=== [[ ZAWGYI ]] ===
စစ်အာဏာသိမ်း ၂ နှစ်အတွင်း မြန်မာ့လူ့အခွင့်ရေး အခြေနေ ကုလတင်ပြ
မြန်မာ စစ်တပ်ဟာ သတ်ဖြတ်မှု၊ မတရားသဖြင့် ဖမ်းဆီးမှု၊ နှိပ်စက်ညှဉ်းပန်းမှု၊ စစ်အာဏာသိမ်းမှု ဆန့်ကျင်သူတွေကို အစဖျောက်တာတွေ အပါအဝင် အကြမ်းဖက်မှုတွေ ဆက်တိုက်လုပ်နေပြီး လူ့အခွင့်အရေးဆိုင်ရာ ပြဿနာကြီးကို အဆက်မပြတ် ဖန်တီးနေတယ်လို့ ကုလသမဂ္ဂ လူ့အခွင့်အရေးဆိုင်ရာရုံးက သောကြာနေ့မှာ ပြောဆိုလိုက်သလို ၊ စစ်တပ်ကို ဆန့်ကျင်တဲ့ လက်နက်ကိုင်အဖွဲ့များရဲ့ ကျူးလွန်မှုတွေကိုလည်း အစီရင်ခံ တင်ပြထားပါတယ်။
အကြမ်းဖက်မှုတွေ ချက်ချင်းရပ်၊ မတရား ဖမ်းခံထားရသူ အားလုံးကို ပြန်လွှတ်ပြီး တာဝန်ခံမှု တာဝန်ယူမှု ရှိစေဖို့နဲ့ စာနာမှု အကူအညီတွေ အဟန့်အတားမရှိ ပေးအပ်ခွင့် ရရေးကိုလည်း ကုလသမဂ္ဂ လူ့အခွင့်အရေးဆိုင်ရာရုံးက တောင်းဆိုလိုက်ပါတယ်။ မြန်မာနိုင်ငံတွင်းက ပါဝင်ပတ်သက်သူ အားလုံးအနေနဲ့ နိုင်ငံတကာဥပဒေတွေကို လေးစားလိုက်နာကြဖို့လည်း တိုက်တွန်းထားပါတယ်။ မသိင်္ဂ ီထိုက် တင်ပြပေးပါမယ်။
စစ်အာဏာသိမ်းပြီး ၂ နှစ်ကြာလာချိန်မှာ စစ်ဗိုလ်ချုပ်ကြီးများဟာ အတိုက်အခံတွေကို ချေမှုန်းရေးအတွက် မြေလှန် စနစ်မူဝါဒကို ကျင့်သုံးနေကြတယ်လို့ ကုလသမဂ္ဂ လူ့အခွင့်အရေးဆိုင်ရာရုံးရဲ့ ပြောခွင့်ရ Ravina Shamdasani က သောကြာနေ့မှာ ပြောပါတယ်။
"ငြိမ်းချမ်းရေးနဲ့ ထိန်းထိန်းသိမ်းသိမ်း ရှိစေရေး ဒေသတွင်းနဲ့ ကမ္ဘာတလွှား ကြိုးပမ်းမှုအများစုကို လစ်လျူရှုခံထားရတာဟာ ဝမ်းနည်းဖွယ် ဖြစ်ပါတယ်။ ပြစ်ဒဏ်ကနေ အလုံးစုံ ဆက်လက် လွတ်ကင်းနေတာကြောင့် လက်ရဲဇက်ရဲ ဖြစ်နေတဲ့ စစ်တပ်ဟာ နိုင်ငံတကာ လိုက်နာရမယ့် တာဝန်ဝတ္တရားတွေနဲ့ မူတွေကို အရေးမထားဘူးဆိုတာကို တလျှောက်လုံး ပြသနေပါတယ်။ အခြေအနေပိုပြီး ဆိုးလာနေတဲ့ ဒီအဖြစ်ဆိုးကြီးကို အဆုံးသတ်ဖို့အတွက် အရေးတကြီး လက်တွေ့ ဆောင်ရွက်ချက် လိုအပ်ပါတယ်။"
ကုလသမဂ္ဂလူ့အခွင့်အရေးရုံးက မတ်လ ၃ ရက်နေ့ သောကြာနေ့ ထုတ်ပြန်တဲ့ မြန်မာဆိုင်ရာ အစီရင်ခံစာထဲမှာ စစ်တပ်ဟာ အကြမ်းဖက်မှုတွေ ဆက်တိုက်လုပ်ပြီး လူ့အခွင့်အရေးဆိုင်ရာ ပြဿနာကြီးကို အဆက်မပြတ် ဖန်တီးနေတယ်လို့ ဖော်ပြပါတယ်။ ကုလသမဂ္ဂ လုံခြုံရေးကောင်စီနဲ့ အရှေ့တောင်အာရှနိုင်ငံများအသင်း ASEAN တို့ရဲ့ တောင်းဆိုချက်တွေနဲ့ အလားတူပဲ ကုလသမဂ္ဂ လူ့အခွင့်အရေးရုံးကလည်း အကြမ်းဖက်မှုတွေ ချက်ချင်းရပ်ပြီး မတရား ဖမ်းခံထားရသူတွေကို ပြန်လွှတ်ပေးရေး၊ စာနာမှုအကူအညီတွေ အဟန့်အတားမရှိ ပေးအပ်နိုင်ရေးနဲ့ တာဝန်ယူမှု တာဝန်ခံမှု ရှိစေရေးတို့ကို အစီရင်ခံစာမှာ တောင်းဆိုထားပါတယ်။
စစ်အာဏာသိမ်းခဲ့တဲ့ ၂၀၂၁ ခုနှစ် ဖေဖော်ဝါရီလ ၁ ရက်နေ့ကနေ ၂၀၂၃ ခုနှစ် ဇန်နဝါရီလ ၃၁ ရက်နေ့ အထိ လူ့အခွင့်အရေး ချိုးဖောက်မှုတွေကို ပြုစုထားတဲ့ အစီရင်ခံစာထဲမှာတော့ အထူးသဖြင့် မြန်မာနိုင်ငံ အနောက်မြောက်ပိုင်းနဲ့ အရှေ့တောင်ပိုင်းတို့မှာ အကြမ်းဖက်မှုတွေ သိသိသာသာ များလာတာကိုလည်း ဖော်ပြထားပါတယ်။ စစ်အာဏာသိမ်းမှု နောက်ပိုင်း စစ်တပ်နဲ့ နောက်လိုက်တွေကြောင့် အနည်းဆုံး လူပေါင်း ၂,၉၄၀ သေဆုံးရပြီး ဖမ်းဆီးခံရသူက ၁၇,၅၇၂ ဦး အတည်ပြုနိုင်ကြောင်း ယုံကြည်ရတဲ့ သတင်းရင်းမြစ်တွေကို ကိုးကား ဖော်ပြထားပါတယ်။ နိုင်ငံတဝန်း မြို့နယ်ပေါင်း ၃၃၀ ထဲက ၈၀ ရာခိုင်နှုန်း နီးပါးမှာ လက်နက်ကိုင် ပဋိပက္ခဒဏ် သင့်နေကြောင်းလည်း ဖော်ပြပါတယ်။ မြန်မာဆိုင်ရာ ကုလသမဂ္ဂ လူ့အခွင့်အရေးရုံးအကြီးအကဲ James Rodehaver ကတော့ စစ်တပ်ဟာ တရားဥပဒေကို လက်နက်သဖွယ် အသုံးချနေတယ်လို့ ပြောဆိုလိုက်ပါတယ်။
" တရားရေးစနစ်ကို လက်နက်သဖွယ် အသုံးပြုနေပါတယ်။ နိုင်ငံရေး အတိုက်အခံတွေကို ထိန်းသိမ်းဖို့ အတွက်ရော သူတို့ကို ဆန့်ကျင်ပြောဆိုသူတွေကို နှိပ်စက်ဖို့ အတွက်ကိုရော သူတို့ဟာ အကျဉ်းထောင် စနစ်ကို အသုံးချနေပါတယ်။ "
လက်နက်ကိုင် အဖွဲ့တွေ၊ စစ်တပ်ကို လက်နက်ကိုင် ဆန့်ကျင်သူတွေကို စားနပ်ရိက္ခာ၊ ဘဏ္ဍာရေး၊ ထောက်လှမ်းရေးနဲ့ လူသစ်စုဆောင်းတာတွေ ဖြတ်တောက်နိုင်ဖို့အတွက် စစ်တပ်ဘက်က လေကြောင်းတိုက်ခိုက်မှုတွေ၊ လက်နက်ကြီးနဲ့ ပစ်ခတ်မှုတွေကို စစ်တပ်က မဆင်မခြင် လုပ်၊ အရပ်သားတွေကို နေရပ်ရင်းကနေ ထွက်ခွာသွားစေဖို့ ကျေးရွာတွေကို မီးရှို့တာတွေ အပါအဝင် ဖြတ်လေးဖြတ် နည်းနဲ့ လုပ်နေတာကိုလည်း ကုလသမဂ္ဂ လူ့အခွင့်အရေးရုံးက ပြောပါတယ်။
စစ်တပ်ဘက်က မကြာခဏ အများဆုံးသုံးတဲ့ နည်းဗျူဟာ တခုကတော့ ကျေးရွာတွေနဲ့ နေအိမ်တွေကို အကွက်ဆင်ပြီး ကျယ်ကျယ်ပြန့်ပြန့် မီးရှို့မှုဖြစ်တယ်လို့လည်း ကုလသမဂ္ဂ လူ့အခွင့်အရေးရုံးက ဖော်ပြပါတယ်။ ၂၀၂၂ ခုနှစ် ဖေဖော်ဝါရီလ နောက်ပိုင်း နိုင်ငံတဝန်း စစ်တပ်ရဲ့ စစ်ဆင်ရေးတွေအတွင်း မီးရှို့ခံရတဲ့ ဒါမှမဟုတ်လည်း ဖျက်စီးခံရတဲ့ အိမ်ခြေ ၃၉,၀၀၀ နီးပါး ရှိပြီး ၊ ၂၀၂၁ ခုနှစ်နဲ့ ယှဉ်ရင် အဆ ၁,၀၀၀ ကျော် တိုးလာတာ ဖြစ်တယ်လို့လည်း ဖော်ပြပါတယ်။ စစ်တပ်ရဲ့ လေကြောင်းတိုက်ခိုက်မှုတွေကိုလည်း ကုလသမဂ္ဂ လူ့အခွင့်အရေးရုံး ပြောခွင့်ရ Ravina Shamdasani က သတင်းစာ ရှင်းလင်းပွဲမှာ ပြောပါတယ်။
" လေကြောင်းတိုက်ခိုက်မှု အများအပြားထဲမှာ စက်တင်ဘာလ ၁၆ ရက်နေ့က စစ်ကိုင်းတိုင်း ဒီပဲယင်းမြို့နယ် လက်ယက်ကုန်းရွာမှာ ရဟတ်ယာဉ် လေးစင်းနဲ့ စာသင်ကျောင်းတခုကို ပစ်ခတ်ခဲ့တာမှာ အနည်းဆုံး ကလေးငယ် ၆ ဦး သေဆုံးပြီး ၉ ဦး ဒဏ်ရာရခဲ့ပါတယ်။ စစ်သား ၆၀ လောက်ကို ရဟတ်ယာဉ်ပေါ်ကနေ မြေပြင်ကို ချပေးပြီး ရွာကို ဝင်ရောက်စီနင်းခဲ့တယ်လို့ ဆိုပြီး ဒဏ်ရာရနေတဲ့ ကလေးတွေနဲ့ ဆရာတွေကို ဖမ်းဆီး ခေါ်ဆောင်မသွားခင်မှာ ကျောင်းအကူ တဦးနဲ့ ကျေးရွာခံ ၅ ဦးကို သတ်ဖြတ်ခဲ့တယ်ဆိုပြီးလည်း ပြောကြပါတယ်။ "
စစ်တပ်နဲ့ စစ်တပ်နဲ့ဆက်နွယ်တဲ့ ပြည်သူ့စစ်တွေဟာ အကြမ်းဖက်မှု အများစုအတွက် တာဝန်ရှိတယ်ဆိုတာကို ယုံကြည်ဖွယ် အချက်အလက်တွေ ရှိကြောင်းနဲ့ ဒီထဲက တချို့ကိစ္စတွေဟာ စစ်ရာဇဝတ်မှု၊ လူသားမျိုးနွယ်အပေါ် ကျူးလွန်တဲ့ ရာဇဝတ်မှု မြောက်နိုင်တယ်လို့လည်း ကုလသမဂ္ဂ လူ့အခွင့်အရေးရုံး ပြောခွင့်ရက ပြောပါတယ်။ ကုလသမဂ္ဂ လူ့အခွင့်အရေးရုံးရဲ့ ၂၀၂၃ ခုနှစ် မတ်လထုတ် မြန်မာနိုင်ငံတွင်း လူ့အခွင့်အရေး အခြေအနေဆိုင်ရာ အချက်အလက် အစီရင်ခံစာရဲ့ စာမျက်နှာ ၃ မှာတော့ စစ်တပ်ဆန့်ကျင်တဲ့ လက်နက်ကိုင်အဖွဲ့များရဲ့ ရာဇဝတ်မှုများဆိုပြီးလည်း ဖော်ပြပါတယ်။ အထူးသဖြင့် မြို့ပြဒေသတွေမှာ စစ်တပ်လိုလားတဲ့ ပြည်သူ့စစ်အဖွဲ့ဝင်တွေ ဒါမှမဟုတ်လည်း သတင်းပေးတွေလို့ ရှုမြင်ခံရသူတွေကို စစ်တပ်ကို ဆန့်ကျင်တိုက်ခိုက်နေတဲ့ လက်နက်ကိုင်အဖွဲ့တွေက ပစ်မှတ်ထား သတ်ဖြတ်မှုတွေ ရှိတယ်ဆိုတဲ့ အစီရင်ခံချက်တွေကိုလည်း ကုလသမဂ္ဂ လူ့အခွင့်အရေးရုံးက လက်ခံရရှိကြောင်း ဖော်ပြထားပါတယ်။
မြန်မာနိုင်ငံက အခြေအနေတွေဟာ ပိုပြီး ပြင်းထန်ကြီးထွားလာနေတယ်လို့ မြန်မာဆိုင်ရာ ကုလသမဂ္ဂလူ့အခွင့်အရေးရုံး အကြီးအကဲ James Rodehaver က သောကြာနေ့ ကုလသမဂ္ဂ သတင်းစာရှင်းလင်းပွဲမှာ ထောက်ပြပါတယ်။
" ဖြတ်လေးဖြတ် မူဝါဒကို ကျင့်သုံးနေပြီး ကိုယ့်ပြည်သူတွေအပေါ်မှာ စစ်ဆင်နေတဲ့ စစ်တပ်တခု ရှိနေတာက လူ့အခွင့်အရေးအားလုံး ဆုတ်ယုတ် ဆုံရှုံးမှုဖြစ်စေတဲ့ ပြဿနာကြီး ပေါ်ပေါက်စေပါတယ်။ "
စစ်တပ်ရဲ့ စီးပွားရေး စီမံခန့်ခွဲမှု လွဲချော်တာတွေကြောင့် လူထုမှာ စီးပွားရေးအကြပ်အတည်း ကြုံနေရပြီး မတ်လ ၂၀၂၀ ပြည့်နှစ်နဲ့ နှိုင်းယှဉ်ရင် ဆင်းရဲမွဲတေမှုကလည်း နှစ်ဆ တိုးလာတယ်လို့ ဖော်ပြထားပါတယ်။
Your browser doesn’t support HTML5
စစ်အာဏာသိမ်း ၂ နှစ်အတွင်း မြန်မာ့လူ့အခွင့်ရေး အခြေနေ ကုလတင်ပြ
=== {{ UNICODE }} ===
စဈအာဏာသိမျး ၂ နှဈအတှငျး မွနျမာ့လူ့အခှင့ျရေး အခွနေေ ကုလတငျပွ
မွနျမာ စဈတပျဟာ သတျဖွတျမှု၊ မတရားသဖွင့ျ ဖမျးဆီးမှု၊ နှိပျစကျညှဉျးပနျးမှု၊ စဈအာဏာသိမျးမှု ဆန့ျကငြျသူတှကေို အစဖြောကျတာတှေ အပါအဝငျ အကွမျးဖကျမှုတှေ ဆကျတိုကျလုပျနပွေီး လူ့အခှင့ျအရေးဆိုငျရာ ပွူနာကွီးကို အဆကျမပွတျ ဖနျတီးနတေယျလို့ ကုလသမဂ်ဂ လူ့အခှင့ျအရေးဆိုငျရာရုံးက သောကွာနေ့မှာ ပွောဆိုလိုကျသလို ၊ စဈတပျကို ဆန့ျကငြျတဲ့ လကျနကျကိုငျအဖှဲ့မြားရဲ့ ကြူးလှနျမှုတှကေိုလညျး အစီရငျခံ တငျပွထားပါတယျ။
အကွမျးဖကျမှုတှေ ခကြျခငြျးရပျ၊ မတရား ဖမျးခံထားရသူ အားလုံးကို ပွနျလှှတျပွီး တာဝနျခံမှု တာဝနျယူမှု ရှိစဖေို့နဲ့ စာနာမှု အကူအညီတှေ အဟန့ျအတားမရှိ ပေးအပျခှင့ျ ရရေးကိုလညျး ကုလသမဂ်ဂ လူ့အခှင့ျအရေးဆိုငျရာရုံးက တောငျးဆိုလိုကျပါတယျ။ မွနျမာနိုငျငံတှငျးက ပါဝငျပတျသကျသူ အားလုံးအနနေဲ့ နိုငျငံတကာဥပဒတှေကေို လေးစားလိုကျနာကွဖို့လညျး တိုကျတှနျးထားပါတယျ။ မသိငျ်ဂ ီထိုကျ တငျပွပေးပါမယျ။
စဈအာဏာသိမျးပွီး ၂ နှဈကွာလာခြိနျမှာ စဈဗိုလျခြုပျကွီးမြားဟာ အတိုကျအခံတှကေို ခြမှေုနျးရေးအတှကျ မွလှေနျ စနဈမူဝါဒကို ကငြ့ျသုံးနကွေတယျလို့ ကုလသမဂ်ဂ လူ့အခှင့ျအရေးဆိုငျရာရုံးရဲ့ ပွောခှင့ျရ Ravina Shamdasani က သောကွာနေ့မှာ ပွောပါတယျ။
"ငွိမျးခမြျးရေးနဲ့ ထိနျးထိနျးသိမျးသိမျး ရှိစရေေး ဒသေတှငျးနဲ့ ကမ်ဘာတလှှား ကွိုးပမျးမှုအမြားစုကို လဈလြူရှုခံထားရတာဟာ ဝမျးနညျးဖှယျ ဖွဈပါတယျ။ ပွဈဒဏျကနေ အလုံးစုံ ဆကျလကျ လှတျကငျးနတောကွောင့ျ လကျရဲဇကျရဲ ဖွဈနတေဲ့ စဈတပျဟာ နိုငျငံတကာ လိုကျနာရမယ့ျ တာဝနျဝတ်တရားတှနေဲ့ မူတှကေို အရေးမထားဘူးဆိုတာကို တလြှောကျလုံး ပွသနပေါတယျ။ အခွအေနပေိုပွီး ဆိုးလာနတေဲ့ ဒီအဖွဈဆိုးကွီးကို အဆုံးသတျဖို့အတှကျ အရေးတကွီး လကျတှေ့ ဆောငျရှကျခကြျ လိုအပျပါတယျ။"
ကုလသမဂ်ဂလူ့အခှင့ျအရေးရုံးက မတျလ ၃ ရကျနေ့ သောကွာနေ့ ထုတျပွနျတဲ့ မွနျမာဆိုငျရာ အစီရငျခံစာထဲမှာ စဈတပျဟာ အကွမျးဖကျမှုတှေ ဆကျတိုကျလုပျပွီး လူ့အခှင့ျအရေးဆိုငျရာ ပွူနာကွီးကို အဆကျမပွတျ ဖနျတီးနတေယျလို့ ဖောျပွပါတယျ။ ကုလသမဂ်ဂ လုံခွုံရေးကောငျစီနဲ့ အရှေ့တောငျအာရှနိုငျငံမြားအသငျး ASEAN တို့ရဲ့ တောငျးဆိုခကြျတှနေဲ့ အလားတူပဲ ကုလသမဂ်ဂ လူ့အခှင့ျအရေးရုံးကလညျး အကွမျးဖကျမှုတှေ ခကြျခငြျးရပျပွီး မတရား ဖမျးခံထားရသူတှကေို ပွနျလှှတျပေးရေး၊ စာနာမှုအကူအညီတှေ အဟန့ျအတားမရှိ ပေးအပျနိုငျရေးနဲ့ တာဝနျယူမှု တာဝနျခံမှု ရှိစရေေးတို့ကို အစီရငျခံစာမှာ တောငျးဆိုထားပါတယျ။
စဈအာဏာသိမျးခဲ့တဲ့ ၂၀၂၁ ခုနှဈ ဖဖေောျဝါရီလ ၁ ရကျနေ့ကနေ ၂၀၂၃ ခုနှဈ ဇနျနဝါရီလ ၃၁ ရကျနေ့ အထိ လူ့အခှင့ျအရေး ခြိုးဖောကျမှုတှကေို ပွုစုထားတဲ့ အစီရငျခံစာထဲမှာတော့ အထူးသဖွင့ျ မွနျမာနိုငျငံ အနောကျမွောကျပိုငျးနဲ့ အရှေ့တောငျပိုငျးတို့မှာ အကွမျးဖကျမှုတှေ သိသိသာသာ မြားလာတာကိုလညျး ဖောျပွထားပါတယျ။ စဈအာဏာသိမျးမှု နောကျပိုငျး စဈတပျနဲ့ နောကျလိုကျတှကွေောင့ျ အနညျးဆုံး လူပေါငျး ၂,၉၄၀ သဆေုံးရပွီး ဖမျးဆီးခံရသူက ၁၇,၅၇၂ ဦး အတညျပွုနိုငျကွောငျး ယုံကွညျရတဲ့ သတငျးရငျးမွဈတှကေို ကိုးကား ဖောျပွထားပါတယျ။ နိုငျငံတဝနျး မွို့နယျပေါငျး ၃၃၀ ထဲက ၈၀ ရာခိုငျနှုနျး နီးပါးမှာ လကျနကျကိုငျ ပဋိပက်ခဒဏျ သင့ျနကွေောငျးလညျး ဖောျပွပါတယျ။ မွနျမာဆိုငျရာ ကုလသမဂ်ဂ လူ့အခှင့ျအရေးရုံးအကွီးအကဲ James Rodehaver ကတော့ စဈတပျဟာ တရားဥပဒကေို လကျနကျသဖှယျ အသုံးခနြတေယျလို့ ပွောဆိုလိုကျပါတယျ။
" တရားရေးစနဈကို လကျနကျသဖှယျ အသုံးပွုနပေါတယျ။ နိုငျငံရေး အတိုကျအခံတှကေို ထိနျးသိမျးဖို့ အတှကျရော သူတို့ကို ဆန့ျကငြျပွောဆိုသူတှကေို နှိပျစကျဖို့ အတှကျကိုရော သူတို့ဟာ အကဉြျးထောငျ စနဈကို အသုံးခနြပေါတယျ။ "
လကျနကျကိုငျ အဖှဲ့တှေ၊ စဈတပျကို လကျနကျကိုငျ ဆန့ျကငြျသူတှကေို စားနပျရိက်ခာ၊ ဘဏ်ဍာရေး၊ ထောကျလှမျးရေးနဲ့ လူသဈစုဆောငျးတာတှေ ဖွတျတောကျနိုငျဖို့အတှကျ စဈတပျဘကျက လကွေောငျးတိုကျခိုကျမှုတှေ၊ လကျနကျကွီးနဲ့ ပဈခတျမှုတှကေို စဈတပျက မဆငျမခွငျ လုပျ၊ အရပျသားတှကေို နရေပျရငျးကနေ ထှကျခှာသှားစဖေို့ ကြေးရှာတှကေို မီးရှို့တာတှေ အပါအဝငျ ဖွတျလေးဖွတျ နညျးနဲ့ လုပျနတောကိုလညျး ကုလသမဂ်ဂ လူ့အခှင့ျအရေးရုံးက ပွောပါတယျ။
စဈတပျဘကျက မကွာခဏ အမြားဆုံးသုံးတဲ့ နညျးဗြူဟာ တခုကတော့ ကြေးရှာတှနေဲ့ နအေိမျတှကေို အကှကျဆငျပွီး ကယြျကယြျပွန့ျပွန့ျ မီးရှို့မှုဖွဈတယျလို့လညျး ကုလသမဂ်ဂ လူ့အခှင့ျအရေးရုံးက ဖောျပွပါတယျ။ ၂၀၂၂ ခုနှဈ ဖဖေောျဝါရီလ နောကျပိုငျး နိုငျငံတဝနျး စဈတပျရဲ့ စဈဆငျရေးတှအေတှငျး မီးရှို့ခံရတဲ့ ဒါမှမဟုတျလညျး ဖကြျစီးခံရတဲ့ အိမျခွေ ၃၉,၀၀၀ နီးပါး ရှိပွီး ၊ ၂၀၂၁ ခုနှဈနဲ့ ယှဉျရငျ အဆ ၁,၀၀၀ ကြောျ တိုးလာတာ ဖွဈတယျလို့လညျး ဖောျပွပါတယျ။ စဈတပျရဲ့ လကွေောငျးတိုကျခိုကျမှုတှကေိုလညျး ကုလသမဂ်ဂ လူ့အခှင့ျအရေးရုံး ပွောခှင့ျရ Ravina Shamdasani က သတငျးစာ ရှငျးလငျးပှဲမှာ ပွောပါတယျ။
" လကွေောငျးတိုကျခိုကျမှု အမြားအပွားထဲမှာ စကျတငျဘာလ ၁၆ ရကျနေ့က စဈကိုငျးတိုငျး ဒီပဲယငျးမွို့နယျ လကျယကျကုနျးရှာမှာ ရဟတျယာဉျ လေးစငျးနဲ့ စာသငျကြောငျးတခုကို ပဈခတျခဲ့တာမှာ အနညျးဆုံး ကလေးငယျ ၆ ဦး သဆေုံးပွီး ၉ ဦး ဒဏျရာရခဲ့ပါတယျ။ စဈသား ၆၀ လောကျကို ရဟတျယာဉျပေါျကနေ မွပွေငျကို ခပြေးပွီး ရှာကို ဝငျရောကျစီနငျးခဲ့တယျလို့ ဆိုပွီး ဒဏျရာရနတေဲ့ ကလေးတှနေဲ့ ဆရာတှကေို ဖမျးဆီး ခေါျဆောငျမသှားခငျမှာ ကြောငျးအကူ တဦးနဲ့ ကြေးရှာခံ ၅ ဦးကို သတျဖွတျခဲ့တယျဆိုပွီးလညျး ပွောကွပါတယျ။ "
စဈတပျနဲ့ စဈတပျနဲ့ဆကျနှယျတဲ့ ပွညျသူ့စဈတှဟော အကွမျးဖကျမှု အမြားစုအတှကျ တာဝနျရှိတယျဆိုတာကို ယုံကွညျဖှယျ အခကြျအလကျတှေ ရှိကွောငျးနဲ့ ဒီထဲက တခြို့ကိစ်စတှဟော စဈရာဇဝတျမှု၊ လူသားမြိုးနှယျအပေါျ ကြူးလှနျတဲ့ ရာဇဝတျမှု မွောကျနိုငျတယျလို့လညျး ကုလသမဂ်ဂ လူ့အခှင့ျအရေးရုံး ပွောခှင့ျရက ပွောပါတယျ။ ကုလသမဂ်ဂ လူ့အခှင့ျအရေးရုံးရဲ့ ၂၀၂၃ ခုနှဈ မတျလထုတျ မွနျမာနိုငျငံတှငျး လူ့အခှင့ျအရေး အခွအေနဆေိုငျရာ အခကြျအလကျ အစီရငျခံစာရဲ့ စာမကြျနှာ ၃ မှာတော့ စဈတပျဆန့ျကငြျတဲ့ လကျနကျကိုငျအဖှဲ့မြားရဲ့ ရာဇဝတျမှုမြားဆိုပွီးလညျး ဖောျပွပါတယျ။ အထူးသဖွင့ျ မွို့ပွဒသေတှမှော စဈတပျလိုလားတဲ့ ပွညျသူ့စဈအဖှဲ့ဝငျတှေ ဒါမှမဟုတျလညျး သတငျးပေးတှလေို့ ရှုမွငျခံရသူတှကေို စဈတပျကို ဆန့ျကငြျတိုကျခိုကျနတေဲ့ လကျနကျကိုငျအဖှဲ့တှကေ ပဈမှတျထား သတျဖွတျမှုတှေ ရှိတယျဆိုတဲ့ အစီရငျခံခကြျတှကေိုလညျး ကုလသမဂ်ဂ လူ့အခှင့ျအရေးရုံးက လကျခံရရှိကွောငျး ဖောျပွထားပါတယျ။
မွနျမာနိုငျငံက အခွအေနတှေဟော ပိုပွီး ပွငျးထနျကွီးထှားလာနတေယျလို့ မွနျမာဆိုငျရာ ကုလသမဂ်ဂလူ့အခှင့ျအရေးရုံး အကွီးအကဲ James Rodehaver က သောကွာနေ့ ကုလသမဂ်ဂ သတငျးစာရှငျးလငျးပှဲမှာ ထောကျပွပါတယျ။
" ဖွတျလေးဖွတျ မူဝါဒကို ကငြ့ျသုံးနပွေီး ကိုယ့ျပွညျသူတှအေပေါျမှာ စဈဆငျနတေဲ့ စဈတပျတခု ရှိနတောက လူ့အခှင့ျအရေးအားလုံး ဆုတျယုတျ ဆုံရှုံးမှုဖွဈစတေဲ့ ပွူနာကွီး ပေါျပေါကျစပေါတယျ။ "
စဈတပျရဲ့ စီးပှားရေး စီမံခန့ျခှဲမှု လှဲခြောျတာတှကွေောင့ျ လူထုမှာ စီးပှားရေးအကွပျအတညျး ကွုံနရေပွီး မတျလ ၂၀၂၀ ပွည့ျနှဈနဲ့ နှိုငျးယှဉျရငျ ဆငျးရဲမှဲတမှေုကလညျး နှဈဆ တိုးလာတယျလို့ ဖောျပွထားပါတယျ။