လက်ယာစွန်းနိုင်ငံရေးကြောင့် ဒုတိယကမ္ဘာစစ်ပွဲ ဖြစ်ပွားခဲ့ရသလို၊ အရှေ့အလယ်ပိုင်းမှာလည်း စစ်မီးပျံ့နေခဲ့ပါတယ်။ ဂျာမနီ၊ အမေရိကန်နဲ့ မြန်မာနိုင်ငံက လက်ယာစွန်းနိုင်ငံရေး အန္တရာယ်နဲ့ ဆန့်ကျင်မှုတွေကို ဒီမိုကရေစီ၊ လူ့ခွင့်အရေးနဲ့ ခေတ်ပြိုင်ကမ္ဘာ အစီအစဥ်မှာ ဦးတင်မောင်သန်း တင်ပြထာပါတယ်။
နိုင်ငံတွေမှာ လူအများစု ကိုးကွယ်တဲ့ဘာသာနဲ့ လူနည်းစု ကိုးကွယ်တဲ့ဘာသာတရားကြား ဆက်ဆံရေးဟာ အဲဒီနိုင်ငံရဲ့ ဒီမိုကရေစီ၊ လူ့အခွင့်အရေးနဲ့ ငြိမ်းချမ်းရေးကို အဆုံးအဖြတ်ပေးတတ်ပါသလား။
တရုတ်ကုမ္ပဏီတွေက သူတို့နယ်ထဲဝင်လာကြပြီး သူတို့ လုပ်ငန်းတွေယူသွားကြပြီလို့ ဇမ်ဘီယာကုမ္ပဏီတွေက ပြောကြပါတယ်။ သူတို့တွေနဲ့ပြိုင်ရတာကြောင့် ဒေသခံ ဆောက်လုပ်ရေးလုပ်ငန်းတွေ ပိတ်လိုက်ရတယ်လို့လည်း သူတို့က ဆိုပါတယ်။
“တရုတ်ကုမ္ပဏီတွေကြောင့် ဇမ်ဘီယာကုမ္ပဏီတွေ ပျက်သွားကြတယ်။ ပထမတော့ သူတို့ကို သူတို့အစိုးရက ငွေကို အတိုးနည်းနည်းနဲ့ချေးလို့ သူတို့က ရတယ်။ ဆောက်လုပ်ရေးပစ္စည်းတွေကို သူတို့က အောက်စျေးနဲ့ရတယ်ဗျာ။ ဇမ်ဘီယာကုမ္ပဏီတွေမှာ အဲလိုမရနိုင်ဘူး။” (အလတ်နဲ့အငယ်စား ကန်ထရိုက်တာများအသင်းဥက္ကဋ္ဌ Edgar Siakacoma)
ထိုင်းနိုင်ငံမှာ ရွှေ့ပြောင်းအလုပ်သမားအရေးကို နှစ်ပေါင်းများစွာ ဆောင်ရွက်နေသူ ဦးထူးချစ်ကို ဦးတင်မောင်သန်းက မေးမြန်းပြီး ဒီမိုကရေစီ၊ လူ့အခွင့်အရေးနဲ့ ခေတ်ပြိုင်ကမ္ဘာအစီအစဥ်မှာ တင်ပြထားပါတယ်။
ဟာမတ်စ် က အစ္စရေး ကို အောက်တိုဘာလ ၇ ရက်နေ့ မှာ စတင်တိုက်ခိုက်ပြီး၊ ဓားစာခံတွေ အဖြစ် ဖမ်းဆီးသွားခဲ့ပါတယ်။ ထိုင်း ကို ပြန်ရောက်လာခဲ့တဲ့ ထိုင်းနိုင်ငံသားတစ်ယောက် ရဲ့ အဖမ်းဆီးခံ အတွေ့အကြုံ ကို ရိုက်တာ သတင်းဆောင်းပါးကို အခြေခံပြီး ဦတင်မောင်သန်း က တင်ပြထားပါတယ်။
အငြိမ်းစား ဒုတိယဗိုလ်မှူးကြီး၊ ပါမောက္ခဒေါ်မီမီဝင်းဘတ်ကို မေးမြန်းပြီး ဦးတင်မောင်သန်းက ဒီမိုကရေစီ၊ လူ့အခွင့်အရေးနဲ့ ခေတ်ပြိုင်ကမ္ဘာအစီအစဉ်မှာ မေးမြန်းတင်ပြထားပါတယ်
“ကျမမျက်နှာကိုကြည့်ပြီး ဆွန်ကို (Sonko) က ကျမယောက်ျားကို သတ်ခဲ့တာရှင့်။ကျမနဲ့ကျမကလေးတွေကို ညှဥ်းပန်းနှိပ်စက်ခဲ့တာ။ ကျမသားကြီးဟာ ညှဥ်းပန်းနှိပ်စက်ခံရတာကြောင့် ခုထိ တက်တတ်တဲ့ရောဂါ (seizures) ရှိ နေတုန်းပဲ။" (Binta Jamba-တရားလို)
ဥတုရာသီ ပျက်ယွင်းလာတာဟာ လူ့အခွင့်အရေး ချိုးဖောက်မှု တစ်ခုဖြစ်ပါသလား။ ၂၀၂၃ ခုနှစ်အတွင်း တရားရုံးတွေက ဘယ်လို ရှုမြင်ခဲ့ကြပါသလဲ။ ဒီမိုကရေစီ၊ လူ့အခွင့်အရေးနဲ့ ခေတ်ပြိုင်ကမ္ဘာအစီအစဉ်မှာ ဦးတင်မောင်သန်း တင်ပြထားပါတယ်။
အသင့်အတင့် ကိုယ်လက်လှုပ်ရှားမှု လုပ်တာကြောင့် နှလုံးကျန်းမာရေး ပိုကောင်းနိုင်တယ်လို့ ယူကေက ကာယလေ့ကျင့်ခန်းကျွမ်းကျင်သူတွေက ပြောကြပါတယ်။ အေပီသတင်းဆောင်းပါးကို အခြေခံပြီး ဦးတင်မောင်သန်းက တင်ပြမှာပါ။
လူသားချင်းစာနာထောက်ထားမှု နိုင်ငံတကာဥပဒေဟာ ၂၀၂၃ ခုနှစ် လူ့အခွင့်အရေးအတွက် အရေးကြီးတဲ့ ဥပဒေတခုဖြစ်တဲ့အကြောင်း ဦးတင်မောင်သန်းက သုံးသပ်တင်ပြထားပါတယ်။
ဒီမိုကရေစီ၊လူ့အခွင့်အရေးနဲ့ ခေတ်ပြိုင်ကမ္ဘာအစီအစဉ်မှာ လူ့အခွင့်အရေး လှုပ်ရှားဆောင်ရွက်နေတဲ့ မဝေဝေနု ကို ဦးတင်မောင်သန်းက မေးမြန်းပြီးတင်ပြထားပါတယ်။
မြန်မာ့အရေးသုံးသပ်သူ ဒေါက်တာဒေါ်လှကျော်ဇောကို ဦးတင်မောင်သန်း မေးမြန်းပြီး ၁၀၂၇ စစ်ဆင်ရေးကို သမိုင်းနဲ့ ဆက်စပ်နှိုင်းယှဉ်သုံးသပ်ထားပါတယ်။
စစ်ပွဲတွေနဲ့ ဘာသာရေး လွတ်လပ်ခွင့် ချိုးဖောက်မှု၊ ဖိနှိပ်မှုတွေက ဘယ်လို ပတ်သက်နေကြပါသလဲ။ ဒီမိုကရေစီ လူ့အခွင့်အရေးနဲ့ ခေတ်ပြိုင်ကမ္ဘာအစီအစဉ်မှာ ဘာသာပေါင်းစုံ ဆွေးနွေးရေးနဲ့ ငြိမ်းချမ်းရေး အကျိုးတော်ဆောင် အရှင်မဏ္ဍလာလင်္ကာရနဲ့ ဦးတင်မောင်သန်းက မေးမြန်းတင်ပြထားပါတယ်။
အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုမှာ ၂၀၂၄ သမ္မတရွေးကောက်ပွဲမှာ သမ္မတဟောင်း Donald Trump သာ ပြန်အနိုင်ရခဲ့မယ်ဆိုရင်၊ မြန်မာ့ဒီမိုကရေစီ လှုပ်ရှားမှုအပေါ် ဘယ်လို သက်ရောက်နိုင်ပါသလဲ။
စစ်ပွဲပဋိပက္ခတွေများလာတဲ့ကမ္ဘာကြီးမှာနိုင်ငံတကာလူသားချင်းစာနာထောက်ထားရေးဥပဒေကို ထောက်ပြပြောဆိုမှုတွေရှိလာပါတယ်။ မြန်မာနိုင်ငံကလိုက်နာဖို့လိုအပ်တဲ့ ဒီဥပဒေအကြောင်း အမျိုးသမီးအခွင့်အရေးလှုပ်ရှားသူဒေါ်မေစပယ်ဖြူကိုဦးတင်မောင်သန်းကဒီမိုကရေစီလူ့အခွင့်အရေးနဲ့ ခေတ်ပြိုင်ကမ္ဘာအစီအစဥ်မှာဆွေးနွေးတင်ပြထားပါတယ်။
မြန်မာနိုင်ငံမှာ အမျိုးသား၊ အမျိုးသမီး လုပ်အားခ လစာ ကွာဟချက် ရှိနေသလားဆိုတာကို ကိုယ်တိုင်ကွင်းဆင်းလေ့လာခဲ့ဖူးပြီး လက်ရှိ ချင်းမိုင်တက္ကသိုလ်မှာ စီးပွားရေးဘာသာရပ် ပါရဂူဘွဲ့ကျောင်းတက်နေသူ မငုဝါဝင်းကို ဦးတင်မောင်သန်းက ဒီမိုကရေစီ လူ့အခွင့်အရေးနဲ့ ခေတ်ပြိုင်ကမ္ဘာ အစီအစဥ်မှာ ဆွေးနွေးတင်ပြထားပါတယ်။
အမျိုးသမီးနဲ့ အမျိုးသားလုပ်အားခကွာဟချက်ကိုလေ့လာခဲ့တဲ့ ဘောဂဗေဒပါမောက္ခ Claudia Goldin၂၀၂၃ ခုနှစ်၊ စီးပွားရေးနိုဘယ်ဆု ရရှိခဲ့တာနဲ့ပတ်သက်လို့ ချင်းမိုင်တက္ကသိုလ်က စီးပွားရေးပါရဂူဘွဲ့ကျောင်းသူ မငုဝါဝင်းနဲ့ ဦးတင်မောင်သန်းက ဒီမိုကရေစီ လူ့အခွင့်အရေးနဲ့ ခေတ်ပြိုင်ကမ္ဘာ အစီအစဥ်မှာ ဆွေးနွေးတင်ပြထားပါတယ်။
အနာဂတ် ကား အများစု က လျှပ်စစ်ကားတွေ ဖြစ်လာတော့မလား။ သဘာဝ ပတ်ဝန်းကျင် ထိန်းသိမ်းရေး လိုလားသူတွေ နဲ့ ကားထုတ်လုပ်သူတွေ က ဘယ်လို ကြိုးစားနေကြပါသလဲ။ အေပီ သတင်းဆောင်းပါး ၂ ပုဒ် ကို အခြေခံပြီး ဦးတင်မောင်သန်း က တင်ပြထားပါတယ်။
ခါးပတ်တစ်ကွင်းလမ်းတစ်စင်း ဒါမှမဟုတ် ပိုးလမ်းမသစ်လို့ သိကြတဲ့ တရုတ်နဲ့ တိုက် ၃ တိုက် (အာရှ၊ ဥရောပ၊ အာဖရိက) ဆက်သွယ်ရေး လမ်းကြောင်းမှာ တရုတ်ဟာ ဥရောပလမ်းကြောင်းအတွက် ဘီလီယံ ဆယ်ချီမြှုပ်နှံထားခဲ့တာ ခုဆိုရင်ဆယ်နှစ်ရှိခဲ့ပါပြီ။ တချို့ တိုင်းပြည်တွေမှာတော့ အဲဒီ အကြွေးဘယ်လိုပြန်ဆပ်မလဲ ရတက်မအေးဖြစ်နေကြပါတယ်။
နောက်ထပ်ကြည့်ရှုရန်
