စစ်ပွဲတွေကြားက ယူကရိန်း အမျိုးသမီးနဲ့ ကလေးငယ်များ (အမျိုးသမီးကဏ္ဍ)

[Zawgyi]

ယူကရိန်းနိုင်ငံထဲ ရုရှားတပ်ဖွဲ့တွေ ဝင်ရောက် တိုက်ခိုက်ခဲ့တဲ့ ဖေဖော်ဝါရီလ နှောင်းပိုင်းကစပြီး အိမ်နီးချင်း နိုင်ငံတွေကို ထွက်ပြေးခဲ့ကြတဲ့ ယူကရိန်း ဒုက္ခသည် ၄ သန်းကျော်ရှိပြီး ဒီအထဲမှာ အများစုက အမျိုးသမီးနဲ့ ကလေးငယ်တွေ ဖြစ်ပါတယ်။ အရွယ် မရောက်ကြသေးတဲ့ သူတို့ရဲ့ သားသမီးတွေကို ကာကွယ်ပေးဖို့နဲ့ ကလေးငယ်တွေရဲ့ အနာဂတ် ဆက်လက် ရှင်သန်နိုင်ဖို့ အတွက် ထွက်ခွာခဲ့ကြတာလို့ အများစုက ပြောပါတယ်။ စစ်ပွဲတွေအတွင်း ကြုံတွေ့ရတဲ့ စိုးရိမ်ထိတ်လန့်မှုတွေနဲ့ စိတ်ဒဏ်ရာတွေဟာ အထူးသဖြင့် ကလေးငယ်တွေအတွက် စိတ်ပိုင်းဆိုင်ရာ ရေရှည် ထိခိုက်မှုတွေ ရှိနိုင်တယ် ဆိုတာကို ကျွမ်းကျင်ပညာရှင်တွေ ကလည်း သတိပေးထားပါတယ်။ ယူကရိန်း စစ်ပွဲအတွင်း အမျိုးသမီးနဲ့ ကလေးငယ်တွေ ကြုံတွေ့ရတဲ့ အခြေအနေတွေထဲက တချို့ကို ဒီသီတင်းပတ် အမျိုးသမီးကဏ္ဍမှာ မခင်ဖြူထွေးက စုစည်း တင်ဆက် ထားပါတယ်။

ဖေဖော်ဝါရီလ နှောင်းပိုင်းက စတင်ခဲ့တဲ့ ရုရှားရဲ့ ကျူးကျော် တိုက်ခိုက်မှုတွေကြောင့် ယူကရိန်းနိုင်ငံထဲကနေ အိမ်နီးချင်း နိုင်ငံတွေကို ထွက်ပြေးရတဲ့ ဒုက္ခသည် ၄ သန်းကျော် ရှိနေပြီး နောက်ထပ် ၆ သန်းကျော်ဟာလည်း နိုင်ငံတွင်းမှာ အိုးအိမ်မဲ့ ဒုက္ခကြုံတွေ့ နေကြရတယ်လို့ ကုလသမဂ္ဂနဲ့ လူ့အခွင့်အရေး အဖွဲ့တွေက ပြောဆိုထားပါတယ်။ အများစုက အရွယ်စုံ မျိုးဆက်နဲ့ချီတဲ့ အမျိုးသမီးနဲ့ ကလေးငယ်တွေပါ။

ဒီအထဲမှာ အဖွား Vira Pavlina လည်း ပါ ပါတယ်။ လွန်ခဲ့တဲ့ လပိုင်းတွေအထိ သားသမီး မြေးမြစ်တွေနဲ့ Kyiv မြို့မှာ နေထိုင်ခဲ့တဲ့ အဖွား Pavlina ဟာ ခုတော့ အိမ်နီးချင်း ပိုလန်နိုင်ငံမှာ ဒုက္ခသည်အဖြစ် ခိုလုံနေရပါတယ်။ အရွယ်မရောက်သေးတဲ့ သူ့မြေးတွေ ဘဝ မဆုံးရအောင် သူတို့နဲ့အတူ နယ်စပ်ဖြတ်ကျော် ထွက်ပြေးလာခဲ့တာလို့ အဖွား Pavlina က ပြောပါတယ်။

“ယူကရိန်းကို ဗုံးကျဲ တိုက်ခိုက်ပြီး ကျေးရွာတွေကို ပစ်ခတ် တိုက်ခိုက်တဲ့ စစ်ပွဲတွေကြောင့် ထွက်ပြေးရတာပါ။ ကြောက်စရာ ကောင်းတဲ့ လုပ်ရပ်တွေကြောင့် လူတိုင်း ဘေးလွတ်ရာ ပြေးကြရပါတယ်။ တတ်နိုင်သလောက်တော့ မိသားစုတွေ တစုတစည်းတည်း ဖြစ်အောင် ကြိုးစားတာပါပဲ။ အပြစ်မရှိတဲ့ ကလေးတွေရဲ့ အသက်တွေ မဆုံးရှုံးရအောင် ခုလို ထွက်ပြေးလာခဲ့ရတာပါ။”

အိမ်နီးချင်း ပိုလန် နိုင်ငံတခုတည်းမှာတင် ယူကရိန်း ဒုက္ခသည် ၂ သန်းကျော် ရှိနေပါတယ်။ ဒုက္ခသည်တိုင်းမှာ ကိုယ်စီ ကြုံတွေ့ရတဲ့ နာကြင်စရာ ဖြစ်ရပ်တွေ ရှိနေတာပါ။ အများစုကတော့ သူတို့ရဲ့ သားသမီး မြေးမြစ်တွေရဲ့ ဘဝတွေကို ထည့်သွင်း စဉ်းစားပြီး နေရပ်ကနေ မထွက်ခွာချင်ဘဲ ထွက်ခွာခဲ့ ကြရပါတယ်။ ကလေးနှစ်ယောက် မိခင် Yulia Usik က ခုလို ပြောပြပါတယ်။

"ဗုံးကျဲ တိုက်ခိုက်တာတွေ ၁၃ ရက် ကြုံခဲ့ရပါတယ်။ နောက်ဆုံး ကျမ ယောက်ျားက ကလေးတွေ စိတ်ဒဏ်ရာ ရမှာ စိုးရိမ်ပြီး မြို့ကနေ ထွက်ဖို့ ကျမကို ပြောပါတယ်။ အမျိုးသားကတော့ Kyiv မှာပဲ နေခဲ့ပါတယ်။ သူ့အသက်က ၃၃ နှစ်ပါ။ ကျမတို့ဆီ သူ ပြန်လာမယ်လို့တော့ ကတိပေး တာပါပဲ။”

Anna Pilyavskaya ကတော့ သူ့သမီးငယ်နဲ့အတူ Kyiv မြိ့ကနေ ဟန်ဂေရီနယ်စပ် ဖြတ်ကျော် ထွက်ပြေးလာခဲ့ပြီး ခုတော့ ဘယ်လ်ဂျီယံနိုင်ငံမှာ ခိုလုံ နေထိုင်ခွင့် ရဖို့ စောင့်နေပါတယ်။

“မိဘတွေကိုရော၊ ကျမ အမျိုးသားကိုရော မထားခဲ့ချင်လို့ စောင့် နေခဲ့ပါသေးတယ်။ ဒါပေမဲ့ တနေ့တခြား အခြေအနေက ဆိုးလာတော့ သမီး ဒုက္ခမရောက်အောင် ထွက်မှ ရလိမ့်မယ် ဆိုပြီး အမျိုးသားက ပြောပါတယ်။ ဒီလိုနဲ့ ကားပေါ် တက်ပြီး ထွက်လာခဲ့ရတာပါပဲ။”

Kyiv မြို့ကနေ ဟန်ဂေရီ နယ်စပ်အထိ ရောက်ဖို့ကိုပဲ ၃ ရက်လောက် အချိန်ယူ လာခဲ့ရတယ်လို့ Pilyavskaya က ပြောပါတယ်။

“ဗုံးကျဲခံရ၊ ဒဏ်ရာ ရတာမျိုးတွေ မကြုံရအောင် စစ်ရေးလှုပ်ရှားမှုရှိနေတဲ့ နေရာတွေကို ရှောင်ပြီး ဘေးကင်းနိုင်မယ့် လမ်းကြောင်းကို စီစဉ်ရပါတယ်။ လမ်းကျဉ်းတာကို ရွေးပြီး ညဘက်မှာလည်း ကိုယ်သိတဲ့သူတွေနဲ့ပဲ နေပြီး ခရီးဆက်ခဲ့တာပါပဲ။ တနေ့ကို ၁၅၀ ကီလိုမီတာထက် ပိုမောင်းလို့ မရခဲ့ပါဘူး။”

ခုတော့ ပီလက်ဖ်စကာယာ တို့ သားအမိဟာ ခင်ပွန်းဖြစ်သူရဲ့ မိတ်ဆွေ အကူအညီနဲ့ ဘယ်လ်ဂျီယံနိုင်ငံမှာ ရောက်နေပြီး ဘဝ ပြန်လည် စတင်နိုင်ဖို့ ကြိုးစားနေပါတယ်။ သူတို့လိုပဲ အခြေချ နေထိုင်ခွင့်ရဖို့ ဘရက်ဆဲလ်မြို့က ဒုက္ခသည် စိစစ်လက်ခံရေးဌာနမှာ လာရောက် စာရင်းပေးတဲ့ ယူကရိန်းဒုက္ခသည် နေ့စဉ် ၂ ထောင်ကျော် ရှိနေတယ်လို့ ဘယ်လ်ဂျီယံ အရာရှိတွေက ပြောပါတယ်။ ဒုက္ခသည်တွေကို လက်ခံထားတဲ့ နိုင်ငံတွေက ကူညီထောက်ပံ့မှုတွေ ပေးကြတယ် ဆိုပေမဲ့လည်း နေထိုင် စားသောက်ရေးနဲ့ အလုပ်အကိုင် ရရှိဖို့မှာတော့ အခက်အခဲတွေ ရှိနေတယ်လို့ ပီလက်ဖ်စကာယာ က ပြောပါတယ်။

“အဓိက အခက်အခဲက ဘာသာစကားပါ။ ကျမဆိုရင် ကျောင်း ဆရာမ ဆိုတော့ ကလေးထိန်းတာနဲ့ သန့်ရှင်းရေး အလုပ်လောက်ပဲ လုပ်လို့ရမှာပါ။ ကျမမှာ ရှိထားတဲ့ ပညာအရည်အချင်းနဲ့ လုပ်ငန်းကျွမ်းကျင်မှုက ဒီမှာ အလုပ်မဖြစ်ပါဘူး။”

ခုလို အခြေအနေကြုံရတာ ပီလက်ဖ်စကာယာ တယောက်တည်း မဟုတ်ပါဘူး။ သူ့လို ရင်ဆိုင်နေရတဲ့ ယူကရိန်း ဒုက္ခသည်တွေ ပိုလန်၊ ဘယ်လ်ဂျီယံနဲ့ တခြား ဥရောပနိုင်ငံတွေမှာ သန်းနဲ့ချီ ရှိနေတာပါ။ ဒီလို အိမ်နီးချင်းနိုင်ငံတွေကို ထွက်ပြေး လွတ်မြောက်သူတွေ ရှိသလို၊ ယူကရိန်း နိုင်ငံတွင်းမှာပဲ အိုးအိမ်မဲ့ ဒုက္ခရောက်နေကြ သူတွေကလည်း သန်းနဲ့ချီ ရှိပါတယ်။

သိပ်မကြာခင်ကပဲ ရုရှားတပ်တွေ ဆုတ်ခွာ သွားခဲ့တဲ့ Kyiv မြို့တော် အနီးက Bucha မြို့မှာ ရုရှားတပ်ဖွဲ့တွေရဲ့ ညှင်းပမ်း နှိပ်စက်၊ မီးရှို့ သတ်ဖြတ်မှုတွေကြောင့် သေဆုံးခဲ့ရတဲ့ ဒေသခံ အရပ်သားတွေ ရာနဲ့ချီ တွေ့ခဲ့ရပြီး ဒီအထဲမှာ အမျိုးသမီးနဲ့ ကလေးငယ်တချို့လည်း ပါ ပါတယ်။ Bucha ကနေ ရုရှားတပ်ဖွဲ့တွေ ဆုတ်ခွာခဲ့ပြီးတဲ့နောက် အသက်မသေ ကျန်ရစ်ခဲ့တဲ့ အမျိုးသမီးတဦးက ဗွီအိုအေကို အခုလို ပြောပြပါတယ်။

“ကျမ အိမ်နီးချင်းတွေ အဲ့ဒီနေရာမှာ မြေမြှုပ်ခံခဲ့ရတယ်။ ဘေးချင်းကပ် နေခဲ့တဲ့ အိမ်နီးချင်းတွေပါ။ ရုရှားစစ်သားတွေက သူတို့ စစ်ဆေးရေးဂိတ်တခု တိုက်ခိုက်ခံရလို့ အထက် အမိန့်နဲ့ အခုလို လုပ်တာလို့ ပြောပါတယ်။ ကျမတို့က သူတို့ကို တိုက်ခိုက်လို့ သူတို့က ပြန် ပစ်တာလို့ ပြောပါတယ်။ ကျမတို့ တိုက်ခန်းက လူ နှစ်ယောက် ပစ်သတ်ခံရပါတယ်။ တယောက် သေသွားပါတယ်။ တယောက်ကတော့ ဒဏ်ရာ ရပြီး Kyiv မြို့ နားက ဆေးရုံမှာပါ။”

ရုရှားတပ်ဖွဲ့တွေ Bucha မြို့ကနေ ထွက်ခွာသွားပြီးတဲ့နောက် ကြိုးနဲ့တုပ် ညှင်းပမ်း နှိပ်စက်ခံရသူ၊ လိင်ပိုင်းဆိုင်ရာ မတရားပြုကျင့်ခံရသူ၊ မီးရှို့ သတ်ဖြတ်ခံရသူတွေနဲ့ သေနတ်နဲ့ ပစ်သတ်ခံရသူတွေရဲ့ အလောင်းတွေ မြို့အနှံ့ နေရာ အများအပြားမှာ ပြန့်ကျဲနေတာကို လူ့အခွင့်အရေး အဖွဲ့တွေနဲ့ သတင်းသမားတွေ ကိုယ်တိုင် သွားရောက် သတင်းယူခဲ့ကြတာပါ။ ရုရှားတပ်ဖွဲ့တွေရဲ့ ညှင်းပမ်း နှိပ်စက် သတ်ဖြတ်မှုကြောင့် Bucha မြို့မှာ အရပ်သားပြည်သူ ၃၀၀ ထက်မနည်း သေဆုံးခဲ့ရတယ်လို့ Bucha မြို့ကို ကိုယ်တိုင် သွားရောက် ကြည့်ရှုခဲ့တဲ့ ယူကရိန်းသမ္မတ Volodymyr Zelenskyy က ပြောပါတယ်။ ဒီလုပ်ရပ်ဟာ စစ်ရာဇဝတ်မှု ကျူးလွန်ရာရောက်တယ်လို့ စွပ်စွဲပြီး နိုင်ငံတကာ ခုံရုံးတင် စစ်ဆေးမှုတွေနဲ့ ရုရှားကို အရေးယူပေးဖို့လည်း သမ္မတ Zelenskyy က ကုလသမဂ္ဂ လုံခြုံရေးကောင်စီမှာ တောင်းဆိုထားပါတယ်။

ယူကရိန်းနိုင်ငံတွင်း အခြေအနေတွေနဲ့ ပတ်သက်ပြီး နိုင်ငံတကာ လူ့အခွင့်အရေး အဖွဲ့တွေကလည်း အထူး စိုးရိမ်နေကြတာပါ။ ပစ်ခတ်တိုက်ခိုက်မှုတွေကြောင့် ထိခိုက် ဒဏ်ရာရ၊ သေဆုံးသူတွေထဲမှာ အမျိုးသမီးနဲ့ ကလေးငယ်တွေ အများအပြား ပါဝင်သလို၊ စစ်ပွဲတွေကြား ပုန်းအောင် တိမ်းရှောင်နေရတဲ့ ကလေးငယ်တွေ၊ စစ်ရဲ့ အန္နိဌာရုံတွေကို နေ့စဉ် ကြုံတွေ့ရတဲ့ ကလေးငယ်တွေ အတွက် စိတ်ပိုင်း ရုပ်ပိုင်း ထိခိုက်မှုတွေဟာ စိုးရိမ်စရာ ကောင်းတယ်လို့ Save the Children အဖွဲ့က အရေးပေါ် ဆေးဝါးဆိုင်ရာ ကျွမ်းကျင်ပညာရှင်လည်းဖြစ်၊ ကလေးကု ဆရာဝန်တဦးလည်းဖြစ်တဲ့ ဒေါက်တာ Ayesha Kadir က ပြောပါတယ်။

"သေနတ်သံတွေ ကြားတာ၊ အဆောက်အဦးတွေ တုန်ခါပြီး ပြိုကျ ပျက်စီးတာ၊ အဲ့ဒီလို ပြိုကျတဲ့ အဆောက်အဦးတွေထဲမှာ ရှိနေတာ၊ ကိုယ်ချစ်တဲ့ ခင်တဲ့ သူတွေရော တခြားသူတွေပါ ဒဏ်ရာရ သေဆုံးတာတွေကို မြင်ရတာ ဒါတွေအားလုံးဟာ ထိတ်လန့် တုန်လှုပ်စရာတွေပါ။ ဒါတွေကို ကြုံတွေ့ရတဲ့ ကလေးငယ်တွေအတွက် စိတ်ဒဏ်ရာ အများကြီး ရနိုင်ပါတယ်။ နောက်တခု သတိထားရမှာက ကိုယ့်အိမ်တွေကို ထားခဲ့ပြီး ထွက်ပြေးခဲ့ရတဲ့ အိုးအိမ်မဲ့ ဒုက္ခသည် ကလေးငယ်တွေ ကြုံတွေ့ရတဲ့ ဆုံးရှုံးမှုနဲ့ စိတ်ဒဏ်ရာတွေပါ။ သူတို့နားလည်ထားတဲ့ သာမန် ဘဝ တခုဟာ အခုချိန်မှာ လုံးဝ ပြောင်းလဲသွားတာပါ။ အပေါင်းအသင်းတွေနဲ့ မပျော်ပါးနိုင်တော့ဘဲ၊ အိမ်ကနေ ထွက်ပြေးခဲ့ရပြီး ဘာမှ မရှိတော့တဲ့ အခြေအနေပါ။”

ကလေးငယ်တွေ ကြုံရတဲ့ ဒီလို စိတ်ဒဏ်ရာတွေဟာ လွယ်လွယ်ကူကူနဲ့ မေ့ပျောက်ဖို့ မလွယ်တာကြောင့် ရုပ်ပိုင်း စိတ်ပိုင်း ကျန်းမာရေး ပြဿနာတွေ ရေရှည် ကြုံရတတ်ပြီး ငယ်ငယ်ရွယ်ရွယ်နဲ့ အသက်ဆုံးရှုံးတာတွေ ဖြစ်နိုင်တယ်လို့လည်း ဒေါက်တာ Ayesha Kadir က ပြောပါတယ်။

“အသက်ငယ်ငယ်မှာ ဘေးဒုက္ခ ဆိုးဆိုးရွားရွား ကြုံရတဲ့ ကလေးတယောက်ဟာ အရွယ်ရောက်လာတဲ့အခါ စိတ်ပိုင်း ရုပ်ပိုင်း ကျန်းမာရေးတစုံလုံး သာမန်လူတွေထက် ပိုပြီး ထိခိုက်ပါတယ်။ အရွယ်စောပြီး သေတတ်ကြတာတွေ ရှိပါတယ်။ ဆိုတော့ ငယ်ရွယ်တုန်းမှာ နာမကျန်း ပိုဖြစ်နိုင်ပြီး ငယ်ငယ်ရွယ်ရွယ်နဲ့ သေဆုံးနိုင်ပါတယ်။”

လန်ဒန် King ကောလိပ်ကျောင်းက လူမှုအသိုင်းအဝိုင်းနဲ့ စိတ်ကျန်းမာရေး စင်တာ တွဲဖက် ညွှန်ကြားရေးမှူး ပါမောက္ခ Hanna Kienzler ကလည်း ခုလို သတိပေး ပါတယ်။

“မှတ်ဉာဏ်တွေ ကစင့်ကလျား ဖြစ်တဲ့ဝေဒနာ စိတ်ရောဂါမျိုး ဖြစ်နိုင်ပါတယ်။ ကိုယ် ကြုံတွေ့ရတဲ့ အဖြစ်ဆိုးတွေ၊ ပုံရိပ်တွေက ဦးနှောက် မှတ်ဉာဏ်ထဲမှာ ပြည့်လ ျှံပြီး မွမ်းကျပ် ဖိစီးလာတဲ့အခါ စိတ်ရောဂါ ခံစားရပြီး နာမကျန်း ဖြစ်လာနိုင်တာမျိုးပါ။ ဒါက ချက်ချင်း မဟုတ်ဘဲ နောက်ပိုင်းမှလည်း ဖြစ်လာနိုင်ပါတယ်။ ကိုယ်ကြုံရပြီး ၂ နှစ်လောက်နေပြီးမှ ဒါမှမဟုတ် ဒီ့ထက် ပို အချိန်ကြာပြီးတော့မှ၊ တခါတလေ ကိုယ် လူကြီးဘဝ အရွယ်ရောက်ပြီးမှ ခံစားရတာတွေရှိပါတယ်။”

ပြီးခဲ့တဲ့ လပိုင်းတွေအထိ ပုံမှန် ကျောင်းသွား လှုပ်ရှား ပျော်ပါးနေကြတဲ့ ယူကရိန်း ကလေးငယ်တွေဟာ ခုတော့ ရက်စက်ကြမ်းကြုတ်တဲ့ စစ်ပွဲကြားမှာ အိုးမဲ့ အိမ်မဲ့ မရေရာတဲ့ ဘဝတွေကို ဖြတ်သန်းနေကြရပါတယ်။ စိတ်ဒဏ်ရာတွေ ရဖို့ လွယ်ပေမဲ့ ကုစားဖို့ ကတော့ ခက်ပါတယ်။ ဒုတိယကမ္ဘာစစ်ကြီး ပြီးလို့ ၇၅ နှစ်ကျော်ကြာ ခုလို ၂၁ ရာစု ခေတ်ကြီးထဲမှာ စစ်ပွဲတွေကြား ပြေးလွှား ဒုက္ခရောက်ကြ လိမ့်မယ်လို့ ယူကရိန်း ပြည်သူတွေ အများအပြား မတွေးခဲ့ကြပါဘူး။

ကမ္ဘာစစ်ကာလ အတိတ်ကို ပြန်ရောက်နေသလို ခံစားရတယ်လို့ ဆိုတဲ့ အဖွား Pavlivna ကတော့ ငြိမ်းချမ်းမှု အမြန်ရပြီး အိမ်ပြန်ချင်ပြီလို့ ပြောပါတယ်။

“အဲ့ဒီအချိန်တုန်းက ကျေးရွာတွေနဲ့ တိုင်းပြည် အခြေအနေကို ပြန်သတိရမိပါတယ်။ ၁၉ ၅၄ ခုနှစ်ဟာ အင်မတန် ခက်ခဲခဲ့တဲ့ အချိန်ပါ။ ကျမတို့ ကတော့ ငြိမ်းချမ်းရေးပဲ လိုချင်ပါတယ်။ စစ်သားတွေက ကျမတို့ကို ကာကွယ်ပေးနိုင်တဲ့ အခြေအနေ၊ အားလုံး အဆင်ပြေပြေနဲ့ ငြိမ်းချမ်းရေး ရတာ လိုချင်ပါတယ်။”

ယူကရိန်း ဒုက္ခသည် အမျိုးသမီးတွေ ကတော့ ငယ်ရွယ်သေးတဲ့ သူတို့ရဲ့ သားသမီးတွေ၊ မြေးတွေနဲ့အတူ နေရပ် ပြန်ခွင့်ရဖို့၊ ယူကရိန်းမှာ တည်ငြိမ် အေးချမ်းတဲ့ အခြေအနေ ပြန်ဖြစ်လာဖို့နဲ့ စစ်ပွဲကြောင့်ဖြစ်တဲ့ စိတ်ဒဏ်ရာတွေကို အမြန်ဆုံး ပြန်လည် ကုစားနိုင်ဖို့ မျှော်လင့်နေကြတယ် ဆိုတာ တင်ပြရင်း ဒီသီတင်းပတ် အမျိုးသမီးကဏ္ဍကို ဒီမှာပဲ ရပ်နားခွင့်ပြုပါ။ ကျမ ခင်ဖြူထွေးပါ ရှင်။

======================================================

[Unicode]

စဈပှဲတှကွေားက ယူကရိနျး အမြိုးသမီးနဲ့ ကလေးငယျမြား (အမြိုးသမီးကဏ်ဍ)

ယူကရိနျးနိုငျငံထဲ ရုရှားတပျဖှဲ့တှေ ဝငျရောကျ တိုကျခိုကျခဲ့တဲ့ ဖဖေောျဝါရီလ နှောငျးပိုငျးကစပွီး အိမျနီးခငြျး နိုငျငံတှကေို ထှကျပွေးခဲ့ကွတဲ့ ယူကရိနျး ဒုက်ခသညျ ၄ သနျးကြောျရှိပွီး ဒီအထဲမှာ အမြားစုက အမြိုးသမီးနဲ့ ကလေးငယျတှေ ဖွဈပါတယျ။ အရှယျ မရောကျကွသေးတဲ့ သူတို့ရဲ့ သားသမီးတှကေို ကာကှယျပေးဖို့နဲ့ ကလေးငယျတှရေဲ့ အနာဂတျ ဆကျလကျ ရှငျသနျနိုငျဖို့ အတှကျ ထှကျခှာခဲ့ကွတာလို့ အမြားစုက ပွောပါတယျ။ စဈပှဲတှအေတှငျး ကွုံတှေ့ရတဲ့ စိုးရိမျထိတျလန့ျမှုတှနေဲ့ စိတျဒဏျရာတှဟော အထူးသဖွင့ျ ကလေးငယျတှအေတှကျ စိတျပိုငျးဆိုငျရာ ရရှေညျ ထိခိုကျမှုတှေ ရှိနိုငျတယျ ဆိုတာကို ကြှမျးကငြျပညာရှငျတှေ ကလညျး သတိပေးထားပါတယျ။ ယူကရိနျး စဈပှဲအတှငျး အမြိုးသမီးနဲ့ ကလေးငယျတှေ ကွုံတှေ့ရတဲ့ အခွအေနတှေထေဲက တခြို့ကို ဒီသီတငျးပတျ အမြိုးသမီးကဏ်ဍမှာ မခငျဖွူထှေးက စုစညျး တငျဆကျ ထားပါတယျ။

ဖဖေောျဝါရီလ နှောငျးပိုငျးက စတငျခဲ့တဲ့ ရုရှားရဲ့ ကြူးကြောျ တိုကျခိုကျမှုတှကွေောင့ျ ယူကရိနျးနိုငျငံထဲကနေ အိမျနီးခငြျး နိုငျငံတှကေို ထှကျပွေးရတဲ့ ဒုက်ခသညျ ၄ သနျးကြောျ ရှိနပွေီး နောကျထပျ ၆ သနျးကြောျဟာလညျး နိုငျငံတှငျးမှာ အိုးအိမျမဲ့ ဒုက်ခကွုံတှေ့ နကွေရတယျလို့ ကုလသမဂ်ဂနဲ့ လူ့အခှင့ျအရေး အဖှဲ့တှကေ ပွောဆိုထားပါတယျ။ အမြားစုက အရှယျစုံ မြိုးဆကျနဲ့ခြီတဲ့ အမြိုးသမီးနဲ့ ကလေးငယျတှပေါ။

ဒီအထဲမှာ အဖှား Vira Pavlina လညျး ပါ ပါတယျ။ လှနျခဲ့တဲ့ လပိုငျးတှအေထိ သားသမီး မွေးမွဈတှနေဲ့ Kyiv မွို့မှာ နထေိုငျခဲ့တဲ့ အဖှား Pavlina ဟာ ခုတော့ အိမျနီးခငြျး ပိုလနျနိုငျငံမှာ ဒုက်ခသညျအဖွဈ ခိုလုံနရေပါတယျ။ အရှယျမရောကျသေးတဲ့ သူ့မွေးတှေ ဘဝ မဆုံးရအောငျ သူတို့နဲ့အတူ နယျစပျဖွတျကြောျ ထှကျပွေးလာခဲ့တာလို့ အဖှား Pavlina က ပွောပါတယျ။

“ယူကရိနျးကို ဗုံးကြဲ တိုကျခိုကျပွီး ကြေးရှာတှကေို ပဈခတျ တိုကျခိုကျတဲ့ စဈပှဲတှကွေောင့ျ ထှကျပွေးရတာပါ။ ကွောကျစရာ ကောငျးတဲ့ လုပျရပျတှကွေောင့ျ လူတိုငျး ဘေးလှတျရာ ပွေးကွရပါတယျ။ တတျနိုငျသလောကျတော့ မိသားစုတှေ တစုတစညျးတညျး ဖွဈအောငျ ကွိုးစားတာပါပဲ။ အပွဈမရှိတဲ့ ကလေးတှရေဲ့ အသကျတှေ မဆုံးရှုံးရအောငျ ခုလို ထှကျပွေးလာခဲ့ရတာပါ။”

အိမျနီးခငြျး ပိုလနျ နိုငျငံတခုတညျးမှာတငျ ယူကရိနျး ဒုက်ခသညျ ၂ သနျးကြောျ ရှိနပေါတယျ။ ဒုက်ခသညျတိုငျးမှာ ကိုယျစီ ကွုံတှေ့ရတဲ့ နာကွငျစရာ ဖွဈရပျတှေ ရှိနတောပါ။ အမြားစုကတော့ သူတို့ရဲ့ သားသမီး မွေးမွဈတှရေဲ့ ဘဝတှကေို ထည့ျသှငျး စဉျးစားပွီး နရေပျကနေ မထှကျခှာခငြျဘဲ ထှကျခှာခဲ့ ကွရပါတယျ။ ကလေးနှဈယောကျ မိခငျ Yulia Usik က ခုလို ပွောပွပါတယျ။

"ဗုံးကြဲ တိုကျခိုကျတာတှေ ၁၃ ရကျ ကွုံခဲ့ရပါတယျ။ နောကျဆုံး ကမြ ယောကျြားက ကလေးတှေ စိတျဒဏျရာ ရမှာ စိုးရိမျပွီး မွို့ကနေ ထှကျဖို့ ကမြကို ပွောပါတယျ။ အမြိုးသားကတော့ Kyiv မှာပဲ နခေဲ့ပါတယျ။ သူ့အသကျက ၃၃ နှဈပါ။ ကမြတို့ဆီ သူ ပွနျလာမယျလို့တော့ ကတိပေး တာပါပဲ။”

Anna Pilyavskaya ကတော့ သူ့သမီးငယျနဲ့အတူ Kyiv မွိ့ကနေ ဟနျဂရေီနယျစပျ ဖွတျကြောျ ထှကျပွေးလာခဲ့ပွီး ခုတော့ ဘယျလျဂြီယံနိုငျငံမှာ ခိုလုံ နထေိုငျခှင့ျ ရဖို့ စောင့ျနပေါတယျ။

“မိဘတှကေိုရော၊ ကမြ အမြိုးသားကိုရော မထားခဲ့ခငြျလို့ စောင့ျ နခေဲ့ပါသေးတယျ။ ဒါပမေဲ့ တနေ့တခွား အခွအေနကေ ဆိုးလာတော့ သမီး ဒုက်ခမရောကျအောငျ ထှကျမှ ရလိမ့ျမယျ ဆိုပွီး အမြိုးသားက ပွောပါတယျ။ ဒီလိုနဲ့ ကားပေါျ တကျပွီး ထှကျလာခဲ့ရတာပါပဲ။”

Kyiv မွို့ကနေ ဟနျဂရေီ နယျစပျအထိ ရောကျဖို့ကိုပဲ ၃ ရကျလောကျ အခြိနျယူ လာခဲ့ရတယျလို့ Pilyavskaya က ပွောပါတယျ။

“ဗုံးကြဲခံရ၊ ဒဏျရာ ရတာမြိုးတှေ မကွုံရအောငျ စဈရေးလှုပျရှားမှုရှိနတေဲ့ နရောတှကေို ရှောငျပွီး ဘေးကငျးနိုငျမယ့ျ လမျးကွောငျးကို စီစဉျရပါတယျ။ လမျးကဉြျးတာကို ရှေးပွီး ညဘကျမှာလညျး ကိုယျသိတဲ့သူတှနေဲ့ပဲ နပွေီး ခရီးဆကျခဲ့တာပါပဲ။ တနေ့ကို ၁၅၀ ကီလိုမီတာထကျ ပိုမောငျးလို့ မရခဲ့ပါဘူး။”

ခုတော့ ပီလကျဖျစကာယာ တို့ သားအမိဟာ ခငျပှနျးဖွဈသူရဲ့ မိတျဆှေ အကူအညီနဲ့ ဘယျလျဂြီယံနိုငျငံမှာ ရောကျနပွေီး ဘဝ ပွနျလညျ စတငျနိုငျဖို့ ကွိုးစားနပေါတယျ။ သူတို့လိုပဲ အခွခြေ နထေိုငျခှင့ျရဖို့ ဘရကျဆဲလျမွို့က ဒုက်ခသညျ စိစဈလကျခံရေးဌာနမှာ လာရောကျ စာရငျးပေးတဲ့ ယူကရိနျးဒုက်ခသညျ နေ့စဉျ ၂ ထောငျကြောျ ရှိနတေယျလို့ ဘယျလျဂြီယံ အရာရှိတှကေ ပွောပါတယျ။ ဒုက်ခသညျတှကေို လကျခံထားတဲ့ နိုငျငံတှကေ ကူညီထောကျပံ့မှုတှေ ပေးကွတယျ ဆိုပမေဲ့လညျး နထေိုငျ စားသောကျရေးနဲ့ အလုပျအကိုငျ ရရှိဖို့မှာတော့ အခကျအခဲတှေ ရှိနတေယျလို့ ပီလကျဖျစကာယာ က ပွောပါတယျ။

“အဓိက အခကျအခဲက ဘာသာစကားပါ။ ကမြဆိုရငျ ကြောငျး ဆရာမ ဆိုတော့ ကလေးထိနျးတာနဲ့ သန့ျရှငျးရေး အလုပျလောကျပဲ လုပျလို့ရမှာပါ။ ကမြမှာ ရှိထားတဲ့ ပညာအရညျအခငြျးနဲ့ လုပျငနျးကြှမျးကငြျမှုက ဒီမှာ အလုပျမဖွဈပါဘူး။”

ခုလို အခွအေနကွေုံရတာ ပီလကျဖျစကာယာ တယောကျတညျး မဟုတျပါဘူး။ သူ့လို ရငျဆိုငျနရေတဲ့ ယူကရိနျး ဒုက်ခသညျတှေ ပိုလနျ၊ ဘယျလျဂြီယံနဲ့ တခွား ဥရောပနိုငျငံတှမှော သနျးနဲ့ခြီ ရှိနတောပါ။ ဒီလို အိမျနီးခငြျးနိုငျငံတှကေို ထှကျပွေး လှတျမွောကျသူတှေ ရှိသလို၊ ယူကရိနျး နိုငျငံတှငျးမှာပဲ အိုးအိမျမဲ့ ဒုက်ခရောကျနကွေ သူတှကေလညျး သနျးနဲ့ခြီ ရှိပါတယျ။

သိပျမကွာခငျကပဲ ရုရှားတပျတှေ ဆုတျခှာ သှားခဲ့တဲ့ Kyiv မွို့တောျ အနီးက Bucha မွို့မှာ ရုရှားတပျဖှဲ့တှရေဲ့ ညှငျးပမျး နှိပျစကျ၊ မီးရှို့ သတျဖွတျမှုတှကွေောင့ျ သဆေုံးခဲ့ရတဲ့ ဒသေခံ အရပျသားတှေ ရာနဲ့ခြီ တှေ့ခဲ့ရပွီး ဒီအထဲမှာ အမြိုးသမီးနဲ့ ကလေးငယျတခြို့လညျး ပါ ပါတယျ။ Bucha ကနေ ရုရှားတပျဖှဲ့တှေ ဆုတျခှာခဲ့ပွီးတဲ့နောကျ အသကျမသေ ကနြျရဈခဲ့တဲ့ အမြိုးသမီးတဦးက ဗှီအိုအကေို အခုလို ပွောပွပါတယျ။

“ကမြ အိမျနီးခငြျးတှေ အဲ့ဒီနရောမှာ မွမွှေုပျခံခဲ့ရတယျ။ ဘေးခငြျးကပျ နခေဲ့တဲ့ အိမျနီးခငြျးတှပေါ။ ရုရှားစဈသားတှကေ သူတို့ စဈဆေးရေးဂိတျတခု တိုကျခိုကျခံရလို့ အထကျ အမိန့ျနဲ့ အခုလို လုပျတာလို့ ပွောပါတယျ။ ကမြတို့က သူတို့ကို တိုကျခိုကျလို့ သူတို့က ပွနျ ပဈတာလို့ ပွောပါတယျ။ ကမြတို့ တိုကျခနျးက လူ နှဈယောကျ ပဈသတျခံရပါတယျ။ တယောကျ သသှေားပါတယျ။ တယောကျကတော့ ဒဏျရာ ရပွီး Kyiv မွို့ နားက ဆေးရုံမှာပါ။”

ရုရှားတပျဖှဲ့တှေ Bucha မွို့ကနေ ထှကျခှာသှားပွီးတဲ့နောကျ ကွိုးနဲ့တုပျ ညှငျးပမျး နှိပျစကျခံရသူ၊ လိငျပိုငျးဆိုငျရာ မတရားပွုကငြ့ျခံရသူ၊ မီးရှို့ သတျဖွတျခံရသူတှနေဲ့ သနေတျနဲ့ ပဈသတျခံရသူတှရေဲ့ အလောငျးတှေ မွို့အနှံ့ နရော အမြားအပွားမှာ ပွန့ျကြဲနတောကို လူ့အခှင့ျအရေး အဖှဲ့တှနေဲ့ သတငျးသမားတှေ ကိုယျတိုငျ သှားရောကျ သတငျးယူခဲ့ကွတာပါ။ ရုရှားတပျဖှဲ့တှရေဲ့ ညှငျးပမျး နှိပျစကျ သတျဖွတျမှုကွောင့ျ Bucha မွို့မှာ အရပျသားပွညျသူ ၃၀၀ ထကျမနညျး သဆေုံးခဲ့ရတယျလို့ Bucha မွို့ကို ကိုယျတိုငျ သှားရောကျ ကွည့ျရှုခဲ့တဲ့ ယူကရိနျးသမ်မတ Volodymyr Zelenskyy က ပွောပါတယျ။ ဒီလုပျရပျဟာ စဈရာဇဝတျမှု ကြူးလှနျရာရောကျတယျလို့ စှပျစှဲပွီး နိုငျငံတကာ ခုံရုံးတငျ စဈဆေးမှုတှနေဲ့ ရုရှားကို အရေးယူပေးဖို့လညျး သမ်မတ Zelenskyy က ကုလသမဂ်ဂ လုံခွုံရေးကောငျစီမှာ တောငျးဆိုထားပါတယျ။

ယူကရိနျးနိုငျငံတှငျး အခွအေနတှေနေဲ့ ပတျသကျပွီး နိုငျငံတကာ လူ့အခှင့ျအရေး အဖှဲ့တှကေလညျး အထူး စိုးရိမျနကွေတာပါ။ ပဈခတျတိုကျခိုကျမှုတှကွေောင့ျ ထိခိုကျ ဒဏျရာရ၊ သဆေုံးသူတှထေဲမှာ အမြိုးသမီးနဲ့ ကလေးငယျတှေ အမြားအပွား ပါဝငျသလို၊ စဈပှဲတှကွေား ပုနျးအောငျ တိမျးရှောငျနရေတဲ့ ကလေးငယျတှေ၊ စဈရဲ့ အန်နိဌာရုံတှကေို နေ့စဉျ ကွုံတှေ့ရတဲ့ ကလေးငယျတှေ အတှကျ စိတျပိုငျး ရုပျပိုငျး ထိခိုကျမှုတှဟော စိုးရိမျစရာ ကောငျးတယျလို့ Save the Children အဖှဲ့က အရေးပေါျ ဆေးဝါးဆိုငျရာ ကြှမျးကငြျပညာရှငျလညျးဖွဈ၊ ကလေးကု ဆရာဝနျတဦးလညျးဖွဈတဲ့ ဒေါကျတာ Ayesha Kadir က ပွောပါတယျ။

"သနေတျသံတှေ ကွားတာ၊ အဆောကျအဦးတှေ တုနျခါပွီး ပွိုကြ ပကြျစီးတာ၊ အဲ့ဒီလို ပွိုကတြဲ့ အဆောကျအဦးတှထေဲမှာ ရှိနတော၊ ကိုယျခစြျတဲ့ ခငျတဲ့ သူတှရေော တခွားသူတှပေါ ဒဏျရာရ သဆေုံးတာတှကေို မွငျရတာ ဒါတှအေားလုံးဟာ ထိတျလန့ျ တုနျလှုပျစရာတှပေါ။ ဒါတှကေို ကွုံတှေ့ရတဲ့ ကလေးငယျတှအေတှကျ စိတျဒဏျရာ အမြားကွီး ရနိုငျပါတယျ။ နောကျတခု သတိထားရမှာက ကိုယ့ျအိမျတှကေို ထားခဲ့ပွီး ထှကျပွေးခဲ့ရတဲ့ အိုးအိမျမဲ့ ဒုက်ခသညျ ကလေးငယျတှေ ကွုံတှေ့ရတဲ့ ဆုံးရှုံးမှုနဲ့ စိတျဒဏျရာတှပေါ။ သူတို့နားလညျထားတဲ့ သာမနျ ဘဝ တခုဟာ အခုခြိနျမှာ လုံးဝ ပွောငျးလဲသှားတာပါ။ အပေါငျးအသငျးတှနေဲ့ မပြောျပါးနိုငျတော့ဘဲ၊ အိမျကနေ ထှကျပွေးခဲ့ရပွီး ဘာမှ မရှိတော့တဲ့ အခွအေနပေါ။”

ကလေးငယျတှေ ကွုံရတဲ့ ဒီလို စိတျဒဏျရာတှဟော လှယျလှယျကူကူနဲ့ မေ့ပြောကျဖို့ မလှယျတာကွောင့ျ ရုပျပိုငျး စိတျပိုငျး ကနြျးမာရေး ပွူနာတှေ ရရှေညျ ကွုံရတတျပွီး ငယျငယျရှယျရှယျနဲ့ အသကျဆုံးရှုံးတာတှေ ဖွဈနိုငျတယျလို့လညျး ဒေါကျတာ Ayesha Kadir က ပွောပါတယျ။

“အသကျငယျငယျမှာ ဘေးဒုက်ခ ဆိုးဆိုးရှားရှား ကွုံရတဲ့ ကလေးတယောကျဟာ အရှယျရောကျလာတဲ့အခါ စိတျပိုငျး ရုပျပိုငျး ကနြျးမာရေးတစုံလုံး သာမနျလူတှထေကျ ပိုပွီး ထိခိုကျပါတယျ။ အရှယျစောပွီး သတေတျကွတာတှေ ရှိပါတယျ။ ဆိုတော့ ငယျရှယျတုနျးမှာ နာမကနြျး ပိုဖွဈနိုငျပွီး ငယျငယျရှယျရှယျနဲ့ သဆေုံးနိုငျပါတယျ။”

လနျဒနျ King ကောလိပျကြောငျးက လူမှုအသိုငျးအဝိုငျးနဲ့ စိတျကနြျးမာရေး စငျတာ တှဲဖကျ ညှှနျကွားရေးမှူး ပါမောက်ခ Hanna Kienzler ကလညျး ခုလို သတိပေး ပါတယျ။

“မှတျဉာဏျတှေ ကစင့ျကလြား ဖွဈတဲ့ဝဒေနာ စိတျရောဂါမြိုး ဖွဈနိုငျပါတယျ။ ကိုယျ ကွုံတှေ့ရတဲ့ အဖွဈဆိုးတှေ၊ ပုံရိပျတှကေ ဦးနှောကျ မှတျဉာဏျထဲမှာ ပွည့ျလ ြှံပွီး မှမျးကပြျ ဖိစီးလာတဲ့အခါ စိတျရောဂါ ခံစားရပွီး နာမကနြျး ဖွဈလာနိုငျတာမြိုးပါ။ ဒါက ခကြျခငြျး မဟုတျဘဲ နောကျပိုငျးမှလညျး ဖွဈလာနိုငျပါတယျ။ ကိုယျကွုံရပွီး ၂ နှဈလောကျနပွေီးမှ ဒါမှမဟုတျ ဒီ့ထကျ ပို အခြိနျကွာပွီးတော့မှ၊ တခါတလေ ကိုယျ လူကွီးဘဝ အရှယျရောကျပွီးမှ ခံစားရတာတှရှေိပါတယျ။”

ပွီးခဲ့တဲ့ လပိုငျးတှအေထိ ပုံမှနျ ကြောငျးသှား လှုပျရှား ပြောျပါးနကွေတဲ့ ယူကရိနျး ကလေးငယျတှဟော ခုတော့ ရကျစကျကွမျးကွုတျတဲ့ စဈပှဲကွားမှာ အိုးမဲ့ အိမျမဲ့ မရရောတဲ့ ဘဝတှကေို ဖွတျသနျးနကွေရပါတယျ။ စိတျဒဏျရာတှေ ရဖို့ လှယျပမေဲ့ ကုစားဖို့ ကတော့ ခကျပါတယျ။ ဒုတိယကမ်ဘာစဈကွီး ပွီးလို့ ၇၅ နှဈကြောျကွာ ခုလို ၂၁ ရာစု ခတျေကွီးထဲမှာ စဈပှဲတှကွေား ပွေးလှှား ဒုက်ခရောကျကွ လိမ့ျမယျလို့ ယူကရိနျး ပွညျသူတှေ အမြားအပွား မတှေးခဲ့ကွပါဘူး။

ကမ်ဘာစဈကာလ အတိတျကို ပွနျရောကျနသေလို ခံစားရတယျလို့ ဆိုတဲ့ အဖှား Pavlivna ကတော့ ငွိမျးခမြျးမှု အမွနျရပွီး အိမျပွနျခငြျပွီလို့ ပွောပါတယျ။

“အဲ့ဒီအခြိနျတုနျးက ကြေးရှာတှနေဲ့ တိုငျးပွညျ အခွအေနကေို ပွနျသတိရမိပါတယျ။ ၁၉ ၅၄ ခုနှဈဟာ အငျမတနျ ခကျခဲခဲ့တဲ့ အခြိနျပါ။ ကမြတို့ ကတော့ ငွိမျးခမြျးရေးပဲ လိုခငြျပါတယျ။ စဈသားတှကေ ကမြတို့ကို ကာကှယျပေးနိုငျတဲ့ အခွအေနေ၊ အားလုံး အဆငျပွပွေနေဲ့ ငွိမျးခမြျးရေး ရတာ လိုခငြျပါတယျ။”

ယူကရိနျး ဒုက်ခသညျ အမြိုးသမီးတှေ ကတော့ ငယျရှယျသေးတဲ့ သူတို့ရဲ့ သားသမီးတှေ၊ မွေးတှနေဲ့အတူ နရေပျ ပွနျခှင့ျရဖို့၊ ယူကရိနျးမှာ တညျငွိမျ အေးခမြျးတဲ့ အခွအေနေ ပွနျဖွဈလာဖို့နဲ့ စဈပှဲကွောင့ျဖွဈတဲ့ စိတျဒဏျရာတှကေို အမွနျဆုံး ပွနျလညျ ကုစားနိုငျဖို့ မြှောျလင့ျနကွေတယျ ဆိုတာ တငျပွရငျး ဒီသီတငျးပတျ အမြိုးသမီးကဏ်ဍကို ဒီမှာပဲ ရပျနားခှင့ျပွုပါ။ ကမြ ခငျဖွူထှေးပါ ရှငျ။