ပဋိပက္ခနဲ့ အကျပ်အတည်းကာလတွေကို မကြာခဏ ရင်ဆိုင်နေရတဲ့ မြန်မာပြည်မှာ ဘဝရပ်တည်ရေးအတွက် နားလည်မှုရှိဖို့ လိုပါတယ်။ ပိတ်ပင်တားမြစ်မှုကို ရှောင်ရှားပြီး အလုပ်ဖြစ်အောင် နားလည်မှုယူတာဟာ မြန်မာတွေအတွက် ရိုးနေပြီ ဖြစ်ပေမယ့် နိုင်ငံခြားသားအတွက်တော့ အထူးအဆန်း ဖြစ်နေပါတယ်။ ဒါကြောင့် နားလည်မှုအကြောင်း ကွင်းဆင်းသုတေသနလုပ်ခဲ့သူ အမျိုးသမီးပညာရှင် (၂) ဦးက မကြာမီက စာတမ်းထုတ်ဝေပါတယ်။ Australia နိုင်ငံသူ Jayde Lin Roberts နဲ့ Sweden နိုင်ငံသူ Elizabeth Lugbil Rhoads တို့ ပူးတွဲရေးသားထားတဲ့ စာတမ်း ဖြစ်ပါတယ်။
စစ်အာဏာသိမ်းပြီး မကြာမီ CDM အာဏာဖီဆန်ရေး လှုပ်ရှားမှု ဖြစ်လာတဲ့အခါ သပိတ်မှောက်ဝန်ထမ်းတွေအတွက် 'ပိုရင်လှူ၊ လိုရင်ယူ' ဆိုတဲ့ ဆောင်ပုဒ်နဲ့ ပြည်သူလူထုက ထောက်ပံ့ကြပါတယ်။ ပြည်သူရဲ့ မိသားစုစိတ်ဓါတ်ကို ပြသလိုက်တာပါပဲ။ စစ်တပ်အုပ်ချုပ်မှုအောက်မှာ အနှစ် (၆၀) လောက် နေခဲ့ရတဲ့ ပြည်သူလူထုက ထောက်ပံ့ကြပါတယ်။ ပြည်သူရဲ့ မိသားစုစိတ်ဓါတ်ကို ပြသလိုက်တာပါပဲ။ စစ်တပ်အုပ်ချုပ်မှုအောက်မှာ အနှစ် (၆၀) လောက် နေခဲ့ရတဲ့ ပြည်သူလူထုဟာ နားလည်မှုယူပြီး အစိုးရယန္တရားနဲ့ တတ်နိုင်သမျှ ကင်းရှင်းအောင်နေကြပါတယ်။ မြန်မာတရုတ်ကပြားဟာ နားလည်မှုယူနိုင်လို့ သူတို့အဖွဲ့အစည်းကို တည်ဆောက်နိုင်တာ ဖြစ်ပါတယ်တဲ့။ အိမ်ရာဈေးကွက်ဟာလည်း နားလည်မှုရယူနိုင်လို့ ရပ်တည်နိုင်တာ ဖြစ်ပါတယ်။
နားလည်မှုသဘောတရားကို သိနိုင်အောင် ၂၀၀၇ နဲ့ ၂၀၂၀ အကြားမှာ ငါးနှစ်လောက် ကွင်းဆင်းသုတေသန လုပ်ရတယ်လို့ ဆိုပါတယ်။ တဦးချင်းဆက်ဆံမှုကစပြီး လူများစုဆက်ဆံရေးအထိ နားလည်မှုယူနိုင်တဲ့အတွက် လူမှုရေး၊ နိုင်ငံရေး ခြားနားမှုကို ရေရှည်ပေါင်းသင်းနိုင်ပါတယ်။ ကိုယ်ချင်းစာနာစိတ်ရှိတာဟာလည်း နားလည်မှုတမျိုးပဲလို့ ဆိုပါတယ်။ ဒါပေမဲ့ အစိုးရအရာထမ်းနဲ့ နားလည်မှုယူရာမှာ ငွေကြေးပါဝင်နေပါတယ်။ တရုတ်ဓလေ့ထုံးစံမှာ အပြန်အလှန်အကျိုးပြုတာဟာ နားလည်မှုနဲ့ဆင်တယ်လို့ ဆိုပါတယ်။ ပြည်သူအချင်းချင်း ဆက်ဆံရာမှာ သုံးတဲ့နားလည်မှု၊ စီးပွားရေးမှာသုံးတဲ့ နားလည်မှု၊ အစိုးရနဲ့ ဆက်ဆံတဲ့အခါ သုံးတဲ့နားလည်မှုရှိပြီး သုံးမျိုးခွဲခြားပြီး တင်ပြထားပါတယ်။
အိမ်နီးချင်းတွေ တဦးနဲ့တဦး ကူညီရိုင်းပင်းတာဟာ ပြည်သူရဲ့ အခြေခံနားလည်သဘောလို့ ဆိုပါတယ်။ ခင်မင်ရင်းနှီးမှုနဲ့ ယုံကြည်မှုကို အခြေခံတဲ့ အပြန်အလှန် အကျိုးပြုတဲ့ဓလေ့ ဖြစ်ပါတယ်။ တရုတ်လို 'ဂွမ်ရှိ' လို့ခေါ်တဲ့ အပြန်အလှန်အကျိုးပြုမှုတဲ့ လူမှုဆက်ဆံရေးနဲ့ ခပ်ဆင်ဆင်တူပါတယ်။ ဒီအဆင့်မှာ ငွေကြေးပါဝင်တာနည်းပါတယ်။ ဘာသာရေးကိစ္စတွေမှာ အလှူငွေထည့်ပြီး ဆက်ဆံရေးကောင်းအောင် လုပ်တာမျိုးတွေ ရှိပါတယ်။ မြန်မာပြည်လို မကြာခဏ နိုင်ငံရေးအုံကြွမှုဖြစ်တဲ့နေရာမှာ အစိုးရအနေနဲ့ ထိထိရောက်ရောက် မလုပ်နိုင်တာတွေ အများကြီးရှိပါတယ်။ လက်တွေ့အခြေအနေကိုလိုက်ပြီး လုပ်ရတဲ့ကိစ္စတွေ အများကြီးရှိပါတယ်။ ဥပမာ ကိုလိုနီခေတ် မြန်မာပြည်မှာ နိုင်ငံခြားသားပိုင် တိုက်တာအိမ်ရာတွေ ရှိပါတယ်။ လွတ်လပ်ရေးရတဲ့အခါ အိမ်ရာပိုင်ဆိုင်မှုမှာ ပြဿနာတွေ ရှုပ်ထွေးလာပါတယ်။
၁၉၄၇ ဥပဒေအရ နိုင်ငံခြားသားမှတ်ပုံတင်ကိုင်သူဟာ အိမ်ရာရောင်းဝယ်ခွင့် မရှိပါဘူး။ ဒါပေမဲ့ နားလည်မှုနဲ့ ရောင်းဝယ်နေတာ ယနေ့အထိ ရှိနေဆဲ ဖြစ်ပါတယ်။ တိုက်တာအိမ်ရာရဲ့ မူလပိုင်ရှင်အမည်ကို မပြောင်းဘဲ နားလည်မှုနဲ့ အရောင်းအဝယ် ပြုလုပ်နေကြတာ ဖြစ်ပါတယ်။ အစိုးရတိုက်ခန်းကိုလည်း ဒီနည်းနဲ့ ရောင်းဝယ်နေကြပါတယ်။ နားလည်မှုနဲ့ ဝယ်ထားတဲ့ တိုက်ခန်းကနေ ဝယ်သူကို နှင်ထုတ်ပိုင်ခွင့် မရှိအောင်၊ ဥပဒေနဲ့ အကာအကွယ် ပေးထားပါတယ်။ ဥပဒေကြောင်းဘက်က ကြည့်မယ်ဆိုရင် ဝယ်ခွင့်မရှိတဲ့ပစ္စည်းကို ဝယ်တာဟာ တရားမဝင်ပါဘူး။ ဒါပေမဲ့ လက်တွေ့အခြေအနေနဲ့ ပြဌာန်းထားတဲ့ ဥပဒေ ဖီလာကန့်လန်ဖြစ်နေတာကို အဆင်ပြေအောင် နားလည်မှုကိုသုံးပြီး ရောင်းဝယ်ကြတာပါ။ တရားဥပဒေအရ ဝယ်ခွင့်မရှိသူကို နားလည်မှုနဲ့ ဝယ်ခွင့်ပေးလိုက်တာ ဖြစ်ပါတယ်။
အစိုးရယန္တရားနဲ့ ဆက်ဆံရာမှာ နားလည်မှု ယူတယ်ဆိုတာကတော့ သက်ဆိုင်ရာအာဏာပိုင်ကို လာဘ်ပေးပြီး အခွင့်အရေးရယူတာ ဖြစ်ပါတယ်။ အာဏာသိမ်းစစ်ကောင်စီဟာ နေရာတိုင်းကို ထိန်းချုပ်နိုင်တာ မဟုတ်တဲ့အတွက် နေရာအတော်များများမှာ အလုပ်ဖြစ်အောင် နားလည်မှုယူရပါတယ်။ လူထုကအောက်ခြေမှာ နားလည်မှုယူပြီး ခရိုနီသူဌေးကြီးတွေကတော့ ခေါင်းဆောင်ပိုင်းနဲ့ နားလည်မှုယူကြပါတယ်။ 'မြေမြို၍ လူမျိုးမပြုတ် - လူမြိုမှ လူမျိုးပြုုတ်မည်' ဆိုတဲ့ လူမျိုးရေးဆောင်ပုဒ်ကို ပြသထားတဲ့ လူဝင်မှုကြီးကြပ်ရေးဌာနဟာ နိုင်ငံသားစီစစ်ရေးလက်မှတ် ထုတ်ပေးနိုင်ပါတယ်။
ဒီလက်မှတ်ရှိမှ အလုပ်ဖြစ်သလို ဒီလက်မှတ်ရဖို့ကလည်း ခက်ခဲပါတယ်။ ဒါကြောင့် လာဘ်ပေးလာဘ်ယူ အများဆုံး အစိုးရဌာန ဖြစ်လာပါတယ်။ နိုင်ငံသားစီစစ်ရေး မှတ်ပုံတင်လျှောက်တဲ့အချိန်ဟာ အနှစ် (၂၀) လောက်အထိ ကြာတတ်တာမို့ ဒီအတောအတွင်း နားလည်မှုယူတာဟာ ငွေညှစ်ခံရတဲ့ သဘောမျိုး ဖြစ်နေပါတယ်။ လုပ်ငန်းပွင့်လင်းမြင်သာဖို့ တောင်းဆိုနေတဲ့ခေတ်သစ်မှာ နားလည်မှုရဖို့ လာဘ်ထိုးနေရပါတယ်။ စစ်ကောင်စီက ပြည်သူ့ဝန်ဆောင်လုပ်ငန်းကို ဦးစားမပေးဘဲ ကျန်းမာရေးလုပ်သားကို အရေးယူနေချိန်မှာ ပြည်သူလူထုဟာ နားလည်မှုနဲ့ ဆက်လက်ရှင်သန်နေရပါတယ်။
=== Unicode ====
ပဋိပက်ခနဲ့ အကပြျအတညျးကာလတှကေို မကွာခဏ ရငျဆိုငျနရေတဲ့ မွနျမာပွညျမှာ ဘဝရပျတညျရေးအတှကျ နားလညျမှုရှိဖို့ လိုပါတယျ။ ပိတျပငျတားမွဈမှုကို ရှောငျရှားပွီး အလုပျဖွဈအောငျ နားလညျမှုယူတာဟာ မွနျမာတှအေတှကျ ရိုးနပွေီ ဖွဈပမေယ့ျ နိုငျငံခွားသားအတှကျတော့ အထူးအဆနျး ဖွဈနပေါတယျ။ ဒါကွောင့ျ နားလညျမှုအကွောငျး ကှငျးဆငျးသုတသေနလုပျခဲ့သူ အမြိုးသမီးပညာရှငျ (၂) ဦးက မကွာမီက စာတမျးထုတျဝပေါတယျ။ Australia နိုငျငံသူ Jayde Lin Roberts နဲ့ Sweden နိုငျငံသူ Elizabeth Lugbil Rhoads တို့ ပူးတှဲရေးသားထားတဲ့ စာတမျး ဖွဈပါတယျ။
စဈအာဏာသိမျးပွီး မကွာမီ CDM အာဏာဖီဆနျရေး လှုပျရှားမှု ဖွဈလာတဲ့အခါ သပိတျမှောကျဝနျထမျးတှအေတှကျ 'ပိုရငျလှူ၊ လိုရငျယူ' ဆိုတဲ့ ဆောငျပုဒျနဲ့ ပွညျသူလူထုက ထောကျပံ့ကွပါတယျ။ ပွညျသူရဲ့ မိသားစုစိတျဓါတျကို ပွသလိုကျတာပါပဲ။ စဈတပျအုပျခြုပျမှုအောကျမှာ အနှဈ (၆၀) လောကျ နခေဲ့ရတဲ့ ပွညျသူလူထုက ထောကျပံ့ကွပါတယျ။ ပွညျသူရဲ့ မိသားစုစိတျဓါတျကို ပွသလိုကျတာပါပဲ။ စဈတပျအုပျခြုပျမှုအောကျမှာ အနှဈ (၆၀) လောကျ နခေဲ့ရတဲ့ ပွညျသူလူထုဟာ နားလညျမှုယူပွီး အစိုးရယန်တရားနဲ့ တတျနိုငျသမြှ ကငျးရှငျးအောငျနကွေပါတယျ။ မွနျမာတရုတျကပွားဟာ နားလညျမှုယူနိုငျလို့ သူတို့အဖှဲ့အစညျးကို တညျဆောကျနိုငျတာ ဖွဈပါတယျတဲ့။ အိမျရာဈေးကှကျဟာလညျး နားလညျမှုရယူနိုငျလို့ ရပျတညျနိုငျတာ ဖွဈပါတယျ။
နားလညျမှုသဘောတရားကို သိနိုငျအောငျ ၂၀၀၇ နဲ့ ၂၀၂၀ အကွားမှာ ငါးနှဈလောကျ ကှငျးဆငျးသုတသေန လုပျရတယျလို့ ဆိုပါတယျ။ တဦးခငြျးဆကျဆံမှုကစပွီး လူမြားစုဆကျဆံရေးအထိ နားလညျမှုယူနိုငျတဲ့အတှကျ လူမှုရေး၊ နိုငျငံရေး ခွားနားမှုကို ရရှေညျပေါငျးသငျးနိုငျပါတယျ။ ကိုယျခငြျးစာနာစိတျရှိတာဟာလညျး နားလညျမှုတမြိုးပဲလို့ ဆိုပါတယျ။ ဒါပမေဲ့ အစိုးရအရာထမျးနဲ့ နားလညျမှုယူရာမှာ ငှကွေေးပါဝငျနပေါတယျ။ တရုတျဓလေ့ထုံးစံမှာ အပွနျအလှနျအကြိုးပွုတာဟာ နားလညျမှုနဲ့ဆငျတယျလို့ ဆိုပါတယျ။ ပွညျသူအခငြျးခငြျး ဆကျဆံရာမှာ သုံးတဲ့နားလညျမှု၊ စီးပှားရေးမှာသုံးတဲ့ နားလညျမှု၊ အစိုးရနဲ့ ဆကျဆံတဲ့အခါ သုံးတဲ့နားလညျမှုရှိပွီး သုံးမြိုးခှဲခွားပွီး တငျပွထားပါတယျ။
အိမျနီးခငြျးတှေ တဦးနဲ့တဦး ကူညီရိုငျးပငျးတာဟာ ပွညျသူရဲ့ အခွခေံနားလညျသဘောလို့ ဆိုပါတယျ။ ခငျမငျရငျးနှီးမှုနဲ့ ယုံကွညျမှုကို အခွခေံတဲ့ အပွနျအလှနျ အကြိုးပွုတဲ့ဓလေ့ ဖွဈပါတယျ။ တရုတျလို 'ဂှမျရှိ' လို့ခေါျတဲ့ အပွနျအလှနျအကြိုးပွုမှုတဲ့ လူမှုဆကျဆံရေးနဲ့ ခပျဆငျဆငျတူပါတယျ။ ဒီအဆင့ျမှာ ငှကွေေးပါဝငျတာနညျးပါတယျ။ ဘာသာရေးကိစ်စတှမှော အလှူငှထေည့ျပွီး ဆကျဆံရေးကောငျးအောငျ လုပျတာမြိုးတှေ ရှိပါတယျ။ မွနျမာပွညျလို မကွာခဏ နိုငျငံရေးအုံကွှမှုဖွဈတဲ့နရောမှာ အစိုးရအနနေဲ့ ထိထိရောကျရောကျ မလုပျနိုငျတာတှေ အမြားကွီးရှိပါတယျ။ လကျတှေ့အခွအေနကေိုလိုကျပွီး လုပျရတဲ့ကိစ်စတှေ အမြားကွီးရှိပါတယျ။ ဥပမာ ကိုလိုနီခတျေ မွနျမာပွညျမှာ နိုငျငံခွားသားပိုငျ တိုကျတာအိမျရာတှေ ရှိပါတယျ။ လှတျလပျရေးရတဲ့အခါ အိမျရာပိုငျဆိုငျမှုမှာ ပွူနာတှေ ရှုပျထှေးလာပါတယျ။
၁၉၄၇ ဥပဒအေရ နိုငျငံခွားသားမှတျပုံတငျကိုငျသူဟာ အိမျရာရောငျးဝယျခှင့ျ မရှိပါဘူး။ ဒါပမေဲ့ နားလညျမှုနဲ့ ရောငျးဝယျနတော ယနေ့အထိ ရှိနဆေဲ ဖွဈပါတယျ။ တိုကျတာအိမျရာရဲ့ မူလပိုငျရှငျအမညျကို မပွောငျးဘဲ နားလညျမှုနဲ့ အရောငျးအဝယျ ပွုလုပျနကွေတာ ဖွဈပါတယျ။ အစိုးရတိုကျခနျးကိုလညျး ဒီနညျးနဲ့ ရောငျးဝယျနကွေပါတယျ။ နားလညျမှုနဲ့ ဝယျထားတဲ့ တိုကျခနျးကနေ ဝယျသူကို နှငျထုတျပိုငျခှင့ျ မရှိအောငျ၊ ဥပဒနေဲ့ အကာအကှယျ ပေးထားပါတယျ။ ဥပဒကွေောငျးဘကျက ကွည့ျမယျဆိုရငျ ဝယျခှင့ျမရှိတဲ့ပစ်စညျးကို ဝယျတာဟာ တရားမဝငျပါဘူး။ ဒါပမေဲ့ လကျတှေ့အခွအေနနေဲ့ ပွဌာနျးထားတဲ့ ဥပဒေ ဖီလာကန့ျလနျဖွဈနတောကို အဆငျပွအေောငျ နားလညျမှုကိုသုံးပွီး ရောငျးဝယျကွတာပါ။ တရားဥပဒအေရ ဝယျခှင့ျမရှိသူကို နားလညျမှုနဲ့ ဝယျခှင့ျပေးလိုကျတာ ဖွဈပါတယျ။
အစိုးရယန်တရားနဲ့ ဆကျဆံရာမှာ နားလညျမှု ယူတယျဆိုတာကတော့ သကျဆိုငျရာအာဏာပိုငျကို လာဘျပေးပွီး အခှင့ျအရေးရယူတာ ဖွဈပါတယျ။ အာဏာသိမျးစဈကောငျစီဟာ နရောတိုငျးကို ထိနျးခြုပျနိုငျတာ မဟုတျတဲ့အတှကျ နရောအတောျမြားမြားမှာ အလုပျဖွဈအောငျ နားလညျမှုယူရပါတယျ။ လူထုကအောကျခွမှော နားလညျမှုယူပွီး ခရိုနီသူဌေးကွီးတှကေတော့ ခေါငျးဆောငျပိုငျးနဲ့ နားလညျမှုယူကွပါတယျ။ 'မွမွေို၍ လူမြိုးမပွုတျ - လူမွိုမှ လူမြိုးပွုတျမညျ' ဆိုတဲ့ လူမြိုးရေးဆောငျပုဒျကို ပွသထားတဲ့ လူဝငျမှုကွီးကွပျရေးဌာနဟာ နိုငျငံသားစီစဈရေးလကျမှတျ ထုတျပေးနိုငျပါတယျ။
ဒီလကျမှတျရှိမှ အလုပျဖွဈသလို ဒီလကျမှတျရဖို့ကလညျး ခကျခဲပါတယျ။ ဒါကွောင့ျ လာဘျပေးလာဘျယူ အမြားဆုံး အစိုးရဌာန ဖွဈလာပါတယျ။ နိုငျငံသားစီစဈရေး မှတျပုံတငျလြှောကျတဲ့အခြိနျဟာ အနှဈ (၂၀) လောကျအထိ ကွာတတျတာမို့ ဒီအတောအတှငျး နားလညျမှုယူတာဟာ ငှညှေဈခံရတဲ့ သဘောမြိုး ဖွဈနပေါတယျ။ လုပျငနျးပှင့ျလငျးမွငျသာဖို့ တောငျးဆိုနတေဲ့ခတျေသဈမှာ နားလညျမှုရဖို့ လာဘျထိုးနရေပါတယျ။ စဈကောငျစီက ပွညျသူ့ဝနျဆောငျလုပျငနျးကို ဦးစားမပေးဘဲ ကနြျးမာရေးလုပျသားကို အရေးယူနခြေိနျမှာ ပွညျသူလူထုဟာ နားလညျမှုနဲ့ ဆကျလကျရှငျသနျနရေပါတယျ။