျမတနျကွီးပွီးတော့ ဥရောပမှာ အကွီးဆုံး ဓါတျပေါငျးဖိုလညျး ရှိတယျ။ လ ြှပျစဈဓါတျစှမျးအငျလညျး အရမျး ကောငျးကောငျးမှနျမှနျကို ထုတျပေးတယျ။ ခြာနိုဘိုငျး ဓါတျပေါငျးဖိုက ၁၉ ၈၆ တုနျးက သူက အပူလှနျကဲပွီးတော့ အဲဒီနြူကလီယား ဓါတျပေါငျးဖိုကွီးက ပကြျစီးသှားတယျ။ ဘယျလာရုဈ နိုငျငံနားမှာ ရှိတဲ့ ခြာနိုဘိုငျး နြူကလီယား ဓါတျပေါငျးဖိုထကျပိုပွီး ကွီးတဲ့ နောကျတခုက တောငျပိုငျးမှာရှိပါတယျ။ (Zaporizhzhia Nuclear Power Station)။ သူက ဥရောပမှာ အကွီးဆုံး ဖွဈပွီးတော့ အမြားဆုံးသုံးတာ ဖွဈပါတယျ။
မေး။. ။ “ဒီကမ်ဘာပေါျမှာ ရှိတဲ့ နြူကလီယား ဓါတျပေါငျးဖိုတှမှော ထိခိုကျပကြျစီးမှု ဘယျနရောတှမှော ရှိပါသလဲ ဆရာ။”
ဒေါကျတာခငျမောငျညို။. ။ “ထိခိုကျပကြျစီးမှုကတော့ ဒီ ခြာနိုဘိုငျးကနေ အရငျစတာပေါ့လေ။ ဒီခြာနိုဘိုငျးမှာဖွဈသှားရတာကလညျး ဒီ automation တှေ အဆငျမပွလေို့ ဖွဈသှားတာ။ ဒါပမေယ့ျ ကနြောျတို့က လူတှကေနေ တိုကျရိုကျမကွည့ျနိုငျပဲနဲ့ ဒီ automation တှနေဲ့ ကွည့ျရတာလညျး ရှိပါတယျ။ အဲဒီအတိုငျးပဲ ၂၀၀၁ ခုနှဈမှာ ဂပြနျနိုငျငံက Fukushima ဖူကူရှီးမားမှာ ဆူနာမိရလှေိုငျးတှလောတော့ အဲဒီ နြူကလီယား ဓါတျပေါငျးဖိုမှာ နဲနဲ အတိမျးအစောငျး တှေ ဖွဈသှားတယျ။ တိမျးစောငျးသှားတာနဲ့ တပွိုငျနကျထညျး ကနြောျတို့ အလုပျလုပျရတာက အဆငျမပွတေော့ ဘူး။ သူ့ automation တှေ ပကြျသှားတော့ သူ့မှာ ထိနျးကြောငျးတာ မရှိတော့ဘူး။ အဲဒီတော့ သူ့မှာ အပူလှနျကဲပွီးတော့ သူလညျး ပေါကျကှဲသှားတယျ။ ဒီမှာလညျး သဆေုံးတဲ့သူေူတှ အမြားကွီး ဖွဈလာတာကို တှေ့ရတယျ။”
မေး။. ။ “နြူကလီယားဓါတျပေါငျးဖိုမှာ ပေါကျကှဲမှုဖွဈရငျ ဘာဓါတျတှေ ထှကျလာပါလဲ ဆရာ။”
ဒေါကျတာခငျမောငျညို။. ။ “ဓါတျရောငျခွညျထှကျတာက သာမနျအားဖွင့ျတော့ ၃ မြိုးရှိတာပေါ့။ အယျလျဖာ ရောငျခွညျရယျ၊ ဘီတာရောငျခွညျရယျ၊ ဂါမာရောငျခွညျရယျ။ ဂါမာရောငျခွညျကတော့ နဲနဲတော့ အိပျစရေး x-ray နဲ့တူတယျ။ အားလုံးကို ဖေါကျထှငျးတယျ။ ဘီတာ ရောငျခွညျကတော့ တောျရုံတနျရုံပေါ့။ ဖနျတှေ၊ မှနျတှေ၊ စက်ကူတှေ ဘာတှေ ဖေါကျထှကျနိုငျတယျ။ သတ်တုပွားသေးသေးတှေ လညျး ဖေါကျနိုငျတယျပေါ။့ ဒီ အယျလျဖာရောငျခွညျကတော့ စက်ကူပွားတို့ ဘာတို့ ခံနရေငျတောငျ သူက မဖေါကျနိုငျပါဘူး။”
“ဒါပမေယ့ျ ရဒေီရေးရှငျး - ဓါတျရောငျခွညျတှကေတော့ အားလုံးက ဒုက်ခပေးနိုငျပါတယျ။ ဒီ ဓါတျရောငျခွညျ တှကေ လူတှနေဲ့ ထိတှေ့တာနဲ့ တပွိုငျနကျ မူးတယျဝတေယျ။ အော့အနျတာတှေ ရှိတယျ။ သိပျမြားသှားပွီ ဆိုရငျတော့ အသကျ အန်တရာယျ စိုးရိမျရတဲ့ အထိ ဖွဈလာပါတယျ။ မြားသောအားဖွင့ျကတော့ အသကျဆုံးရှုံးရတာ မြားတယျ။ ကိုယျခန်ဓာထဲကို အဲဒီ fallout လို့ခေါျတဲ့ ဓါတျရောငျခွညျတှေ သင့ျထားတဲ့ ပစ်စညျးတှေ ဝငျလာရငျ ဘယျလို လုပျလုပျ အပွငျကိုရောကျအောငျ လုပျလို့မရဘူး။”
မေး။. ။ “ဘယျလိုပစ်စညျးတှပေါလဲ ဆရာ။”
ဒေါကျတာခငျမောငျညို။. ။ “ဒီနြူကလီယား ဓါတျပေါငျးဖိုကနေ ထှကျတဲ့ဟာတှေ လား။ elements အနနေဲ့ ဒွပျစငျ အနနေဲ့ ၁၀၀ တော့ ရှိတယျလို့ ပွောတယျ။ ဒါပမေယ့ျ အဓိက ပစ်စညျးကတော့ ၄ မြိုးလို့ သူတို့သတျမှတျ ထားတယျ။ အဲဒါတှကေတော့ Americium-241; Cesium-137; Iodine-131 နဲ့ Strontium-90 တို့ ဖွဈတယျပေါ့။ ကနြောျတို့ ခြာနိုဘိုငျးမှာဆို အခု ၃၅ နှဈ ကွာသှားပွီလေ။ ဒါပမေယ့ျ အဲဒီ ပစ်စညျးတှကေ ဓါတျရောငျခွညျတှကေ ထှကျနဆေဲပဲ။ သူတို့က - ဒီ half-life လို့ ခေါျတဲ့ ပစ်စညျးတှကေ ပမာဏ နညျးသှားပမေယ့ျ ကနြျကိုကနြျနသေေးတာ။ Americium တို့ ဘာတို့ဆို နှဈပေါငျးမြားစှာ ဒီအတိုငျးရှိနနေိုငျတယျ။ အထူးသဖွင့ျ အိုငျအိုဒငျး ဆိုတဲ့ဟာပေါ့။ Iodine – 131 က အငျမတနျကို ကွောကျစရာ ကောငျးတယျ။ အဲဒီ Iodine – 131 က thyroid သိုငျးရှိကျ အကြိတျ တှထေဲ ဝငျသှားရငျ ပွနျမထှကျတော့ဘူး။ သူက ဓါတျရောငျခွညျ တခြိနျလုံး ထှကျလာပွီးတော့ သိုငျးရှကျမှာ ကငျဆာရောဂါ ဖွဈလာပွီးတော့ သရေတာပဲ။ ဒီအတိုငျးပဲ Cesium -137 တို့ကလညျး ကိုယျခန်ဓာထဲ ရောကျလာတယျ။ အဲဒီအခါကရြငျ သူက အပွငျမထှကျတော့ဘူး။”
“အထူးသဖွင့ျ ဒီ fallsout လို့ခေါျတဲ့အဲဒီကောငျတှကေ ဓါတျပွာတှပေေါ့။ အဲဒီ ဓါတျပွာတှကေ ပငျလယျထဲကသြှားမယျ၊ မွကွေီးပေါျ၊ သဈပငျပေါျတှေ ကတြယျ။ မွကျခငျးတှပေေါျ ကတြယျ။ အဆိုးဆုံးကတော့ မွကျခငျးပေါျမှာ ကရြငျ အဲဒါကို နှားတှေ၊ တခွားတိရိစ်ဆာနျတှစေား ကွတယျ။ အဲဒီ တိရိစ်ဆာနျတှေ ထဲမှာ နှားကစားရငျ နှားနို့ထဲမှာ ခုန Iodine -131 တို့ Cesium -137 တို့က ဝငျသှားတယျ။ အဲဒီတော့ အဲဒါတှကေ နှားနို့သောကျတဲ့လူတှေ၊ အထူးသဖွင့ျ ကလေးတှကေ ကိုယျခန်ဓာ အလေးခြိနျ body weight က သေးတော့ သူတို့ရဲ့ သိုငျးရှိုကျက အရမျးထိခိုကျ လှယျတယျ။ အဲဒီတော့ ကလေးတှေ သကွေေ ပကြျစီးတာ မြားတာပေါ့။”
မေး။. ။ “ဆရာ၊ ဒီအနုမွူရောငျခွညျသင့ျတဲ့ သူကို ကုသလို့ကော ရပါသလားဆရာ”။
ဒေါကျတာခငျမောငျညို။. ။ “နြူကလီယားရဲ့ ဆိုးကြိုးပေါ့လေ။ သူကဒီ အနုမွူရောငျခွညျ သင့ျတယျ၊ ရဒေီရေးရှငျးသင့ျတယျ ဆိုရငျ ကနြောျတို့ အခုထကျထိတော့ တိတိကကြြ ကုသနိုငျတဲ့ဟာတှေ ဘာမှ မရှိသေးပါဘူး။ ဘာကွောင့ျလညျး ဆိုရငျ သူ့ကိုယျတိုငျက ပွနျမထှကျပဲနဲ့ အထဲမှာပဲ ရှိနတေော့ သူ့ကို အပွငျရောကျအောငျ ထုတျပေးနိုငျတဲ့ စှမျးအား မရှိဘူး။ မရှိတော့ တဖွေးဖွေးနဲ့ သကွေပေကြျစီးတာပဲ တှေ့ရတယျ။ ဓါတျရောငျခွညျယူနဈ gray (gy/h) 1 to 2 ထိထားရငျတော့ သင့ျထားရငျတော့ အကွာဆုံး ၂ လခှဲလောကျ အထ ိ(၆ပတျကနေ ၈ ပတျ) အသကျရှငျနနေိုငျတယျ။ 2 to 6 gray လောကျ ထိထားရငျတော့ ၂ လ လောကျအထိ (၄ အတ-ပတျကနေ ၆ ပတျ) အသကျရှငျနိုငျပွီးတော့၊ 6 to 8 gray လောကျ ထိထားရငျတော့ ခကြျခငြျးလိုပဲ သနေိုငျတဲ့ သဘောမြိုးရှိတယျ။ အလှနျဆုံးခံရငျ ၂ ပတျလောကျ (၂ ပတျကနေ ၄ ပတျ) အထိပဲ အသကျရှငျ နနေိုငျတယျ လို့ ဆိုတယျ။”
“ဒါကွောင့ျ ဓါတျရောငျခွညျ ထိသှားပွီးရငျတော့ ဒီဆဲလျတှကေစ ပကြျစီးသှားပွီးတော့ နောကျထပျ ပွုပွငျလို့မရတဲ့ ဟာတှေ အမြားကွီး ရှိလာတယျပေါ့။ သူကဘာနဲ့ တူသလဲ ဆိုတော့ အိပျစရေး ရောငျခွညျ x-ray ထိတဲ့လူလိုပဲ လေ။ ဓါတျခှဲခနျးတှမှော သူဘယျလောကျ သင့ျသှားသလ ဲ ဆိုတဲ့ဟာကို စမျးရတယျ။ ငါတော့ ဓါတျရောငျခွညျ ဘယျလောကျ သင့ျနပွေီ။ နောကျထပျသင့ျဖို့ အဆငျမပွတေော့ဘူး ဆိုရငျ အဲဒီ ဓါတျခှဲခနျးမှာ အလုပျ လုပျလို့ မရတော့တာတှေ ဖွဈလာတယျလေ။ အိပျစရေးတို့ ဘာတို့ ဆိုရငျလညျး ဒီလိုပဲ အနုမွူရောငျခွညျ သင့ျမသင့ျ ဆိုတာကိ ု စမျးသပျတဲ့ ကရိယာလေးတှေ ကိုယျမှာ တပျထားရပါတယျ။”
ဒေါကျတာခငျမောငျညိုရဲ့ ပွောကွားခကြျနဲ့ပဲ ဒီသီတငျးပတျအတှကျ သိပ်ပံနဲ့နညျးပညာ ကဏ်ဍကို ဒီမှာပဲ ရပျနားလိုကျပါရစေ။
