ဦးအောင်ခင်ရဲ့ မြန်မာ့အရေး သုံးသပ်ချက်
ပတ္တမြား၊ နီလာနဲ့ အခြားရောင်စုံရတနာတွေ ပါဝင်တဲ့ မြန်မာ့ကျောက်မျက်လုပ်ငန်းမှာ တပ်မတော်အပါအဝင် လက်နက်ကိုင်အဖွဲ့အစည်းတွေ အကျိုးအမြတ်ခံစားနေရပုံကို Global Witness အဖွဲ့က မကြာမီက စာမျက်နှာ (၇၀) အစီရင်ခံစာ ထုတ်ပြန်ထားပါတယ်။ သတ္တုလုပ်ငန်းအစီရင်ခံစာ ကော်ပိုရေးရှင်းမှတ်တမ်း၊ ကုန်သွယ်ရေးမှတ်တမ်းတွေကို လေ့လာတဲ့အပြင် အစိုးရအရာထမ်း၊ ကျောက်မျက်လုပ်ငန်းမှာ ပါဝင်သူတွေနဲ့ ဒေသခံ (၁၅၀) ကျော်ကို တွေ့ဆုံမေးမြန်းတဲ့အပေါ်မှာ အခြေခံပြီး Conflict Rubies ဆိုတဲ့ အစီရင်ခံစာကို အသေးစိတ် ရေးသားထားတာ ဖြစ်ပါတယ်။
ကျောက်မျက်လုပ်ငန်းမှာလည်း တရားဝင်ထုတ်လုပ်မှုနဲ့ တရားမဝင် မှောင်ခိုထုတ်ယူမှုဆိုပြီး နှစ်မျိုးနှစ်စား ရှိပါတယ်။ ၂၀၁၄ ကနေ ၂၀၁၇ အထိ လေးနှစ်ကာလအတွင်း တရားဝင်ထုတ်လုပ်မှုဟာ နှစ်စဉ်ပျမ်းမျှ ဒေါ်လာသန်း (၄၀၀) လောက် ရှိတယ်လို့ ဆိုပါတယ်။ မှောင်ခိုကုန်သွယ်မှုကို ထည့်ပေါင်းလိုက်ရင်တော့ နှစ်စဉ်ပျမ်းမျှတန်းဖိုး ဒေါ်လာသန်း (၁၅၀၀) နဲ့ (၂၀၀၀) ကြား ရှိတယ်လို့ ခန့်မှန်းပါတယ်။ အခုတော့ ဒီလုပ်ငန်းဟာ စစ်ကောင်စီလက်ထဲ ရောက်သွားဖွယ် ရှိပါတယ်။ မြန်မာ့စီးပွားရေး ဦးပိုင်ကုမ္ပဏီနဲ့ လက်အောက်ခံ အစုအဖွဲ့တွေဟာ မိုးကုတ်ကျောက်မျက်လုပ်ငန်းကို ကြီးစိုးထားသူတွေ ဖြစ်ပါတယ်။
စစ်ကောင်စီအာဏာသိမ်းပြီးတဲ့နောက်ပိုင်း နားလည်မှုနဲ့ ကျောက်မျက်တူးတာဟာ အရှိန်အဟုန်နဲ့ တိုးပွားလာတယ်လို့ ဆိုပါတယ်။ စစ်တပ်နဲ့ နီးစပ်လို့ တူးဖော်ခွင့် လိုင်စင်ရထားတဲ့ ကုမ္ပဏီကြီးတွေဟာ သူတို့ရထားတဲ့ လုပ်ကွက်တွေထဲမှာ ဒေသခံတွေကို တနိုင်တပိုင် တူးဖော်ခွင့်ပေးပြီး ငွေကြေးကောက်ယူကြပါတယ်။ ဒါပေမဲ့ မိုးကုတ်မြို့နယ်ဟာ အေးချမ်းတာတော့ မဟုတ်ပါဘူး။ အာဏာသိမ်းမှု ဆန့်ကျင်ရေးဆန္ဒပြပွဲတွေနဲ့ ပစ်ခတ်ဖမ်းဆီးထိန်းသိမ်းမှု ရှိနေပါတယ်။ စစ်ကောင်စီတပ်နဲ့ တိုင်းရင်းသား လက်နက်ကိုင်တွေလည်း မကြာခဏ တိုက်ပွဲဖြစ်ပွားပါတယ်။ ကျောက်မျက်ထွက်ရာမှာ နာမည်ကြီးတဲ့ မိုင်းရှုးမြို့နယ် အလားတူ နားလည်မှုယူပြီး တူးဖော်တာတွေ ရှိပါတယ်။ အဲဒီမှာလည်း ရှမ်းလက်နက်ကိုင်အချင်းချင်း တိုက်ခိုက်ကြလို့ နေရပ်ကထွက်ပြေးပြီး စစ်ရှောင်သူတွေ များပြားလာပါတယ်။
ကျောက်မျက်တူးဖော်ရာဒေသမှာ လက်နက်ကိုင်ပဋိပက္ခတွေ ဖြစ်ပွားနေပေမယ့် ဘန်ကောက်၊ ဟောင်ကောင်၊ နယူးယောက်နဲ့ လန်ဒန်မှာတော့ ဒေါ်လာသန်းပေါင်းထောင်ချီပြီး ကျောက်မျက်ရောင်းဝယ်နေကြပါတယ်။ မြန်မာ့ပတ္တမြားနဲ့ အခြားကျောက်မျက်တွေဟာ လက်လီဈေးကွက်မှာ အရောင်းသွက်တယ်လို့ ဆိုပါတယ်။ မြန်မာပြည်က ကျောက်မျက်အရိုင်းတုံးကို ထိုင်းနိုင်ငံမှာ စီမံပြုပြင်ပြီး နိုင်ငံတကာ ကျောက်မျက်ကုမ္ပဏီတွေကတဆင့် ရောင်းဝယ်ကြပါတယ်။ နိုင်ငံတကာ ကျောက်မျက်ကုမ္ပဏီ (၃၀) ကို Global Witness က စုံစမ်းမေးမြန်းတဲ့အခါမှာ သူတို့ ရောင်းဝယ်တဲ့ကျောက်မျက်မှာ သွေးစွန်းနေတာကို မသိကြတာများပါတယ်။ မြန်မာပြည်ထွက် ကျောက်မျက်ကို ရောင်းဝယ်မှုမပြုဖို့ အတိအလင်း ကြေညာတဲ့ ကုမ္ပဏီ (၄) ခုသာ ရှိပါတယ်။ ကမ္ဘာ့ပတ္တမြား ထုတ်လုပ်မှုမှာ မြန်မာက (၉၀)% ရယူထားပါတယ်။
တပ်မတော်ပိုင်ကုမ္ပဏီတွေ ကျောက်မျက်လောကမှာ အမြတ်ထုတ်နေတာ ကြာပါပြီ။ တိုင်းရင်းသားလက်နက်ကိုင်တွေလည်း ဒီလုပ်ငန်းကို စိတ်ဝင်စားကြပါတယ်။ အပစ်ရပ်အဖွဲ့တွေဖြစ်တဲ့ ကိုးကန့်နဲ့ မိုင်းလားတပ်ဖွဲ့တွေဟ မိုင်းရှုးကျောက်တွင်းတွေမှာ အရင်ဆုံး ရင်းနှီးမြုပ်နံှကြသူတွေ ဖြစ်ပါတယ်။ မိုးကုတ်နဲ့မိုင်းရှုးမှာ ဝတပ်ဖွဲ့နဲ့ တပ်မတော်ဟာ စီးပွားဖက် ဖြစ်ပါတယ်။ ပအို့အမျိုးသားအဖွဲ့ချုပ်ဟာ မိုင်းရှုးမှာ ကျောက်တွင်းတခုရှိပြီး မိုးကုတ်မှာ ဖက်စပ်လုပ်ငန်း (၃) ခု ရှိပါတယ်။ နေပြည်တော်မှာ ကျောက်ဖြတ်စက်ရုံ တည်ထောင်တဲ့အထိ ကျောက်မျက်လုပ်ငန်းမှာ ထဲထဲဝင်ဝင် ပါဝင်နေပါတယ်။ ပတ္တမြားနဂါးကုမ္ပဏီကိုလည်း ပအို့အဖွဲ့ကပိုင်ပါတယ်။ မြောက်ပိုင်းရှမ်းတပ်ဖွဲ့ကလည်း မိုင်းရှုးမှာ ရင်းနှီးထားပုံရပါတယ်။ တပ်ဖွဲ့ဌာနချုပ် အခြေစိုက်တဲ့ ဝမ်ဟိုင်းဟာ မိုင်းရှုးနဲ့ မိုင် (၂၀) သာ ကွာဝေးပါတယ်။
ကျောက်မျက်လုပ်ငန်းနဲ့ ပတ်သက်ပြီး တပ်မတော်နဲ့ တိုင်းရင်းသားလက်နက်ကိုင်တွေ ပဋိပက္ခ ဖြစ်ကြသလို၊ တိုင်းရင်းသားအချင်းချင်းလည်း တိုက်ခိုက်ကြပါတယ်။ အသေးစားတိုက်ပွဲလေးတွေ ဖြစ်နေတဲ့အတွက် တပ်မတော်နဲ့ တိုင်းရင်းသားလက်နက်ကိုင်ရဲ့ အကျိုးတူစီးပွားရေးကို သတိမပြုမိကြတာလို့ ဆိုပါတယ်။ စီးပွားရေးလောကတခုလုံးမှာ တပ်မတော်နဲ့ စီးပွားဖက် ဆက်ဆံရေးတွေ ရှိနေတဲ့အတွက်ရှိရင်းစွဲ အခြေအနေကိုသာ ဆက်လက်ထိန်းသိမ်းထားလိုကြတယ်လို့ ဆိုပါတယ်။ ကိုယ်ကျိုးစီးပွားကိုသာ အဓိကဦးစားပေးကြပါတယ်။ ဝတပ်ဖွဲ့၊ မိုင်းလားတပ်ဖွဲ့နဲ့ မြောက်ပိုင်းရှမ်းတပ်ဖွဲ့တွေမှာ စစ်ကောင်စီကို တိုက်ခိုက်ပြီးဖြုတ်ချဖို့ အစီအစဉ် မရှိကြပါဘူး။
တောင်ပိုင်းရှမ်းတပ်ဖွဲ့ကတော့ ထိုင်းနယ်စပ်ကျောက်မျက်ကုန်သွယ်မှုကို ထိန်းချုပ်ထားတယ်လို့ ဆိုပါတယ်။ တောင်ပိုင်းရှမ်းတပ်ဖွဲ့ရဲ့ ဌာနချုပ်ဟာ ထိုင်းနိုင်ငံနယ်စပ် လွယ်တိုင်းလျံမှာ ရှိပါတယ်။ မိုင်းရှုးကျောက်မျက်နဲ့ ထိုင်းကုန်သည်တွေအကြား ဆက်သွယ်ပေးခဲ့တဲ့ သမိုင်းအစဉ်အလာ ရှိပါတယ်။ ဝန်ထမ်း (၄၀) လောက်ရှိတဲ့ ကျောက်မျက်စီမံပြုပြင်ရေးစက်ရုံ လွယ်တိုင်းလျှံမှာ တည်ထောင်ထားပါတယ်။ မိုးကုတ်နဲ့ မိုင်းရှုးပတ္တမြား ဝယ်လိုတဲ့ ထိုင်းကုန်သည်တွေဟာ တောင်ပိုင်းရှမ်းတပ်ဖွဲ့နဲ့ ဆက်သွယ်ပြီး လုပ်ကိုင်ကြပါတယ်။ ပတ္တမြားနဲ့ လက်နက်ကိုင်တွေ ဒွန်တွဲနေတာ သိသာထင်ရှားလှပါတယ်။
===Unicode ====
ဦးအောငျခငျရဲ့ မွနျမာ့အရေး သုံးသပျခကြျ
ပတ်တမွား၊ နီလာနဲ့ အခွားရောငျစုံရတနာတှေ ပါဝငျတဲ့ မွနျမာ့ကြောကျမကြျလုပျငနျးမှာ တပျမတောျအပါအဝငျ လကျနကျကိုငျအဖှဲ့အစညျးတှေ အကြိုးအမွတျခံစားနရေပုံကို Global Witness အဖှဲ့က မကွာမီက စာမကြျနှာ (၇၀) အစီရငျခံစာ ထုတျပွနျထားပါတယျ။ သတ်တုလုပျငနျးအစီရငျခံစာ ကောျပိုရေးရှငျးမှတျတမျး၊ ကုနျသှယျရေးမှတျတမျးတှကေို လေ့လာတဲ့အပွငျ အစိုးရအရာထမျး၊ ကြောကျမကြျလုပျငနျးမှာ ပါဝငျသူတှနေဲ့ ဒသေခံ (၁၅၀) ကြောျကို တှေ့ဆုံမေးမွနျးတဲ့အပေါျမှာ အခွခေံပွီး Conflict Rubies ဆိုတဲ့ အစီရငျခံစာကို အသေးစိတျ ရေးသားထားတာ ဖွဈပါတယျ။
ကြောကျမကြျလုပျငနျးမှာလညျး တရားဝငျထုတျလုပျမှုနဲ့ တရားမဝငျ မှောငျခိုထုတျယူမှုဆိုပွီး နှဈမြိုးနှဈစား ရှိပါတယျ။ ၂၀၁၄ ကနေ ၂၀၁၇ အထိ လေးနှဈကာလအတှငျး တရားဝငျထုတျလုပျမှုဟာ နှဈစဉျပမြျးမြှ ဒေါျလာသနျး (၄၀၀) လောကျ ရှိတယျလို့ ဆိုပါတယျ။ မှောငျခိုကုနျသှယျမှုကို ထည့ျပေါငျးလိုကျရငျတော့ နှဈစဉျပမြျးမြှတနျးဖိုး ဒေါျလာသနျး (၁၅၀၀) နဲ့ (၂၀၀၀) ကွား ရှိတယျလို့ ခန့ျမှနျးပါတယျ။ အခုတော့ ဒီလုပျငနျးဟာ စဈကောငျစီလကျထဲ ရောကျသှားဖှယျ ရှိပါတယျ။ မွနျမာ့စီးပှားရေး ဦးပိုငျကုမ်ပဏီနဲ့ လကျအောကျခံ အစုအဖှဲ့တှဟော မိုးကုတျကြောကျမကြျလုပျငနျးကို ကွီးစိုးထားသူတှေ ဖွဈပါတယျ။
စဈကောငျစီအာဏာသိမျးပွီးတဲ့နောကျပိုငျး နားလညျမှုနဲ့ ကြောကျမကြျတူးတာဟာ အရှိနျအဟုနျနဲ့ တိုးပှားလာတယျလို့ ဆိုပါတယျ။ စဈတပျနဲ့ နီးစပျလို့ တူးဖောျခှင့ျ လိုငျစငျရထားတဲ့ ကုမ်ပဏီကွီးတှဟော သူတို့ရထားတဲ့ လုပျကှကျတှထေဲမှာ ဒသေခံတှကေို တနိုငျတပိုငျ တူးဖောျခှင့ျပေးပွီး ငှကွေေးကောကျယူကွပါတယျ။ ဒါပမေဲ့ မိုးကုတျမွို့နယျဟာ အေးခမြျးတာတော့ မဟုတျပါဘူး။ အာဏာသိမျးမှု ဆန့ျကငြျရေးဆန်ဒပွပှဲတှနေဲ့ ပဈခတျဖမျးဆီးထိနျးသိမျးမှု ရှိနပေါတယျ။ စဈကောငျစီတပျနဲ့ တိုငျးရငျးသား လကျနကျကိုငျတှလေညျး မကွာခဏ တိုကျပှဲဖွဈပှားပါတယျ။ ကြောကျမကြျထှကျရာမှာ နာမညျကွီးတဲ့ မိုငျးရှုးမွို့နယျ အလားတူ နားလညျမှုယူပွီး တူးဖောျတာတှေ ရှိပါတယျ။ အဲဒီမှာလညျး ရှမျးလကျနကျကိုငျအခငြျးခငြျး တိုကျခိုကျကွလို့ နရေပျကထှကျပွေးပွီး စဈရှောငျသူတှေ မြားပွားလာပါတယျ။
ကြောကျမကြျတူးဖောျရာဒသေမှာ လကျနကျကိုငျပဋိပက်ခတှေ ဖွဈပှားနပေမေယ့ျ ဘနျကောကျ၊ ဟောငျကောငျ၊ နယူးယောကျနဲ့ လနျဒနျမှာတော့ ဒေါျလာသနျးပေါငျးထောငျခြီပွီး ကြောကျမကြျရောငျးဝယျနကွေပါတယျ။ မွနျမာ့ပတ်တမွားနဲ့ အခွားကြောကျမကြျတှဟော လကျလီဈေးကှကျမှာ အရောငျးသှကျတယျလို့ ဆိုပါတယျ။ မွနျမာပွညျက ကြောကျမကြျအရိုငျးတုံးကို ထိုငျးနိုငျငံမှာ စီမံပွုပွငျပွီး နိုငျငံတကာ ကြောကျမကြျကုမ်ပဏီတှကေတဆင့ျ ရောငျးဝယျကွပါတယျ။ နိုငျငံတကာ ကြောကျမကြျကုမ်ပဏီ (၃၀) ကို Global Witness က စုံစမျးမေးမွနျးတဲ့အခါမှာ သူတို့ ရောငျးဝယျတဲ့ကြောကျမကြျမှာ သှေးစှနျးနတောကို မသိကွတာမြားပါတယျ။ မွနျမာပွညျထှကျ ကြောကျမကြျကို ရောငျးဝယျမှုမပွုဖို့ အတိအလငျး ကွညောတဲ့ ကုမ်ပဏီ (၄) ခုသာ ရှိပါတယျ။ ကမ်ဘာ့ပတ်တမွား ထုတျလုပျမှုမှာ မွနျမာက (၉၀)% ရယူထားပါတယျ။
တပျမတောျပိုငျကုမ်ပဏီတှေ ကြောကျမကြျလောကမှာ အမွတျထုတျနတော ကွာပါပွီ။ တိုငျးရငျးသားလကျနကျကိုငျတှလေညျး ဒီလုပျငနျးကို စိတျဝငျစားကွပါတယျ။ အပဈရပျအဖှဲ့တှဖွေဈတဲ့ ကိုးကန့ျနဲ့ မိုငျးလားတပျဖှဲ့တှဟေ မိုငျးရှုးကြောကျတှငျးတှမှော အရငျဆုံး ရငျးနှီးမွုပျနံှကွသူတှေ ဖွဈပါတယျ။ မိုးကုတျနဲ့မိုငျးရှုးမှာ ဝတပျဖှဲ့နဲ့ တပျမတောျဟာ စီးပှားဖကျ ဖွဈပါတယျ။ ပအို့အမြိုးသားအဖှဲ့ခြုပျဟာ မိုငျးရှုးမှာ ကြောကျတှငျးတခုရှိပွီး မိုးကုတျမှာ ဖကျစပျလုပျငနျး (၃) ခု ရှိပါတယျ။ နပွေညျတောျမှာ ကြောကျဖွတျစကျရုံ တညျထောငျတဲ့အထိ ကြောကျမကြျလုပျငနျးမှာ ထဲထဲဝငျဝငျ ပါဝငျနပေါတယျ။ ပတ်တမွားနဂါးကုမ်ပဏီကိုလညျး ပအို့အဖှဲ့ကပိုငျပါတယျ။ မွောကျပိုငျးရှမျးတပျဖှဲ့ကလညျး မိုငျးရှုးမှာ ရငျးနှီးထားပုံရပါတယျ။ တပျဖှဲ့ဌာနခြုပျ အခွစေိုကျတဲ့ ဝမျဟိုငျးဟာ မိုငျးရှုးနဲ့ မိုငျ (၂၀) သာ ကှာဝေးပါတယျ။
ကြောကျမကြျလုပျငနျးနဲ့ ပတျသကျပွီး တပျမတောျနဲ့ တိုငျးရငျးသားလကျနကျကိုငျတှေ ပဋိပက်ခ ဖွဈကွသလို၊ တိုငျးရငျးသားအခငြျးခငြျးလညျး တိုကျခိုကျကွပါတယျ။ အသေးစားတိုကျပှဲလေးတှေ ဖွဈနတေဲ့အတှကျ တပျမတောျနဲ့ တိုငျးရငျးသားလကျနကျကိုငျရဲ့ အကြိုးတူစီးပှားရေးကို သတိမပွုမိကွတာလို့ ဆိုပါတယျ။ စီးပှားရေးလောကတခုလုံးမှာ တပျမတောျနဲ့ စီးပှားဖကျ ဆကျဆံရေးတှေ ရှိနတေဲ့အတှကျရှိရငျးစှဲ အခွအေနကေိုသာ ဆကျလကျထိနျးသိမျးထားလိုကွတယျလို့ ဆိုပါတယျ။ ကိုယျကြိုးစီးပှားကိုသာ အဓိကဦးစားပေးကွပါတယျ။ ဝတပျဖှဲ့၊ မိုငျးလားတပျဖှဲ့နဲ့ မွောကျပိုငျးရှမျးတပျဖှဲ့တှမှော စဈကောငျစီကို တိုကျခိုကျပွီးဖွုတျခဖြို့ အစီအစဉျ မရှိကွပါဘူး။
တောငျပိုငျးရှမျးတပျဖှဲ့ကတော့ ထိုငျးနယျစပျကြောကျမကြျကုနျသှယျမှုကို ထိနျးခြုပျထားတယျလို့ ဆိုပါတယျ။ တောငျပိုငျးရှမျးတပျဖှဲ့ရဲ့ ဌာနခြုပျဟာ ထိုငျးနိုငျငံနယျစပျ လှယျတိုငျးလြံမှာ ရှိပါတယျ။ မိုငျးရှုးကြောကျမကြျနဲ့ ထိုငျးကုနျသညျတှအေကွား ဆကျသှယျပေးခဲ့တဲ့ သမိုငျးအစဉျအလာ ရှိပါတယျ။ ဝနျထမျး (၄၀) လောကျရှိတဲ့ ကြောကျမကြျစီမံပွုပွငျရေးစကျရုံ လှယျတိုငျးလြှံမှာ တညျထောငျထားပါတယျ။ မိုးကုတျနဲ့ မိုငျးရှုးပတ်တမွား ဝယျလိုတဲ့ ထိုငျးကုနျသညျတှဟော တောငျပိုငျးရှမျးတပျဖှဲ့နဲ့ ဆကျသှယျပွီး လုပျကိုငျကွပါတယျ။ ပတ်တမွားနဲ့ လကျနကျကိုငျတှေ ဒှနျတှဲနတော သိသာထငျရှားလှပါတယျ။