တနှစ်တာ မြန်မာ့ရှေ့ခရီး နှင့် ရွေးကောက်ပွဲ အလားအလာ

၂၀၂၁ မှာ စစ်တပ်က အာဏာသိမ်းယူခဲ့ပြီးတဲ့နောက် မြန်မာ့ဒီမိုကရေစီ အလားအလာ ဆုတ်ယုတ်ကျဆင်းခဲ့ပြီး၊ ကပ်ရောဂါကြောင့် ထိခိုက်လုဖြစ်နေတဲ့ စီးပွားရေး၊ လူမှုရေး အခြေအနေတွေလဲ ပိုပြီးနိမ့်ကျသွားတယ်လို့ သုံးသပ်သူတွေက ဆိုကြပါတယ်။ အခု ဆန်းသစ်လာတဲ့ ၂၀၂၂ အခြေအနေကော ဘယ်လို ဖြစ်လာနိုင်ပါသလဲ။ စစ်ကောင်စီ ပြောထားတဲ့ ၂၀၂၃ ရွေးကောက်ပွဲ ဆိုတာကော တကယ်ဖြစ်နိုင်ပါသလား။ မြန်မာ့အေရး သုံးသပ်သူ ဦးရဲထွန်းနဲ့ ဦးကျော်ဇံသာတို့ ဆွေးနွေးသုံးသပ်ထားပါတယ်။

မေး ။ ။ ကျနော် ဒီနေ့ ဆွေးနွေးချင်တာကတော့ လာမယ့် ၂၀၂၂ ခုနှစ် မြန်မာနိုင်ငံရဲ့ အလားအလာ ဖြစ်ပါတယ်။ အဲဒါကို ၂၀၂၁ ကို တခွန်းတည်း ပြောရရင်တော့ အဆိုးအညှောင့် ထွက်ခါစ မြန်မာနိုင်ငံရဲ့ ဒီမိုကရေစီဟာ လုံးဝအလားအလာ ချုပ်ငြိမ်းသွားခဲ့တယ်။ စီးပွားရေး၊ နိုင်ငံရေး၊ လူမှုရေး အဘက်ဘက်က ဆုတ်ယုတ်ကျဆင်းခဲ့တယ်လို့ သုံးသပ်ကြပါတယ်။ ဒီသုံးသပ်ချက်နဲ့ ပတ်သက်ပြီး ဦးရဲထွန်းအနေနဲ့ ဘာများဖြည့်ဆွတ်ပြောချင်ပါသလဲ။ ပဏာမအနေနဲ့ အကျဉ်းရုံးပြောပါ။

ဖြေ ။ ။ ပြီးခဲ့တဲ့ (၁) နှစ်က တပ်က အာဏာလွှဲပြောင်းယူလိုက်တဲ့အတွက် သူတို့ဘက်က ခံယူတာကတော့ မဲမသမာမှုလုပ်လို့ တည့်မတ်စေချင်တဲ့အနေနဲ့ ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေအရ ပြန်ထိန်းလိုက်ရတာလို့ သူတို့ကတော့ ခံယူတာပေါ့။ ရှေ့လုပ်ငန်းစဉ်တွေချ - ရွေးကောက်ပွဲ ပြန်လုပ်ပေးမယ်။ ၂၀၀၈ ဖွဲ့စည်းပုံ အခြေခံဥပဒေအတိုင်းပဲ အစိုးရဖွဲ့ပြီးတော့ အရင်လမ်းကြောင်းကို ပြန်လျှောက်မယ်ဆိုတဲ့ဟာကိုတော့ ကတိတွေ ဆက်ပေးတာပေါ့။ ဒါပေမဲ့ အများပြည်သူလူထုနဲ့ ကမ္ဘာ့သမိုင်းအဝိုင်းအမြင်မှာကတော့ ဖွဲ့စည်းပုံနဲ့ ပါတီစုံ ဒီမိုကရေစီနည်းလမ်းအတိုင်း သွားနေတဲ့ လမ်းကြောင်းမှာ လက်နက်ကိုင်တပ်ဖွဲ့ကနေ ဝင်ပြီးတော့ အနှောင့်အယှက်ပြုတာ - နိုင်ငံရေးမှာ တပ်ကနေ ဝင်ရောက်ပြီးတော့ စွက်ဖက်တာ - အဲဒီလို ဖြစ်တဲ့အတွက်ကြောင့်မို့ ဒီမိုကရေစီလမ်းကြောင်းကနေ လမ်းချော်သွားပြီလို့ အဲဒီလို ယူဆကြတယ်။ အဲဒီအတိုင်းပဲ အခြေအနေက တော်တော်လေး ဆိုးယုတ်ပျက်စီးသွားတယ်။

မေး ။ ။ လာမယ့်နှစ်ကို စဉ်းစားကြည့်ရင် တပ်ကပြောတဲ့အတိုင်း အသုံးအနှုန်းအတိုင်း ဒီမိုကရေစီလမ်းကြောင်းပေါ်ကို မှန်မှန်ကန်ကန် လျှောက်လှမ်းဖို့ တည့်မတ်လာနိုင်လိမ့်မယ်လို့ မျှော်လင့်နိုင်စရာ ရှိပါသလား။

ဖြေ ။ ။ သူတို့ကတော့ ၂၀၁၀ မှာ ရွေးကောက်ပွဲနဲ့ သူတို့ ပြည်ခိုင်ဖြိုးအစိုးရ တက်လာတဲ့ အခြေအနေကို သုံးသပ်ပြီးတဲ့အခါကြတော့ ဒီလာမယ့်ဟာကိုလည်း သူုတို့စိတ်ထဲမှာ မျှော်မှန်းထားတာက ရွေးကောက်ပွဲမှာ NLD ပါခဲ့ရင်လဲ တပါတီထဲ သောင်ပြိုကမ်းပြို မနိုင်ဘဲနဲ့ အစိုးရ ပြတ်ပြတ်သားသား မဖွဲ့နိုင်ဘဲနဲ့ တခြားနိုင်ငံရေးပါတီတွေလည်း အစိုးရဖွဲ့နိုင်တဲ့ အနေအထားမျိုးဖြစ်အောင် ပုံဖော်ချင်တဲ့သဘော တွေ့ရတယ်။ ဆိုတော့ ပထမတချက်က NLD နိုင်ငံရေးပါတီ ခေါင်းဆောင်တွေကို တပ်က အမှုတွေဆင်ပြီးတော့ ဖမ်းဆီးဖမ်းချုပ်ထားတယ်။ နောက်တခါ နိုင်ငံရေးပါတီကိုတော့ ရွေးကောက်ပွဲ ဝင်ခွင့်ပြုလိမ့်မယ်လို့ ထင်တယ်။ ဝင်ခွင့်မပြုဘူး၊ ဖျက်သိမ်းမယ်ဆိုတာမျိုးတော့ လုပ်လိမ့်မယ်လို့ ကျနော် မထင်ဘူး။ ဘာကြောင့်လဲဆိုတော့ ရွေးကောက်ပွဲ ဥပဒေမှာကိုက (၃) နေရာ အနည်းဆုံး မပြိုင်လို့ရှိရင် သူက ပါတီက ဖျက်သိမ်းခံရမှာဆိုတော့ အဲဒါရှိထားတော့ မပြိုင်ဘူးဆိုရင် NLD က မပါဘူးဆိုရင်၊ သူကအကြိုက် ဖြစ်မှာပေါ့။ ဆိုတော့ အဲဒီလိုဆိုရင် ၂၀၀၈ အခြေခံဥပဒေအတိုင်း သူတို့ကတော့ ရွေးကောက်ပွဲကို PR စနစ်နဲ့ သွားကြလိမ့်မယ်။ PR စနစ်ကတော့ အခုက ဘာပဲဖြစ်ဖြစ် လုပ်ကြမှာပဲ။

မေး ။ ။ PR စနစ်လုပ်တာ အခြားပါတီတွေပါပါတဲ့ အစိုးရမျိုး ဖြစ်စေချင်တယ်ဆိုတော့ သူတို့ လုပ်နေတဲ့ပုံနဲ့ ရွေးကောက်ပွဲက Credibility ရှိတဲ့ ရွေးကောက်ပွဲ၊ နိုင်ငံတကာက အသိအမှတ်ပြုတဲ့ ရွေးကောက်ပွဲကော ဖြစ်လာနိုင်စရာ ရှိပါ့မလား။

ဖြေ ။ ။ ပြည်သူလူထု အများစုကတော့ ဒီဟာကို လက်ခံ၊ မခံဆိုတာက သူတို့ကြည်ညိုလေးစားတဲ့၊ ထောက်ခံတဲ့ပါတီ ပါမပါဆိုတာက ပိုပြီးတော့ အရေးကြီးတယ်။ ဥပမာ ဗမာအများစုနေတဲ့ ဒေသတွေမှာ NLD မပါဘူး၊ NLD က သပိတ်မှောက်မယ်ဆိုရင် တော်တော်များများက မဲပေးကြမယ်လို့ ကျနော် မထင်ဘူး။ တခါ တိုင်းရင်းသားပါတီတွေဘက်မှာကြည့်လို့ရှိရင် ရှမ်းဆိုရင်လဲ ဥပမာ အင်အားကြီးပါတီဖြစ်တဲ့ SNLD လို ပါတီမျိုး၊ ရခိုင်မှာဆိုရင် ANP လို ပါတီမျိုး၊ အဲဒီလိုပါတီတွေက မပါဘူး၊ သပိတ်မှောက်တယ်ဆိုရင် သူတို့ သက်ဆိုင်ရာဒေသ၊ တိုင်းရင်းသားဒေသ ပြည်သူလူထုကလဲ မဲလာပေးကြမယ်လို့ မထင်ဘူး။ အဲဒီပါတီတွေပါတယ်၊ သူတို့က စည်းရုံးလှုံဆော်ပြီးတော့ မဲလာထည့်ကြပါဆိုရင်တော့လဲ ပြည်သူလူထုက တက်တက်ကြွကြွ ပါကြလိမ့်မယ်လို့ မှန်းဆမိပါတယ်။

မေး ။ ။ အဲဒီတော့ ပြည်သူလူထုကပါမှာက တပိုင်းပေါ့။ နောက် နိုင်ငံတကာက အသိအမှတ်ပြုမယ် ထင်ပါသလား။

ဖြေ ။ ။ နိုင်ငံတကာကလဲ NLD တို့ ဘာတို့က ပါမယ်။ ရွေးကောက်ပွဲမှာ PR စနစ် ကျင့်သုံးသော်လဲ၊ အဲဒီ PR စနစ်က ဘယ်လိုပုံစံဆိုတာကို အခုက တိတိကျကျ ဥပဒေမပြဌာန်းသေးတဲ့အတွက် သေသေချာချာ ကျနော်တို့လဲ ခန့်မှန်းလို့ မရဘူး။ အဲဒီတော့ NLD ပါမယ်၊ အခြားတိုင်းရင်းသားပါတီတွေလည်း ပါမယ်၊ သပိတ်မမှောက်ဘူးဆိုရင်တော့ နိုင်ငံတကာက လက်ခံလာမယ့်သဘော ရှိပါတယ်။

မေး ။ ။ နောက်တခုက သူတို့ပြောထားတဲ့ ၂၀၂၃ သြဂုတ်မှာလား မသိဘူး၊ ရွေးကောက်ပွဲ လုပ်မယ်လို့ ပြောထားတာ အဲဒီအချိန်မှာကော ဖြစ်လာနိုင်စရာ ရှိပါသလား။ အဲဒီထက်တိုးပြီးတော့ လုပ်အုံးမလား။

ဖြေ ။ ။ နစကဥက္ကဋ္ဌ ဗိုလ်ချုပ်မှူးကြီးမင်းအောင်လှိုင် မနေ့ကပြောတဲ့ မိန့်ခွန်းမှာတော့ သူတို့ပေးထားတဲ့ ကတိအတိုင်း ရွေးကောက်ပွဲ ကျင်းပပေးနိုင်ဖို့ဆိုတာက ပြည်သူလူထုနဲ့ နိုင်ငံတကာ အနေအထားပေါ်မှာ မူတည်ပါတယ်လို့ သူက ပြောသွားတယ်။ အဓိပ္ပါယ်ကတော့ ဆူဆူပူပူတွေ အခုလိုဆက်ပြီးတော့ လက်နက်ကိုင် ပဋိပက္ခတွေ ဆက်ရှိနေမယ်ဆိုရင်တော့ လုပ်မပေးနိုင်သေးဘူးဆိုတဲ့ အဓိပ္ပါယ်ပေါ့။

မေး ။ ။ အဲဒါပါပဲ။ ဒါပေမဲ့လဲ ပြည်သူလူထုဘက်ကတော့ စစ်တပ်လုပ်ခဲ့တာ မမှန်လို့၊ သူတို့လုပ်ခဲ့တာကို လက်မခံနိုင်လို့ ဒီမိုကရေစီအရှိန်နဲ့ သွားနေတာကို တမင်တကာ ဖျက်ဆီးခဲ့လို့၊ အာဏာသိမ်းခဲ့လို့ ဒီလိုလုပ်ရတာဆိုပြီး ဖြစ်နေတာဆိုတော့ သူတို့အတွက် ဒါကိုအကြောင်းပြပြီး အချိန်ဆွဲစရာများ ဖြစ်လာမလားဆိုတာကို စိုးရိမ်နေတဲ့လူတွေ အများကြီး။

ဖြေ ။ ။ မှန်ပါတယ်။ အဲဒီတော့ အဲဒီအချိန်မှာ လာမယ့် ၂၀၂၃ သြဂုတ်လ အခြေအနေမှာ နိုင်ငံရေးအခြေအနေက အခုအတိုင်းပဲ ဘာမှပြောင်းလဲမှု မရှိဘူးဆိုရင်တော့ ပြည်သူလူထု အများစုကလဲ ပါဝင်မှာ မဟုတ်ဘူး။ နောက်ပြီးတော့ အဲဒီလို မဲရုံတွေမှာလဲ လုံခြုံစိတ်ချစွာ မဲပေးနိုင်ရဖို့ကလဲ၊ မဲပေးပိုင်ခွင့် ရှိဖို့ကလဲ သံသယ ဖြစ်စရာပေါ့။ သိပ်ပြီးတော့ လူတွေက သွားပြီးတော့ ပေးကြမှာ မဟုတ်ဘူးလို့ ယူဆမိကြပါတယ်။

မေး ။ ။ တိုင်းရင်းသားလက်နက်ကိုင်အင်အားစုတွေ EAO တွေရဲ့ အခုလောလောဆယ် လှုပ်ရှားမှုနဲ့ အဲဒီ EAO တွေနဲ့ ငြိမ်းချမ်းရေး လုပ်ချင်တယ်၊ သင့်မြတ်ချင်တယ်ဆိုတာကို စစ်တပ်ဘက်ကတော့ တချိန်လုံး ပြောနေတာကို တွေ့ရပါတယ်။ ဘယ်လောက်များ အလားအလာ ဖြစ်လာနိုင်ပါသလဲ။ အခုကတော့ EAO ထဲမှာ အပစ်ရပ်အဖွဲ့တွေနဲ့တောင် စစ်ရေးပဋိပက္ခ မြင့်လာနေတာ ဖြစ်ပါတယ်။ KNU တို့နဲ့။ အဲဒီဘက်ကို သုံးသပ်ကြည့်ပါအုံး။

ဖြေ ။ ။ လက်တွေ့ကျကျ ပြောရမယ်ဆိုရင်တော့ တိုင်းရင်းသားလက်နက်ကိုင် အဖွဲ့အစည်းတွေက အခု ငြိမ်းချမ်းရေးဆွေးနွေးပွဲတွေမှာ ဆွေးနွေးလိုက်ကြတဲ့အခါ အဓိက လိုလားချက်ကတော့ အခြေခံဥပဒေက သူတို့လိုလားတဲ့ ဖယ်ဒရယ်ပုံစံ မဖြစ်လို့၊ အဲဒီအတွက် နိုင်ငံရေးအခွင့်အရေးအရ လက်နက်ဆွဲကိုင် တိုက်ပွဲဝင်နေကြတယ်ဆိုတော့ အဲဒါကို ရောက်ဖို့အတွက်က အဓိက ကိုင်ထားတာက တပ် ဖြစ်နေတယ်။ တပ်က ဖွဲ့စည်းပုံ အခြေခံဥပဒေ ပြင်ဆင်ဖို့ကိစ္စမှာလဲ၊ သူက ၂၅% ပါထားတော့ သူ မထောက်ခံရင် ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေက ပြင်လို့မရဘူး။ တခါ ဒီဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေကြီးကို စရေးခဲ့တာလဲ သူတို့ပဲ ဖြစ်နေတယ်။ ပြောချင်တာက ၂၀၀၈ ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေကြီးကို အတည်မပြုခင်ကတည်းက ဒီပြဿနာကို ငြိမ်းချမ်းရေးနဲ့ ဆက်စပ်ပြီးတော့ ဖွဲ့စည်းပုံ အခြေခံဥပဒေကို ရေးခဲ့ရင်၊ အခြေအနေက တပ်နဲ့ပဲ ဒီပြဿနာက ဆုံးဖြတ်ပြီး ရသွားမယ့်ကိစ္စ။ အဲဒါကို ကျနော်တို့ ဒီဘက်ကို ဆက်သယ်လာတဲ့အခါကြတော့ ပြတ်ပြတ်သားသား မလုပ်နိုင်ရင်တော့ အခု တိုင်းရင်းသားလက်နက်ကိုင်တွေ အဖွဲ့အစည်းတွေဘက်က ဘယ်လိုခံစားလာရသလဲဆိုရင်တော့ တပ်နဲ့ကြီးပဲတော့ အဆင်မပြေဘူး။ ပြည်သူလူထု ထောက်ခံတဲ့ အစိုးရပါမှ ဖြစ်မယ်ဆိုတဲ့ဟာမျိုးပေါ့။ Legitimacy ရှိမယ်၊ ခိုင်မာမယ်ဆိုတာမျိုး။ ဆိုတော့ သူတို့ကလဲ တပ်က အာဏာယူထားပြီးတော့၊ တပ်က ပြင်ပေးပါမယ်။ ခင်များတို့ အစည်းအဝေး ပြန်လာကြပါဆိုတာကို သူတို့က တက်တက်ကြွကြွ မလာကြဘူးပေါ့။ ယုံကြည်မှု သိပ်မရှိကြဘူးလို့ တွေ့ရပါတယ်။

မေး ။ ။ ကျနော်တို့ နိုင်ငံရေးတွေ ပြောနေကြတော့ စီးပွားရေး သိပ်အရေးကြီးပါတယ်။ အခုဆိုရင် တိုင်းပြည်ဟာ နိုင်ငံတကာရဲ့ စီးပွားရေးပိတ်စို့ဒဏ်ခတ်မှုတွေ၊ တိုင်းပြည်တွင်းမှာ သွားရေးလာရေး၊ ကုန်စည်ချောမွေ့မှု၊ ကုန်ထုတ်လုပ်ရေးအမျိုးမျိုး - ရောဂါဘေးကြောင့်လဲ ရှိမယ်၊ နိုင်ငံရေးဘေးကြောင့်လဲ ရှိမယ်၊ နယ်စပ်ကုန်သွယ်ရေးတွေ ထိခိုက်နစ်နာနေတယ်ဆိုတာတွေ ရှိတယ်ဆိုတော့ စီးပွားရေးကလဲ အတော်လေး ချွတ်ခြုံကျနေတယ်လို့ သိရပါတယ်။ ရွေးကောက်ပွဲ လုပ်နိုင်မယ့် အခင်းအကျင်းအထိ အဲဒီကိစ္စတွေကော ပြေလည်နိုင်မယ့် အလားအလာ ရှိပါ့မလား။ ဒီလိုပဲ ချွတ်ခြုံကျနေရင်ကော စစ်ကောင်စီက လုပ်ပေးမဲ့ ရွေးကောက်ပွဲဆိုတာ တကယ် လုပ်နိုင်ပါ့မလား။ အဲဒါလဲ ထည့်သွင်းစဉ်းစားဖို့ လိုမယ်။

ဖြေ ။ ။ နိုင်ငံရေးအဆင်မပြေရင် စီးပွားရေးလည်း အဆင်မပြေဘူးပေါ့။ စီးပွားရေး အဆင်မပြေရင်၊ နိုင်ငံရေးမှာလည်း ထိခိုက်တာပေါ့။ အခုက ကျနော်တို့ နိုင်ငံရေးအရ အဆင်မပြေတော့၊ နိုင်ငံခြား ရင်းနှီးမြုပ်နံှမှုတွေ၊ အလုပ်ပေးမယ့်လူတွေ၊ အရင်းအနှီး သယ်ဆောင်လာမယ့်လူတွေ အကုန်လုံးက ထွက်သွားမယ့်လူက များနေတယ်။ အသစ်ဝင်လာမှာက နည်းနေတယ်။ အခြေအနေကတော့ ကြာလေဆိုးလေပေါ့။ ဒီအခြေအနေကို ထိန်းမထားနိုင်ဘူး၊ ပြန်ဝင်လာအောင်၊ ထပ်ဝင်လာအောင် မလုပ်နိုင်ဘူးဆိုရင် စီးပွားရေးက ဆက်ပြီးတော့ ဆိုးနေမယ့်သဘော ရှိတာပေါ့။ နောက် ထူးခြားချက်တခုကတော့ တရုတ်ပြည်ဘက်ကလဲ ရင်းနှီးမြုပ်နံှမှုတွေက အရင် နအဖလက်တုန်းကလို မဟုတ်ဘူး၊ တန့်သွားတာပေါ့။ သူတို့ BRI စီမံကိန်းနဲ့ ဆက်နွှယ်နေတဲ့ စီမံကိန်းတွေ ရင်းနှီးမြုပ်နံှဖို့ လာလုပ်ဖို့လဲ ရပ်တန့်နေတာတွေကို တွေ့ရတယ်။ ဒါတွေကလဲ နိုင်ငံရေးကောင်းမှ နိုင်ငံရေးအရ အခုနပြောသလို ချောချောမွေ့မွေ့၊ ပြည်သူလူထုက ကြည်ကြည်ဖြူဖြူ ရှိမှ၊ ရင်းနှီးမြုပ်နံှမှုတွေကလဲ ဝင်လာရဲမှာလို့ ကျနော်ကတော့ သုံးသပ်ပါတယ်။ ဒါပေမဲ့ ကျနော် နည်းနည်းလေး အခုမျှော်လင့်ထားတာက ကမ္ဘောဒီးယားက ဟွန်ဆန်က မြန်မာနိုင်ငံကို သူက ပြန်ပြီးတော့ သိမ်းသွင်းပြီးတဲ့အခါကြတော့ အပျော့နည်းနဲ့ မြန်မာနိုင်ငံ လာတဲ့အခါ ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည်နဲ့ တွေ့ဖို့တွေ ဘာတွေ ကြိုးစားပြီးတော့ တဘက်တလမ်းကနေ အပျော့နည်းနဲ့များ အဆင်ပြေအောင် ဆောင်ရွက်နိုင်မလားပေါ့။ အဲဒီလို ဆောင်ရွက်နိုင်ရင် စကစကိုလည်း နားချနိုင်လို့ရှိရင်တော့ ပြေလည်တဲ့ လမ်းကြောင်းပေါ်ကို ရောက်လာနိုင်လိမ့်မယ်လို့ မျှော်လင့်နေမိတယ်။

ဦးကျော်ဇံသာ ။ ။ ဒါကလဲ Wishful Thinking ဖြစ်ပါစေလို့ ဆုတောင်းရင် မျှော်လင့်တာပေါ့။

ဖြေ ။ ။ အဲဒီလိုပဲ သဘောရောက်ပါတယ်။

==Unicode==

၂၀၂၁ မှာ စဈတပျက အာဏာသိမျးယူခဲ့ပွီးတဲ့နောကျ မွနျမာ့ဒီမိုကရစေီ အလားအလာ ဆုတျယုတျကဆြငျးခဲ့ပွီး၊ ကပျရောဂါကွောင့ျ ထိခိုကျလုဖွဈနတေဲ့ စီးပှားရေး၊ လူမှုရေး အခွအေနတှေလေဲ ပိုပွီးနိမ့ျကသြှားတယျလို့ သုံးသပျသူတှကေ ဆိုကွပါတယျ။ အခု ဆနျးသဈလာတဲ့ ၂၀၂၂ အခွအေနကေော ဘယျလို ဖွဈလာနိုငျပါသလဲ။ စဈကောငျစီ ပွောထားတဲ့ ၂၀၂၃ ရှေးကောကျပှဲ ဆိုတာကော တကယျဖွဈနိုငျပါသလား။ မွနျမာ့အရေး သုံးသပျသူ ဦးရဲထှနျးနဲ့ ဦးကြောျဇံသာတို့ ဆှေးနှေးသုံးသပျထားပါတယျ။

မေး ။ ။ ကနြောျ ဒီနေ့ ဆှေးနှေးခငြျတာကတော့ လာမယ့ျ ၂၀၂၂ ခုနှဈ မွနျမာနိုငျငံရဲ့ အလားအလာ ဖွဈပါတယျ။ အဲဒါကို ၂၀၂၁ ကို တခှနျးတညျး ပွောရရငျတော့ အဆိုးအညှောင့ျ ထှကျခါစ မွနျမာနိုငျငံရဲ့ ဒီမိုကရစေီဟာ လုံးဝအလားအလာ ခြုပျငွိမျးသှားခဲ့တယျ။ စီးပှားရေး၊ နိုငျငံရေး၊ လူမှုရေး အဘကျဘကျက ဆုတျယုတျကဆြငျးခဲ့တယျလို့ သုံးသပျကွပါတယျ။ ဒီသုံးသပျခကြျနဲ့ ပတျသကျပွီး ဦးရဲထှနျးအနနေဲ့ ဘာမြားဖွည့ျဆှတျပွောခငြျပါသလဲ။ ပဏာမအနနေဲ့ အကဉြျးရုံးပွောပါ။

ဖွေ ။ ။ ပွီးခဲ့တဲ့ (၁) နှဈက တပျက အာဏာလှှဲပွောငျးယူလိုကျတဲ့အတှကျ သူတို့ဘကျက ခံယူတာကတော့ မဲမသမာမှုလုပျလို့ တည့ျမတျစခေငြျတဲ့အနနေဲ့ ဖှဲ့စညျးပုံအခွခေံဥပဒအေရ ပွနျထိနျးလိုကျရတာလို့ သူတို့ကတော့ ခံယူတာပေါ့။ ရှေ့လုပျငနျးစဉျတှခြေ - ရှေးကောကျပှဲ ပွနျလုပျပေးမယျ။ ၂၀၀၈ ဖှဲ့စညျးပုံ အခွခေံဥပဒအေတိုငျးပဲ အစိုးရဖှဲ့ပွီးတော့ အရငျလမျးကွောငျးကို ပွနျလြှောကျမယျဆိုတဲ့ဟာကိုတော့ ကတိတှေ ဆကျပေးတာပေါ့။ ဒါပမေဲ့ အမြားပွညျသူလူထုနဲ့ ကမ်ဘာ့သမိုငျးအဝိုငျးအမွငျမှာကတော့ ဖှဲ့စညျးပုံနဲ့ ပါတီစုံ ဒီမိုကရစေီနညျးလမျးအတိုငျး သှားနတေဲ့ လမျးကွောငျးမှာ လကျနကျကိုငျတပျဖှဲ့ကနေ ဝငျပွီးတော့ အနှောင့ျအယှကျပွုတာ - နိုငျငံရေးမှာ တပျကနေ ဝငျရောကျပွီးတော့ စှကျဖကျတာ - အဲဒီလို ဖွဈတဲ့အတှကျကွောင့ျမို့ ဒီမိုကရစေီလမျးကွောငျးကနေ လမျးခြောျသှားပွီလို့ အဲဒီလို ယူဆကွတယျ။ အဲဒီအတိုငျးပဲ အခွအေနကေ တောျတောျလေး ဆိုးယုတျပကြျစီးသှားတယျ။

မေး ။ ။ လာမယ့ျနှဈကို စဉျးစားကွည့ျရငျ တပျကပွောတဲ့အတိုငျး အသုံးအနှုနျးအတိုငျး ဒီမိုကရစေီလမျးကွောငျးပေါျကို မှနျမှနျကနျကနျ လြှောကျလှမျးဖို့ တည့ျမတျလာနိုငျလိမ့ျမယျလို့ မြှောျလင့ျနိုငျစရာ ရှိပါသလား။

ဖွေ ။ ။ သူတို့ကတော့ ၂၀၁၀ မှာ ရှေးကောကျပှဲနဲ့ သူတို့ ပွညျခိုငျဖွိုး အစိုးရ တကျလာတဲ့ အခွအေနကေို သုံးသပျပွီးတဲ့အခါကွတော့ ဒီလာမယ့ျဟာကိုလညျး သူုတို့စိတျထဲမှာ မြှောျမှနျးထားတာက ရှေးကောကျပှဲမှာ NLD ပါခဲ့ရငျလဲ တပါတီထဲ သောငျပွိုကမျးပွို မနိုငျဘဲနဲ့ အစိုးရ ပွတျပွတျသားသား မဖှဲ့နိုငျဘဲနဲ့ တခွားနိုငျငံရေးပါတီတှလေညျး အစိုးရဖှဲ့နိုငျတဲ့ အနအေထားမြိုးဖွဈအောငျ ပုံဖောျခငြျတဲ့သဘော တှေ့ရတယျ။ ဆိုတော့ ပထမတခကြျက NLD နိုငျငံရေးပါတီ ခေါငျးဆောငျတှကေို တပျက အမှုတှဆေငျပွီးတော့ ဖမျးဆီးဖမျးခြုပျထားတယျ။ နောကျတခါ နိုငျငံရေးပါတီကိုတော့ ရှေးကောကျပှဲ ဝငျခှင့ျပွုလိမ့ျမယျလို့ ထငျတယျ။ ဝငျခှင့ျမပွုဘူး၊ ဖကြျသိမျးမယျဆိုတာမြိုးတော့ လုပျလိမ့ျမယျလို့ ကနြောျ မထငျဘူး။ ဘာကွောင့ျလဲဆိုတော့ ရှေးကောကျပှဲ ဥပဒမှောကိုက (၃) နရော အနညျးဆုံး မပွိုငျလို့ရှိရငျ သူက ပါတီက ဖကြျသိမျးခံရမှာဆိုတော့ အဲဒါရှိထားတော့ မပွိုငျဘူးဆိုရငျ NLD က မပါဘူးဆိုရငျ၊ သူကအကွိုကျ ဖွဈမှာပေါ့။ ဆိုတော့ အဲဒီလိုဆိုရငျ ၂၀၀၈ အခွခေံဥပဒအေတိုငျး သူတို့ကတော့ ရှေးကောကျပှဲကို PR စနဈနဲ့ သှားကွလိမ့ျမယျ။ PR စနဈကတော့ အခုက ဘာပဲဖွဈဖွဈ လုပျကွမှာပဲ။

မေး ။ ။ PR စနဈလုပျတာ အခွားပါတီတှပေါပါတဲ့ အစိုးရမြိုး ဖွဈစခေငြျတယျဆိုတော့ သူတို့ လုပျနတေဲ့ပုံနဲ့ ရှေးကောကျပှဲက Credibility ရှိတဲ့ ရှေးကောကျပှဲ၊ နိုငျငံတကာက အသိအမှတျပွုတဲ့ ရှေးကောကျပှဲကော ဖွဈလာနိုငျစရာ ရှိပါ့မလား။

ဖွေ ။ ။ ပွညျသူလူထု အမြားစုကတော့ ဒီဟာကို လကျခံ၊ မခံဆိုတာက သူတို့ကွညျညိုလေးစားတဲ့၊ ထောကျခံတဲ့ပါတီ ပါမပါဆိုတာက ပိုပွီးတော့ အရေးကွီးတယျ။ ဥပမာ ဗမာအမြားစုနတေဲ့ ဒသေတှမှော NLD မပါဘူး၊ NLD က သပိတျမှောကျမယျဆိုရငျ တောျတောျမြားမြားက မဲပေးကွမယျလို့ ကနြောျ မထငျဘူး။ တခါ တိုငျးရငျးသားပါတီတှဘေကျမှာကွည့ျလို့ရှိရငျ ရှမျးဆိုရငျလဲ ဥပမာ အငျအားကွီးပါတီဖွဈတဲ့ SNLD လို ပါတီမြိုး၊ ရခိုငျမှာဆိုရငျ ANP လို ပါတီမြိုး၊ အဲဒီလိုပါတီတှကေ မပါဘူး၊ သပိတျမှောကျတယျဆိုရငျ သူတို့ သကျဆိုငျရာဒသေ၊ တိုငျးရငျးသားဒသေ ပွညျသူလူထုကလဲ မဲလာပေးကွမယျလို့ မထငျဘူး။ အဲဒီပါတီတှပေါတယျ၊ သူတို့က စညျးရုံးလှုံဆောျပွီးတော့ မဲလာထည့ျကွပါဆိုရငျတော့လဲ ပွညျသူလူထုက တကျတကျကွှကွှ ပါကွလိမ့ျမယျလို့ မှနျးဆမိပါတယျ။

မေး ။ ။ အဲဒီတော့ ပွညျသူလူထုကပါမှာက တပိုငျးပေါ့။ နောကျ နိုငျငံတကာက အသိအမှတျပွုမယျ ထငျပါသလား။

ဖွေ ။ ။ နိုငျငံတကာကလဲ NLD တို့ ဘာတို့က ပါမယျ။ ရှေးကောကျပှဲမှာ PR စနဈ ကငြ့ျသုံးသောျလဲ၊ အဲဒီ PR စနဈက ဘယျလိုပုံစံဆိုတာကို အခုက တိတိကကြြ ဥပဒမေပွဌာနျးသေးတဲ့အတှကျ သသေခြောခြာ ကနြောျတို့လဲ ခန့ျမှနျးလို့ မရဘူး။ အဲဒီတော့ NLD ပါမယျ၊ အခွားတိုငျးရငျးသားပါတီတှလေညျး ပါမယျ၊ သပိတျမမှောကျဘူးဆိုရငျတော့ နိုငျငံတကာက လကျခံလာမယ့ျသဘော ရှိပါတယျ။

မေး ။ ။ နောကျတခုက သူတို့ပွောထားတဲ့ ၂၀၂၃ သွဂုတျမှာလား မသိဘူး၊ ရှေးကောကျပှဲ လုပျမယျလို့ ပွောထားတာ အဲဒီအခြိနျမှာကော ဖွဈလာနိုငျစရာ ရှိပါသလား။ အဲဒီထကျတိုးပွီးတော့ လုပျအုံးမလား။

ဖွေ ။ ။ နစကဥက်ကဋ်ဌ ဗိုလျခြုပျမှူးကွီးမငျးအောငျလှိုငျ မနေ့ကပွောတဲ့ မိန့ျခှနျးမှာတော့ သူတို့ပေးထားတဲ့ ကတိအတိုငျး ရှေးကောကျပှဲ ကငြျးပပေးနိုငျဖို့ဆိုတာက ပွညျသူလူထုနဲ့ နိုငျငံတကာ အနအေထားပေါျမှာ မူတညျပါတယျလို့ သူက ပွောသှားတယျ။ အဓိပ်ပါယျကတော့ ဆူဆူပူပူတှေ အခုလိုဆကျပွီးတော့ လကျနကျကိုငျ ပဋိပက်ခတှေ ဆကျရှိနမေယျဆိုရငျတော့ လုပျမပေးနိုငျသေးဘူးဆိုတဲ့ အဓိပ်ပါယျပေါ့။

မေး ။ ။ အဲဒါပါပဲ။ ဒါပမေဲ့လဲ ပွညျသူလူထုဘကျကတော့ စဈတပျလုပျခဲ့တာ မမှနျလို့၊ သူတို့လုပျခဲ့တာကို လကျမခံနိုငျလို့ ဒီမိုကရစေီအရှိနျနဲ့ သှားနတောကို တမငျတကာ ဖကြျဆီးခဲ့လို့၊ အာဏာသိမျးခဲ့လို့ ဒီလိုလုပျရတာဆိုပွီး ဖွဈနတောဆိုတော့ သူတို့အတှကျ ဒါကိုအကွောငျးပွပွီး အခြိနျဆှဲစရာမြား ဖွဈလာမလားဆိုတာကို စိုးရိမျနတေဲ့လူတှေ အမြားကွီး။

ဖွေ ။ ။ မှနျပါတယျ။ အဲဒီတော့ အဲဒီအခြိနျမှာ လာမယ့ျ ၂၀၂၃ သွဂုတျလ အခွအေနမှော နိုငျငံရေးအခွအေနကေ အခုအတိုငျးပဲ ဘာမှပွောငျးလဲမှု မရှိဘူးဆိုရငျတော့ ပွညျသူလူထု အမြားစုကလဲ ပါဝငျမှာ မဟုတျဘူး။ နောကျပွီးတော့ အဲဒီလို မဲရုံတှမှောလဲ လုံခွုံစိတျခစြှာ မဲပေးနိုငျရဖို့ကလဲ၊ မဲပေးပိုငျခှင့ျ ရှိဖို့ကလဲ သံသယ ဖွဈစရာပေါ့။ သိပျပွီးတော့ လူတှကေ သှားပွီးတော့ ပေးကွမှာ မဟုတျဘူးလို့ ယူဆမိကွပါတယျ။

မေး ။ ။ တိုငျးရငျးသားလကျနကျကိုငျအငျအားစုတှေ EAO တှရေဲ့ အခုလောလောဆယျ လှုပျရှားမှုနဲ့ အဲဒီ EAO တှနေဲ့ ငွိမျးခမြျးရေး လုပျခငြျတယျ၊ သင့ျမွတျခငြျတယျဆိုတာကို စဈတပျဘကျကတော့ တခြိနျလုံး ပွောနတောကို တှေ့ရပါတယျ။ ဘယျလောကျမြား အလားအလာ ဖွဈလာနိုငျပါသလဲ။ အခုကတော့ EAO ထဲမှာ အပဈရပျအဖှဲ့တှနေဲ့တောငျ စဈရေးပဋိပက်ခ မွင့ျလာနတော ဖွဈပါတယျ။ KNU တို့နဲ့။ အဲဒီဘကျကို သုံးသပျကွည့ျပါအုံး။

ဖွေ ။ ။ လကျတှေ့ကကြြ ပွောရမယျဆိုရငျတော့ တိုငျးရငျးသားလကျနကျကိုငျ အဖှဲ့အစညျးတှကေ အခု ငွိမျးခမြျးရေးဆှေးနှေးပှဲတှမှော ဆှေးနှေးလိုကျကွတဲ့အခါ အဓိက လိုလားခကြျကတော့ အခွခေံဥပဒကေ သူတို့လိုလားတဲ့ ဖယျဒရယျပုံစံ မဖွဈလို့၊ အဲဒီအတှကျ နိုငျငံရေးအခှင့ျအရေးအရ လကျနကျဆှဲကိုငျ တိုကျပှဲဝငျနကွေတယျဆိုတော့ အဲဒါကို ရောကျဖို့အတှကျက အဓိက ကိုငျထားတာက တပျ ဖွဈနတေယျ။ တပျက ဖှဲ့စညျးပုံ အခွခေံဥပဒေ ပွငျဆငျဖို့ကိစ်စမှာလဲ၊ သူက ၂၅% ပါထားတော့ သူ မထောကျခံရငျ ဖှဲ့စညျးပုံအခွခေံဥပဒကေ ပွငျလို့မရဘူး။ တခါ ဒီဖှဲ့စညျးပုံအခွခေံဥပဒကွေီးကို စရေးခဲ့တာလဲ သူတို့ပဲ ဖွဈနတေယျ။ ပွောခငြျတာက ၂၀၀၈ ဖှဲ့စညျးပုံအခွခေံဥပဒကွေီးကို အတညျမပွုခငျကတညျးက ဒီပွူနာကို ငွိမျးခမြျးရေးနဲ့ ဆကျစပျပွီးတော့ ဖှဲ့စညျးပုံ အခွခေံဥပဒကေို ရေးခဲ့ရငျ၊ အခွအေနကေ တပျနဲ့ပဲ ဒီပွူနာက ဆုံးဖွတျပွီး ရသှားမယ့ျကိစ်စ။ အဲဒါကို ကနြောျတို့ ဒီဘကျကို ဆကျသယျလာတဲ့အခါကွတော့ ပွတျပွတျသားသား မလုပျနိုငျရငျတော့ အခု တိုငျးရငျးသားလကျနကျကိုငျတှေ အဖှဲ့အစညျးတှဘေကျက ဘယျလိုခံစားလာရသလဲဆိုရငျတော့ တပျနဲ့ကွီးပဲတော့ အဆငျမပွဘေူး။ ပွညျသူလူထု ထောကျခံတဲ့ အစိုးရပါမှ ဖွဈမယျဆိုတဲ့ဟာမြိုးပေါ့။ Legitimacy ရှိမယျ၊ ခိုငျမာမယျဆိုတာမြိုး။ ဆိုတော့ သူတို့ကလဲ တပျက အာဏာယူထားပွီးတော့၊ တပျက ပွငျပေးပါမယျ။ ခငျမြားတို့ အစညျးအဝေး ပွနျလာကွပါဆိုတာကို သူတို့က တကျတကျကွှကွှ မလာကွဘူးပေါ့။ ယုံကွညျမှု သိပျမရှိကွဘူးလို့ တှေ့ရပါတယျ။

မေး ။ ။ ကနြောျတို့ နိုငျငံရေးတှေ ပွောနကွေတော့ စီးပှားရေး သိပျအရေးကွီးပါတယျ။ အခုဆိုရငျ တိုငျးပွညျဟာ နိုငျငံတကာရဲ့ စီးပှားရေးပိတျစို့ဒဏျခတျမှုတှေ၊ တိုငျးပွညျတှငျးမှာ သှားရေးလာရေး၊ ကုနျစညျခြောမှေ့မှု၊ ကုနျထုတျလုပျရေးအမြိုးမြိုး - ရောဂါဘေးကွောင့ျလဲ ရှိမယျ၊ နိုငျငံရေးဘေးကွောင့ျလဲ ရှိမယျ၊ နယျစပျကုနျသှယျရေးတှေ ထိခိုကျနဈနာနတေယျဆိုတာတှေ ရှိတယျဆိုတော့ စီးပှားရေးကလဲ အတောျလေး ခြှတျခွုံကနြတေယျလို့ သိရပါတယျ။ ရှေးကောကျပှဲ လုပျနိုငျမယ့ျ အခငျးအကငြျးအထိ အဲဒီကိစ်စတှကေော ပွလေညျနိုငျမယ့ျ အလားအလာ ရှိပါ့မလား။ ဒီလိုပဲ ခြှတျခွုံကနြရေငျကော စဈကောငျစီက လုပျပေးမဲ့ ရှေးကောကျပှဲဆိုတာ တကယျ လုပျနိုငျပါ့မလား။ အဲဒါလဲ ထည့ျသှငျးစဉျးစားဖို့ လိုမယျ။

ဖွေ ။ ။ နိုငျငံရေးအဆငျမပွရေငျ စီးပှားရေးလညျး အဆငျမပွဘေူးပေါ့။ စီးပှားရေး အဆငျမပွရေငျ၊ နိုငျငံရေးမှာလညျး ထိခိုကျတာပေါ့။ အခုက ကနြောျတို့ နိုငျငံရေးအရ အဆငျမပွတေော့၊ နိုငျငံခွား ရငျးနှီးမွုပျနံှမှုတှေ၊ အလုပျပေးမယ့ျလူတှေ၊ အရငျးအနှီး သယျဆောငျလာမယ့ျလူတှေ အကုနျလုံးက ထှကျသှားမယ့ျလူက မြားနတေယျ။ အသဈဝငျလာမှာက နညျးနတေယျ။ အခွအေနကေတော့ ကွာလဆေိုးလပေေါ့။ ဒီအခွအေနကေို ထိနျးမထားနိုငျဘူး၊ ပွနျဝငျလာအောငျ၊ ထပျဝငျလာအောငျ မလုပျနိုငျဘူးဆိုရငျ စီးပှားရေးက ဆကျပွီးတော့ ဆိုးနမေယ့ျသဘော ရှိတာပေါ့။ နောကျ ထူးခွားခကြျတခုကတော့ တရုတျပွညျဘကျကလဲ ရငျးနှီးမွုပျနံှမှုတှကေ အရငျ နအဖလကျတုနျးကလို မဟုတျဘူး၊ တန့ျသှားတာပေါ့။ သူတို့ BRI စီမံကိနျးနဲ့ ဆကျနှှယျနတေဲ့ စီမံကိနျးတှေ ရငျးနှီးမွုပျနံှဖို့ လာလုပျဖို့လဲ ရပျတန့ျနတောတှကေို တှေ့ရတယျ။ ဒါတှကေလဲ နိုငျငံရေးကောငျးမှ နိုငျငံရေးအရ အခုနပွောသလို ခြောခြောမှေ့မှေ့၊ ပွညျသူလူထုက ကွညျကွညျဖွူဖွူ ရှိမှ၊ ရငျးနှီးမွုပျနံှမှုတှကေလဲ ဝငျလာရဲမှာလို့ ကနြောျကတော့ သုံးသပျပါတယျ။ ဒါပမေဲ့ ကနြောျ နညျးနညျးလေး အခုမြှောျလင့ျထားတာက ကမ်ဘောဒီးယားက ဟှနျဆနျက မွနျမာနိုငျငံကို သူက ပွနျပွီးတော့ သိမျးသှငျးပွီးတဲ့အခါကွတော့ အပြော့နညျးနဲ့ မွနျမာနိုငျငံ လာတဲ့အခါ ဒေါျအောငျဆနျးစုကွညျနဲ့ တှေ့ဖို့တှေ ဘာတှေ ကွိုးစားပွီးတော့ တဘကျတလမျးကနေ အပြော့နညျးနဲ့မြား အဆငျပွအေောငျ ဆောငျရှကျနိုငျမလားပေါ့။ အဲဒီလို ဆောငျရှကျနိုငျရငျ စကစကိုလညျး နားခနြိုငျလို့ရှိရငျတော့ ပွလေညျတဲ့ လမျးကွောငျးပေါျကို ရောကျလာနိုငျလိမ့ျမယျလို့ မြှောျလင့ျနမေိတယျ။

ဦးကြောျဇံသာ ။ ။ ဒါကလဲ Wishful Thinking ဖွဈပါစလေို့ ဆုတောငျးရငျ မြှောျလင့ျတာပေါ့။

ဖွေ ။ ။ အဲဒီလိုပဲ သဘောရောကျပါတယျ။