မြန်မာနိုင်ငံမှာ တည်ငြိမ်မှုကင်းမဲ့ပြီး နိုင်ငံတကာ ဖိအားတွေ ကန့်ကွက်မှုတွေ ရှိနေချိန်မှာ စစ်ကောင်စီက ရွေးကောက်ပွဲ ကျင်းပမယ်ဆိုရင် ဒီပြဿနာတွေ ပြေလည်သွားနိုင်ပါသလား။ ဒါမှမဟုတ် ပိုဆိုးရွားသွားနိုင်ပါသလား။ ရွေးကောက်ပွဲမတိုင်ခင် နှစ်ဘက်ပြေလည်မှုတရပ် ရရှိထားရင် ပိုကောင်းမယ်လို့ မြန်မာအရေးကျွမ်းကျင်သူ ISP (Myanmar) ညွှန်ကြားရေးမှူး ဦးအောင်သူငြိမ်းက ဆိုပါတယ်။ အသေးစိတ်ကို ဦးအောင်သူငြိမ်းနဲ့ ဦးကျော်ဇံသာ ဆွေးနွေးသုံးသပ်ထားပါတယ်။
မေး ။ ။ ကျနော် ဒီနေ့ ဆွေးနွေးချင်တာကတော့ မြန်မာနိုင်ငံရဲ့ ရှေ့လပဲဆိုပါတော့ - မြန်မာနိုင်ငံစစ်ကောင်စီက လာမယ့်နှစ်မှာ ရွေးကောက်ပွဲလုပ်ဖို့ ပြောထားပါတယ်။ အစောပိုင်းက သူက နိုင်ငံရေးအကျဉ်းသားတွေကို လွှတ်ပေးတယ်ဆိုတော့ ရွေးကောက်ပွဲလုပ်ဖို့အတွက် အဆင်ပြေအောင်ဆိုပြီးတော့ လိုက်လျောတဲ့သဘော၊ လမ်းခင်းတဲ့သဘော လုပ်တယ်လို့ တချို့ကသုံးသပ်ကြပါတယ်။ တချိန်တည်းမှာပဲ သမဂ္ဂ၊ တက်ကြွလှုပ်ရှားတဲ့ ကျောင်းသားတချို့ကို သေဒဏ်ချမှတ်ထားတယ်ဆိုတော့၊ အဲဒါတွေကို ကြည့်မယ်ဆိုရင် ရွေးကောက်ပွဲက တကယ်ကျင်းပနိုင်မယ့် အခြေအနေကော ရှိပါ့မလား။ တချိန်တည်းမှာ တိုင်းရင်းသားအဖွဲ့တချို့နဲ့လည်း ငြိမ်းချမ်းရေးလုပ်တယ်။ AA နဲ့လည်း အပစ်အခတ်ရပ်စဲတာတွေလုပ်တယ်။ ဒါတွေလည်း အကုန်လုံး လွှမ်းခြုံပြီးတော့ကြည့်ရင် ရွေးကောက်ပွဲအတွက် အဆင်ပြေအောင် ချောမွှေ့အောင်လုပ်တယ်လို့ တချို့ကသုံးသပ်ကြပါတယ်။ ရွေးကောက်ပွဲအလားအလာ တကယ်ချောချောမွှေ့မွှေ့ ဖြစ်မယ်လို့ ထင်ပါသလား။ တကယ်ချောမွှေ့မဖြစ်တောင်မှ လုပ်ဖြစ်မယ် creditability တက်လာမယ့် ရွေးကောက်ပွဲလို ဖြစ်နိုင်မယ်လို့ ထင်ပါသလား။
ဖြေ ။ ။ ပထမဦးဆုံးပြောရမယ်ဆိုရင် ရွေးကောက်ပွဲနဲ့ ပတ်သက်လို့က အကျပ်အတည်းအများကြီး ရှိပါတယ်။ ကျနော်ကတော့ အခုလက်ရှိ စစ်ကောင်စီရဲ့ သတင်းစာတွေကို ပုံမှန်သတိထားပြီးတော့ ဖတ်နေတဲ့အခါကြတော့ အားသွန်ခွန်စိုက် ရွေးကောက်ပွဲဖြစ်ဖို့အတွက် မဲစာရင်းပြုစုတာတို့၊ ပြင်ဆင်တာတို့၊ နောက်တခါကြတော့ အခုလက်ရှိ လာမယ့်ရွေးကောက်ပွဲမှာ PR - အချိုးကျကိုယ်စားပြုစနစ် လုပ်မယ်ဆိုတော့ ဒါနဲ့ပတ်သက်လို့ ဆောင်းပါးတွေ ရေးနေတာတွေ တွေ့ပါတယ်။ ဒါက တဘက်ကအားထုတ်မှုပေါ့။ တဘက်မှာလည်း အကျပ်အတည်းတွေရှိတာကို တွေ့ရပါတယ်။ အထူးသဖြင့်တော့ လုံခြုံရေးပြဿနာက လာမယ့်ရွေးကောက်ပွဲမှာ ခြိမ်းခြောက်မယ့်ပြဿနာ ရှိမယ်။ နောက်တခုကတော့ လူထုတွေဘက်ကနေ ဒီရွေးကောက်ပွဲကို ဘယ်လိုလက်ခံမှာလဲ။ ဘယ်လိုထောက်ခံမှာလဲဆိုတဲ့ ပြဿနာလည်း ရှိတယ်လို့ ကျနော် မြင်ပါတယ်။
မေး ။ ။ လူထုတွေအပြင် နိုင်ငံတကာကကော ဒီရွေးကောက်ပွဲကို creditability ရှိတဲ့ ရွေးကောက်ပွဲလို့ မြင်နိုင်ပါ့မလား။ အခုအခါမှာ အာဆီယံကတောင် ပိုပြီးတင်းလာတယ်။ ကိုဂျင်မီတို့ကို ကွပ်မျက်ခဲ့ပြီးနောက်၊ တခါ အခုလည်းပဲ ကျောင်းသားတွေကို သေဒဏ်ပေးတယ်၊ ဘာညာလုပ်လာတယ်ဆိုတော့ အဲဒါတွေနဲ့ ပတ်သက်ပြီးတော့ နိုင်ငံတကာမှာ သူတို့ ပုံရိပ်ဆိုးနေတာ၊ ပိုပြီးတော့ ဆိုးသွားမယ်ဆိုတော့ အဲဒီမှာလည်း သူတို့အတွက် အခက်အခဲတွေ့မယ် ထင်ပါတယ်။
ဖြေ ။ ။ ဟုတ်ပါတယ်။ နိုင်ငံတကာဘက်ကတော့ အခုအချိန်ကတည်းက ဒီရွေးကောက်ပွဲနဲ့ ပတ်သက်လို့ ဝေဖန်ပြောဆိုတာတွေကို တွေ့နေရပါတယ်။ တဘက်မှာလည်း ဘယ်လိုဖြစ်သလဲဆိုတော့ ကျနော်တို့ သိပ်မကြာသေးခင်က Facebook က စီမံအုပ်ချုပ်ရေးလုပ်တဲ့အဖွဲ့နဲ့ ကျနော်တို့ အလွှတ်သဘော တွေ့ရပါတယ်။ တွေ့တဲ့အခါကြတော့ သူတို့က ကျနော်တို့ကို အကြံတောင်းတယ်။ လာမယ့်ရွေးကောက်ပွဲကို ဘယ်လိုသဘောထားမလဲ။ ဆိုလိုတာက သူတို့ကိုယ်တိုင်က Facebook ကိုယ်တိုင်က လာမယ့်ရွေးကောက်ပွဲက ရွေးကောက်ပွဲတခုလို လက်ခံရမလား။ ဒါမှမဟုတ် နိုင်ငံတကာဝေဖန်တဲ့အတိုင်း လက်မခံဘဲထားရမလားဆိုတဲ့ ပြဿနာတွေ ကြုံရပါတယ်။ ဆိုလိုတဲ့သဘောကတော့ ရွေးကောက်ပွဲလို လက်ခံမယ်ဆိုရင် ကျနော်တို့ နိုင်ငံရေးပါတီတွေကို (သို့မဟုတ်) ရွေးကောက်ပွဲဝင်မယ့် ကိုယ်စားလှယ်တွေကို Blue Mark သူ့ရဲ့ ယုံကြည်ရတဲံ အဆင့်အတန်းတခု ပေးတာမျိုး၊ ဒါတွေ လုပ်ရမလား၊ မလုပ်ရဘူးလား။ ဒီရွေးကောက်ပွဲကနေ ပါတီတွေက ဝင်သုံးပြီးတော့ ကြော်ငြာတာတွေကို လက်ခံရမလား။ လက်မခံရဘူးလား စသည်ဖြင့် တော်တော်ရှုပ်ရှုပ်ထွေထွေလည်း ရှိတဲ့အနေအထား တွေ့ရပါတယ်။ နောက်တခါ တလောကပဲ သတင်းထောက်တွေ၊ journalists တွေ လုပ်တဲ့ အစည်းအဝေးတခု ကျနော် သွားတက်ပါတယ်။ သူတို့ဆွေးနွေးကြတာက ဒီလာမယ့်ရွေးကောက်ပွဲကို ရွေးကောက်ပွဲတခုအနေနဲ့ Just reporting သတင်းတွေကို ရှိရှိတဲ့အတိုင်း တင်ပြမှာလား။ ဒါမှမဟုတ် Agenda ရွေးကောက်ပွဲကို တခုခုဖြစ်စေချင်တဲ့ စေတနာမျိုးနဲ့ လုပ်ရမှာလားဆိုတဲ့ ကိစ္စတွေလည်း အတော်ဆွေးနွေးငြင်းခုံကြတာတွေကို တွေ့ရပါတယ်။
မေး ။ ။ တကယ်လို့ စစ်ကောင်စီက ဒီရွေးကောက်ပွဲနဲ့ ထွက်ပေါက်ရှာမယ်။ သူတို့ Legitimacy ရအောင် ကြိုးပမ်းမယ်လို့ တွက်နေကြတာ၊ အခုလို အခက်အခဲတွေ ပြည်တွင်းကလူတွေရဲ့ လက်ခံမှု၊ နိုင်ငံတကာရဲ့ သဘောထားတွေကအစ ဖြစ်နေတဲ့အချိန်မှာ သူတို့က ရွေးကောက်ပွဲကို ဇွတ်လုပ်မှာလား။ နိုင်ငံတကာမှာ ရုရှား၊ တရုတ်တို့က ငါတို့ဘက်မှာ ရှိနေတယ်။ ထိုင်းကတော့ ငါတို့ကို အဓိကအသိအမှတ်ပြုမှာပဲ။ အိန္ဒိယကလည်း ငါတို့ကို လက်ခံမှာပဲဆိုတဲ့ အယူအဆလည်း သူတို့မှာ ရှိကောင်းရှိနေမယ် ထင်ပါတယ်။ အဲဒီလိုနဲ့ သူတို့ ဇွတ်လုပ်သွားမလားလို့ ကျနော် စဉ်းစားမိပါတယ်။
ဖြေ ။ ။ စစ်ကောင်စီအတွက်က ပြဿနာက သူတို့က ၂၀၀၈ ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေအရ အာဏာကို ထိန်းထားတာလို့ သူတို့က ပြောကြတယ်။ ပြောကြတဲ့အခါကြတော့ အဲဒီမှာ ပြဿနာက ၂၀၀ ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေရဲ့ အကန့်အသတ်ပါ လာမယ့် ၂၀၂၃ ဖေဖေါ်ဝါရီမှာဆိုရင် သူတို့အာဏာသိမ်းထားတဲ့ သက်တမ်းက (၂) နှစ် ပြည့်သွားပါပြီ။ ဆိုတော့ ဒီလိုအခြေအနေမျိုးမှာ ရွေးကောက်ပွဲကို ဆက်လုပ်ဖို့ အချိန်ဇယားနဲ့တကွ ခြောက်လသက်တမ်း ထပ်တိုးမှာလား။ ဒါမှမဟုတ် ဒီရွေးကောက်ပွဲကို အသုံးမပြုတော့ဘူး၊ လုံးဝ စစ်အာဏာရှင်စနစ် ပြောင်းမှာလား။ ဒါက သူတို့အတွက်လည်း အကျပ်အတည်း ရှိပါတယ်။ တဘက်မှာလဲ အခုနပြောသလိုပါပဲ နိုင်ငံတကာ ဝေဖန်မှုတေလးတွေ အကြီးအကျယ် ကြုံနေရတဲ့ ပြဿနာ ရှိပါတယ်။ နောက်တခုကတော့ ရွေးကောက်ပွဲလုပ်ပါမှ ဗုံးခွဲတာတွေ၊ လူသတ်တာတွေ ဒါမျိုးတွေ အကြမ်းဖက်မှုတွေ - ဒီလို မတည်ငြိမ်မှုမျိုးတွေ ပိုပြီးတော့ ကြုံရမလားဆိုတဲ့ ပြဿနာလည်း ရှိပါတယ်။
မေး ။ ။ တကယ်လို့ အဲဒီလိုသာ မလုပ်ဖြစ်ဘူးဆိုရင် တခြားဘာရွေးစရာ သူတို့ဘက်က ရှိသလဲ။ သူတို့က တွေ့ဆုံဆွေးနွေးရေးကိုလည်း လုံးဝလက်မခံဘူး။ NUG တို့ဘာတို့က အကြမ်းဖက်သမားတွေသာ ဖြစ်တယ်လို့ ပြောနေတော့၊ ဒီဘက်ကတော့ လမ်းပိတ်နေပြီလို့ထင်တယ်။ ဒီဘက်ကို စစ်ကောင်စီဘက်ကို အရင်ရှင်းကြပါ။ သူတို့ တခြားနည်းလမ်း ဘာများရှိနိုင်အုံးမလဲ။ စောစောက ကိုအောင်သူငြိမ်း ပြောသလို စစ်အာဏာရှင်စနစ်ကို ဖွဲ့စည်းပုံဖျက်ပြီးတော့ သွားမလား။ သို့တည်းမဟုတ် သက်တမ်းတခု ထပ်တိုးချဲ့ပြီးတော့ လုပ်ဖို့ စီစဉ်မလားဆိုတာ ဘယ်လိုသဘောရပါသလဲ။ အဲဒါတွေအပြင် သူတို့ ရှေ့တိုးဖို့အတွက် တခြားဘယ်လမ်းရှိသေးသလဲ။
ဖြေ ။ ။ အဲဒီလိုတော့ ပြောရခက်တယ်။ ပြောရခက်တယ်ဆိုတာက အခုအချိန်အထိလည်း ရွေးကောက်ပွဲကို လုပ်မယ်လို့တော့ ပြင်ဆင်နေပါတယ်။ ဒါပေမဲ့လဲ လုပ်မယ်မလုပ်ဘူးဆိုတာတော့ ကျနော်ထင်တယ် ဗိုလ်ချုပ်မှူးကြီးမင်းအောင်လှိုင်ရဲ့ ခေါင်းထဲမှာပဲ ရှိမယ်လို့ ထင်တယ်။ အခုအချိန်အထိ မီးစိမ်းပြတဲ့ မိန့်ခွန်းမျိုး ကျနော် မတွေ့သေးဘူး။
မေး ။ ။ ဒီမိုကရေစီအင်အားစုဘက်က ခုခံတော်လှန်နေတဲ့ အဖွဲ့တွေကိုလည်း ကျနော်တို့ ကြည့်ကြရအောင်ပါ။ စေ့စပ်ဆွေးနွေးရေး မရှိဘူးဆိုတော့ ဘယ်နည်းနဲ့ ထွက်ပေါက်ရမလဲ။ စစ်ရေးနည်းအားဖြင့် အနိုင်ရရှိရေး၊ စစ်ကောင်စီကို ဖယ်ရှားရေး သို့တည်းမဟုတ် စစ်တပ်ကို အာဏာက ဖယ်ရှားရေးလား။ စေ့စပ်ဆွေးနွေးရေး လမ်းကြောင်းကတော့ သူတို့လည်း ပိတ်နေတယ်ထင်ပါတယ်။ ဘယ်လိုမြင်ပါသလဲ။
ဖြေ ။ ။ ဟုတ်ပါတယ်။ ဒီဘက်က အတိုက်အခံတွေကို ကြည့်တဲ့အခါကြတော့လဲ အထူးသဖြင့် NUG - သူတို့က ၂၀၂၀ ရွေးကောက်ပွဲရဲ့ mandate လူထုထောက်ခံမှုကို ရထားတယ်လို့ တစိုက်မတ်မတ် ပြောနေတော့ နောက်ထပ်ရွေးကောက်ပွဲတခု မလိုချင်ဘူးလို့ ထင်ပါတယ်။ ဆိုတော့ တချို့အင်အားစုတွေကလည်း morally ကျင့်ဝတ်ပိုင်းဆိုင်ရာအရ နောက်ထပ်ရွေးကောက်ပွဲလုပ်တာ လုံးဝလက်ခံဖို့ မသင့်ဘူးဆိုပြီးတော့ ရွေးကောက်ပွဲကို ဆန့်ကျင်ဖို့၊ ပြောနေဆိုနေတာတွေလည်း ကြားနေရပါတယ်။ အဲဒီအနေအထားမှာတော့ ကျနော်ထင်တယ် ရွေးကောက်ပွဲကို ဆက်ပြီးတော့ တွန်းလို့ရှိရင်တော့ တင်းမာမှုတွေ၊ နောက်တခုက ပိုပြီးတော့ အကြမ်းဖက်မှုတွေ ဒီကြားထဲမှာ ပိုပြီးတော့ တွေ့ရမယ်လို့ ထင်ပါတယ်။
မေး ။ ။ အဲဒီတော့ နိုင်ငံတကာက သူတို့ကို အလုံအလောက် ကူညီပံ့ပိုးမှု ရှိပါသလား။ အဲဒါကော အားရစရာ ကောင်းရဲ့လား။
ဖြေ ။ ။ အခုလတ်တလောမှာတော့ အမေရိကန်က NDAA ခေါ်တဲ့ ကာကွယ်ရေးဥပဒေတရပ် ထွက်လာတယ်။ ထွက်လာတော့လဲ တချို့ ဒီမိုကရေစီလှုပ်ရှားမှုတွေကို ပံ့ပိုးမယ်ဆိုတဲ့ သဘောတရားတွေကို တွေ့ပါတယ်။ ဒါပေမဲ့ ကျနော်ကတော့ သိပ်မမျှော်လင့်ပါဘူး။ နောက်တခု အတိုက်အခံတွေဘက်က ရွေးကောက်ပွဲကို မထောက်ခံဘူး၊ ဆန့်ကျင်တယ်။ အဲဒီတော့ နိုင်ငံတကာဘက်ကရော တချို့အိမ်နီးချင်းနိုင်ငံတွေက မေးခွန်းထုတ်တာက အဲဒါဆိုရင် ကျနော်တို့ရဲ့ Alternative အခြားရွေးချယ်စရာတခု ဘာပြနိုင်မလဲ။ ဆိုတော့ အဲဒါကလဲ ကျနော်တို့ဘက်မှာ သိပ်ရှင်းရှင်းလင်းလင်း မတွေ့ရသေးပါဘူး။
မေး ။ ။ အာဆီယံမှာလည်း အခု ဥက္ကဋ္ဌ ပြောင်းတော့ အင်ဒိုနီးရှားကတော့ လေသံခပ်ပြင်းပြင်းနဲ့ စပြောတာကို တွေ့ရပါတယ်။ ဆိုတော့ သူက ဘယ်လောက်လုပ်နိုင်မယ် ထင်ပါသလဲ။ ဒီကိစ္စနဲ့ ပတ်သက်ပြီး မြန်မာ့အရေး ရှေ့တိုးအောင် ဘယ်နည်းနဲ့များ အဖြေရှာလာစရာ ရှိပါသလဲ။
ဖြေ ။ ။ ပြီးခဲ့တဲ့ အာဆီယံထိပ်သီးအစည်းအဝေးမှာတော့ ပြောတာကတော့ ပိုပြီးတော့ လက်တွေ့ကျတဲ့ နောက်တခါ measurable တိုင်းတာလို့ ရနိုင်တဲ့ လုပ်ငန်းစဉ်တွေကို အကောင်အထည် ဖော်သွားမယ်လို့ ပြောပါတယ်။ ဒါပေမဲ့လဲ အဲဒါနဲ့ ပတ်သက်လို့ အသေးစိတ် အချက်အလက်တွေတော့ မတွေ့ရသေးပါဘူး။ နောက်တခုကတော့ အပြင်မှာဆွေးနွေးရသလောက် ဆိုရင်လဲ၊ မြန်မာ့အရေးက နိုင်ငံတကာမှာ အထူးသဖြင့်
အာဆီယံအတွက် ပြောမယ်ဆိုရင် a lost cause လို ဖြစ်နေတယ်။ ဘယ်လောက်ပဲ အားစိုက်အားစိုက် ရှေ့သိပ်မတိုးတဲ့ ကိစ္စမျိုးလို့ မြင်ရတယ်။ နောက်တခါကြတော့ အင်ဒိုနီးရှားအတွက်က အရှေ့တီမောလ်က အဖွဲ့ဝင်သစ် ဖြစ်လာတော့ အဲဒီကိစ္စကို ပိုလုပ်ရင်တော့ အမှတ်ပိုရစရာ ရှိတယ်။ မြန်မာကိစ္စကတော့ အမှတ်ရနည်းစရာ ရှိတယ်လို့ ဒါကိုလက်တွေ့သုံးသပ်ကြတဲ့ လူတွေလည်း ရှိပါတယ်။
မေး ။ ။ တချို့ကလည်း အာဆီယံက မြန်မာနိုင်ငံကို စေတနာထားပြီးတော့ ဒီပြဿနာ ပြေလည်ရေးဆိုတာထက် မင်းတို့အဖွဲ့ထဲက လူတွေကို မင်းတို့မပြောနိုင်ဘူးဆိုပြီတော့ သိက္ခာကျနေတာကို သိက္ခာဆယ်ယူလောက်ပဲ လုပ်ဖို့ကြိုးစားနေတယ်လို့ သုံးသပ်ကြပါတယ်။ အဲဒါကော မှန်ပါသလား။
ဖြေ ။ ။ ဟုတ်ပါတယ်။ တခုကလဲ အခုန ရွေးကောက်ပွဲကိစ္စနဲ့ ပြန်ချိတ်ရရင်တော့ အာဆီယံအနေနဲ့ ဒီရွေးကောက်ပွဲကို တတ်နိုင်သလောက် ဖိအားပေးမယ်၊ တွန်းမယ်ဆိုတာတော့ ရှိပါတယ်။ တဘက်ကလဲ ရွေးကောက်ပွဲ ပြီးသွားတဲ့အခါမှာ ပေါ်လာတဲ့ အစိုးရကို အခြေအနေသစ်တခုတော့ ပြောင်းသွားပြီ၊ လက်ခံလိုက်ကြပါဆိုတဲ့ ပုံစံမျိုးလည်း ရှိနိုင်ပါတယ်။ အဲဒါကလည်း စိုးရိမ်စရာကောင်းတယ်။ ဘာဖြစ်လို့လဲဆိုတော့ လာမယ့် ငါးနှစ်က အဲဒီလိုနဲ့ ချုပ်မိသွားတဲ့ အနေအထားမျိုး ဖြစ်ပါတယ်။
မေး ။ ။ အဲဒီတော့ နိဂုံးချုပ်ရရင်တော့ မြန်မာပြည်သူတွေ ခံစားနေရတဲ့ ဒုက္ခသံသရာကတော့ အတော်ကြာရှည် ရှေ့ဆက်နေအုံးမယ်ဆိုတဲ့ သဘောလား။
ဖြေ ။ ။ ရွေးကောက်ပွဲကတော့ ကျနော်ထင်တယ် တခုတည်းသော ထွက်လမ်းဆိုတာမျိုးတော့ မဖြစ်နိုင်ပါဘူး။ နောက်တခုကလည်း ကျနော်တို့ ရွေးကောက်ပွဲတွေက လိုအပ်ပါတယ်။ ဒီမိုကရေစိအတွက်။ ဒါပေမဲ့ ရွေးကောက်ပွဲ မတိုင်မီမှာ Political Pack နိုင်ငံရေးအရ ဒီအင်အားစုတွေကြားထဲမှာ ကျေလည်သဘောတူညီမှုတခုခု ပြီတော့မှ ရှေ့ဆက်သွားမယ်ဆိုရင်တော့ ပိုကောင်းမယ်ထင်ပါတယ်။
=== Unicode ====
မွနျမာနိုငျငံမှာ တညျငွိမျမှုကငျးမဲ့ပွီး နိုငျငံတကာ ဖိအားတှေ ကနျ့ကှကျမှုတှေ ရှိနခြေိနျမှာ စဈကောငျစီက ရှေးကောကျပှဲ ကငြျးပမယျဆိုရငျ ဒီပွူနာတှေ ပွလေညျသှားနိုငျပါသလား။ ဒါမှမဟုတျ ပိုဆိုးရှားသှားနိုငျပါသလား။ ရှေးကောကျပှဲမတိုငျခငျ နှဈဘကျပွလေညျမှုတရပျ ရရှိထားရငျ ပိုကောငျးမယျလို့ မွနျမာအရေးကြှမျးကငြျသူ ISP (Myanmar) ညှှနျကွားရေးမှူး ဦးအောငျသူငွိမျးက ဆိုပါတယျ။ အသေးစိတျကို ဦးအောငျသူငွိမျးနဲ့ ဦးကြောျဇံသာ ဆှေးနှေးသုံးသပျထားပါတယျ။
မေး ။ ။ ကနြောျ ဒီနေ့ ဆှေးနှေးခငြျတာကတော့ မွနျမာနိုငျငံရဲ့ ရှေ့လပဲဆိုပါတော့ - မွနျမာနိုငျငံစဈကောငျစီက လာမယျ့နှဈမှာ ရှေးကောကျပှဲလုပျဖို့ ပွောထားပါတယျ။ အစောပိုငျးက သူက နိုငျငံရေးအကဉြျးသားတှကေို လှှတျပေးတယျဆိုတော့ ရှေးကောကျပှဲလုပျဖို့အတှကျ အဆငျပွအေောငျဆိုပွီးတော့ လိုကျလြောတဲ့သဘော၊ လမျးခငျးတဲ့သဘော လုပျတယျလို့ တခြို့ကသုံးသပျကွပါတယျ။ တခြိနျတညျးမှာပဲ သမဂ်ဂ၊ တကျကွှလှုပျရှားတဲ့ ကြောငျးသားတခြို့ကို သဒေဏျခမြှတျထားတယျဆိုတော့၊ အဲဒါတှကေို ကွညျ့မယျဆိုရငျ ရှေးကောကျပှဲက တကယျကငြျးပနိုငျမယျ့ အခွအေနကေော ရှိပါ့မလား။ တခြိနျတညျးမှာ တိုငျးရငျးသားအဖှဲ့တခြို့နဲ့လညျး ငွိမျးခမြျးရေးလုပျတယျ။ AA နဲ့လညျး အပဈအခတျရပျစဲတာတှလေုပျတယျ။ ဒါတှလေညျး အကုနျလုံး လှှမျးခွုံပွီးတော့ကွညျ့ရငျ ရှေးကောကျပှဲအတှကျ အဆငျပွအေောငျ ခြောမှှေ့အောငျလုပျတယျလို့ တခြို့ကသုံးသပျကွပါတယျ။ ရှေးကောကျပှဲအလားအလာ တကယျခြောခြောမှှေ့မှှေ့ ဖွဈမယျလို့ ထငျပါသလား။ တကယျခြောမှှေ့မဖွဈတောငျမှ လုပျဖွဈမယျ creditability တကျလာမယျ့ ရှေးကောကျပှဲလို ဖွဈနိုငျမယျလို့ ထငျပါသလား။
ဖွေ ။ ။ ပထမဦးဆုံးပွောရမယျဆိုရငျ ရှေးကောကျပှဲနဲ့ ပတျသကျလို့က အကပြျအတညျးအမြားကွီး ရှိပါတယျ။ ကနြောျကတော့ အခုလကျရှိ စဈကောငျစီရဲ့ သတငျးစာတှကေို ပုံမှနျသတိထားပွီးတော့ ဖတျနတေဲ့အခါကွတော့ အားသှနျခှနျစိုကျ ရှေးကောကျပှဲဖွဈဖို့အတှကျ မဲစာရငျးပွုစုတာတို့၊ ပွငျဆငျတာတို့၊ နောကျတခါကွတော့ အခုလကျရှိ လာမယျ့ရှေးကောကျပှဲမှာ PR - အခြိုးကကြိုယျစားပွုစနဈ လုပျမယျဆိုတော့ ဒါနဲ့ပတျသကျလို့ ဆောငျးပါးတှေ ရေးနတောတှေ တှေ့ပါတယျ။ ဒါက တဘကျကအားထုတျမှုပေါ့။ တဘကျမှာလညျး အကပြျအတညျးတှရှေိတာကို တှေ့ရပါတယျ။ အထူးသဖွငျ့တော့ လုံခွုံရေးပွူနာက လာမယျ့ရှေးကောကျပှဲမှာ ခွိမျးခွောကျမယျ့ပွူနာ ရှိမယျ။ နောကျတခုကတော့ လူထုတှဘေကျကနေ ဒီရှေးကောကျပှဲကို ဘယျလိုလကျခံမှာလဲ။ ဘယျလိုထောကျခံမှာလဲဆိုတဲ့ ပွူနာလညျး ရှိတယျလို့ ကနြောျ မွငျပါတယျ။
မေး ။ ။ လူထုတှအေပွငျ နိုငျငံတကာကကော ဒီရှေးကောကျပှဲကို creditability ရှိတဲ့ ရှေးကောကျပှဲလို့ မွငျနိုငျပါ့မလား။ အခုအခါမှာ အာဆီယံကတောငျ ပိုပွီးတငျးလာတယျ။ ကိုဂငြျမီတို့ကို ကှပျမကြျခဲ့ပွီးနောကျ၊ တခါ အခုလညျးပဲ ကြောငျးသားတှကေို သဒေဏျပေးတယျ၊ ဘာညာလုပျလာတယျဆိုတော့ အဲဒါတှနေဲ့ ပတျသကျပွီးတော့ နိုငျငံတကာမှာ သူတို့ ပုံရိပျဆိုးနတော၊ ပိုပွီးတော့ ဆိုးသှားမယျဆိုတော့ အဲဒီမှာလညျး သူတို့အတှကျ အခကျအခဲတှေ့မယျ ထငျပါတယျ။
ဖွေ ။ ။ ဟုတျပါတယျ။ နိုငျငံတကာဘကျကတော့ အခုအခြိနျကတညျးက ဒီရှေးကောကျပှဲနဲ့ ပတျသကျလို့ ဝဖေနျပွောဆိုတာတှကေို တှေ့နရေပါတယျ။ တဘကျမှာလညျး ဘယျလိုဖွဈသလဲဆိုတော့ ကနြောျတို့ သိပျမကွာသေးခငျက Facebook က စီမံအုပျခြုပျရေးလုပျတဲ့အဖှဲ့နဲ့ ကနြောျတို့ အလှှတျသဘော တှေ့ရပါတယျ။ တှေ့တဲ့အခါကွတော့ သူတို့က ကနြောျတို့ကို အကွံတောငျးတယျ။ လာမယျ့ရှေးကောကျပှဲကို ဘယျလိုသဘောထားမလဲ။ ဆိုလိုတာက သူတို့ကိုယျတိုငျက Facebook ကိုယျတိုငျက လာမယျ့ရှေးကောကျပှဲက ရှေးကောကျပှဲတခုလို လကျခံရမလား။ ဒါမှမဟုတျ နိုငျငံတကာဝဖေနျတဲ့အတိုငျး လကျမခံဘဲထားရမလားဆိုတဲ့ ပွူနာတှေ ကွုံရပါတယျ။ ဆိုလိုတဲ့သဘောကတော့ ရှေးကောကျပှဲလို လကျခံမယျဆိုရငျ ကနြောျတို့ နိုငျငံရေးပါတီတှကေို (သို့မဟုတျ) ရှေးကောကျပှဲဝငျမယျ့ ကိုယျစားလှယျတှကေို Blue Mark သူ့ရဲ့ ယုံကွညျရတဲံ အဆငျ့အတနျးတခု ပေးတာမြိုး၊ ဒါတှေ လုပျရမလား၊ မလုပျရဘူးလား။ ဒီရှေးကောကျပှဲကနေ ပါတီတှကေ ဝငျသုံးပွီးတော့ ကွောျငွာတာတှကေို လကျခံရမလား။ လကျမခံရဘူးလား စသညျဖွငျ့ တောျတောျရှုပျရှုပျထှထှေလေညျး ရှိတဲ့အနအေထား တှေ့ရပါတယျ။ နောကျတခါ တလောကပဲ သတငျးထောကျတှေ၊ journalists တှေ လုပျတဲ့ အစညျးအဝေးတခု ကနြောျ သှားတကျပါတယျ။ သူတို့ဆှေးနှေးကွတာက ဒီလာမယျ့ရှေးကောကျပှဲကို ရှေးကောကျပှဲတခုအနနေဲ့ Just reporting သတငျးတှကေို ရှိရှိတဲ့အတိုငျး တငျပွမှာလား။ ဒါမှမဟုတျ Agenda ရှေးကောကျပှဲကို တခုခုဖွဈစခေငြျတဲ့ စတေနာမြိုးနဲ့ လုပျရမှာလားဆိုတဲ့ ကိစ်စတှလေညျး အတောျဆှေးနှေးငွငျးခုံကွတာတှကေို တှေ့ရပါတယျ။
မေး ။ ။ တကယျလို့ စဈကောငျစီက ဒီရှေးကောကျပှဲနဲ့ ထှကျပေါကျရှာမယျ။ သူတို့ Legitimacy ရအောငျ ကွိုးပမျးမယျလို့ တှကျနကွေတာ၊ အခုလို အခကျအခဲတှေ ပွညျတှငျးကလူတှရေဲ့ လကျခံမှု၊ နိုငျငံတကာရဲ့ သဘောထားတှကေအစ ဖွဈနတေဲ့အခြိနျမှာ သူတို့က ရှေးကောကျပှဲကို ဇှတျလုပျမှာလား။ နိုငျငံတကာမှာ ရုရှား၊ တရုတျတို့က ငါတို့ဘကျမှာ ရှိနတေယျ။ ထိုငျးကတော့ ငါတို့ကို အဓိကအသိအမှတျပွုမှာပဲ။ အိန်ဒိယကလညျး ငါတို့ကို လကျခံမှာပဲဆိုတဲ့ အယူအဆလညျး သူတို့မှာ ရှိကောငျးရှိနမေယျ ထငျပါတယျ။ အဲဒီလိုနဲ့ သူတို့ ဇှတျလုပျသှားမလားလို့ ကနြောျ စဉျးစားမိပါတယျ။
ဖွေ ။ ။ စဈကောငျစီအတှကျက ပွူနာက သူတို့က ၂၀၀၈ ဖှဲ့စညျးပုံအခွခေံဥပဒအေရ အာဏာကို ထိနျးထားတာလို့ သူတို့က ပွောကွတယျ။ ပွောကွတဲ့အခါကွတော့ အဲဒီမှာ ပွူနာက ၂၀၀ ဖှဲ့စညျးပုံအခွခေံဥပဒရေဲ့ အကနျ့အသတျပါ လာမယျ့ ၂၀၂၃ ဖဖေေါျဝါရီမှာဆိုရငျ သူတို့အာဏာသိမျးထားတဲ့ သကျတမျးက (၂) နှဈ ပွညျ့သှားပါပွီ။ ဆိုတော့ ဒီလိုအခွအေနမြေိုးမှာ ရှေးကောကျပှဲကို ဆကျလုပျဖို့ အခြိနျဇယားနဲ့တကှ ခွောကျလသကျတမျး ထပျတိုးမှာလား။ ဒါမှမဟုတျ ဒီရှေးကောကျပှဲကို အသုံးမပွုတော့ဘူး၊ လုံးဝ စဈအာဏာရှငျစနဈ ပွောငျးမှာလား။ ဒါက သူတို့အတှကျလညျး အကပြျအတညျး ရှိပါတယျ။ တဘကျမှာလဲ အခုနပွောသလိုပါပဲ နိုငျငံတကာ ဝဖေနျမှုတလေးတှေ အကွီးအကယြျ ကွုံနရေတဲ့ ပွူနာ ရှိပါတယျ။ နောကျတခုကတော့ ရှေးကောကျပှဲလုပျပါမှ ဗုံးခှဲတာတှေ၊ လူသတျတာတှေ ဒါမြိုးတှေ အကွမျးဖကျမှုတှေ - ဒီလို မတညျငွိမျမှုမြိုးတှေ ပိုပွီးတော့ ကွုံရမလားဆိုတဲ့ ပွူနာလညျး ရှိပါတယျ။
မေး ။ ။ တကယျလို့ အဲဒီလိုသာ မလုပျဖွဈဘူးဆိုရငျ တခွားဘာရှေးစရာ သူတို့ဘကျက ရှိသလဲ။ သူတို့က တှေ့ဆုံဆှေးနှေးရေးကိုလညျး လုံးဝလကျမခံဘူး။ NUG တို့ဘာတို့က အကွမျးဖကျသမားတှသော ဖွဈတယျလို့ ပွောနတေော့၊ ဒီဘကျကတော့ လမျးပိတျနပွေီလို့ထငျတယျ။ ဒီဘကျကို စဈကောငျစီဘကျကို အရငျရှငျးကွပါ။ သူတို့ တခွားနညျးလမျး ဘာမြားရှိနိုငျအုံးမလဲ။ စောစောက ကိုအောငျသူငွိမျး ပွောသလို စဈအာဏာရှငျစနဈကို ဖှဲ့စညျးပုံဖကြျပွီးတော့ သှားမလား။ သို့တညျးမဟုတျ သကျတမျးတခု ထပျတိုးခြဲ့ပွီးတော့ လုပျဖို့ စီစဉျမလားဆိုတာ ဘယျလိုသဘောရပါသလဲ။ အဲဒါတှအေပွငျ သူတို့ ရှေ့တိုးဖို့အတှကျ တခွားဘယျလမျးရှိသေးသလဲ။
ဖွေ ။ ။ အဲဒီလိုတော့ ပွောရခကျတယျ။ ပွောရခကျတယျဆိုတာက အခုအခြိနျအထိလညျး ရှေးကောကျပှဲကို လုပျမယျလို့တော့ ပွငျဆငျနပေါတယျ။ ဒါပမေဲ့လဲ လုပျမယျမလုပျဘူးဆိုတာတော့ ကနြောျထငျတယျ ဗိုလျခြုပျမှူးကွီးမငျးအောငျလှိုငျရဲ့ ခေါငျးထဲမှာပဲ ရှိမယျလို့ ထငျတယျ။ အခုအခြိနျအထိ မီးစိမျးပွတဲ့ မိနျ့ခှနျးမြိုး ကနြောျ မတှေ့သေးဘူး။
မေး ။ ။ ဒီမိုကရစေီအငျအားစုဘကျက ခုခံတောျလှနျနတေဲ့ အဖှဲ့တှကေိုလညျး ကနြောျတို့ ကွညျ့ကွရအောငျပါ။ စေ့စပျဆှေးနှေးရေး မရှိဘူးဆိုတော့ ဘယျနညျးနဲ့ ထှကျပေါကျရမလဲ။ စဈရေးနညျးအားဖွငျ့ အနိုငျရရှိရေး၊ စဈကောငျစီကို ဖယျရှားရေး သို့တညျးမဟုတျ စဈတပျကို အာဏာက ဖယျရှားရေးလား။ စေ့စပျဆှေးနှေးရေး လမျးကွောငျးကတော့ သူတို့လညျး ပိတျနတေယျထငျပါတယျ။ ဘယျလိုမွငျပါသလဲ။
ဖွေ ။ ။ ဟုတျပါတယျ။ ဒီဘကျက အတိုကျအခံတှကေို ကွညျ့တဲ့အခါကွတော့လဲ အထူးသဖွငျ့ NUG - သူတို့က ၂၀၂၀ ရှေးကောကျပှဲရဲ့ mandate လူထုထောကျခံမှုကို ရထားတယျလို့ တစိုကျမတျမတျ ပွောနတေော့ နောကျထပျရှေးကောကျပှဲတခု မလိုခငြျဘူးလို့ ထငျပါတယျ။ ဆိုတော့ တခြို့အငျအားစုတှကေလညျး morally ကငြျ့ဝတျပိုငျးဆိုငျရာအရ နောကျထပျရှေးကောကျပှဲလုပျတာ လုံးဝလကျခံဖို့ မသငျ့ဘူးဆိုပွီးတော့ ရှေးကောကျပှဲကို ဆနျ့ကငြျဖို့၊ ပွောနဆေိုနတောတှလေညျး ကွားနရေပါတယျ။ အဲဒီအနအေထားမှာတော့ ကနြောျထငျတယျ ရှေးကောကျပှဲကို ဆကျပွီးတော့ တှနျးလို့ရှိရငျတော့ တငျးမာမှုတှေ၊ နောကျတခုက ပိုပွီးတော့ အကွမျးဖကျမှုတှေ ဒီကွားထဲမှာ ပိုပွီးတော့ တှေ့ရမယျလို့ ထငျပါတယျ။
မေး ။ ။ အဲဒီတော့ နိုငျငံတကာက သူတို့ကို အလုံအလောကျ ကူညီပံ့ပိုးမှု ရှိပါသလား။ အဲဒါကော အားရစရာ ကောငျးရဲ့လား။
ဖွေ ။ ။ အခုလတျတလောမှာတော့ အမရေိကနျက NDAA ခေါျတဲ့ ကာကှယျရေးဥပဒတေရပျ ထှကျလာတယျ။ ထှကျလာတော့လဲ တခြို့ ဒီမိုကရစေီလှုပျရှားမှုတှကေို ပံ့ပိုးမယျဆိုတဲ့ သဘောတရားတှကေို တှေ့ပါတယျ။ ဒါပမေဲ့ ကနြောျကတော့ သိပျမမြှောျလငျ့ပါဘူး။ နောကျတခု အတိုကျအခံတှဘေကျက ရှေးကောကျပှဲကို မထောကျခံဘူး၊ ဆနျ့ကငြျတယျ။ အဲဒီတော့ နိုငျငံတကာဘကျကရော တခြို့အိမျနီးခငြျးနိုငျငံတှကေ မေးခှနျးထုတျတာက အဲဒါဆိုရငျ ကနြောျတို့ရဲ့ Alternative အခွားရှေးခယြျစရာတခု ဘာပွနိုငျမလဲ။ ဆိုတော့ အဲဒါကလဲ ကနြောျတို့ဘကျမှာ သိပျရှငျးရှငျးလငျးလငျး မတှေ့ရသေးပါဘူး။
မေး ။ ။ အာဆီယံမှာလညျး အခု ဥက်ကဋ်ဌ ပွောငျးတော့ အငျဒိုနီးရှားကတော့ လသေံခပျပွငျးပွငျးနဲ့ စပွောတာကို တှေ့ရပါတယျ။ ဆိုတော့ သူက ဘယျလောကျလုပျနိုငျမယျ ထငျပါသလဲ။ ဒီကိစ်စနဲ့ ပတျသကျပွီး မွနျမာ့အရေး ရှေ့တိုးအောငျ ဘယျနညျးနဲ့မြား အဖွရှောလာစရာ ရှိပါသလဲ။
ဖွေ ။ ။ ပွီးခဲ့တဲ့ အာဆီယံထိပျသီးအစညျးအဝေးမှာတော့ ပွောတာကတော့ ပိုပွီးတော့ လကျတှေ့ကတြဲ့ နောကျတခါ measurable တိုငျးတာလို့ ရနိုငျတဲ့ လုပျငနျးစဉျတှကေို အကောငျအထညျ ဖောျသှားမယျလို့ ပွောပါတယျ။ ဒါပမေဲ့လဲ အဲဒါနဲ့ ပတျသကျလို့ အသေးစိတျ အခကြျအလကျတှတေော့ မတှေ့ရသေးပါဘူး။ နောကျတခုကတော့ အပွငျမှာဆှေးနှေးရသလောကျ ဆိုရငျလဲ၊ မွနျမာ့အရေးက နိုငျငံတကာမှာ အထူးသဖွငျ့
အာဆီယံအတှကျ ပွောမယျဆိုရငျ a lost cause လို ဖွဈနတေယျ။ ဘယျလောကျပဲ အားစိုကျအားစိုကျ ရှေ့သိပျမတိုးတဲ့ ကိစ်စမြိုးလို့ မွငျရတယျ။ နောကျတခါကွတော့ အငျဒိုနီးရှားအတှကျက အရှေ့တီမောလျက အဖှဲ့ဝငျသဈ ဖွဈလာတော့ အဲဒီကိစ်စကို ပိုလုပျရငျတော့ အမှတျပိုရစရာ ရှိတယျ။ မွနျမာကိစ်စကတော့ အမှတျရနညျးစရာ ရှိတယျလို့ ဒါကိုလကျတှေ့သုံးသပျကွတဲ့ လူတှလေညျး ရှိပါတယျ။
မေး ။ ။ တခြို့ကလညျး အာဆီယံက မွနျမာနိုငျငံကို စတေနာထားပွီးတော့ ဒီပွူနာ ပွလေညျရေးဆိုတာထကျ မငျးတို့အဖှဲ့ထဲက လူတှကေို မငျးတို့မပွောနိုငျဘူးဆိုပွီတော့ သိက်ခာကနြတောကို သိက်ခာဆယျယူလောကျပဲ လုပျဖို့ကွိုးစားနတေယျလို့ သုံးသပျကွပါတယျ။ အဲဒါကော မှနျပါသလား။
ဖွေ ။ ။ ဟုတျပါတယျ။ တခုကလဲ အခုန ရှေးကောကျပှဲကိစ်စနဲ့ ပွနျခြိတျရရငျတော့ အာဆီယံအနနေဲ့ ဒီရှေးကောကျပှဲကို တတျနိုငျသလောကျ ဖိအားပေးမယျ၊ တှနျးမယျဆိုတာတော့ ရှိပါတယျ။ တဘကျကလဲ ရှေးကောကျပှဲ ပွီးသှားတဲ့အခါမှာ ပေါျလာတဲ့ အစိုးရကို အခွအေနသေဈတခုတော့ ပွောငျးသှားပွီ၊ လကျခံလိုကျကွပါဆိုတဲ့ ပုံစံမြိုးလညျး ရှိနိုငျပါတယျ။ အဲဒါကလညျး စိုးရိမျစရာကောငျးတယျ။ ဘာဖွဈလို့လဲဆိုတော့ လာမယျ့ ငါးနှဈက အဲဒီလိုနဲ့ ခြုပျမိသှားတဲ့ အနအေထားမြိုး ဖွဈပါတယျ။
မေး ။ ။ အဲဒီတော့ နိဂုံးခြုပျရရငျတော့ မွနျမာပွညျသူတှေ ခံစားနရေတဲ့ ဒုက်ခသံသရာကတော့ အတောျကွာရှညျ ရှေ့ဆကျနအေုံးမယျဆိုတဲ့ သဘောလား။
ဖွေ ။ ။ ရှေးကောကျပှဲကတော့ ကနြောျထငျတယျ တခုတညျးသော ထှကျလမျးဆိုတာမြိုးတော့ မဖွဈနိုငျပါဘူး။ နောကျတခုကလညျး ကနြောျတို့ ရှေးကောကျပှဲတှကေ လိုအပျပါတယျ။ ဒီမိုကရစေိအတှကျ။ ဒါပမေဲ့ ရှေးကောကျပှဲ မတိုငျမီမှာ Political Pack နိုငျငံရေးအရ ဒီအငျအားစုတှကွေားထဲမှာ ကြလေညျသဘောတူညီမှုတခုခု ပွီတော့မှ ရှေ့ဆကျသှားမယျဆိုရငျတော့ ပိုကောငျးမယျထငျပါတယျ။