စစ်ကောင်စီအနေနဲ့ သတင်းသမားတွေကို ဖမ်းဆီးနှိပ်ကွပ်နေတာဟာ သတင်းသမားတွေက သူတို့ကိုဆန့်ကျင် တော်လှန်နေကြလို့ မဟုတ်ဘဲ၊ သူတို့စစ်ကောင်စီ ပြောသမျှကိုသာ လူတွေကြားစေသိစေချင်၊ လက်ခံစေချင်ပြီး သူတို့ပြောတာနဲ့ ကွဲလွဲတဲ့ ပြောဆိုတင်ပြမှုအားလုံးကို နှိပ်ကွပ်ချင်တာ ဖြစ်တယ်လို့ နယ်စည်းမခြား သတင်းထောက်များအဖွဲ့ (RSF) ရဲ့ အာရှပစိဖိတ် ညွှန်ကြားရေးမှူး Daniel Bustard (ဘူချာ့) က ဆိုပါတယ်။ Daniel Bastard နဲ့ ဦးကျော်ဇံသာ ဆွေးနွေးသုံးသပ်ထားပါတယ်။
မေး ။ ။ ကျနော် ဒီနေ့ဆက်သွယ်ရတာကတော့ မြန်မာစစ်ကောင်စီရဲ့ သတင်းသမားတွေပေါ် ကိုင်တွယ်မှု၊ တနည်းပြောရရင် မြန်မာစစ်ကောင်စီရဲ့ မီဒီယာပေါ် သဘောထားနဲ့ ပတ်သက်ပြီးတော့ ဆွေးနွေးချင်လို့ ဖြစ်ပါတယ်။ တလောတုန်းက မြန်မာစစ်ကောင်စီက သူတို့ဖမ်းဆီးထားတဲ့ အကျဉ်းသားတော်တော်များများကို လွတ်ငြိမ်းခွင့်ပေးပါတယ်။ အဲဒီထဲမှာ နိုင်ငံရေးသမားတွေပါသလို၊ သတင်းသမားတချို့လည်း ပါဝင်ခဲ့ပါတယ်။ ဒါပေမဲ့ အဲဒီသတင်းသမားတွေလွတ်ပြီး မကြာခင်မှာ နောက်ထပ်နှစ်ယောက်ကို ထပ်ဖမ်းပြန်တယ်။ ဆိုတော့ ဒါက သူတို့ရဲ့ မီဒီယာပေါ်ထားရှိတဲ့ သဘောထား အတော်နားလည်ရခက်တဲ့ အခြေအနေမျိုးလို့ ပြောရမလား။
ဖြေ ။ ။ ဒီလိုလွတ်ပေးလိုက်တာနဲ့ ကျနော်တို့ အလှည့်စားမခံရဖို့ သတိထားရပါမယ်။ လွတ်လာတဲ့ အကျဉ်းသားတွေထဲမှာ သတင်းသမား ခြောက်ယောက်ပါတာ မှန်ပါတယ်။ အခု ကျနော်ပြောနေတဲ့အချိန်မှာ သတင်းသမား ၆၂ ယောက် ထောင်ထဲမှာ ရှိနေပါသေးတယ်။ အခုလွတ်ပေးတဲ့ ခြောက်ယောက်ကို ဘာကြောင့်လွတ်ပေးတယ်ဆိုတာ စစ်ကောင်စီက အကြောင်းတစုံတရာ မပြပါဘူး။ ထောင်ထဲမှာ ကျန်နေသေးတဲ့ ၆၂ ယောက်ကိုရော ဘာကြောင့်ဖမ်းထားရတယ်ဆိုတာကို သူတို့အနေနဲ့ အကြောင်းပြစရာမရှိဘူး ဖြစ်ပါတယ်။ အကြောင်းမဲ့ ဖမ်းထားတယ်ဆိုတာ ပေါ်လွင်ပါတယ်။ အကျဉ်းသားတွေလွှတ်တဲ့ကိစ္စ သူတို့ကြေညာချက်ထဲမှာလည်း နိုင်ငံရေးအကျဉ်းသားတွေအပါအဝင်၊ အကျဉ်းသားအချို့ကို သက်ညှာသောအားဖြင့် လွှတ်ပေးတယ် ဘာညာပြောပါတယ်။ တကယ်တော့ ဒါဟာ မြန်မာပြည်သူတွေအပေါ် သူတို့ရဲ့ အကြမ်းဖက်ဖိနှိပ်မှုတွေကို ပုံမှန်အခြေအနေဖြစ်အောင် လုပ်ပြဖို့ ကြိုးပမ်းတာ ဖြစ်ပါတယ်။
မေး ။ ။ ဒါပေမဲ့ တချိန်တည်းမှာ နောက်ထပ်သတင်းသမား နှစ်ယောက်ကို ဖမ်းဆီးပြန်ပါတယ်။ ဆိုတော့ ဘာကြောင့်လဲ။ တကယ်တော့ ဘာကြောင့်လဲဆိုတာထက် သတင်းသမားတွေကို စစ်ကောင်စီက ဘာဖြစ်လို့ ကြောက်နေသလဲလို့ မေးရင်၊ ပိုပြီးမှန်မယ်ထင်ပါတယ်။
ဖြေ ။ ။ စစ်ကောင်စီက သူတို့ပြောစကား၊ သူတို့ narrative ကိုပဲ တင်စီးချင်လို့၊ ပြဌာန်းချင်လို့ ဖြစ်ပါတယ်။ သတင်းအချက်အလက်တွေကို သူတို့ပဲ ထိန်းချုပ်ထားမယ်။ သူတို့စစ်ဗိုလ်ချုပ်တွေက ပေးတဲ့သတင်းမဟုတ်ရင်၊ သူတို့မကြားချင်၊ မလိုလားကြပါဘူး။ ဒါကြောင့်လဲ သတင်းသမားတွေကို သူတို့အလုပ် လုပ်ခွင့်မပေးတာ ဖြစ်ပါတယ်။ ဒီအချက်ဟာ စစ်ကောင်စီက သူတို့နဲ့ နီးစပ်တယ်ဆိုတဲ့ သတင်းသမားနှစ်ယောက်ကို ဖမ်းဆီးလိုက်တာကိုကြည့်ရင် ရှင်းလင်းပေါ်လွင်နေပါတယ်။ ဒီနှစ်ယောက်ကို စစ်ကောင်စီက သူတို့သတင်းစာ ရှင်းလင်းပွဲကိုဖိတ်တယ်။ အဲဒီမှာ သူတို့က KNU နဲ့လုပ်တဲ့ ငြိမ်းချမ်းရေးဆွေးနွေးမှုနဲ့ ကုန်ဈေးနှုန်းတက်နေတဲ့ ကိစ္စရပ်တွေကို ရဲရဲဝံ့ဝံ့ မေးခဲ့ကြပါတယ်။ စစ်ကောင်စီက မေးစေချင်တဲ့ မေးခွန်းတချို့ကိုလည်း မေးခဲ့ပါတယ်။ ဒါနဲ့ပဲ သူတို့ကို ဖမ်းဆီးခဲ့တာ ဖြစ်ပါတယ်။ သူတို့ဟာ သတင်းစာရှင်းလင်းပွဲမှာ မေးခွန်းမေးရုံနဲ့ပဲ အဖမ်းခံရတာ ဖြစ်ပါတယ်။ NUG ကို လိုလားထောက်ခံသူတွေလည်း မဟုတ်ပါဘူး။ စစ်ကောင်စီကို ဆန့်ကျင်တဲ့ အကြမ်းဖက်အဖွဲ့ဆိုတဲ့ အုပ်စုတွေနဲ့လည်း မပတ်သက်ပါဘူး။ သတင်းစာရှင်းလင်းပွဲမှာ မေးခွန်းမေးတယ်ဆိုတာ ဘယ်အုပ်ချုပ်ရေးစနစ်ပဲ ကျင့်သုံးကျင့်သုံး သတင်းသမားတွေအလုပ်ပါ။ တရုတ်ပြည်မှာလည်း ဒီလိုပဲ မေးကြပါတယ်။ ဒါကြောင့် စစ်ကောင်စီက သူတို့ပေးတဲ့ ထိန်းချုပ်ထားတဲ့ သတင်းအချက်အလက်ကလွဲပြီး အခြားဘယ်သူမေးတာကိုမှ၊ ဘယ်လိုသတင်းမျိုးကိုမှ သည်းညီးမခံနိုင်ဘူးဆိုတာ၊ နှိပ်ကွပ်နေတာ ဖြစ်ပါတယ်။
မေး ။ ။ ဒါပေမဲ့ အခြားသူတွေကကော ယုံသလား။ အဲဒီလို သူတို့ပြောတဲ့ အချက်အလက်တွေကို။ ဒါကို သူတို့မစဉ်းစားဘူးလား မသိပါဘူး။ Social Media - လူမှု့ကွန်ရက်မီဒီယာတွေဖြစ်တဲ့ Facebook, Twitter တို့မှာလည်း လူတွေက သတင်းဖြစ်ရပ်တွေကို အမြဲတင်ပြနေကြတော့ လူတွေက အဲဒါတွေကို စောင့်ကြည့်ပြီး ဖတ်နေကြတယ်ဆိုတော့ သတင်းအချက်အလက် အမှန်ကို သူတို့က နိုင်ထက်စီးနင်းပိတ်ပင်ထားသည့်တိုင်အောင် စစ်ကောင်စီက သူတို့ အဲဒီလိုလုပ်လို့ ရမယ်လို့များ တကယ်ယုံကြည်နေကြသလား။
ဖြေ ။ ။ စစ်ကောင်စီနဲ့ နေပြည်တော်မှာရှိတဲ့ အာဏာပိုင်တွေကတော့ လွန်ခဲ့တဲ့ နှစ် (၃၀) ကလိုပဲ ထင်နေကြပါတယ်။ အဲဒီတုန်းကလဲ အာဏာရယူထားတဲ့ စစ်အစိုးရက သူတို့ပြောချင်တဲ့ သတင်းအချက်အလက်တွေကိုပဲ ပြောတယ်။ လူတွေက ယုံကြမှာပဲလို့ ထင်နေကြပါတယ်။ အခုတော့ ကမ္ဘာကြီးက ပြောင်းလဲခဲ့ပါပြီ။ စစ်ကောင်စီပြောတာကို လူတွေ မယုံကြည်ကြပါဘူး။ ဒါတွေက အလိမ်အညာတွေပဲဆိုတာကို လူတွေသိကြပါတယ်။ ဝါဒဖြန့်တယ်ဆိုတာကို သိပါတယ်။ ဒီမိုကရေစီအတွေ့အကြုံ ဆယ်နှစ်ရှိခဲ့ပြီးနောက် လူတွေ အများကြီးနိုးကြားလာသလို၊ လူမှုကွန်ရက်မီဒီယာတွေလည်း အများကြီးရှိနေပါပြီ။ ဒါ့အပြင် သတင်းအမှား၊ သတင်းအတုတွေကို တန်ပြန်ဖို့အတွက် အမှန်ကို စီစစ်တင်ပြနေတဲ့ အရပ်ဘက်အဖွဲ့အစည်းတွေလည်း အများအပြား ရှိနေပါတယ်။ သူတို့တွေလည်း မြန်မာပြည်သူတွေ သိနိုင်ဖို့ အချက်အလက်မှန် သတင်းတွေကို အမြဲတမ်းဖော်ထုတ်နေပါတယ်။
မေး ။ ။ တဆက်တည်းမှာပဲ စစ်ကောင်စီရဲ့ သတင်းစာရှင်းလင်းပွဲနဲ့ ပတ်သက်တဲ့ မေးခွန်းတခုလည်း ကျနော်မေးချင်ပါတယ်။ သူတို့ရှင်းလင်းပွဲမှာ စစ်ကောင်စီအလိုကျ မေးခွန်းတွေကို ထထမေးနေတဲ့ လူတချို့ကိုလည်း တွေ့ရပါတယ်။ တနည်းအားဖြင့် စစ်ကောင်စီ ပြောလာမယ့်စကားတွေအတွက် လမ်းခင်းပေးတယ်၊ လိုက်လျောညီထွေဖြစ်အောင် လုပ်ပေးတယ်။ အဲဒီလိုလူတွေ မေးခွန်းမေးနေတာကို တွေ့ရပါတယ်။ သူတို့ကိုတော့ လူတော်တော်များများက တော်တော်မျက်မုန်းကျိုးကြတယ်။ ဒီလူတွေကတော့ စစ်ကောင်စီရဲ့ ဒလန်စုတွေ၊ သတင်းသမား အစစ်အမှန် မဟုတ်ဘူးဆိုပြီး ရှုတ်ချကြတယ်။ အတုအယောင်တွေ ဖြစ်တယ်လို့ သတ်မှတ်ကြပါတယ်။ အဲဒီလူတွေကို Daniel တို့ RSF က ဘယ်လိုသတ်မှတ်ပါသလဲ။
ဖြေ ။ ။ အခုစစ်ကောင်စီလက်အောက် မြန်မာနိုင်ငံမှာ သတင်းသမားဖြစ်ဖို့၊ ဂျာနယ်လစ်ဖြစ်ဖို့ဆိုတာ အင်မတန်ခက်ခဲတယ်ဆိုတာ သိရပါတယ်။ စစ်ကောင်စီကို ဝေဖန်တဲ့ သတင်းသမားတွေအတွက် ပိုပြီးတော့ မှန်ပါတယ်။ ကျန်တဲ့သတင်းသမားတွေအဖို့လည်း သူတို့မေးသင့်တဲ့ မေးခွန်းကို မေးပိုင်ခွင့် မရှိပါဘူး။ ခင်များပြောတဲ့ လူတွေရဲ့ အပြစ်မဟုတ်ဘူးလို့ပဲ ကျနော်က ထင်ပါတယ်။ သူတို့ဟာ တကယ်တော့ စနစ်ရဲ့ သားကောင်တွေ Victims of the System ဖြစ်နေတာပါ။ ကျနော်က သူတို့ကို အသုံးမကျတဲ့ သတင်းသမားတွေ၊ စစ်ကောင်စီ ဝါဒဖြန့်တဲ့လူတွေလို့ မခေါ်ချင်ပါဘူး။ သူတို့အလုပ်ကို လုပ်နိုင်သလောက် လုပ်နေကြတဲ့လူတွေလိုပဲ ခေါ်ချင်ပါတယ်။ တကယ်ဆိုးဝါးတဲ့ လူတွေက စစ်ကောင်စီနဲ့ စစ်ဗိုလ်ချုပ်တွေသာ ဖြစ်ပါတယ်။ ဗိုလ်ချုပ်မှူးကြီးမင်းအောင်လှိုင်နဲ့ သူ့ရဲ့စစ်တပ်က တကယ့်ပြဿနာသမားစစ်စစ်တွေ Real Problematic People တွေ ဖြစ်ပါတယ်။ သူတို့လုပ်စရာရှိတာ လုပ်နိုင်သလောက် လုပ်နေတဲ့ ဂျာနယ်လစ်တွေပါ။ ဝါဒဖြန့်တယ်ဆိုတာလဲ စစ်အာဏာရှင်လက်အောက် လုပ်ရကိုင်ရတော့ ဒါမျိုးတွေလည်း ရှိနေအုံးမှာ ဖြစ်ပါတယ်။
မေး ။ ။ အခုလွှတ်လိုက်တဲ့ သတင်းသမားတွေထဲမှာ နိုင်ငံခြားသားသတင်းသမား ဂျပန်သတင်းသမား Toru Kubota လည်း ပါပါတယ်။ ဒါဟာ ဂျပန်အစိုးရရဲ့ ဖိအားကြောင့်၊ ဂျပန်အစိုးရ ဖိအားကိုကြောက်လို့ လွှတ်ပေးတယ်ဆိုပြီး လူတွေက ပြောကြပါတယ်။ ဟုတ်လည်းဟုတ်မှာပါ။ ဒါပေမဲ့ ကျန်တဲ့သတင်းထောက်တွေအတွက် နိုင်ငံတကာအသိုင်းအဝိုင်းက လက်ပိုက်ကြည့်နေကြသလား။ ဖိအားမပေးကြဘူးလား ဆိုတာလည်း စဉ်းစားစရာ ဖြစ်နေပါတယ်။ တနည်းအားဖြင့် မမျှတသလိုပဲပေ့ါ။ မြန်မာနိုင်ငံသား သတင်းထောက်တွေကြတော့ ထိထိရောက်ရောက် ပြောတာတွေ မရှိလို့လား။ သူတို့ကြတော့ လွတ်မလာဘူးဆိုတာလည်း ပြောကြပါတယ်။ အဲဒါကို ဘယ်လိုပြောလိုပါသလဲ။
ဖြေ ။ ။ ကျနော်တို့ နယ်စီးမခြား သတင်းထောက်များအနေနဲ့တော့ နိုင်ငံတကာအသိုင်းအဝိုင်းက မြန်မာနိုင်ငံမှာ ဖြစ်ပွားနေတဲ့ ကြောက်မက်ဖွယ်အခြေအနေကို ရပ်တန့်အောင် ပိုပြီးဖိအားပေးရမယ်လို့ ယူဆပါတယ်။ ဒီလိုဖိအားပေးဖို့ နည်းလမ်းတွေအမျိုးမျိုး ရှိပါတယ်။ မြန်မာစစ်ဗိုလ်ချုပ်တွေအပေါ် ဒဏ်ခတ်အရေးယူမှုတွေကို လုပ်ကြပါတယ်။ ဒါပေမဲ့ ဒါတွေက ပိုမိုထိရောက်စူးရှတဲ့ ဒဏ်ခတ်မှုမျိုးဖြစ်ဖို့ လိုအပ်နေပါတယ်။ နောက်တမျိုးကတော့ မြန်မာစစ်ကောင်စီနဲ့ စီးပွားရေးလုပ်နေတဲ့ နိုင်ငံခြားကုမ္ပဏီတွေပါ။ ဒီလိုလုပ်နေတဲ့အတွက် သူတို့ဟာလည်း မြန်မာပြည်မှာဖြစ်နေတဲ့ ကြောက်မက်ဖွယ် ရာဇဝတ်မှုတွေနဲ့ အာဏာရှင်စနစ်အတွက် တာဝန်မကင်းတဲ့ ပေါင်းဖက်တရားခံတွေ ဖြစ်နေတယ်ဆိုတာကိုလည်း သိထား၊ သဘောပေါက်ထားကြရမှာ ဖြစ်ပါတယ်။ ဒါကြောင့် နိုင်ငံတကာအသိုင်းအဝိုင်းတွေ၊ အစိုးရတွေနဲ့ ကုလတို့က တဘက်မှာ မြန်မာစစ်အရာရှိတွေကို အရေးယူတာ၊ တကယ်ထိထိရောက်ရောက် ရှိစေဖို့ လုပ်ဆောင်ပြီး၊ တခြားတဘက်မှာလဲ နိုင်ငံတကာစီးပွားရေး အသိုင်းအဝိုင်းတွေနဲ့ မြန်မာပြည်တွင်းက ရက်စက်နှိပ်ကွပ်မှုတွေနဲ့ ပတ်သက်နေတဲ့ ပေါင်းဖက်တရားခံတွေကိုလည်း ထိုက်သင့်သလို အရေးယူဆောင်ရွက်ကြဖို့ လိုအပ်ပါတယ်။
မေး ။ ။ မီဒီယာလွတ်လပ်ခွင့်နဲ့ ပတ်သက်ပြီး၊ မေးသင့်တယ်ထင်တဲ့ မေးခွန်းတခုကို စဉ်းစားမိလို့ မေးပါရစေ။ အဲဒါက ဘာလဲဆိုတော့ NLD အစိုးရလက်ထက်မှာ သတင်းလွတ်လပ်ခွင့် - အဲဒီတုန်းကလဲ သတင်းလွတ်လပ်ခွင့် အပြည့်အဝ မရခဲ့ဘူး။ သတင်းသမားတွေကို သိပ်ပြီးဦးစားမပေးဘူး။ သတင်းသမားတွေ ပစ်ပယ်ထားတယ်။ ချုပ်ချယ်မှုရှိတယ်လို့ ဝေဖန်ခံခဲ့ရပါတယ်။ ဆိုတော့ အခုခေတ်နဲ့ နှိုင်းယှဉ်မယ်ဆိုရင်တော့ သိသိသာသာ ကွာခြားနေတာပေါ့။ သို့ပေမဲ့လဲ ဒီမှာ ကျနော် စဉ်းစားမိတာက မီဒီယာလွတ်လပ်ခွင့်ဆိုတာ အစိုးရစနစ် ဘယ်လိုတွေပြောင်းပြောင်း လူမှု့အဖွဲ့အစည်းတခုလုံးနဲ့ ပတ်သက်နေသလား။ နိုင်ငံအလိုက်များ ဒီမိုကရေစီဖြစ်ဖြစ်၊ ဘာဖြစ်ဖြစ် ကွာဟမှုတွေ ရှိနေသလားဆိုတာကို ကျနော် စဉ်းစားမိတာ ဖြစ်ပါတယ်။ အဲဒါကို နှိုင်းယှဉ်ပြီးတော့ ရှင်းပြပေးပါ။
ဖြေ ။ ။ သတင်းမီဒီယာ လွတ်လပ်ခွင့်နဲ့ ပတ်သက်ရင် မြန်မာနိုင်ငံနဲ့ အခြားနိုင်ငံတွေကြားမှာ ကွဲလွဲမှုတော့ မရှိပါဘူး။ မြန်မာနိုင်ငံဟာ ဒီမိုကရေစီကို မျှော်လင့်လိုလားနေတဲ့ ပြည်သူတွေရဲ့ တိုင်းပြည်တပြည်ပါ။ တချို့အာဏာရှိသူတွေကတော့ ဒီမိုကရေစီကို မပေးချင်ကြပါဘူး။ နောက်အချက် နှစ်ခုကို ကျနော်ပြောပါမယ်။ စစ်တပ်အာဏာသိမ်းတဲ့ ၂၀၂၁ ဖေဖေါ်ဝါရီမတိုင်မီက မြန်မာနိုင်ငံမှာ အကျဉ်းကျနေတဲ့ သတင်းထောက်နှစ်ယောက် ရှိပါတယ်။ အခုအာဏာသိမ်းပြီး နှစ်နှစ်အကြာမှာ အကျဉ်းကျသတင်းသမား ၆၂ ယောက် ရှိပါတယ်။ အဆသုံးဆယ် ပိုများလာပါတယ်။ သိပ်ကွာပါတယ်။ ဒါပေမဲ့ ၂၀၁၁ နဲ့ အာဏာပြန်မသိမ်းခင် ၂၀၂၁ ကြားမှာလည်း Press Freedom သတင်းလွတ်လပ်ခွင့်ဟာ မြန်မာနိုင်ငံမှာ အတော်ပြဿနာ ရှိခဲ့ပါတယ်။ ရခိုင်ပြည်နယ်က လူအစုအလိုက်အပြုံလိုက် သတ်ဖြတ်မှုကို စုံစမ်းခဲ့တဲ့ ရိုက်တာသတင်းသမားနှစ်ယောက် အကျဉ်းကျခံခဲ့ရပါတယ်။ ပြစ်ဒဏ်ကျခံပြီး၊ လွတ်ငြိမ်းခွင့်မရဘဲ ထောင်ထဲမှာ ၇ နှစ် နေခဲ့ရပါတယ်။ ဒါဟာ သူတို့အလုပ်ကိုလုပ်လို့ ခံရတာပါ။ အဲဒီအတွက် မြန်မာနိုင်ငံ ဒီမိုကရေစီအစိုးရက ပြစ်ဒဏ်ချခဲ့တာပါ။ အခုအခါမှာ NUG အနေနဲ့ သတင်းလွတ်လပ်ခွင့်ပေးဖို့ ဆန္ဒရှိကြောင်း ဘယ်အခြေအနေမှာပဲဖြစ်ဖြစ် ကမ္ဘာကိုပြသဖို့ ကျနော် RSF က တောင်းဆိုပါတယ်။ မြန်မာနိုင်ငံအနာဂတ်မှာ ပိုမိုကောင်းမွန်တဲ့ သတင်းလွတ်လပ်ခွင့်တွေ ထွန်းကားဖို့ ကျနော်တို့ မျှော်လင့်ချင်ပါတယ်။ တနေ့မှာ စစ်ကောင်စီ ပြုတ်ကျမယ်လို့လည်း ကျနော်တို့ မျှော်လင့်ထားပါတယ်။
မေး ။ ။ ကျနော်လည်း အဲဒီကိစ္စကို နောက်ဆုံးမေးခွန်းအနေနဲ့ မေးချင်တာ ဖြစ်ပါတယ်။ မြန်မာနိုင်ငံ သတင်းလွတ်လပ်ခွင့် အပြည့်အဝထွန်းကားလာမယ့် အနာဂတ် ဘယ်တော့များ ဖြစ်နိုင်မလဲဆိုတာကို Daniel အာရှပစိဖိတ်ဒေသတခုလုံးရဲ့ သတင်းလောကို စောင့်ကြည့်နေတဲ့ ပုဂ္ဂိုလ်တယောက်အနေနဲ့ ခန့်မှန်းပေးဖို့ပါ။
ဖြေ ။ ။ လောလောဆယ်မှာတော့ မြန်မာနိုင်ငံရဲ့ သတင်းလွတ်လပ်ခွင့် အဆင့်အတန်းဟာ ကမ္ဘာ့နိုင်ငံ ၁၈၀ အနက်မှာ ၁၇၆ အဆင့်မှာ ရှိနေပါတယ်။ ကျနော်တို့ RSF ရဲ့ Press Freedom Index အညွန်းကိန်းအရ ပြောရတာပါ။ ကမ္ဘာပေါ်မှာ မြန်မာနိုင်ငံထက် လွတ်လပ်ခွင့်ကင်းမဲ့တဲ့နိုင်ငံ မရှိသလောက်ပဲလို့ ဆိုရမှာပါ။ မြောက်ကိုရီးယားအဆင့်လောက် ရှိနေပါတယ်။ မြန်မာနိုင်ငံမှာ အစိုးရမပြောင်းလဲသမျှ သတင်းလွတ်လပ်ခွင့် မရှိနိုင်ပါဘူး။ ဆိုတော့ ကျနော်တို့အနေနဲ့ စစ်ကောင်စီ ပြုတ်ကျဖို့၊ ဒါမှမဟုတ် စစ်ကောင်စီက တနည်းနည်းနဲ့ အာဏာစွန့်လွှတ်ဖို့ကိုပဲ မျှော်လင့်ရမှာပါ။ ဒါမှလဲ သတင်းလွတ်လပ်ခွင့် ထွန်းကားတဲ့ မြန်မာနိုင်ငံ ဖြစ်လာမှာပါ။
==== Unicode ===
စဈကောငျစီအနနေဲ့ သတငျးသမားတှကေို ဖမျးဆီးနှိပျကှပျနတောဟာ သတငျးသမားတှကေ သူတို့ကိုဆန့ျကငြျ တောျလှနျနကွေလို့ မဟုတျဘဲ၊ သူတို့စဈကောငျစီ ပွောသမြှကိုသာ လူတှကွေားစသေိစခေငြျ၊ လကျခံစခေငြျပွီး သူတို့ပွောတာနဲ့ ကှဲလှဲတဲ့ ပွောဆိုတငျပွမှုအားလုံးကို နှိပျကှပျခငြျတာ ဖွဈတယျလို့ နယျစညျးမခွား သတငျးထောကျမြားအဖှဲ့ (RSF) ရဲ့ အာရှပစိဖိတျ ညှှနျကွားရေးမှူး Daniel Bustard (ဘူခြာ့) က ဆိုပါတယျ။ Daniel Bustard နဲ့ ဦးကြောျဇံသာ ဆှေးနှေးသုံးသပျထားပါတယျ။
မေး ။ ။ ကနြောျ ဒီနေ့ဆကျသှယျရတာကတော့ မွနျမာစဈကောငျစီရဲ့ သတငျးသမားတှပေေါျ ကိုငျတှယျမှု၊ တနညျးပွောရရငျ မွနျမာစဈကောငျစီရဲ့ မီဒီယာပေါျ သဘောထားနဲ့ ပတျသကျပွီးတော့ ဆှေးနှေးခငြျလို့ ဖွဈပါတယျ။ တလောတုနျးက မွနျမာစဈကောငျစီက သူတို့ဖမျးဆီးထားတဲ့ အကဉြျးသားတောျတောျမြားမြားကို လှတျငွိမျးခှင့ျပေးပါတယျ။ အဲဒီထဲမှာ နိုငျငံရေးသမားတှပေါသလို၊ သတငျးသမားတခြို့လညျး ပါဝငျခဲ့ပါတယျ။ ဒါပမေဲ့ အဲဒီသတငျးသမားတှလှေတျပွီး မကွာခငျမှာ နောကျထပျနှဈယောကျကို ထပျဖမျးပွနျတယျ။ ဆိုတော့ ဒါက သူတို့ရဲ့ မီဒီယာပေါျထားရှိတဲ့ သဘောထား အတောျနားလညျရခကျတဲ့ အခွအေနမြေိုးလို့ ပွောရမလား။
ဖွေ ။ ။ ဒီလိုလှတျပေးလိုကျတာနဲ့ ကနြောျတို့ အလှည့ျစားမခံရဖို့ သတိထားရပါမယျ။ လှတျလာတဲ့ အကဉြျးသားတှထေဲမှာ သတငျးသမား ခွောကျယောကျပါတာ မှနျပါတယျ။ အခု ကနြောျပွောနတေဲ့အခြိနျမှာ သတငျးသမား ၆၂ ယောကျ ထောငျထဲမှာ ရှိနပေါသေးတယျ။ အခုလှတျပေးတဲ့ ခွောကျယောကျကို ဘာကွောင့ျလှတျပေးတယျဆိုတာ စဈကောငျစီက အကွောငျးတစုံတရာ မပွပါဘူး။ ထောငျထဲမှာ ကနြျနသေေးတဲ့ ၆၂ ယောကျကိုရော ဘာကွောင့ျဖမျးထားရတယျဆိုတာကို သူတို့အနနေဲ့ အကွောငျးပွစရာမရှိဘူး ဖွဈပါတယျ။ အကွောငျးမဲ့ ဖမျးထားတယျဆိုတာ ပေါျလှငျပါတယျ။ အကဉြျးသားတှလှေှတျတဲ့ကိစ်စ သူတို့ကွညောခကြျထဲမှာလညျး နိုငျငံရေးအကဉြျးသားတှအေပါအဝငျ၊ အကဉြျးသားအခြို့ကို သကျညှာသောအားဖွင့ျ လှှတျပေးတယျ ဘာညာပွောပါတယျ။ တကယျတော့ ဒါဟာ မွနျမာပွညျသူတှအေပေါျ သူတို့ရဲ့ အကွမျးဖကျဖိနှိပျမှုတှကေို ပုံမှနျအခွအေနဖွေဈအောငျ လုပျပွဖို့ ကွိုးပမျးတာ ဖွဈပါတယျ။
မေး ။ ။ ဒါပမေဲ့ တခြိနျတညျးမှာ နောကျထပျသတငျးသမား နှဈယောကျကို ဖမျးဆီးပွနျပါတယျ။ ဆိုတော့ ဘာကွောင့ျလဲ။ တကယျတော့ ဘာကွောင့ျလဲဆိုတာထကျ သတငျးသမားတှကေို စဈကောငျစီက ဘာဖွဈလို့ ကွောကျနသေလဲလို့ မေးရငျ၊ ပိုပွီးမှနျမယျထငျပါတယျ။
ဖွေ ။ ။ စဈကောငျစီက သူတို့ပွောစကား၊ သူတို့ narrative ကိုပဲ တငျစီးခငြျလို့၊ ပွဌာနျးခငြျလို့ ဖွဈပါတယျ။ သတငျးအခကြျအလကျတှကေို သူတို့ပဲ ထိနျးခြုပျထားမယျ။ သူတို့စဈဗိုလျခြုပျတှကေ ပေးတဲ့သတငျးမဟုတျရငျ၊ သူတို့မကွားခငြျ၊ မလိုလားကွပါဘူး။ ဒါကွောင့ျလဲ သတငျးသမားတှကေို သူတို့အလုပျ လုပျခှင့ျမပေးတာ ဖွဈပါတယျ။ ဒီအခကြျဟာ စဈကောငျစီက သူတို့နဲ့ နီးစပျတယျဆိုတဲ့ သတငျးသမားနှဈယောကျကို ဖမျးဆီးလိုကျတာကိုကွည့ျရငျ ရှငျးလငျးပေါျလှငျနပေါတယျ။ ဒီနှဈယောကျကို စဈကောငျစီက သူတို့သတငျးစာ ရှငျးလငျးပှဲကိုဖိတျတယျ။ အဲဒီမှာ သူတို့က KNU နဲ့လုပျတဲ့ ငွိမျးခမြျးရေးဆှေးနှေးမှုနဲ့ ကုနျဈေးနှုနျးတကျနတေဲ့ ကိစ်စရပျတှကေို ရဲရဲဝံ့ဝံ့ မေးခဲ့ကွပါတယျ။ စဈကောငျစီက မေးစခေငြျတဲ့ မေးခှနျးတခြို့ကိုလညျး မေးခဲ့ပါတယျ။ ဒါနဲ့ပဲ သူတို့ကို ဖမျးဆီးခဲ့တာ ဖွဈပါတယျ။ သူတို့ဟာ သတငျးစာရှငျးလငျးပှဲမှာ မေးခှနျးမေးရုံနဲ့ပဲ အဖမျးခံရတာ ဖွဈပါတယျ။ NUG ကို လိုလားထောကျခံသူတှလေညျး မဟုတျပါဘူး။ စဈကောငျစီကို ဆန့ျကငြျတဲ့ အကွမျးဖကျအဖှဲ့ဆိုတဲ့ အုပျစုတှနေဲ့လညျး မပတျသကျပါဘူး။ သတငျးစာရှငျးလငျးပှဲမှာ မေးခှနျးမေးတယျဆိုတာ ဘယျအုပျခြုပျရေးစနဈပဲ ကငြ့ျသုံးကငြ့ျသုံး သတငျးသမားတှအေလုပျပါ။ တရုတျပွညျမှာလညျး ဒီလိုပဲ မေးကွပါတယျ။ ဒါကွောင့ျ စဈကောငျစီက သူတို့ပေးတဲ့ ထိနျးခြုပျထားတဲ့ သတငျးအခကြျအလကျကလှဲပွီး အခွားဘယျသူမေးတာကိုမှ၊ ဘယျလိုသတငျးမြိုးကိုမှ သညျးညီးမခံနိုငျဘူးဆိုတာ၊ နှိပျကှပျနတော ဖွဈပါတယျ။
မေး ။ ။ ဒါပမေဲ့ အခွားသူတှကေကော ယုံသလား။ အဲဒီလို သူတို့ပွောတဲ့ အခကြျအလကျတှကေို။ ဒါကို သူတို့မစဉျးစားဘူးလား မသိပါဘူး။ Social Media - လူမှု့ကှနျရကျမီဒီယာတှဖွေဈတဲ့ Facebook, Twitter တို့မှာလညျး လူတှကေ သတငျးဖွဈရပျတှကေို အမွဲတငျပွနကွေတော့ လူတှကေ အဲဒါတှကေို စောင့ျကွည့ျပွီး ဖတျနကွေတယျဆိုတော့ သတငျးအခကြျအလကျ အမှနျကို သူတို့က နိုငျထကျစီးနငျးပိတျပငျထားသည့ျတိုငျအောငျ စဈကောငျစီက သူတို့ အဲဒီလိုလုပျလို့ ရမယျလို့မြား တကယျယုံကွညျနကွေသလား။
ဖွေ ။ ။ စဈကောငျစီနဲ့ နပွေညျတောျမှာရှိတဲ့ အာဏာပိုငျတှကေတော့ လှနျခဲ့တဲ့ နှဈ (၃၀) ကလိုပဲ ထငျနကွေပါတယျ။ အဲဒီတုနျးကလဲ အာဏာရယူထားတဲ့ စဈအစိုးရက သူတို့ပွောခငြျတဲ့ သတငျးအခကြျအလကျတှကေိုပဲ ပွောတယျ။ လူတှကေ ယုံကွမှာပဲလို့ ထငျနကွေပါတယျ။ အခုတော့ ကမ်ဘာကွီးက ပွောငျးလဲခဲ့ပါပွီ။ စဈကောငျစီပွောတာကို လူတှေ မယုံကွညျကွပါဘူး။ ဒါတှကေ အလိမျအညာတှပေဲဆိုတာကို လူတှသေိကွပါတယျ။ ဝါဒဖွန့ျတယျဆိုတာကို သိပါတယျ။ ဒီမိုကရစေီအတှေ့အကွုံ ဆယျနှဈရှိခဲ့ပွီးနောကျ လူတှေ အမြားကွီးနိုးကွားလာသလို၊ လူမှုကှနျရကျမီဒီယာတှလေညျး အမြားကွီးရှိနပေါပွီ။ ဒါ့အပွငျ သတငျးအမှား၊ သတငျးအတုတှကေို တနျပွနျဖို့အတှကျ အမှနျကို စီစဈတငျပွနတေဲ့ အရပျဘကျအဖှဲ့အစညျးတှလေညျး အမြားအပွား ရှိနပေါတယျ။ သူတို့တှလေညျး မွနျမာပွညျသူတှေ သိနိုငျဖို့ အခကြျအလကျမှနျ သတငျးတှကေို အမွဲတမျးဖောျထုတျနပေါတယျ။
မေး ။ ။ တဆကျတညျးမှာပဲ စဈကောငျစီရဲ့ သတငျးစာရှငျးလငျးပှဲနဲ့ ပတျသကျတဲ့ မေးခှနျးတခုလညျး ကနြောျမေးခငြျပါတယျ။ သူတို့ရှငျးလငျးပှဲမှာ စဈကောငျစီအလိုကြ မေးခှနျးတှကေို ထထမေးနတေဲ့ လူတခြို့ကိုလညျး တှေ့ရပါတယျ။ တနညျးအားဖွင့ျ စဈကောငျစီ ပွောလာမယ့ျစကားတှအေတှကျ လမျးခငျးပေးတယျ၊ လိုကျလြောညီထှဖွေဈအောငျ လုပျပေးတယျ။ အဲဒီလိုလူတှေ မေးခှနျးမေးနတောကို တှေ့ရပါတယျ။ သူတို့ကိုတော့ လူတောျတောျမြားမြားက တောျတောျမကြျမုနျးကြိုးကွတယျ။ ဒီလူတှကေတော့ စဈကောငျစီရဲ့ ဒလနျစုတှေ၊ သတငျးသမား အစဈအမှနျ မဟုတျဘူးဆိုပွီး ရှုတျခကြွတယျ။ အတုအယောငျတှေ ဖွဈတယျလို့ သတျမှတျကွပါတယျ။ အဲဒီလူတှကေို Daniel တို့ RSF က ဘယျလိုသတျမှတျပါသလဲ။
ဖွေ ။ ။ အခုစဈကောငျစီလကျအောကျ မွနျမာနိုငျငံမှာ သတငျးသမားဖွဈဖို့၊ ဂြာနယျလဈဖွဈဖို့ဆိုတာ အငျမတနျခကျခဲတယျဆိုတာ သိရပါတယျ။ စဈကောငျစီကို ဝဖေနျတဲ့ သတငျးသမားတှအေတှကျ ပိုပွီးတော့ မှနျပါတယျ။ ကနြျတဲ့သတငျးသမားတှအေဖို့လညျး သူတို့မေးသင့ျတဲ့ မေးခှနျးကို မေးပိုငျခှင့ျ မရှိပါဘူး။ ခငျမြားပွောတဲ့ လူတှရေဲ့ အပွဈမဟုတျဘူးလို့ပဲ ကနြောျက ထငျပါတယျ။ သူတို့ဟာ တကယျတော့ စနဈရဲ့ သားကောငျတှေ Victims of the System ဖွဈနတောပါ။ ကနြောျက သူတို့ကို အသုံးမကတြဲ့ သတငျးသမားတှေ၊ စဈကောငျစီ ဝါဒဖွန့ျတဲ့လူတှလေို့ မခေါျခငြျပါဘူး။ သူတို့အလုပျကို လုပျနိုငျသလောကျ လုပျနကွေတဲ့လူတှလေိုပဲ ခေါျခငြျပါတယျ။ တကယျဆိုးဝါးတဲ့ လူတှကေ စဈကောငျစီနဲ့ စဈဗိုလျခြုပျတှသော ဖွဈပါတယျ။ ဗိုလျခြုပျမှူးကွီးမငျးအောငျလှိုငျနဲ့ သူ့ရဲ့စဈတပျက တကယ့ျပွူနာသမားစဈစဈတှေ Real Problematic People တှေ ဖွဈပါတယျ။ သူတို့လုပျစရာရှိတာ လုပျနိုငျသလောကျ လုပျနတေဲ့ ဂြာနယျလဈတှပေါ။ ဝါဒဖွန့ျတယျဆိုတာလဲ စဈအာဏာရှငျလကျအောကျ လုပျရကိုငျရတော့ ဒါမြိုးတှလေညျး ရှိနအေုံးမှာ ဖွဈပါတယျ။
မေး ။ ။ အခုလှှတျလိုကျတဲ့ သတငျးသမားတှထေဲမှာ နိုငျငံခွားသားသတငျးသမား ဂပြနျသတငျးသမား Toru Kubota လညျး ပါပါတယျ။ ဒါဟာ ဂပြနျအစိုးရရဲ့ ဖိအားကွောင့ျ၊ ဂပြနျအစိုးရ ဖိအားကိုကွောကျလို့ လှှတျပေးတယျဆိုပွီး လူတှကေ ပွောကွပါတယျ။ ဟုတျလညျးဟုတျမှာပါ။ ဒါပမေဲ့ ကနြျတဲ့သတငျးထောကျတှအေတှကျ နိုငျငံတကာအသိုငျးအဝိုငျးက လကျပိုကျကွည့ျနကွေသလား။ ဖိအားမပေးကွဘူးလား ဆိုတာလညျး စဉျးစားစရာ ဖွဈနပေါတယျ။ တနညျးအားဖွင့ျ မမြှတသလိုပဲပေ့ါ။ မွနျမာနိုငျငံသား သတငျးထောကျတှကွေတော့ ထိထိရောကျရောကျ ပွောတာတှေ မရှိလို့လား။ သူတို့ကွတော့ လှတျမလာဘူးဆိုတာလညျး ပွောကွပါတယျ။ အဲဒါကို ဘယျလိုပွောလိုပါသလဲ။
ဖွေ ။ ။ ကနြောျတို့ နယျစီးမခွား သတငျးထောကျမြားအနနေဲ့တော့ နိုငျငံတကာအသိုငျးအဝိုငျးက မွနျမာနိုငျငံမှာ ဖွဈပှားနတေဲ့ ကွောကျမကျဖှယျအခွအေနကေို ရပျတန့ျအောငျ ပိုပွီးဖိအားပေးရမယျလို့ ယူဆပါတယျ။ ဒီလိုဖိအားပေးဖို့ နညျးလမျးတှအေမြိုးမြိုး ရှိပါတယျ။ မွနျမာစဈဗိုလျခြုပျတှအေပေါျ ဒဏျခတျအရေးယူမှုတှကေို လုပျကွပါတယျ။ ဒါပမေဲ့ ဒါတှကေ ပိုမိုထိရောကျစူးရှတဲ့ ဒဏျခတျမှုမြိုးဖွဈဖို့ လိုအပျနပေါတယျ။ နောကျတမြိုးကတော့ မွနျမာစဈကောငျစီနဲ့ စီးပှားရေးလုပျနတေဲ့ နိုငျငံခွားကုမ်ပဏီတှပေါ။ ဒီလိုလုပျနတေဲ့အတှကျ သူတို့ဟာလညျး မွနျမာပွညျမှာဖွဈနတေဲ့ ကွောကျမကျဖှယျ ရာဇဝတျမှုတှနေဲ့ အာဏာရှငျစနဈအတှကျ တာဝနျမကငျးတဲ့ ပေါငျးဖကျတရားခံတှေ ဖွဈနတေယျဆိုတာကိုလညျး သိထား၊ သဘောပေါကျထားကွရမှာ ဖွဈပါတယျ။ ဒါကွောင့ျ နိုငျငံတကာအသိုငျးအဝိုငျးတှေ၊ အစိုးရတှနေဲ့ ကုလတို့က တဘကျမှာ မွနျမာစဈအရာရှိတှကေို အရေးယူတာ၊ တကယျထိထိရောကျရောကျ ရှိစဖေို့ လုပျဆောငျပွီး၊ တခွားတဘကျမှာလဲ နိုငျငံတကာစီးပှားရေး အသိုငျးအဝိုငျးတှနေဲ့ မွနျမာပွညျတှငျးက ရကျစကျနှိပျကှပျမှုတှနေဲ့ ပတျသကျနတေဲ့ ပေါငျးဖကျတရားခံတှကေိုလညျး ထိုကျသင့ျသလို အရေးယူဆောငျရှကျကွဖို့ လိုအပျပါတယျ။
မေး ။ ။ မီဒီယာလှတျလပျခှင့ျနဲ့ ပတျသကျပွီး၊ မေးသင့ျတယျထငျတဲ့ မေးခှနျးတခုကို စဉျးစားမိလို့ မေးပါရစေ။ အဲဒါက ဘာလဲဆိုတော့ NLD အစိုးရလကျထကျမှာ သတငျးလှတျလပျခှင့ျ - အဲဒီတုနျးကလဲ သတငျးလှတျလပျခှင့ျ အပွည့ျအဝ မရခဲ့ဘူး။ သတငျးသမားတှကေို သိပျပွီးဦးစားမပေးဘူး။ သတငျးသမားတှေ ပဈပယျထားတယျ။ ခြုပျခယြျမှုရှိတယျလို့ ဝဖေနျခံခဲ့ရပါတယျ။ ဆိုတော့ အခုခတျေနဲ့ နှိုငျးယှဉျမယျဆိုရငျတော့ သိသိသာသာ ကှာခွားနတောပေါ့။ သို့ပမေဲ့လဲ ဒီမှာ ကနြောျ စဉျးစားမိတာက မီဒီယာလှတျလပျခှင့ျဆိုတာ အစိုးရစနဈ ဘယျလိုတှပွေောငျးပွောငျး လူမှု့အဖှဲ့အစညျးတခုလုံးနဲ့ ပတျသကျနသေလား။ နိုငျငံအလိုကျမြား ဒီမိုကရစေီဖွဈဖွဈ၊ ဘာဖွဈဖွဈ ကှာဟမှုတှေ ရှိနသေလားဆိုတာကို ကနြောျ စဉျးစားမိတာ ဖွဈပါတယျ။ အဲဒါကို နှိုငျးယှဉျပွီးတော့ ရှငျးပွပေးပါ။
ဖွေ ။ ။ သတငျးမီဒီယာ လှတျလပျခှင့ျနဲ့ ပတျသကျရငျ မွနျမာနိုငျငံနဲ့ အခွားနိုငျငံတှကွေားမှာ ကှဲလှဲမှုတော့ မရှိပါဘူး။ မွနျမာနိုငျငံဟာ ဒီမိုကရစေီကို မြှောျလင့ျလိုလားနတေဲ့ ပွညျသူတှရေဲ့ တိုငျးပွညျတပွညျပါ။ တခြို့အာဏာရှိသူတှကေတော့ ဒီမိုကရစေီကို မပေးခငြျကွပါဘူး။ နောကျအခကြျ နှဈခုကို ကနြောျပွောပါမယျ။ စဈတပျအာဏာသိမျးတဲ့ ၂၀၂၁ ဖဖေေါျဝါရီမတိုငျမီက မွနျမာနိုငျငံမှာ အကဉြျးကနြတေဲ့ သတငျးထောကျနှဈယောကျ ရှိပါတယျ။ အခုအာဏာသိမျးပွီး နှဈနှဈအကွာမှာ အကဉြျးကသြတငျးသမား ၆၂ ယောကျ ရှိပါတယျ။ အဆသုံးဆယျ ပိုမြားလာပါတယျ။ သိပျကှာပါတယျ။ ဒါပမေဲ့ ၂၀၁၁ နဲ့ အာဏာပွနျမသိမျးခငျ ၂၀၂၁ ကွားမှာလညျး Press Freedom သတငျးလှတျလပျခှင့ျဟာ မွနျမာနိုငျငံမှာ အတောျပွူနာ ရှိခဲ့ပါတယျ။ ရခိုငျပွညျနယျက လူအစုအလိုကျအပွုံလိုကျ သတျဖွတျမှုကို စုံစမျးခဲ့တဲ့ ရိုကျတာသတငျးသမားနှဈယောကျ အကဉြျးကခြံခဲ့ရပါတယျ။ ပွဈဒဏျကခြံပွီး၊ လှတျငွိမျးခှင့ျမရဘဲ ထောငျထဲမှာ ၇ နှဈ နခေဲ့ရပါတယျ။ ဒါဟာ သူတို့အလုပျကိုလုပျလို့ ခံရတာပါ။ အဲဒီအတှကျ မွနျမာနိုငျငံ ဒီမိုကရစေီအစိုးရက ပွဈဒဏျခခြဲ့တာပါ။ အခုအခါမှာ NUG အနနေဲ့ သတငျးလှတျလပျခှင့ျပေးဖို့ ဆန်ဒရှိကွောငျး ဘယျအခွအေနမှောပဲဖွဈဖွဈ ကမ်ဘာကိုပွသဖို့ ကနြောျ RSF က တောငျးဆိုပါတယျ။ မွနျမာနိုငျငံအနာဂတျမှာ ပိုမိုကောငျးမှနျတဲ့ သတငျးလှတျလပျခှင့ျတှေ ထှနျးကားဖို့ ကနြောျတို့ မြှောျလင့ျခငြျပါတယျ။ တနေ့မှာ စဈကောငျစီ ပွုတျကမြယျလို့လညျး ကနြောျတို့ မြှောျလင့ျထားပါတယျ။
မေး ။ ။ ကနြောျလညျး အဲဒီကိစ်စကို နောကျဆုံးမေးခှနျးအနနေဲ့ မေးခငြျတာ ဖွဈပါတယျ။ မွနျမာနိုငျငံ သတငျးလှတျလပျခှင့ျ အပွည့ျအဝထှနျးကားလာမယ့ျ အနာဂတျ ဘယျတော့မြား ဖွဈနိုငျမလဲဆိုတာကို Daniel အာရှပစိဖိတျဒသေတခုလုံးရဲ့ သတငျးလောကို စောင့ျကွည့ျနတေဲ့ ပုဂ်ဂိုလျတယောကျအနနေဲ့ ခန့ျမှနျးပေးဖို့ပါ။
ဖွေ ။ ။ လောလောဆယျမှာတော့ မွနျမာနိုငျငံရဲ့ သတငျးလှတျလပျခှင့ျ အဆင့ျအတနျးဟာ ကမ်ဘာ့နိုငျငံ ၁၈၀ အနကျမှာ ၁၇၆ အဆင့ျမှာ ရှိနပေါတယျ။ ကနြောျတို့ RSF ရဲ့ Press Freedom Index အညှနျးကိနျးအရ ပွောရတာပါ။ ကမ်ဘာပေါျမှာ မွနျမာနိုငျငံထကျ လှတျလပျခှင့ျကငျးမဲ့တဲ့နိုငျငံ မရှိသလောကျပဲလို့ ဆိုရမှာပါ။ မွောကျကိုရီးယားအဆင့ျလောကျ ရှိနပေါတယျ။ မွနျမာနိုငျငံမှာ အစိုးရမပွောငျးလဲသမြှ သတငျးလှတျလပျခှင့ျ မရှိနိုငျပါဘူး။ ဆိုတော့ ကနြောျတို့အနနေဲ့ စဈကောငျစီ ပွုတျကဖြို့၊ ဒါမှမဟုတျ စဈကောငျစီက တနညျးနညျးနဲ့ အာဏာစှန့ျလှှတျဖို့ကိုပဲ မြှောျလင့ျရမှာပါ။ ဒါမှလဲ သတငျးလှတျလပျခှင့ျ ထှနျးကားတဲ့ မွနျမာနိုငျငံ ဖွဈလာမှာပါ။