[Zawgyi/Unicode]
ဂျပန်အခြေစိုက် Kirin ကုမ္ပဏီဟာ စစ်တပ်ပိုင် မြန်မာ့စီးပွားရေး ဦးပိုင်ကုမ္ပဏီနဲ့ အကျိုးတူလုပ်နေတဲ့လုပ်ငန်းတွေ ရပ်နားဖို့ ဂျပန်နဲ့ နိုင်ငံတကာလူ့အခွင့်အရေးအဖွဲ့တွေ တိုက်တွန်းလိုက်ပါတယ်။ ဒီအကြောင်း ဗွီအိုအေမြန်မာပိုင်းသတင်းထောက် ကိုဇော်ထက် စုံစမ်းမေးမြန်းထားပါတယ်။
အဖျော်၊ အချိုရည်ထုတ်လုပ်နေတဲ့ Kirin ကုမ္ပဏီအနေနဲ့ မြန်မာစစ်တပ်နဲ့ အဆက်အဆံတွေဖြတ်ချင်းအားဖြင့် ကုမ္ပဏီက ချမှတ်ထားတဲ့ လူ့အခွင့်အရေးစံနှုန်း၊ စံထားတွေနဲ့ တရားမျှတမှုကို လေးစားလိုက်နာမှုပြဖို့ Human Rights Watch လူ့အခွင့်အရေးစောင့်ကြည့်မှုအဖွဲ့က တိုက်တွန်းပါတယ်။ ရိုဟင်ဂျာတွေနဲ့ မြန်မာ လူနည်းစုတိုင်းရင်းသားတွေအပေါ် လူ့အခွင့်အရေး ချိုးဖောက်နေတဲ့ မြန်မာစစ်တပ်ကို အလှုငွေထည့်ဝင်တာတွေအပြင်၊ စစ်တပ်နဲ့အကျိုးတူဆောင်ရွက်နေတဲ့ လုပ်ငန်းတွေကို ရပ်ဆိုင်းဖို့ အချိန်ရောက်ပြီလို့ လူ့အခွင့်အရေးအဖွဲ့ HRW ရဲ့ အာရှရေးရာ တာဝန်ခံ Phil Robertson က VOA ကို ပြောပါတယ်။
“ဒါက သိပ်ကို ရှင်းပါတယ်၊ Kirin နဲ့ အကျိုးတူလုပ်နေတဲ့လုပ်ငန်းက တကယ်တော့ မြန်မာစစ်တပ်က ထိန်းချုပ်ထားတာပါ။ မြန်မာစစ်တပ်ကိုပဲ အကျိုးဖြစ်စေမှာပါ။ ပြီးတော့ Kirin က နိုင်ငံတကာ ဂုဏ်သိက္ခာအတွက် လေးစားတဲ့အဖွဲ့ပါ။ ဒါကြောင့် စစ်တပ်နဲ့ စီးပွားရေးလုပ်တာ ရပ်သင့်ပါတယ်။”
မြန်မာစစ်တပ်ဟာ ဖြစ်နိုင်ခြေရှိတဲ့ လူမျိုးတုံး သတ်ဖြတ်မှုတွေ၊ ရခိုင်နဲ့ ကချင်ပြည်နယ်မှာ ပြစ်မှုတွေ ကျူးလွန်မှုတွေ ဒါတွေနဲ့ နိုင်ငံတကာတရားရုံး ICJ မှာ တရားရင်ဆိုင်နေရတာကြောင့်၊ နိုင်ငံတကာ စံနှုန်းတွေကို လေးစားလိုက်နာတဲ့ Kirin လို စီးပွားရေးလုပ်ငန်း တခုအနေနဲ့ ဒီလိုမျိုးအကျိုးတူ မလုပ်သင့်ဘူးလို့လည်း သူကပြောတာပါ။
ဒီတိုက်တွန်းချက်ကို Human Rights Now, Human Rights Watch, Japan Volunteer International Center နဲ့ Shapla Neer စတဲ့ လူ့အခွင့်အရေး စောင့်ကြည့်တဲ့ အဖွဲ့တွေက ဒီကနေ့ဇွန်လ ၁၈ ရက်မှာ ပူးတွဲသဘောထား ထုတ်ပြန်ခဲ့တာပါ။ Kirin ကုမ္ပဏီက ၂၀၁၇ အောက်တိုဘာမှာ စစ်တပ်ပိုင် ဦးပိုင်ကုမ္ပဏီကို အမေရိကန်ဒေါ်လာ ၃၀,၀၀၀ လှူဒါန်းခဲ့ပြီး အဲဒီအချိန်က ရိုဟင်ဂျာတွေကို လူမျိုးသုန်း ရှင်းလင်းနေချိန်ဖြစ်သလို လိင်ပိုင်းကျူးလွန်တာတွေ၊ တိုင်းရင်းသားတွေအပေါ် လူ့အခွင့်အရေးချိုးဖောက်တာတွေ၊ အတင်းအကျပ် နေရာရွှေ့ပြောင်းခိုင်းတာတွေ ရှိခဲ့တယ်လို့ ထောက်ပြထားကြပါတယ်။ ရိုဟင်ဂျာဆိုတဲ့အသုံးအနှုန်းကိုတော့ မြန်မာအစိုးရရော၊ မြန်မာစစ်တပ်ကပါ လက်မခံပါဘူး။
လူ့အခွင့်အရေးအဖွဲ့ HRW က Kirin ကုမ္ပဏီကို မေလ ၂၂ ရက်က ကနဦး စာပေးပို့ထားပြီး Kirin ဘက်ကလည်း ဇွန်လ ၁၂ ရက်မှာ ပြန်အကြောင်းကြားခဲ့ပါတယ်။ အဲဒီစာထဲမှာတော့ သူတို့ကုမ္ပဏီက ၂၀၁၅ ခုနှစ် မြန်မာပြည်မှာ စရင်းနှီးမြှုပ်နှံတုန်းက မြန်မာအစိုးရဟာ ဒီမိုကရေစီအရွေ့ကို ကူးပြောင်းနေတာရယ်၊ NLD က အစိုးရဖွဲ့နိုင်တာရယ်၊ အမေရိကန်နဲ့ ဥရောပသမဂ္ဂက မြန်မာကို စီးပွားရေးပိတ်ဆို့တာတွေ ဖယ်ရှားလိုက်တာရယ် ဒီအချက်တွေနဲ့ ဦးပိုင်ကုမ္ပဏီနဲ့လက်တွဲဖို့ ဆုံးဖြတ်ခဲ့တာလို့ တုံ့ပြန်ထားပါတယ်။ ဒါပေမဲ့ အခုလို လူ့အခွင့်အရေးအဖွဲ့တွေက တောင်းဆိုတဲ့အတိုင်း စစ်တပ်ပိုင် ဦးပိုင်ကုမ္ပဏီနဲ့ လက်တွဲဖြုတ်ဖို့ဆိုရင် စုံစမ်းစစ်ဆေးမှုတွေ သူတို့ဘက်က အမြန်ဆုံး လုပ်သွားမယ်လို့လည်း တုံ့ပြန်ထားပါတယ်။
ကုမ္ပဏီဘက်က စုံစမ်းမှုတွေ လုပ်မယ်လို့ပြောတဲ့အပေါ်မှာ တရားလွှတ်တော်ရှေ့နေ ဦးဂဲနက်စ် ကတော့ လူ့အခွင့်အရေး ချိုးဖောက်မှုတွေက အရင်ကတည်းက တောက်လျှောက်ရှိနေတယ်လို့ ထောက်ပြပါတယ်။
“အနှစ်ချုပ်ပြောရမယ်ဆိုရင် အခု Kirin ကလည်းပြန်ပြီး စိစစ်မယ် ပြန်ပြီး သုံးသပ်မယ်ဆိုတဲ့ ကိစ္စနဲ့ ပတ်သက်လို့ လူ့အခွင့်အရေး ချိုးဖောက်မှု NLD အစိုးရလက်ထက်မှာ ဖြေလျော့သွားပါပြီ၊ တပ်မတော်က မလုပ်တော့ပါဘူး ဆိုပေမဲ့လည်း နိုင်ငံတကာစံနှုန်းအရမှာ နောက်ပိုင်း ICJ မှအစလေ လူ့အခွင့်အရေး ချိုးဖောက်မှုနဲ့ ပတ်သက်ပြီး စုံစမ်းစစ်ဆေးခံနေရတာ ရှိနေတာပဲလေ။ အဲဒီတော့ အခုကျမှပဲ ပြန်သုံးသပ်မယ်ဆိုတဲ့ ဟာကတော့ ကုမ္ပဏီကလည်းဒါ ပွင့်ပွင့်လင်းလင်းပြောရင်တော့ သိသိလျက်သားနဲ့ အခုမှ ပြန်စုံစမ်းမယ်ဆိုတာ ကျနော်တော့ သဘောမတွေ့ဘူးပေါ့နော်။”
တပ်မတော်ဘက်ကတော့ နယ်မြေမငြိမ်းချမ်းတဲ့အချိန်၊ တိုက်ပွဲကာလအတွင်း ဒီလိုခေါင်းစဉ်အောက်ကနေ လူ့အခွင့်အရေး ချိုးဖောက်တဲ့ပုံစံ ဖြစ်ပွားလေ့ရှိတယ်ဆိုပြီး တုံ့ပြန်တာမျိုးရှိကြောင်း သူကထောက်ပြပါတယ်။
၂၀၁၅ တုန်းက ဦးပိုင်နဲ့ အကျိုးတူစလုပ်ခဲ့တဲ့ MBL ကုမ္ပဏီမှာ Kirin က ရှယ်ယာ ၅၅ ရာခိုင်နှုန်း၊ ၂၀၁၇ မှာ လုပ်တဲ့ Mandalay Brewery ကုမ္ပဏီမှာ ၅၁ ရာခိုင်နှုန်း Kirin ဘက်ကရထားပါတယ်။
[Unicode Version]
တပျမတောျနဲ့ စီးပှားရေးတှဲမလုပျဖို့ Kirin ကုမ်ပဏီကို လူ့အခှင့ျအရေးအဖှဲ့တှေ တိုကျတှနျး
ဂပြနျအခွစေိုကျ Kirin ကုမ်ပဏီဟာ စဈတပျပိုငျ မွနျမာ့စီးပှားရေး ဦးပိုငျကုမ်ပဏီနဲ့ အကြိုးတူလုပျနတေဲ့လုပျငနျးတှေ ရပျနားဖို့ ဂပြနျနဲ့ နိုငျငံတကာလူ့အခှင့ျအရေးအဖှဲ့တှေ တိုကျတှနျးလိုကျပါတယျ။ ဒီအကွောငျး ဗှီအိုအမွေနျမာပိုငျးသတငျးထောကျ ကိုဇောျထကျ စုံစမျးမေးမွနျးထားပါတယျ။
အဖြောျ၊ အခြိုရညျထုတျလုပျနတေဲ့ Kirin ကုမ်ပဏီအနနေဲ့ မွနျမာစဈတပျနဲ့ အဆကျအဆံတှဖွေတျခငြျးအားဖွင့ျ ကုမ်ပဏီက ခမြှတျထားတဲ့ လူ့အခှင့ျအရေးစံနှုနျး၊ စံထားတှနေဲ့ တရားမြှတမှုကို လေးစားလိုကျနာမှုပွဖို့ Human Rights Watch လူ့အခှင့ျအရေးစောင့ျကွည့ျမှုအဖှဲ့က တိုကျတှနျးပါတယျ။ ရိုဟငျဂြာတှနေဲ့ မွနျမာ လူနညျးစုတိုငျးရငျးသားတှအေပေါျ လူ့အခှင့ျအရေး ခြိုးဖောကျနတေဲ့ မွနျမာစဈတပျကို အလှုငှထေည့ျဝငျတာတှအေပွငျ၊ စဈတပျနဲ့အကြိုးတူဆောငျရှကျနတေဲ့ လုပျငနျးတှကေို ရပျဆိုငျးဖို့ အခြိနျရောကျပွီလို့ လူ့အခှင့ျအရေးအဖှဲ့ HRW ရဲ့ အာရှရေးရာ တာဝနျခံ Phil Robertson က VOA ကို ပွောပါတယျ။
“ဒါက သိပျကို ရှငျးပါတယျ၊ Kirin နဲ့ အကြိုးတူလုပျနတေဲ့လုပျငနျးက တကယျတော့ မွနျမာစဈတပျက ထိနျးခြုပျထားတာပါ။ မွနျမာစဈတပျကိုပဲ အကြိုးဖွဈစမှောပါ။ ပွီးတော့ Kirin က နိုငျငံတကာ ဂုဏျသိက်ခာအတှကျ လေးစားတဲ့အဖှဲ့ပါ။ ဒါကွောင့ျ စဈတပျနဲ့ စီးပှားရေးလုပျတာ ရပျသင့ျပါတယျ။”
မွနျမာစဈတပျဟာ ဖွဈနိုငျခွရှေိတဲ့ လူမြိုးတုံး သတျဖွတျမှုတှေ၊ ရခိုငျနဲ့ ကခငြျပွညျနယျမှာ ပွဈမှုတှေ ကြူးလှနျမှုတှေ ဒါတှနေဲ့ နိုငျငံတကာတရားရုံး ICJ မှာ တရားရငျဆိုငျနရေတာကွောင့ျ၊ နိုငျငံတကာ စံနှုနျးတှကေို လေးစားလိုကျနာတဲ့ Kirin လို စီးပှားရေးလုပျငနျး တခုအနနေဲ့ ဒီလိုမြိုးအကြိုးတူ မလုပျသင့ျဘူးလို့လညျး သူကပွောတာပါ။
ဒီတိုကျတှနျးခကြျကို Human Rights Now, Human Rights Watch, Japan Volunteer International Center နဲ့ Shapla Neer စတဲ့ လူ့အခှင့ျအရေး စောင့ျကွည့ျတဲ့ အဖှဲ့တှကေ ဒီကနေ့ဇှနျလ ၁၈ ရကျမှာ ပူးတှဲသဘောထား ထုတျပွနျခဲ့တာပါ။ Kirin ကုမ်ပဏီက ၂၀၁၇ အောကျတိုဘာမှာ စဈတပျပိုငျ ဦးပိုငျကုမ်ပဏီကို အမရေိကနျဒေါျလာ ၃၀,၀၀၀ လှူဒါနျးခဲ့ပွီး အဲဒီအခြိနျက ရိုဟငျဂြာတှကေို လူမြိုးသုနျး ရှငျးလငျးနခြေိနျဖွဈသလို လိငျပိုငျးကြူးလှနျတာတှေ၊ တိုငျးရငျးသားတှအေပေါျ လူ့အခှင့ျအရေးခြိုးဖောကျတာတှေ၊ အတငျးအကပြျ နရောရှှေ့ပွောငျးခိုငျးတာတှေ ရှိခဲ့တယျလို့ ထောကျပွထားကွပါတယျ။ ရိုဟငျဂြာဆိုတဲ့အသုံးအနှုနျးကိုတော့ မွနျမာအစိုးရရော၊ မွနျမာစဈတပျကပါ လကျမခံပါဘူး။
လူ့အခှင့ျအရေးအဖှဲ့ HRW က Kirin ကုမ်ပဏီကို မလေ ၂၂ ရကျက ကနဦး စာပေးပို့ထားပွီး Kirin ဘကျကလညျး ဇှနျလ ၁၂ ရကျမှာ ပွနျအကွောငျးကွားခဲ့ပါတယျ။ အဲဒီစာထဲမှာတော့ သူတို့ကုမ်ပဏီက ၂၀၁၅ ခုနှဈ မွနျမာပွညျမှာ စရငျးနှီးမွှုပျနှံတုနျးက မွနျမာအစိုးရဟာ ဒီမိုကရစေီအရှေ့ကို ကူးပွောငျးနတောရယျ၊ NLD က အစိုးရဖှဲ့နိုငျတာရယျ၊ အမရေိကနျနဲ့ ဥရောပသမဂ်ဂက မွနျမာကို စီးပှားရေးပိတျဆို့တာတှေ ဖယျရှားလိုကျတာရယျ ဒီအခကြျတှနေဲ့ ဦးပိုငျကုမ်ပဏီနဲ့လကျတှဲဖို့ ဆုံးဖွတျခဲ့တာလို့ တုံ့ပွနျထားပါတယျ။ ဒါပမေဲ့ အခုလို လူ့အခှင့ျအရေးအဖှဲ့တှကေ တောငျးဆိုတဲ့အတိုငျး စဈတပျပိုငျ ဦးပိုငျကုမ်ပဏီနဲ့ လကျတှဲဖွုတျဖို့ဆိုရငျ စုံစမျးစဈဆေးမှုတှေ သူတို့ဘကျက အမွနျဆုံး လုပျသှားမယျလို့လညျး တုံ့ပွနျထားပါတယျ။
ကုမ်ပဏီဘကျက စုံစမျးမှုတှေ လုပျမယျလို့ပွောတဲ့အပေါျမှာ တရားလှှတျတောျရှေ့နေ ဦးဂဲနကျဈ ကတော့ လူ့အခှင့ျအရေးခြိုးဖောကျမှုတှကေ အရငျကတညျးက တောကျလြှောကျရှိနတေယျလို့ ထောကျပွပါတယျ။
“အနှဈခြုပျပွောရမယျဆိုရငျ အခု Kirin ကလညျးပွနျပွီး စိစဈမယျ ပွနျပွီး သုံးသပျမယျဆိုတဲ့ ကိစ်စနဲ့ ပတျသကျလို့ လူ့အခှင့ျအရေး ခြိုးဖောကျမှု NLD အစိုးရလကျထကျမှာ ဖွလြေော့သှားပါပွီ၊ တပျမတောျက မလုပျတော့ပါဘူး ဆိုပမေဲ့လညျး နိုငျငံတကာစံနှုနျးအရမှာ နောကျပိုငျး ICJ မှအစလေ လူ့အခှင့ျအရေး ခြိုးဖောကျမှုနဲ့ ပတျသကျပွီး စုံစမျးစဈဆေးခံနရေတာ ရှိနတောပဲလေ။ အဲဒီတော့ အခုကမြှပဲ ပွနျသုံးသပျမယျဆိုတဲ့ ဟာကတော့ ကုမ်ပဏီကလညျးဒါ ပှင့ျပှင့ျလငျးလငျးပွောရငျတော့ သိသိလကြျသားနဲ့ အခုမှ ပွနျစုံစမျးမယျဆိုတာ ကနြောျတော့ သဘောမတှေ့ဘူးပေါ့နောျ။”
တပျမတောျဘကျကတော့ နယျမွမေငွိမျးခမြျးတဲ့အခြိနျ၊ တိုကျပှဲကာလအတှငျး ဒီလိုခေါငျးစဉျအောကျကနေ လူ့အခှင့ျအရေး ခြိုးဖောကျတဲ့ပုံစံ ဖွဈပှားလေ့ရှိတယျဆိုပွီး တုံ့ပွနျတာမြိုးရှိကွောငျး သူကထောကျပွပါတယျ။
၂၀၁၅ တုနျးက ဦးပိုငျနဲ့ အကြိုးတူစလုပျခဲ့တဲ့ MBL ကုမ်ပဏီမှာ Kirin က ရှယျယာ ၅၅ ရာခိုငျနှုနျး၊ ၂၀၁၇ မှာ လုပျတဲ့ Mandalay Brewery ကုမ်ပဏီမှာ ၅၁ ရာခိုငျနှုနျး Kirin ဘကျကရထားပါတယျ။
