အလှမ်းဝေးနေသေးတဲ့ ဇာတ်သိမ်းခန်း

မြန်မာနိုင်ငံမှာ အာဏာသိမ်းစစ်ကောင်စီအနေနဲ့ သူတိုလုပ်ရပ်တွေကို ရပ်တန့်ပြီး၊ နောက်ပြန်ဆုတ်စရာအကြောင်း မတွေ့ရသလို၊ ပြည်သူတွေကလဲ အာဏာသိမ်းတာကို လက်ခံပြီး၊ စစ်အုပ်ချုပ်ရေး လက်အောက်ပြန်သွားမယ့် အခြေအနေ လုံးဝမရှိဘူးလို့ ICG (International Crisis Group) နိုင်ငံတကာပဋိပက္ခလေ့လာရေးဖွဲ့ရဲ့ မြန်မာနိုင်ငံဆိုင်ရာ အကြီးတန်းအကြံပေး Richard Horsey က သုံးသပ်ပါတယ်။ ဒါဖြင့်ရင် ဒီပြဿနာဟာ ဘယ်အချိန် ဘယ်အခြေအနေကျမှ အဆုံးသတ်မလဲဆိုတာကို Richard Horsey နဲ့ ဦးကျော်ဇံသာတို့ ဆွေးနွေးသုံးသပ်ထားပါတယ်။

မေး ။ ။ ပထမဦးဆုံး မြန်မာနိုင်ငံရဲ့ လက်ရှိအခြေအနေကို လွှမ်းခြုံသုံးသပ်ပါအုံး။ ဘယ်ဘက်ကို ရွေ့နေပါသလဲ။

ဖြေ ။ ။ ကျနော်တို့အားလုံး သိနေတဲ့အတိုင်းပါပဲ အခြေအနေက သိပ်ကိုဆိုးဝါးနေဆဲ ဖြစ်ပါတယ်။ စစ်ကောင်စီက အကြမ်းဖက်မှုမျိုးစုံကို ဆက်လုပ်နေပြီး တိုင်းပြည်ကို ထိန်းချုပ်ထားနေပါတယ်။ ဒါပေမဲ့ ဒါက အလုပ်မဖြစ်ဘူးဆိုတာကိုလည်း တွေ့နေရပါတယ်။ ခုခံတွန်းလှန်တဲ့ အင်အားစုကလည်း သိပ်ကိုခိုင်မာပြင်းထန်နေဆဲပါ။ မြန်မာနိုင်ငံရဲ့ တချို့အစိတ်အပိုင်းတွေမှာ ပိုမိုပြင်းထန်ပြီး တနိုင်ငံလုံးလိုလို စစ်အာဏာသိမ်းမှုကို လက်ခံဖို့၊ ငြင်းဆန်နေကြတာပါ။ ဆိုတော့ ၂၀၂၂ မှာလည်း အကြမ်းဖက်မှုတွေ ပိုမိုတွေ့လာရအုံးမယ်လို့ စိတ်မကောင်းစွာနဲ့ပဲ ထင်မြင်မိပါတယ်။ စစ်ကောင်စီဘက်ကလည်း နောက်ဆုတ်မှာ မဟုတ်သလို၊ ခုခံရေးဘက်ကလည်း လုံးဝအလျှော့ပေးလိမ့်မှာ မဟုတ်ပါဘူး။

မေး ။ ။ ဆိုတော့ စစ်ကောင်စီအနေနဲ့ သူတို့ရဲ့ ထိန်းချုပ်မှုကို ခိုင်မာအောင်၊ သူတို့ရဲ့အာဏာ တည်မြဲအောင် လုပ်နိုင်မယ့်အလားအလာကော ရှိပါရဲ့လား။ မြင်ရပါသလား။

ဖြေ ။ ။ အရမ်းကိုခက်ခဲလိမ့်မယ်လို့ ထင်ပါတယ်။ ပြန်သုံးသပ်ကြည့်ရင် လွတ်လပ်ရေးရပြီးကတည်းက ဘယ်စစ်အုပ်ချုပ်ရေး၊ ဘယ်အစိုးရကမှ တနိုင်ငံလုံးကို အောင်အောင်မြင်မြင် ထိန်းချုပ်နိုင်ခဲ့တာ မရှိခဲ့ပါဘူး။ အထူးသဖြင့် တိုင်းရင်းသားနယ်မြေ အများအပြားမှာ ဒေသဆိုင်ရာ လူမျိုးစု၊ စစ်တပ်နဲ့ အာဏာပိုင်စိုးမှုအောက်မှာ ရှိနေခဲ့တာကို တွေ့ရမှာပါ။ ဒီကနေ ထူးခြားတာကတော့ ဗမာတွေနေထိုင်တဲ့ နယ်မြေဒေသအချို့ကိုလည်း စစ်ကောင်စီက မထိန်းချုပ်နိုင်တာတွေ တွေ့နေရပါတယ်။ ဒါမျိုးက ဆယ်စုနှစ် တော်တော်များများမှာ မတွေ့ခဲ့ရပါဘူး။ စစ်တပ်အတွက်လည်း ဒီလို ဗမာလူမျိုးတွေကြား၊ နယ်မြေသိမ်းပိုက် ခုခံမှုမျိုးနဲ့ ကြုံရတာ အတွေ့အကြုံသစ် ဖြစ်ပါတယ်။ တိုင်းပြည်ရဲ့ အလယ်ဗဟိုဒေသကို ထိန်းချုပ်နိုင်ဖို့ သိပ်ခက်ခဲလိမ့်မယ်လို့ ထင်ပါတယ်။ အထက်ပိုင်းဒေသတွေလည်း သူတို့လက်အောက်က လွတ်မြောက်နေပါလိမ့်မယ်။ ပြီးခဲ့တဲ့ (၁၂) လအတွင်းမှာ စစ်ကောင်စီက ထိန်းချုပ်ဖို့ ကြိုးစားနေပေမယ့် စစ်ကိုင်း၊ မကွေးနဲ့ မန္တလေးတိုင်း တချို့နေရာတွေမှာ ခုခံရေးအင်အားစုတွေကသာ ရှေ့တိုးလာတာသာ တွေ့ခဲ့ရပါတယ်။ နောက်ပြီး ချင်း၊ ကယားစတဲ့ တိုင်းရင်းသားဒေသတွေမှာလည်း စစ်တပ်က လက်လွှတ်လာရတာတွေ ရှိပါတယ်။

မေး ။ ။ အခြားတဘက်မှာ ခုခံတွန်းလှန်တဲ့ တိုင်းရင်းသားအင်အားစုတွေ၊ မြန်မာပြည်မအင်အားစုတွေကြားမှာကော အရင်ကထက်ပိုပြီး စည်းရုံးညီညွှတ်လာကြတယ်။ အင်အားခိုင်မာလာတယ်လို့ ပြောလို့ရမလား။ ဘယ်လိုမြင်ပါသလဲ။

ဖြေ ။ ။ အာဏာသိမ်းမှုနဲ့ စစ်တပ်ရဲ့ အကြမ်းဖက်မှုတွေက တိုင်းပြည်ထဲကလူတွေ တယောက်ချင်းဆီကို အားလုံးညီညွှတ်သွားအောင် လုပ်ပေးလိုက်တယ်လို့ ကျနော်ထင်ပါတယ်။ စစ်အုပ်ချုပ်အောက်ကို ဘယ်သူမှ ပြန်မသွားချင်ကြတော့ပါဘူး။ ဒါကို အားလုံးကို သဘောတူညီကြတယ်လို့ ထင်ပါတယ်။ တနည်းပြောရရင် အရင်က မဖြစ်နိုင်တဲ့ ဗမာတွေနဲ့ တိုင်းရင်းသားတွေ ညီညွှတ်မှုဟာ အာဏာသိမ်းယူမှု၊ စစ်တပ်ရဲ့ ရက်စက်ကြမ်းကြုတ်မှုတွေကြောင့် အခုအခါ ရရှိသွားကြပြီလို ဆိုရမှာပါ။ ဒါပေမဲ့ တိုင်းပြည်ရဲ့ အနာဂတ်အတွက် ကွဲလွဲတဲ့အမြင်တွေ အများကြီးရှိနေပါတယ်။ အပြိုင်အဆိုင် အယူအဆတွေအမျိုးမျိုး ရှိနေပါတယ်။ ဖြေရှင်းရမယ့် ပြဿနာတွေကလည်း အများအပြား ရှိနေဆဲပါ။ ဒါကြောင့် ရှေ့မှာကြုံတွေ့လာရမယ့် စိန်ခေါ်မှုတွေကို လျှော့တွက်လို့ မရပါဘူး။ ဒါပေမဲ့ ဒီနေ့ရရှိထားတဲ့ ညီညွတ်မှုကတော့ အရင်က မရရှိခဲ့ဘူးတဲ့ ညီညွှတ်မှုမျိုးတော့ ဟုတ်ပါတယ်။

မေး ။ ။ အဲဒီခုခံတွန်းလှန်နေတဲ့ အင်အားစုတွေအတွက် လောလောဆယ်မှာ အဓိကစိန်ခေါ်မှုက ဘာလို့ထင်ပါသလဲ။

ဖြေ ။ ။ အဓိကစိန်ခေါ်မှုကတော့ တော်လှန်ရေးအောင်မြင်ပြီးတဲ့နောက်မှာ ကြုံတွေ့ရမယ်လို့ ထင်ပါတယ်။ တော်လှန်ရေးက အရှိန်အဟုန် သိပ်ကြီးမားတဲ့အတွက် စစ်တပ်ရဲ့ တိုင်းပြည်အပေါ် ထိန်းချုပ်မှုကို လက်ခံလို့မရအောင် လုပ်နိုင်မှာတော့ သေချာပါတယ်။ ဒါပေမဲ့ စစ်တပ်ကို ဖယ်ရှားပြီး၊ တိုင်းပြည်ကို သူတို့ထိန်းချုပ်မှုကတော့ ပိုမိုခက်ခဲပါလိမ့်မယ်။ အောင်မြင်မှုရလာတဲ့အခါ တကယ်ခက်ခဲတဲ့ အချိန်ကို ရောက်လာပါလိမ့်မယ်။ ဒါဟာ အနာဂတ်အတွက် ဆွေးနွေးရမယ့်အချိန်ပါ။ ခုခံတွန်းလှန်နေတဲ့ အင်အားစုတွေက စုဝေးပြီး တိုင်းပြည်အတွက် စည်းလုံးညီညွှတ်မှု၊ ပုံစံသစ်၊ နိုင်ငံရေးလမ်းကြောင်းသစ်ကို ချမှတ်ကြရမှာ ဖြစ်ပါတယ်။ ဒါဟာ တကယ့်ကို ကြီးမားတဲ့ စိန်ခေါ်မှု ဖြစ်လာပါလိမ့်မယ်။

မေး ။ ။ ဒီနေရာမှာ နိုင်ငံတကာအကြောင်းကိုလည်း ဆက်ပြီးတော့ ပြောကြရအောင်ပါ။ နိုင်ငံတကာအသိုင်းအဝိုင်းမှာ ဘာများအခက်အခဲ ရှိနေလို့၊ ဒီကိစ္စကို ထိထိရောက်ရောက် ပါဝင်မဆောင်ရွက်နိုင်ကြတာလဲ။ လူတိုင်းက နိုင်ငံတကာရဲ့ လုပ်ဆောင်ချက်နဲ့ ပတ်သက်ပြီးတော့ အားမလိုအားမရ ဖြစ်နေကြတာကို ကြားနေရပါတယ်။ ဘယ်လိုသဘောရပါသလဲ။

ဖြေ ။ ။ သိတဲ့အတိုင်းပါပဲ နိုင်ငံတကာအသိုင်းအဝိုင်းက လွန်ခဲ့တဲ့နှစ်က ဘာမှလုပ်ဆောင်ခဲ့တာကို မတွေ့ရပါဘူး။ အာရုံစူးစိုက်မှု၊ အလေးထားမှု မတွေ့ရသလောက်ပါဘူး။ အာဆီယံက ကြိုးစားခဲ့ပါတယ်။ ဒါပေမဲ့ အာဆီယံမှာ အကန့်အသတ်တွေ ရှိပါတယ်။ ကုလလုံခြုံရေးကောင်စီ၊ တရုတ်နဲ့ အနောက်နိုင်ငံကြီးတွေကလည်း ဒီလောက်အရေးကြီးတဲ့ကိစ္စမှာ အာဆီယံကိုပဲအားထား မျှော်လင့်နေကြပါတယ်။ ဒါဟာ အနောက်နိုင်ငံတွေအနေနဲ့ မြန်မာ့ပြဿနာကို အလေးမထားဘူးဆိုတာကို ပြသနေတယ်လို့ ထင်ပါတယ်။ ဘာလုပ်ရမှန်းဖြစ်နေတာ၊ ဦးစားပေးရမယ့် တခြားကိစ္စတွေ ရှိနေတာလည်း ပါမယ်ထင်ပါတယ်။ မြန်မာနိုင်ငံ ရရှိသင့်တဲ့ အာရုံစူးစိုက်မှု၊ အလေးထားမှု မရရှိခဲ့ပါဘူး။ တကယ်တော့ ဒီပြဿနာဟာ လူ့အခွင့်အရေး ချိုးဖောက်တဲ့ ပြဿနာလောက်သာ မဟုတ်ပါဘူး။ မြန်မာနိုင်ငံသာမက ဒေသတွင်းနဲ့ နိုင်ငံတကာလုံခြုံရေးကိုပါ လက်ခံနိုင်တဲ့ ပြဿနာ ဖြစ်နေတဲ့အတွက် ပိုပြီးအလေးထားသင့်ကြပါတယ်။

မေး ။ ။ မြန်မာနိုင်ငံဟာ ပထဝီနိုင်ငံရေး အနေအထားအရ မဟာဗျူဟာမြောက်တဲ့နေရာမှာ ရှိနေပါတယ်။ ဒီနေ့ဆိုရင် ပိုအရေးကြီးလာပါတယ်။ အိန္ဒိယသမုဒ္ဒရာကို လွှမ်းမိုးချင်ကြတဲ့လူတွေ၊ မြန်မာနိုင်ငံမှာ အခြေစိုက်တဲ့ စစ်စခန်းလိုချင်တဲ့ နိုင်ငံတွေ ရှိလာတယ်။ မြန်မာနိုင်ငံကို သူတို့ သြဇာအောက်ကို သွင်းချင်တဲ့ နိုင်ငံတွေ ရှိလာတော့ ကျန်တဘက်ကလဲ သူတို့အတွက် အရေးကြီးတယ်လို့ စဉ်းစားရမှာ ဖြစ်ပါတယ်။ ဒါပေမဲ့ အခုကြတော့ အဲဒါကိုလဲ သူတို့ သိပ်ပြီးတော့ ဂရုမစိုက်ကြသလိုပဲ၊ ဘာဖြစ်လို့လဲ။

ဖြေ ။ ။ နိုင်ငံအများအပြားက ပြဿနာတွေကို အစောပိုင်းမှာ လစ်လျူရှူထားခဲ့ကြလို့ နောက်ပိုင်းမှာ အခြေအနေတွေက ပိုဆိုးလာတာတွေ ရှိခဲ့ပါတယ်။ ရိုဟင်ဂျာပြဿနာမှာလည်း အစောပိုင်းက တနည်းနည်းနဲ့ မကိုင်တွယ်ခဲ့လို့ နောက်ပိုင်းမှာ ပိုဆိုးလာခဲ့ပါတယ်။ နောက်တခါ အခြေအနေ ဆိုးနေပေမယ့် သူတို့မှာ တခြားဦးစားပေးရမယ့် ပြဿနာတွေလည်း ရှိလာနေတာပါ။ အခုဆိုရင်လဲ ပြဿနာတွေနဲ့ ရုန်းကန်နေရတာတွေ ရှိပါတယ်။ ဥရောပမှာလည်း ယူကရိန်းပြဿနာက ဦးစားပေးစရာ ဖြစ်လာပါတယ်။ လောလောဆယ်အတွက် မြန်မာ့ပြဿနာက အရေးကြီးနေသည့်တိုင်အောင် အာရုံစူးစိုက်မှု အလုံအလောက် မရရှိနိုင်သလို၊ ချက်ချင်းပြေလည်နိုင်မယ့် နည်းလမ်းလည်း သူတို့အနေနဲ့ စဉ်းစားမရ ဖြစ်နေဟန်တူပါတယ်။ သိပ်အချိန်ကုန်ပြီး၊ အားစိုက်ထုတ်ရမယ့် အခြေအနေမျိုး ဖြစ်နေတာလည်း တကြောင်းပါ။ ဒါကြောင့်လဲ လစ်လျူရှူထားသလို ဖြစ်နေပါတယ်။ ဒါဟာ ကြီးမားတဲ့ မှားယွင်းမှုဆိုတာကို နောက်မှတွေ့လာကြရမှာလိမ့်မယ်။

မေး ။ ။ ဆိုတော့ အာဆီယံရဲ့ အားထုတ်မှုကရော။ အာဆီယံရဲ့ သဘောကို ကြည့်ရတာကတော့ နှစ်ဘက်ကို စေ့စပ်ပြေလည်စေချင်တယ်၊ ပြေလည်မှု ရစေချင်တဲ့သဘောကို တွေ့ရပါတယ်။ တလောတုန်းက နော်လင်းဟေဇာကိုဆိုရင် အာဏာခွဲဝေရေးဆိုတာကို ပြောတယ်ဆိုပြီးတော့ ဝေဖန်ရှုတ်ချခံရလို့၊ သူက မနည်းငြင်းခဲ့ရတာကို တွေ့ရပါတယ်။ ဆိုတော့ Richard အနေနဲ့ကော ထင်ပါသလား။ နှစ်ဘက်စေ့စပ်ညှိနှိုင်းဖို့ကိစ္စ - power sharing ကို ထားအုံးပေါ့၊ စားပွဲဝိုင်းမှာ အတူထိုင်ပြီးတော့ စေ့စပ်ဆွေးနွေးဖို့ အလားအလာကော ရှိပါရဲ့လား။

ဖြေ ။ ။ အခုလောလောဆယ်မှာတော့ စစ်ကောင်စီအနေနဲ့ တွေ့ဆုံစကားပြောရေးကို စိတ်ဝင်စားမှု ပြသတာ လုံးဝမရှိပါဘူး။ လောလောဆယ်မှာ သူတို့တွေက ပစ်မယ်၊ ခတ်မယ်၊ အကြမ်းဖက်ပြီး အနိုင်ယူမယ်ဆိုတာကိုပဲ စိတ်ဝင်စားနေပါတယ်။ ဆွေးနွေးဖို့ တံခါးဖွင့်ထားတာ လုံးဝမတွေ့ရပါဘူး။ တကယ်လို့ သူတို့အရေးနိမ့်လာမယ်ဆိုရင်တော့ ဒါဟာ ချက်ချင်းပြောင်းလဲသွားပါလိမ့်မယ်။ လက်ရှိမှာတော့ မဖြစ်နိုင်သေးပါဘူး။ ပြည်သူတွေဘက်ကလည်း တွေ့ဆုံဆွေးနွေးရေးကို လောလောဆယ် မလိုလားကြပါဘူး။ ဒီအချိန် ဆွေးနွေးစကားပြောရင် စစ်ကောင်စီ အမြတ်ထွက်မှာ ဖြစ်ပါတယ်။ စစ်ကောင်စီရဲ့ လုပ်ရပ်တွေကိုကြည်ရင် ဒါဟာ ဆွေးနွေးစကားပြောဖို့ ထိုက်တန်တဲ့ဘက်၊ a worthy dialogue partner မဟုတ်ပါဘူး။ ဆိုတော့ နှစ်ဘက်စလုံးက တွေ့ဆုံဆွေးနွေးဖို့ မလိုလာကြဘူး၊ ပြောစရာအကြောင်းအရာလည်း မရှိကြပါဘူး။ ဒါပေမဲ့ နောင်မှာတော့ ပြောင်းလဲလာကြမှာပါ။

မေး ။ ။ ဒီအတိုင်းသာဆိုရင်တော့ မြန်မာနိုင်ငံရဲ့ အခြေအနေက တော်တော်နဲ့ ပြေလည်မှု ရရှိမယ့်အခြေအနေ မဟုတ်တော့၊ ပြည်သူတွေကတော့ ဆက်လက်ပြီးတော့ ဒုက္ခတွေကို ခါးစည်းခံနေရမယ့်သဘော ဖြစ်နေပါတယ်။

ဖြေ ။ ။ ဒါအများစု ဖြစ်နိုင်မယ့် အခြေအနေပါ။ စစ်တပ်ဘက်က အာဏာရဖို့အတွက် လုပ်ထားတာလဲ သိပ်ကိုလွန်ကျွံနေပါပြီ။ သူတို့ကိုယ်ကျိုးနဲ့ အဖွဲ့အစည်းအကျိုးကို ရှေ့တန်းတင် လုပ်လာနေကြတာပါ။ မြန်မာပြည်သူတွေကလဲ ဒါကိုလုံးဝလက်ခံနိုင်မယ့် အနေအထားကို မတွေ့ရပါဘူး။ ဆိုတော့ အကြမ်းဖက်မှုတွေ ရပ်ဆိုင်းသွားစရာ မမြင်မိဘူးလို့ပဲ စိတ်မကောင်းစွာနဲ့ ပြောချင်ပါတယ်။

မေး ။ ။ နိုင်ငံတကာဖိအားဆိုလို့ ကျနော် တခု နောက်ဆုံးမေးလိုက်ပါရစေ။ နိုင်ငံတကာဖိအားရဲ့ ထိရောက်မှုကို ခင်များ ယုံကြည်ပါသလား။ ၁၉၈၈ နောက်ပိုင်းမှာ နည်းနည်းဖြေလျှော့မှု ရှိလာခဲ့တယ်။ အဲဒီနေရာမှာကော နိုင်ငံတကာဖိအားရဲ့ အခန်းကဏ္ဍက ဘယ်လောက်ရှိခဲ့တယ်လို့ ထင်ပါသလဲ။ အဲဒီလို ထိရောက်မှု ရှိခဲ့တယ်ဆိုရင် အခုကော အဲဒီလို ထိရောက်မှုမျိုး ရှိလာနိုင်ပါ့မလား။

ဖြေ ။ ။ ဒီနေ့ကမ္ဘာကြီးက ၁၉၈၈၊ ၁၉၉၀ ကျော်ကာလနဲ့ အများကြီး ကွဲလွဲသွားခဲ့ပါပြီ။ တရုတ်နိုင်ငံ အင်အားကြီးမားလာတာ၊ အနောက်အုပ်စု အင်အားကျဆင်းလာတာ၊ အားလုံးက ပထဝီနိုင်ငံရေးအနေအထားကို ပြောင်းလဲစေခဲ့ပါတယ်။ အထိရောက်ဆုံး ဖိအားပေးနိုင်မယ့် ဒေသတွင်း နိုင်ငံတွေ၊ အထူးသဖြင့် တရုတ်လို နိုင်ငံတွေကလဲ သိပ်မတက်ကြွတော့ အနောက်နိုင်ငံတွေအနေနဲ့ သိပ်ထိရောက်မှုမရှိ ဖြစ်နေပါတယ်။ တချိန်တည်းမှာပဲ အနောက်နိုင်ငံတွေကလဲ သူတို့ရဲ့ နိုင်ငံခြားရေးမူဝါဒမှာ ဒီမိုကရေစီနဲ့ လူ့အခွင့်အရေးဆိုတာကို မရှိမဖြစ် ထည့်သွင်းကျင့်သုံးနေတာမျိုး မဟုတ်ပါဘူး။

==Unicode==

မွနျမာနိုငျငံမှာ အာဏာသိမျးစဈကောငျစီအနနေဲ့ သူတိုလုပျရပျတှကေို ရပျတန့ျပွီး၊ နောကျပွနျဆုတျစရာအကွောငျး မတှေ့ရသလို၊ ပွညျသူတှကေလဲ အာဏာသိမျးတာကို လကျခံပွီး၊ စဈအုပျခြုပျရေး လကျအောကျပွနျသှားမယ့ျ အခွအေနေ လုံးဝမရှိဘူးလို့ ICG (International Crisis Group) နိုငျငံတကာပဋိပက်ခလေ့လာရေးဖှဲ့ရဲ့ မွနျမာနိုငျငံဆိုငျရာ အကွီးတနျးအကွံပေး Richard Horsey က သုံးသပျပါတယျ။ ဒါဖွင့ျရငျ ဒီပွူနာဟာ ဘယျအခြိနျ ဘယျအခွအေနကေမြှ အဆုံးသတျမလဲဆိုတာကို Richard Horsey နဲ့ ဦးကြောျဇံသာတို့ ဆှေးနှေးသုံးသပျထားပါတယျ။

မေး ။ ။ ပထမဦးဆုံး မွနျမာနိုငျငံရဲ့ လကျရှိအခွအေနကေို လှှမျးခွုံသုံးသပျပါအုံး။ ဘယျဘကျကို ရှေ့နပေါသလဲ။

ဖွေ ။ ။ ကနြောျတို့အားလုံး သိနတေဲ့အတိုငျးပါပဲ အခွအေနကေ သိပျကိုဆိုးဝါးနဆေဲ ဖွဈပါတယျ။ စဈကောငျစီက အကွမျးဖကျမှုမြိုးစုံကို ဆကျလုပျနပွေီး တိုငျးပွညျကို ထိနျးခြုပျထားနပေါတယျ။ ဒါပမေဲ့ ဒါက အလုပျမဖွဈဘူးဆိုတာကိုလညျး တှေ့နရေပါတယျ။ ခုခံတှနျးလှနျတဲ့ အငျအားစုကလညျး သိပျကိုခိုငျမာပွငျးထနျနဆေဲပါ။ မွနျမာနိုငျငံရဲ့ တခြို့အစိတျအပိုငျးတှမှော ပိုမိုပွငျးထနျပွီး တနိုငျငံလုံးလိုလို စဈအာဏာသိမျးမှုကို လကျခံဖို့၊ ငွငျးဆနျနကွေတာပါ။ ဆိုတော့ ၂၀၂၂ မှာလညျး အကွမျးဖကျမှုတှေ ပိုမိုတှေ့လာရအုံးမယျလို့ စိတျမကောငျးစှာနဲ့ပဲ ထငျမွငျမိပါတယျ။ စဈကောငျစီဘကျကလညျး နောကျဆုတျမှာ မဟုတျသလို၊ ခုခံရေးဘကျကလညျး လုံးဝအလြှော့ပေးလိမ့ျမှာ မဟုတျပါဘူး။

မေး ။ ။ ဆိုတော့ စဈကောငျစီအနနေဲ့ သူတို့ရဲ့ ထိနျးခြုပျမှုကို ခိုငျမာအောငျ၊ သူတို့ရဲ့အာဏာ တညျမွဲအောငျ လုပျနိုငျမယ့ျအလားအလာကော ရှိပါရဲ့လား။ မွငျရပါသလား။

ဖွေ ။ ။ အရမျးကိုခကျခဲလိမ့ျမယျလို့ ထငျပါတယျ။ ပွနျသုံးသပျကွည့ျရငျ လှတျလပျရေးရပွီးကတညျးက ဘယျစဈအုပျခြုပျရေး၊ ဘယျအစိုးရကမှ တနိုငျငံလုံးကို အောငျအောငျမွငျမွငျ ထိနျးခြုပျနိုငျခဲ့တာ မရှိခဲ့ပါဘူး။ အထူးသဖွင့ျ တိုငျးရငျးသားနယျမွေ အမြားအပွားမှာ ဒသေဆိုငျရာ လူမြိုးစု၊ စဈတပျနဲ့ အာဏာပိုငျစိုးမှုအောကျမှာ ရှိနခေဲ့တာကို တှေ့ရမှာပါ။ ဒီကနေ ထူးခွားတာကတော့ ဗမာတှနေထေိုငျတဲ့ နယျမွဒေသေအခြို့ကိုလညျး စဈကောငျစီက မထိနျးခြုပျနိုငျတာတှေ တှေ့နရေပါတယျ။ ဒါမြိုးက ဆယျစုနှဈ တောျတောျမြားမြားမှာ မတှေ့ခဲ့ရပါဘူး။ စဈတပျအတှကျလညျး ဒီလို ဗမာလူမြိုးတှကွေား၊ နယျမွသေိမျးပိုကျ ခုခံမှုမြိုးနဲ့ ကွုံရတာ အတှေ့အကွုံသဈ ဖွဈပါတယျ။ တိုငျးပွညျရဲ့ အလယျဗဟိုဒသေကို ထိနျးခြုပျနိုငျဖို့ သိပျခကျခဲလိမ့ျမယျလို့ ထငျပါတယျ။ အထကျပိုငျးဒသေတှလေညျး သူတို့လကျအောကျက လှတျမွောကျနပေါလိမ့ျမယျ။ ပွီးခဲ့တဲ့ (၁၂) လအတှငျးမှာ စဈကောငျစီက ထိနျးခြုပျဖို့ ကွိုးစားနပေမေယ့ျ စဈကိုငျး၊ မကှေးနဲ့ မန်တလေးတိုငျး တခြို့နရောတှမှော ခုခံရေးအငျအားစုတှကေသာ ရှေ့တိုးလာတာသာ တှေ့ခဲ့ရပါတယျ။ နောကျပွီး ခငြျး၊ ကယားစတဲ့ တိုငျးရငျးသားဒသေတှမှောလညျး စဈတပျက လကျလှှတျလာရတာတှေ ရှိပါတယျ။

မေး ။ ။ အခွားတဘကျမှာ ခုခံတှနျးလှနျတဲ့ တိုငျးရငျးသားအငျအားစုတှေ၊ မွနျမာပွညျမအငျအားစုတှကွေားမှာကော အရငျကထကျပိုပွီး စညျးရုံးညီညှှတျလာကွတယျ။ အငျအားခိုငျမာလာတယျလို့ ပွောလို့ရမလား။ ဘယျလိုမွငျပါသလဲ။

ဖွေ ။ ။ အာဏာသိမျးမှုနဲ့ စဈတပျရဲ့ အကွမျးဖကျမှုတှကေ တိုငျးပွညျထဲကလူတှေ တယောကျခငြျးဆီကို အားလုံးညီညှှတျသှားအောငျ လုပျပေးလိုကျတယျလို့ ကနြောျထငျပါတယျ။ စဈအုပျခြုပျအောကျကို ဘယျသူမှ ပွနျမသှားခငြျကွတော့ပါဘူး။ ဒါကို အားလုံးကို သဘောတူညီကွတယျလို့ ထငျပါတယျ။ တနညျးပွောရရငျ အရငျက မဖွဈနိုငျတဲ့ ဗမာတှနေဲ့ တိုငျးရငျးသားတှေ ညီညှှတျမှုဟာ အာဏာသိမျးယူမှု၊ စဈတပျရဲ့ ရကျစကျကွမျးကွုတျမှုတှကွေောင့ျ အခုအခါ ရရှိသှားကွပွီလို ဆိုရမှာပါ။ ဒါပမေဲ့ တိုငျးပွညျရဲ့ အနာဂတျအတှကျ ကှဲလှဲတဲ့အမွငျတှေ အမြားကွီးရှိနပေါတယျ။ အပွိုငျအဆိုငျ အယူအဆတှအေမြိုးမြိုး ရှိနပေါတယျ။ ဖွရှေငျးရမယ့ျ ပွူနာတှကေလညျး အမြားအပွား ရှိနဆေဲပါ။ ဒါကွောင့ျ ရှေ့မှာကွုံတှေ့လာရမယ့ျ စိနျခေါျမှုတှကေို လြှော့တှကျလို့ မရပါဘူး။ ဒါပမေဲ့ ဒီနေ့ရရှိထားတဲ့ ညီညှတျမှုကတော့ အရငျက မရရှိခဲ့ဘူးတဲ့ ညီညှှတျမှုမြိုးတော့ ဟုတျပါတယျ။

မေး ။ ။ အဲဒီခုခံတှနျးလှနျနတေဲ့ အငျအားစုတှအေတှကျ လောလောဆယျမှာ အဓိကစိနျခေါျမှုက ဘာလို့ထငျပါသလဲ။

ဖွေ ။ ။ အဓိကစိနျခေါျမှုကတော့ တောျလှနျရေးအောငျမွငျပွီးတဲ့နောကျမှာ ကွုံတှေ့ရမယျလို့ ထငျပါတယျ။ တောျလှနျရေးက အရှိနျအဟုနျ သိပျကွီးမားတဲ့အတှကျ စဈတပျရဲ့ တိုငျးပွညျအပေါျ ထိနျးခြုပျမှုကို လကျခံလို့မရအောငျ လုပျနိုငျမှာတော့ သခြောပါတယျ။ ဒါပမေဲ့ စဈတပျကို ဖယျရှားပွီး၊ တိုငျးပွညျကို သူတို့ထိနျးခြုပျမှုကတော့ ပိုမိုခကျခဲပါလိမ့ျမယျ။ အောငျမွငျမှုရလာတဲ့အခါ တကယျခကျခဲတဲ့ အခြိနျကို ရောကျလာပါလိမ့ျမယျ။ ဒါဟာ အနာဂတျအတှကျ ဆှေးနှေးရမယ့ျအခြိနျပါ။ ခုခံတှနျးလှနျနတေဲ့ အငျအားစုတှကေ စုဝေးပွီး တိုငျးပွညျအတှကျ စညျးလုံးညီညှှတျမှု၊ ပုံစံသဈ၊ နိုငျငံရေးလမျးကွောငျးသဈကို ခမြှတျကွရမှာ ဖွဈပါတယျ။ ဒါဟာ တကယ့ျကို ကွီးမားတဲ့ စိနျခေါျမှု ဖွဈလာပါလိမ့ျမယျ။

မေး ။ ။ ဒီနရောမှာ နိုငျငံတကာအကွောငျးကိုလညျး ဆကျပွီးတော့ ပွောကွရအောငျပါ။ နိုငျငံတကာအသိုငျးအဝိုငျးမှာ ဘာမြားအခကျအခဲ ရှိနလေို့၊ ဒီကိစ်စကို ထိထိရောကျရောကျ ပါဝငျမဆောငျရှကျနိုငျကွတာလဲ။ လူတိုငျးက နိုငျငံတကာရဲ့ လုပျဆောငျခကြျနဲ့ ပတျသကျပွီးတော့ အားမလိုအားမရ ဖွဈနကွေတာကို ကွားနရေပါတယျ။ ဘယျလိုသဘောရပါသလဲ။

ဖွေ ။ ။ သိတဲ့အတိုငျးပါပဲ နိုငျငံတကာအသိုငျးအဝိုငျးက လှနျခဲ့တဲ့နှဈက ဘာမှလုပျဆောငျခဲ့တာကို မတှေ့ရပါဘူး။ အာရုံစူးစိုကျမှု၊ အလေးထားမှု မတှေ့ရသလောကျပါဘူး။ အာဆီယံက ကွိုးစားခဲ့ပါတယျ။ ဒါပမေဲ့ အာဆီယံမှာ အကန့ျအသတျတှေ ရှိပါတယျ။ ကုလလုံခွုံရေးကောငျစီ၊ တရုတျနဲ့ အနောကျနိုငျငံကွီးတှကေလညျး ဒီလောကျအရေးကွီးတဲ့ကိစ်စမှာ အာဆီယံကိုပဲအားထား မြှောျလင့ျနကွေပါတယျ။ ဒါဟာ အနောကျနိုငျငံတှအေနနေဲ့ မွနျမာ့ပွူနာကို အလေးမထားဘူးဆိုတာကို ပွသနတေယျလို့ ထငျပါတယျ။ ဘာလုပျရမှနျးဖွဈနတော၊ ဦးစားပေးရမယ့ျ တခွားကိစ်စတှေ ရှိနတောလညျး ပါမယျထငျပါတယျ။ မွနျမာနိုငျငံ ရရှိသင့ျတဲ့ အာရုံစူးစိုကျမှု၊ အလေးထားမှု မရရှိခဲ့ပါဘူး။ တကယျတော့ ဒီပွူနာဟာ လူ့အခှင့ျအရေး ခြိုးဖောကျတဲ့ ပွူနာလောကျသာ မဟုတျပါဘူး။ မွနျမာနိုငျငံသာမက ဒသေတှငျးနဲ့ နိုငျငံတကာလုံခွုံရေးကိုပါ လကျခံနိုငျတဲ့ ပွူနာ ဖွဈနတေဲ့အတှကျ ပိုပွီးအလေးထားသင့ျကွပါတယျ။

မေး ။ ။ မွနျမာနိုငျငံဟာ ပထဝီနိုငျငံရေး အနအေထားအရ မဟာဗြူဟာမွောကျတဲ့နရောမှာ ရှိနပေါတယျ။ ဒီနေ့ဆိုရငျ ပိုအရေးကွီးလာပါတယျ။ အိန်ဒိယသမုဒ်ဒရာကို လှှမျးမိုးခငြျကွတဲ့လူတှေ၊ မွနျမာနိုငျငံမှာ အခွစေိုကျတဲ့ စဈစခနျးလိုခငြျတဲ့ နိုငျငံတှေ ရှိလာတယျ။ မွနျမာနိုငျငံကို သူတို့ သွဇာအောကျကို သှငျးခငြျတဲ့ နိုငျငံတှေ ရှိလာတော့ ကနြျတဘကျကလဲ သူတို့အတှကျ အရေးကွီးတယျလို့ စဉျးစားရမှာ ဖွဈပါတယျ။ ဒါပမေဲ့ အခုကွတော့ အဲဒါကိုလဲ သူတို့ သိပျပွီးတော့ ဂရုမစိုကျကွသလိုပဲ၊ ဘာဖွဈလို့လဲ။

ဖွေ ။ ။ နိုငျငံအမြားအပွားက ပွူနာတှကေို အစောပိုငျးမှာ လဈလြူရှူထားခဲ့ကွလို့ နောကျပိုငျးမှာ အခွအေနတှေကေ ပိုဆိုးလာတာတှေ ရှိခဲ့ပါတယျ။ ရိုဟငျဂြာပွူနာမှာလညျး အစောပိုငျးက တနညျးနညျးနဲ့ မကိုငျတှယျခဲ့လို့ နောကျပိုငျးမှာ ပိုဆိုးလာခဲ့ပါတယျ။ နောကျတခါ အခွအေနေ ဆိုးနပေမေယ့ျ သူတို့မှာ တခွားဦးစားပေးရမယ့ျ ပွူနာတှလေညျး ရှိလာနတောပါ။ အခုဆိုရငျလဲ ပွူနာတှနေဲ့ ရုနျးကနျနရေတာတှေ ရှိပါတယျ။ ဥရောပမှာလညျး ယူကရိနျးပွူနာက ဦးစားပေးစရာ ဖွဈလာပါတယျ။ လောလောဆယျအတှကျ မွနျမာ့ပွူနာက အရေးကွီးနသေည့ျတိုငျအောငျ အာရုံစူးစိုကျမှု အလုံအလောကျ မရရှိနိုငျသလို၊ ခကြျခငြျးပွလေညျနိုငျမယ့ျ နညျးလမျးလညျး သူတို့အနနေဲ့ စဉျးစားမရ ဖွဈနဟေနျတူပါတယျ။ သိပျအခြိနျကုနျပွီး၊ အားစိုကျထုတျရမယ့ျ အခွအေနမြေိုး ဖွဈနတောလညျး တကွောငျးပါ။ ဒါကွောင့ျလဲ လဈလြူရှူထားသလို ဖွဈနပေါတယျ။ ဒါဟာ ကွီးမားတဲ့ မှားယှငျးမှုဆိုတာကို နောကျမှတှေ့လာကွရမှာလိမ့ျမယျ။

မေး ။ ။ ဆိုတော့ အာဆီယံရဲ့ အားထုတျမှုကရော။ အာဆီယံရဲ့ သဘောကို ကွည့ျရတာကတော့ နှဈဘကျကို စေ့စပျပွလေညျစခေငြျတယျ၊ ပွလေညျမှု ရစခေငြျတဲ့သဘောကို တှေ့ရပါတယျ။ တလောတုနျးက နောျလငျးဟဇောကိုဆိုရငျ အာဏာခှဲဝရေေးဆိုတာကို ပွောတယျဆိုပွီးတော့ ဝဖေနျရှုတျခခြံရလို့၊ သူက မနညျးငွငျးခဲ့ရတာကို တှေ့ရပါတယျ။ ဆိုတော့ Richard အနနေဲ့ကော ထငျပါသလား။ နှဈဘကျစေ့စပျညှိနှိုငျးဖို့ကိစ်စ - power sharing ကို ထားအုံးပေါ့၊ စားပှဲဝိုငျးမှာ အတူထိုငျပွီးတော့ စေ့စပျဆှေးနှေးဖို့ အလားအလာကော ရှိပါရဲ့လား။

ဖွေ ။ ။ အခုလောလောဆယျမှာတော့ စဈကောငျစီအနနေဲ့ တှေ့ဆုံစကားပွောရေးကို စိတျဝငျစားမှု ပွသတာ လုံးဝမရှိပါဘူး။ လောလောဆယျမှာ သူတို့တှကေ ပဈမယျ၊ ခတျမယျ၊ အကွမျးဖကျပွီး အနိုငျယူမယျဆိုတာကိုပဲ စိတျဝငျစားနပေါတယျ။ ဆှေးနှေးဖို့ တံခါးဖှင့ျထားတာ လုံးဝမတှေ့ရပါဘူး။ တကယျလို့ သူတို့အရေးနိမ့ျလာမယျဆိုရငျတော့ ဒါဟာ ခကြျခငြျးပွောငျးလဲသှားပါလိမ့ျမယျ။ လကျရှိမှာတော့ မဖွဈနိုငျသေးပါဘူး။ ပွညျသူတှဘေကျကလညျး တှေ့ဆုံဆှေးနှေးရေးကို လောလောဆယျ မလိုလားကွပါဘူး။ ဒီအခြိနျ ဆှေးနှေးစကားပွောရငျ စဈကောငျစီ အမွတျထှကျမှာ ဖွဈပါတယျ။ စဈကောငျစီရဲ့ လုပျရပျတှကေိုကွညျရငျ ဒါဟာ ဆှေးနှေးစကားပွောဖို့ ထိုကျတနျတဲ့ဘကျ၊ a worthy dialogue partner မဟုတျပါဘူး။ ဆိုတော့ နှဈဘကျစလုံးက တှေ့ဆုံဆှေးနှေးဖို့ မလိုလာကွဘူး၊ ပွောစရာအကွောငျးအရာလညျး မရှိကွပါဘူး။ ဒါပမေဲ့ နောငျမှာတော့ ပွောငျးလဲလာကွမှာပါ။

မေး ။ ။ ဒီအတိုငျးသာဆိုရငျတော့ မွနျမာနိုငျငံရဲ့ အခွအေနကေ တောျတောျနဲ့ ပွလေညျမှု ရရှိမယ့ျအခွအေနေ မဟုတျတော့၊ ပွညျသူတှကေတော့ ဆကျလကျပွီးတော့ ဒုက်ခတှကေို ခါးစညျးခံနရေမယ့ျသဘော ဖွဈနပေါတယျ။

ဖွေ ။ ။ ဒါအမြားစု ဖွဈနိုငျမယ့ျ အခွအေနပေါ။ စဈတပျဘကျက အာဏာရဖို့အတှကျ လုပျထားတာလဲ သိပျကိုလှနျကြှံနပေါပွီ။ သူတို့ကိုယျကြိုးနဲ့ အဖှဲ့အစညျးအကြိုးကို ရှေ့တနျးတငျ လုပျလာနကွေတာပါ။ မွနျမာပွညျသူတှကေလဲ ဒါကိုလုံးဝလကျခံနိုငျမယ့ျ အနအေထားကို မတှေ့ရပါဘူး။ ဆိုတော့ အကွမျးဖကျမှုတှေ ရပျဆိုငျးသှားစရာ မမွငျမိဘူးလို့ပဲ စိတျမကောငျးစှာနဲ့ ပွောခငြျပါတယျ။

မေး ။ ။ နိုငျငံတကာဖိအားဆိုလို့ ကနြောျ တခု နောကျဆုံးမေးလိုကျပါရစေ။ နိုငျငံတကာဖိအားရဲ့ ထိရောကျမှုကို ခငျမြား ယုံကွညျပါသလား။ ၁၉၈၈ နောကျပိုငျးမှာ နညျးနညျးဖွလြှေော့မှု ရှိလာခဲ့တယျ။ အဲဒီနရောမှာကော နိုငျငံတကာဖိအားရဲ့ အခနျးကဏ်ဍက ဘယျလောကျရှိခဲ့တယျလို့ ထငျပါသလဲ။ အဲဒီလို ထိရောကျမှု ရှိခဲ့တယျဆိုရငျ အခုကော အဲဒီလို ထိရောကျမှုမြိုး ရှိလာနိုငျပါ့မလား။

ဖွေ ။ ။ ဒီနေ့ကမ်ဘာကွီးက ၁၉၈၈၊ ၁၉၉၀ ကြောျကာလနဲ့ အမြားကွီး ကှဲလှဲသှားခဲ့ပါပွီ။ တရုတျနိုငျငံ အငျအားကွီးမားလာတာ၊ အနောကျအုပျစု အငျအားကဆြငျးလာတာ၊ အားလုံးက ပထဝီနိုငျငံရေးအနအေထားကို ပွောငျးလဲစခေဲ့ပါတယျ။ အထိရောကျဆုံး ဖိအားပေးနိုငျမယ့ျ ဒသေတှငျး နိုငျငံတှေ၊ အထူးသဖွင့ျ တရုတျလို နိုငျငံတှကေလဲ သိပျမတကျကွှတော့ အနောကျနိုငျငံတှအေနနေဲ့ သိပျထိရောကျမှုမရှိ ဖွဈနပေါတယျ။ တခြိနျတညျးမှာပဲ အနောကျနိုငျငံတှကေလဲ သူတို့ရဲ့ နိုငျငံခွားရေးမူဝါဒမှာ ဒီမိုကရစေီနဲ့ လူ့အခှင့ျအရေးဆိုတာကို မရှိမဖွဈ ထည့ျသှငျးကငြ့ျသုံးနတောမြိုး မဟုတျပါဘူး။