(Zawgyi/Unicode)
ကိုဗစ်ကပ်ရောဂါကာလ စာသင်နှစ် ၁ နှစ်လုံးနီးပါ ကျောင်းတွေ ပိတ်ထားရတာကြောင့် ပညာရေးမှာ ထိခိုက်မယ့် အခြေအနေတွေကို အစိုးရက မကြာခင် ဦးစားပေး ဖြေရှင်းရလိမ့်မယ်လို့ ပညာရေးလုပ်ငန်းက ကျွမ်းကျင်သူတွေ ခန့်မှန်းနေတဲ့အကြောင်း ကိုဇော်ထက် ပြောပြမှာပါ။
မြန်မာနိုင်ငံမှာ အခြေခံပညာကျောင်းတွေကို ၁ လနောက်ကျ ဖွင့်ခဲ့ရပြီး မကြာခင်မှာပဲ ပြန်ပိတ်ခဲ့ရတာ ပညာသင်နှစ် တနှစ်လုံးနီးပါး ရှိလာနေတာကြောင့် ကျောင်းသားတွေ ပညာရေး အဆက်ပြတ်မှာ စိုးရိမ်နေကြတာပါ။ ဒီအခြေအနေတွေကို ကုစားဖို့ အစိုးရ အနေနဲ့ အရေးပေါ်သုံးစွဲရမယ့် အရန်ငွေကြေးအသုံးစရိတ်ကို ကျန်းမာရေးအတွက် ပထမဦးစားပေးဖို့ရမှာ ဖြစ်ပေမဲ့ ဒုတိယ ဦးစားပေး အနေနဲ့ကတော့ ပညာရေးကဏ္ဍ ဖြစ်လာနိုင်ကြောင်း တက္ကသိုလ် ဆရာ၊ ဆရာမများ ကိုယ်စားပြုကော်မတီ မူဝါဒရေးရာတာဝန်ခံ ဒေါက်တာအာကာမျိုးသူက ဗွီအိုအေကို ပြောပါတယ်။
“ အသက်အန္တရာယ်နဲ့ ရင်ဆိုင်ရတဲ့ ကိစ္စဆိုတော့လေ၊ ကျန်းမာရေး ရန်ပုံငွေ၊ ပညာရေးနဲ့ပတ်သက်တဲ့ လူမှုဖူလုံရေးနဲ့ ကျန်းမာရေးဆိုတဲ့ ခေါင်းစဉ် အောက်ကနေ ကြိုတင်စဉ်းစားရမယ့်အချက်လို့ မြင်တာပေါ့နော်၊ ဒါလည်း စဉ်းစားနေတယ်လို့တော့ ကျနော်တို့တော့ သုံးသပ်တယ်၊ လောလောဆယ်တော့လေ။ ကိုဗစ်က အရေးကြီးတယ် ဘာဖြစ်လို့လဲဆိုတော့ ကျောင်းဖွင့်ဖို့ကို မပြောရဲဘူး လောလောဆယ်က၊ အခြေခံ ကျောင်းဖွင့်ဖို့က အခြေအနေ ဘယ်လိုလဲဆိုတော့ ဆေးလာမှာက ဖေဖော်ဝါရီမှာ ဆေးထိုးနိုင်မယ်ဆိုတော့ မတ်လ၊ ဧပြီလောက်ကို သွားမယ့်ပုံစံမျိုး ရှိတယ်ပေါ့နော်။”
တနိုင်ငံလုံးအတိုင်းအတာနဲ့ ကာကွယ်ဆေးမရသေးခင် ကျောင်းမှာ လူခွဲထားတာ၊ လက်သန့်ဆေးရည်တွေဝယ်တာ၊ သီးသန့်ကြိုပို့ယာဉ်တွေ စီစဉ်ပေးတာ ဒီကိစ္စတွေမှာ အစိုးရအနေနဲ့ ငွေကြေး ပိုသုံးစွဲရလာနိုင်ခြေရှိကြောင်း မြန်မာနိုင်ငံလုံးဆိုင်ရာ ဆရာ၊ ဆရာမများအဖွဲ့ချုပ် အတွင်းရေးမှူး ဒေါက်တာဇော်မျိုးလှိုင်ကပြောပါတယ်။
“ ဘာပဲဖြစ်ဖြစ် ခါတိုင်းနှစ်ထက်တော့ ပိုသုံးရမှာကတော့ ကျနော်တို့ အကြမ်းဖျင်းအားဖြင့် နားလည်ပါတယ်၊ infrastructure အပိုင်း (အခြေခံလိုအပ်ချက်) တွေမှာလည်း အဓိကထားပြီးတော့ ထပ်ပြီးဖြည့်ဆည်းရမှာတွေ အများကြီး ရှိလိမ့်မယ်လို့ ကျနော်တို့မြင်တယ်၊ လက်ဆေးဘေစင်မှအစ hand gel တွေ၊ နောက် ဖယ်ရီနဲ့သွားတဲ့ အပိုင်းတွေမှာ အရင်တုန်းကတော့ ကျောင်းဖယ်ရီမှာ ပြည့်ကျပ်နေအောင် ထိုင်ခုံစေ့လိုက်ရတယ်၊ ကျောင်းသားမိဘဘက်က အခြေအနေတွေ သိပ်ပြီး မဖြည့်ဆည်းနိုင်ဘူးဆိုရင် အစိုးရဘက်ကနေ ဖယ်ရီတွေ ထပ်ပြီး ဖြည့်ဆည်းဖို့ လိုလာပြီ၊ ရှိလာနိုင်တယ်ပေါ့နော်။ ဒီလိုကဏ္ဍတွေ အစုံဆိုရင် ဘာပဲပြောပြော ဘက်ဂျက်ကတော့ ပုံမှန်ထက် ပိုသုံးရတော့မယ့် အနေအထားတော့ မြင်ပါတယ်ခင်ဗျ။”
ကမ္ဘာ့အဆင်းရဲဆုံးနိုင်ငံတွေမှာနေကြတဲ့ ကလေးငယ် ၁၃၆ သန်းလောက်ဟာ စာသင်ကျောင်းတွေကို ကပ်ရောဂါကာလ အန္တရာယ်ကင်းကင်းနဲ့ ပြန်သွားနိုင်ဖို့ဆိုရင် အမေရိကန်ဒေါ်လာ ဘီလျံ ၅၀ လောက် လိုအပ်နိုင်တယ်လို့ နိုင်ငံတကာအဖွဲ့အစည်းတခုဖြစ်တဲ့ Save the Children အဖွဲ့ကဇန်နဝါရီ ၁၁ ရက်မှာ ထုတ်ပြန်ထားပါတယ်။
အခြေခံပညာကလေးတွေ လက်လှမ်းမီမယ့် သင်ကြားမှုစနစ်ကို လုပ်ဆောင်ဖို့လိုပြီး အစိုးရအနေနဲ့ ကုန်ကျစရိတ်ကတော့ ကပ်ရောဂါရဲ့ အခြေအနေအပေါ် မူတည်ပြီး ပြောင်းလဲနိုင်ကြောင်း Save the Children ရဲ့ အကြီးတန်း စီမံကိန်းအကြံပေး ဒေါ်ဝင်းပပသန်းက ဗွီအိုအေကို ပြောပါတယ်။ ကျောင်းနေအရွယ်ကလေးတွေအပေါ် ကိုဗစ်ရောဂါ သက်ရောက်မှု ဘယ်လောက်ရှိလဲဆိုတဲ့ ပထမအကြိမ်ကောက်ယူထားတဲ့ Save the Children ရဲ့ စစ်တမ်းအပေါ်အခြေခံပြီး သူက အခုလိုပြောပြတာပါ။
“ ကလေးတွေကို လက်လှမ်းမီဖို့ အဝေးရောက်သင်မယ်ဆိုရင် device တွေ လိုလာမယ်၊ နောက် နည်းပညာတွေ train ဖို့လိုလာမယ်၊ ဒီလိုမျိုး ကဏ္ဍမှာလည်း ကုန်ကျစရိတ်တွေက ပြန်တက်သွားနိုင်တယ်ပေါ့၊ အဲဒီတော့ COVID-19 အခြေအနေက ဘယ်လိုအတက်အကျ ရှိမလဲဆိုတာကိုလည်း ကျမတို့ သတိထားရမှာ ဖြစ်သလို ရှိနေတဲ့ အခြေအနေပေါ်မှာ ကျမတို့ အစိုးရကလည်း ကြိုတင်ခန့်မှန်းပြီးတော့မှ ပညာရေးကဏ္ဍကို ကလေးတွေအတွက် ဘယ်လိုလုပ်ထားမလဲဆိုတဲ့ ပြင်ဆင်မှုတွေအပေါ်မှာလည်း ကုန်ကျစရိတ်တွေက စကားပြောသွားမယ်လို့ ကျမထင်ပါတယ်။”
စစ်တမ်းအရဆိုရင် ကျန်းမာရေးအကာအကွယ်တွေ ကျောင်းမှာလုံအလောက်ရှိဖို့၊ လျော့ချလိုက်တဲ့ စာသင်ချိန်က ပညာရေး အရည်အသွေးကို ထိခိုက်မလား၊ အွန်လိုင်း သင်ကြားမှုမှာ လက်လှမ်းမီတဲ့သူနဲ့ မမီတဲ့သူတွေကြား ကွာဟာလာနိုင်မှု ဒီပေါ်မှာ ကျောင်းသားတွေရဲ့ စိုးရိမ်မှုကို တွေ့ရတယ်လို့ သူကပြောပါတယ်။
ကလေးတွေကို စာသင်ခန်းတဲ့ ပြန်ခေါ်နိုင်မယ့် အခြေအနေဟာ မြန်မာနိုင်ငံ ကိုဗစ်ကာကွယ်ဆေးထိုးနိုင်တဲ့ အချိန်ပေါ် မူတည်နေလို့ ပြီးခဲ့တဲ့ စာသင်နှစ်ကတော့ တနှစ်နားလိုက်ရဖို့ များကြောင်း ပညာရေးသုတေသီတွေက သုံးသပ်ပါတယ်။
မြန်မာပညာရေးဝန်ကြီးဌာန ၂၀၁၉- ၂၀၂၀ စာရင်းတွေအရဆိုရင် မြန်မာနိုင်ငံမှာ အခြေခံပညာကျောင်းပေါင်း ၄၇၀၀၀ ကျော်ရှိပါတယ်။ အခြေခံပညာ တက်ရောက်နေတဲ့ ကျောင်းသားကတော့ ၉သန်းခွဲကျော် ( ၉,၆၉၂,၂၄၉) ရှိပြီး အခြေခံကျောင်းဆရာ အရေအတွက်ကတော့ ၇၂၀၀၀ ကျော် (၇၂,၉၇၆) ရှိပါတယ်။
...............
ပညာရေးဘတျဂကြျ မွနျမာအစိုးရပိုသုံးသင့ျ
(Unicode)
ကိုဗဈကပျရောဂါကာလ စာသငျနှဈ ၁ နှဈလုံးနီးပါ ကြောငျးတှေ ပိတျထားရတာကွောင့ျ ပညာရေးမှာ ထိခိုကျမယ့ျ အခွအေနတှေကေို အစိုးရက မကွာခငျ ဦးစားပေး ဖွရှေငျးရလိမ့ျမယျလို့ ပညာရေးလုပျငနျးက ကြှမျးကငြျသူတှေ ခန့ျမှနျးနတေဲ့အကွောငျး ကိုဇောျထကျ ပွောပွမှာပါ။
မွနျမာနိုငျငံမှာ အခွခေံပညာကြောငျးတှကေို ၁ လနောကျကြ ဖှင့ျခဲ့ရပွီး မကွာခငျမှာပဲ ပွနျပိတျခဲ့ရတာ ပညာသငျနှဈ တနှဈလုံးနီးပါး ရှိလာနတောကွောင့ျ ကြောငျးသားတှေ ပညာရေး အဆကျပွတျမှာ စိုးရိမျနကွေတာပါ။ ဒီအခွအေနတှေကေို ကုစားဖို့ အစိုးရ အနနေဲ့ အရေးပေါျသုံးစှဲရမယ့ျ အရနျငှကွေေးအသုံးစရိတျကို ကနြျးမာရေးအတှကျ ပထမဦးစားပေးဖို့ရမှာ ဖွဈပမေဲ့ ဒုတိယ ဦးစားပေး အနနေဲ့ကတော့ ပညာရေးကဏ်ဍ ဖွဈလာနိုငျကွောငျး တက်ကသိုလျ ဆရာ၊ ဆရာမမြား ကိုယျစားပွုကောျမတီ မူဝါဒရေးရာတာဝနျခံ ဒေါကျတာအာကာမြိုးသူက ဗှီအိုအကေို ပွောပါတယျ။
“ အသကျအန်တရာယျနဲ့ ရငျဆိုငျရတဲ့ ကိစ်စဆိုတော့လေ၊ ကနြျးမာရေး ရနျပုံငှေ၊ ပညာရေးနဲ့ပတျသကျတဲ့ လူမှုဖူလုံရေးနဲ့ ကနြျးမာရေးဆိုတဲ့ ခေါငျးစဉျ အောကျကနေ ကွိုတငျစဉျးစားရမယ့ျအခကြျလို့ မွငျတာပေါ့နောျ၊ ဒါလညျး စဉျးစားနတေယျလို့တော့ ကနြောျတို့တော့ သုံးသပျတယျ၊ လောလောဆယျတော့လေ။ ကိုဗဈက အရေးကွီးတယျ ဘာဖွဈလို့လဲဆိုတော့ ကြောငျးဖှင့ျဖို့ကို မပွောရဲဘူး လောလောဆယျက၊ အခွခေံ ကြောငျးဖှင့ျဖို့က အခွအေနေ ဘယျလိုလဲဆိုတော့ ဆေးလာမှာက ဖဖေောျဝါရီမှာ ဆေးထိုးနိုငျမယျဆိုတော့ မတျလ၊ ဧပွီလောကျကို သှားမယ့ျပုံစံမြိုး ရှိတယျပေါ့နောျ။”
တနိုငျငံလုံးအတိုငျးအတာနဲ့ ကာကှယျဆေးမရသေးခငျ ကြောငျးမှာ လူခှဲထားတာ၊ လကျသန့ျဆေးရညျတှဝေယျတာ၊ သီးသန့ျကွိုပို့ယာဉျတှေ စီစဉျပေးတာ ဒီကိစ်စတှမှော အစိုးရအနနေဲ့ ငှကွေေး ပိုသုံးစှဲရလာနိုငျခွရှေိကွောငျး မွနျမာနိုငျငံလုံးဆိုငျရာ ဆရာ၊ ဆရာမမြားအဖှဲ့ခြုပျ အတှငျးရေးမှူး ဒေါကျတာဇောျမြိုးလှိုငျကပွောပါတယျ။
“ ဘာပဲဖွဈဖွဈ ခါတိုငျးနှဈထကျတော့ ပိုသုံးရမှာကတော့ ကနြောျတို့ အကွမျးဖငြျးအားဖွင့ျ နားလညျပါတယျ၊ infrastructure အပိုငျး (အခွခေံလိုအပျခကြျ) တှမှောလညျး အဓိကထားပွီးတော့ ထပျပွီးဖွည့ျဆညျးရမှာတှေ အမြားကွီး ရှိလိမ့ျမယျလို့ ကနြောျတို့မွငျတယျ၊ လကျဆေးဘစေငျမှအစ hand gel တှေ၊ နောကျ ဖယျရီနဲ့သှားတဲ့ အပိုငျးတှမှော အရငျတုနျးကတော့ ကြောငျးဖယျရီမှာ ပွည့ျကပြျနအေောငျ ထိုငျခုံစေ့လိုကျရတယျ၊ ကြောငျးသားမိဘဘကျက အခွအေနတှေေ သိပျပွီး မဖွည့ျဆညျးနိုငျဘူးဆိုရငျ အစိုးရဘကျကနေ ဖယျရီတှေ ထပျပွီး ဖွည့ျဆညျးဖို့ လိုလာပွီ၊ ရှိလာနိုငျတယျပေါ့နောျ။ ဒီလိုကဏ်ဍတှေ အစုံဆိုရငျ ဘာပဲပွောပွော ဘကျဂကြျကတော့ ပုံမှနျထကျ ပိုသုံးရတော့မယ့ျ အနအေထားတော့ မွငျပါတယျခငျဗြ။”
ကမ်ဘာ့အဆငျးရဲဆုံးနိုငျငံတှမှောနကွေတဲ့ ကလေးငယျ ၁၃၆ သနျးလောကျဟာ စာသငျကြောငျးတှကေို ကပျရောဂါကာလ အန်တရာယျကငျးကငျးနဲ့ ပွနျသှားနိုငျဖို့ဆိုရငျ အမရေိကနျဒေါျလာ ဘီလြံ ၅၀ လောကျ လိုအပျနိုငျတယျလို့ နိုငျငံတကာအဖှဲ့အစညျးတခုဖွဈတဲ့ Save the Children အဖှဲ့ကဇနျနဝါရီ ၁၁ ရကျမှာ ထုတျပွနျထားပါတယျ။
အခွခေံပညာကလေးတှေ လကျလှမျးမီမယ့ျ သငျကွားမှုစနဈကို လုပျဆောငျဖို့လိုပွီး အစိုးရအနနေဲ့ ကုနျကစြရိတျကတော့ ကပျရောဂါရဲ့ အခွအေနအေပေါျ မူတညျပွီး ပွောငျးလဲနိုငျကွောငျး Save the Children ရဲ့ အကွီးတနျး စီမံကိနျးအကွံပေး ဒေါျဝငျးပပသနျးက ဗှီအိုအကေို ပွောပါတယျ။ ကြောငျးနအေရှယျကလေးတှအေပေါျ ကိုဗဈရောဂါ သကျရောကျမှု ဘယျလောကျရှိလဲဆိုတဲ့ ပထမအကွိမျကောကျယူထားတဲ့ Save the Children ရဲ့ စဈတမျးအပေါျအခွခေံပွီး သူက အခုလိုပွောပွတာပါ။
“ ကလေးတှကေို လကျလှမျးမီဖို့ အဝေးရောကျသငျမယျဆိုရငျ device တှေ လိုလာမယျ၊ နောကျ နညျးပညာတှေ train ဖို့လိုလာမယျ၊ ဒီလိုမြိုး ကဏ်ဍမှာလညျး ကုနျကစြရိတျတှကေ ပွနျတကျသှားနိုငျတယျပေါ့၊ အဲဒီတော့ COVID-19 အခွအေနကေ ဘယျလိုအတကျအကြ ရှိမလဲဆိုတာကိုလညျး ကမြတို့ သတိထားရမှာ ဖွဈသလို ရှိနတေဲ့ အခွအေနပေေါျမှာ ကမြတို့ အစိုးရကလညျး ကွိုတငျခန့ျမှနျးပွီးတော့မှ ပညာရေးကဏ်ဍကို ကလေးတှအေတှကျ ဘယျလိုလုပျထားမလဲဆိုတဲ့ ပွငျဆငျမှုတှအေပေါျမှာလညျး ကုနျကစြရိတျတှကေ စကားပွောသှားမယျလို့ ကမြထငျပါတယျ။”
စဈတမျးအရဆိုရငျ ကနြျးမာရေးအကာအကှယျတှေ ကြောငျးမှာလုံအလောကျရှိဖို့၊ လြော့ခလြိုကျတဲ့ စာသငျခြိနျက ပညာရေး အရညျအသှေးကို ထိခိုကျမလား၊ အှနျလိုငျး သငျကွားမှုမှာ လကျလှမျးမီတဲ့သူနဲ့ မမီတဲ့သူတှကွေား ကှာဟာလာနိုငျမှု ဒီပေါျမှာ ကြောငျးသားတှရေဲ့ စိုးရိမျမှုကို တှေ့ရတယျလို့ သူကပွောပါတယျ။
ကလေးတှကေို စာသငျခနျးတဲ့ ပွနျခေါျနိုငျမယ့ျ အခွအေနဟော မွနျမာနိုငျငံ ကိုဗဈကာကှယျဆေးထိုးနိုငျတဲ့ အခြိနျပေါျ မူတညျနလေို့ ပွီးခဲ့တဲ့ စာသငျနှဈကတော့ တနှဈနားလိုကျရဖို့ မြားကွောငျး ပညာရေးသုတသေီတှကေ သုံးသပျပါတယျ။
မွနျမာပညာရေးဝနျကွီးဌာန ၂၀၁၉- ၂၀၂၀ စာရငျးတှအေရဆိုရငျ မွနျမာနိုငျငံမှာ အခွခေံပညာကြောငျးပေါငျး ၄၇၀၀၀ ကြောျရှိပါတယျ။ အခွခေံပညာ တကျရောကျနတေဲ့ ကြောငျးသားကတော့ ၉သနျးခှဲကြောျ ( ၉,၆၉၂,၂၄၉) ရှိပွီး အခွခေံကြောငျးဆရာ အရအေတှကျကတော့ ၇၂၀၀၀ ကြောျ (၇၂,၉၇၆) ရှိပါတယျ။
