Your browser doesn’t support HTML5
အညိုရောင် ကျောက်ပွင့် Sargassum
Zawgyi/ Unicode
Zawgyi
ဒီတပတ်တော့ အတ္တလန်တိတ် သမုဒ္ဒရာထဲမှာ မျောနေတတ်ပြီး အမေရိကတိုက် ကရေဘီယံပင်လယ်ကမ်းရိုးတန်း ဒေသတွေကို ရောက်လာလေ့ရှိတဲ့ Sargassum လို့ခေါ်တဲ့ အညိုရောင် ပင်လယ်ရေညှိတမျိုး ဖြစ်တဲ့ ကျောက်ပွင့်တွေရဲ့ အရေးပါပုံ အကြောင်း ပြောပြပေးမှာပါ။
တောင်အမေရိကတိုက်၊ မက်ဆီကိုနိုင်ငံ အရှေ့ပိုင်းက ယူကတန်း Yucatán ကျွန်းဆွယ် ဟာ မက်ဆီကိုပင်လယ်ကွေ့နဲ့ ကရေဘီယံပင်လယ် ကြားမှာ ရှိပြီး ကျွန်းဆွယ်အရှေ့ဘက် Quintana Roo ပြည်နယ် ထဲမှာ Cancun လို လှပတဲ့ နံမယ်ကြီး အပမ်းဖြေကမ်းခြေတွေ အများအပြားကြောင့် ခရီးသွားတွေနဲ့ ပြည့်နေတတ်ပါတယ်။
စိမ်းပြာရောင် တာကွိုက်စ် turquoise ကျောက်သားလို ကြည်လင်လှပတဲ့ ရေပြင်နဲ့ ဖြူလွလွ သဲသောင်ဟာ ခရီးသွားတွေကို ဆွဲဆောင်လေ့ရှိ ပေမယ့် အခု နောက်ပိုင်းမှာ Sargassum ကျောက်ပွင့်ညိုတွေ အစုလိုက် အပြုံလိုက် ရောက်လာလေ့ ရှိတယ်လို့ သီးခြားလွတ်လပ်တဲ့ မက်ဆီကို အမျိုးသား တက္ကသိုလ် UNAM (Autonomous National University of Mexico) အဏဝါ သိပ္ပံနဲ့ ကုန်းတွင်းရေထု ဆိုင်ရာ လေ့လာတဲ့ ဌာနက သုတေသနပညာရှင် ဒေါက်တာ Rosa Elisa Rodriguez ရိုဒရီဂါ ကပြောပါတယ်။
" ကျောက်ပွင့်လို့ခေါ်တဲ့ ပင်လယ်ရေညှိ တွေက ဒီကမ်းခြေကို တနှစ်ကို တကြိမ်လောက်တော့ နှစ်စဉ်လာ စုလေ့ ရှိတတ်ပေမယ့် တချို့နှစ်တွေမှာဆိုရင် တော့ အကြိမ်ရေပိုများများ လာစုတတ်ပါတယ်။ ဒီကမ်းရိုးတန်းတလျှောက်မှာလည်း လာပြီးစုတဲ့ ပင်လယ်ရေညှိ ပမာဏက အနည်းအများမတူတတ်ပါဘူး။ နှစ်တိုင်းအဲဒီလိုပါပဲ တနေရာနဲ့ တနေရာ သူတို့လာစုတဲ့ ပမာဏ အနည်းအများတော့ ကွာလေ့ရှိပါတယ်။ ဒါပေမယ့် ကျမကတော့ ဒီကျောက်ပွင့်တွေ မကြာခင် ထပ်ရောက်လာအုံးမယ်လို့ ထင်ပါတယ်။ သူတို့ အဲဒီလို ပမာဏမျိုးစုံနဲ့ ဘာကြောင့် ရောက်လာတတ်တယ် ဆိုတာ ကျမတို့ နားလည်ဖို့ နှစ်အတော်ကြာအုံးမှာပါ။ ဒါပေမယ့် အခုအချိန်မှာတော့ သူတို့မလာပဲကို မနေဘူးလို့ ထင်ပါတယ်။”
အညိုရောင် algea တမျိုးဖြစ်တဲ့ Sargassum တွေဟာ အတ္တလန်တိတ် သမုဒ္ဒရာထဲမှာ အောက်ကြမ်းပြင်နဲ့မထိပဲ ရေပြင်ပေါ်မှာပဲ ပေါလောမျောနေလေ့ရှိပါတယ်။ ငါးမျိုးစိတ်ပေါင်း ၁၂၀ လောက်နဲ့ ကျောရိုးမဲ့သတ္တဝါမျိုးစိတ် ၁၂၀ ကျော်ဟာ သူတို့ကို မှီတင်းနေထိုင် ပါတယ်။ ပင်လယ်လိပ်လို မျိုးတုန်းခါနီး ရှားပါးမျိုးစိတ်တွေ၊ Tuna ငါးလို စီးပွါးဖြစ်အရေးပါတဲ့ ငါးမျိုးစိတ်တွေရဲ့ ခိုနားနေထိုင်ရာနဲ့ အဟာရဖြည့်တင်းရာ နေရာလည်း ဖြစ်ပါတယ်။
ဒီကျောက်ပွင့်မျိုးတွေဟာ သမုဒ္ဒရာ ရေစီးကြောင်းနဲ့ အတူ လိုက်ပါပြ ီး တနေရာကနေ တနေရာကို ရောက်သွားလေ့ရှိပါတယ်။ အတ္တလန်တိတ်သမုဒ္ဒရာ ထဲမှာ ရှိတဲ့ အီကွေတာရပ်ဝန်းက ပူနွေးပြီး အဟာရဓါတ် ပေါကြွယ်တဲ့ Sargasso ပင်လယ်ပြင်မှာ တွေ့ရလေ့ရှိတာကြောင့် သူတို့ကို Sargassum မျိုးစိတ်အဖြစ် နံမယ်ပေးထားတာပါ။ ဒီကျောက်ပွင့်လေးတွေ စုစည်းပြီး မြက်ဖျာလို အချပ်ကြီးတွေ ဖြစ်လာတဲ့အခါ လေနဲ့ရော ရေစီးကြောင်းနဲ့ပါ မျောပါပြီး ကရေဘီယံ ပင်လယ်ပြင်ထဲ ရောက်သွားတာကြောင့် ကရေဘီယံ ကျွန်းနိုင်ငံတွေဆီ ရောက်သွားလေ့ရှိသလို တခါတရံ အနောက်အာဖရိက အထိပါ ရောက်သွားတတ်ပါတယ်။ ဒါပေမယ့် သဘာဝအားဖြင့် အနည်းအကျဉ်းလောက်သာ ပင်လယ်ကမ်းစပ်တွေမှာ တင်နေလေ့ရှိတာပါ။
ဒီကျောက်ပွင့်တွေဟာ ပင်လယ်ကမ်းရိုးတန်း တည်မြဲရေးအတွက်ရော ကမ်းခြေတလေ ျှာက် မြေဆီ သြဇာကြွယ်ဝ စေဖို့အတွက်ပါ သိပ်အရေးပါတယ်လို့ အမေရိကန်နိုင်ငံ ကရေဘီယံဒေသက Virgin Island အစိုးရ ဒုဝန်ကြီးချုပ်လည်းဖြစ် သယံဇာတနဲ့ အလုပ်သမားဝန်ကြီးလည်း ဖြစ်တဲ့ Dr Kedrick Pickering က ပြောပါတယ်။ ကျောက်ပွင့်တွေဟာ ငှက်တွေအပါအဝင် သဲသောင်ပြင်မှာ ကျက်စားတဲ့ သတ္တဝါငယ်လေးတွေရဲ့ အစာဖြစ်သလို သဲသောင်ကမ်းခြေတဝိုက် ပေါက်ရောက်တဲ့ အပင်တွေအတွက်လည်း မြေသြဇာဖြစ်စေတာပါ။ ဒါပေမယ့် ကျောက်ပွင့်တွေ ဆွေးမြေ့တဲ့အခါ ထွက်လာတဲ့ ဟိုက်ဒရိုဂျင် ဆာလ်ဖိုဒ်က အနံ့သိပ်ဆိုးပါတယ်။ အရောင်ဆင်း မရှိပေမယ့် မီးလောင်လွယ်ပြီး အန္တရာယ်ကြီးတဲ့ အဆိပ်ငွေ့ဖြစ်ပါတယ်။
ဒီဆွေးမြေ့နေတဲ့ ကျောက်ပွင့်တွေဟာ အနည်းအကျဉ်းလောက်ပဲ ဆိုရင် သူတို့ကိုမိုးရေက သန့်စင်ပေးတတ်သလို နောက်တခါ မုန်တိုင်းဝင်ရင် မျောပါသွားတာ ဒါမှမဟုတ် သဲသောင်အောက် ရောက်သွားတာမျိုးကြောင့် ကမ်းခြေအတွက် မြေဆီသြဇာဖြည့်တင်း ပေးတဲ့ အပြင် ကမ်းခြေထိန်းသိမ်းရေး အတွက်ပါ အရေးပါပါတယ်။
ကျောက်ပွင့်တွေဟာ ရေထဲမှာဆိုရင်တော့ဘာ အန္တရာယ်မှ မပေးတတ်ပါဘူး ဒါပေမယ့် ကမ်းခြေမှာ တကယ်လို့ ကျောက်ပွင့်ဖျာကြီးတွေ ၃ ပေလောက် ထူလာရင်တော့ ဖယ်ရှားပေးဖို့ လိုပါတယ်။ မဖယ်ရှားပစ်ရင်တော့ ဝန်းကျင်တခုလုံး ဆိုးဝါးတဲ့ အနံ့အသက် တွေ လွှမ်းလာနိုင်သလို ဘက်တီးရီးယားတွေပေါက်ပွါးပြီး အောက်ဆီဂျင်နဲပါးသွားတဲ့အတွက် ရေသတ္တဝါတွေရှင်သန်ဖို့ ခက်ခဲလာနိုင်ပါတယ်။
ဒီနှစ်မှာတော့ မက်ဆီကို ရေတပ်က ကမ်းခြေမှာ ရှင်းလင်းပေးရတဲ့ အထိ အညိုရောင်ကျောက်ပွင့် ပင်လယ်ရေညှိတွေ သိပ်များနေတယ်လို့ ဒေါက်တာရိုဇာက ပြောပါတယ်။
" တကယ်လို့ မုန်တိုင်း ကောင်းကောင်းဝင်မယ် ဆိုရင် ကမ်းခြေကို ကျောက်ပွင့်တွေ ရောက်လာပါတယ်။ အဲဒီမှာ အဟာရဓါတ် သိပ်ကြွယ်ဝသလို ရေကလည်း နွေးနေတော့ ကျောက်ပွင့်တွေ ပွါးဖို့ အခြေနေ သိပ်ကောင်းပါတယ်။ ဒီနှစ်မှာ အခြေနေသိပ်ကောင်းတဲ့အတွက် ကျောက်ပွင့်ပွါးနှုန်းက သိပ်မြန်ပြီး ရက်ပေါင်း ၂၀ အတွင်း သူက ၂ ဆလောက်ကို ပွါးနိုင်တဲ့ အပြင် ဆက်ဆက်ပြီး ပွါးနေတဲ့အတွက် ဒီနှစ်မှာ ကျောက်ပွင့်တွေ အများကြီးတွေ့ရပါတယ်။”
ဒီကျောက်ပွင့်တွေဟာ ၂၀၁၁ ခုနှစ်ကစပြီး ကရေဘီယံပင်လယ်တကြော တဖြေးဖြေးများလာနေပြီး ဒါဟာ ဥတုရာသီပြောင်းလဲမှု နဲ့ ဆက်နွယ်နေမယ်လို့ ခန့်မှန်းရပေမယ့် သေသေချာချာ တော့ သုတေသန မလုပ်နိုင်ကြသေးပါဘူး။
Quintana Roo ပြည်နယ်တခုထဲမှာတင် ၂၀၂၁ မတ်လကစပြီး မက်ဆီကိုရေတပ်က ဖယ်ရှားပစ်ရတဲ့ ကျောက်ပွင့်က တန်ချိန် ၃ သောင်း ၇ ထောင် ကျော်ရှိနေတာပါ။
ဒီရေညှိတွေကို ဆောက်လုပ်ရေး အတွက်သာမက တိရိဆန်အစာတွေ ထုတ်လုပ်ရာမှာရော ဓါတ်မြေသြဇာ အတွက်ပါ သုံးနိုင်တာကြောင့် ဒေသတွင်း စီးပွါးရေး လုပ်ငန်းရှင်တွေက အသုံးချဖို့ကြံဆ နေကြဆဲ ဖြစ်ပါတယ်။
"အခုတော့ ကျောက်ပွင့်တွေ အများကြီး ရနေပေမယ့် ကျောက်ပွင့်ကို စီးပွါးဖြစ် အသုံးချဖို့ တကယ်တမ်းမှာ သိပ်မလုပ်နိုင်သေးပါဘူး။ ကျမတို့ကတော့ အခုအချိန်အထိဆို နှစ်စဉ်နှစ်တိုင်း ဒီကမ်းခြေကို ရောက်လာတဲ့ ကျောက်ပွင့်တွေကို တန်နဲ့ချီပြီး စက်မှုလုပ်ငန်းအတွက်တော့ သုံးနေပါတယ်။ တကယ်ဆို ဒါကို အသုံးချဖို့ စက်မှုလုပ်ငန်းတွေကို ပထမဆုံး ထူထောင်ဖို့ လိုပါတယ်။ လက်ရှိမှာတော့ သိပ်မရှိသေးပါဘူး။ ရှိတဲ့ဟာတွေ ကလည်း နဲနဲလေးပါ။ အများအားဖြင့်က စမ်းသပ်တဲ့ အဆင့်မှာပဲ ရှိပါသေးတယ်။ ကျမတို့မှာ လိုနေတာက ဒီကျောက်ပွင့်တွေကို စုဆောင်းပေးမယ့် စံနစ်ပါ။ ဒါ့အပြင် ဥပမာ ဒီကျောက်ပွင့်တွေကို ပြည်ပတင်ပို့ နိုင်တဲ့ အထိ စီးပွါးဖြစ် လုပ်နိုင်တာမျိုး မက်ဆီကိုမှာ မရှိသေးပါဘူး။
၂၀၁၁ ခုနှစ်မှာတုန်းက ကရေဘီယံပင်လယ်တကျောမှာ ဒီကျောက်ပွင့်တွေကို မိုင် ၅၅၀၀ ကျော် အရှည်လောက် အထိ ပြန့်နှံနေတာကို နာဆာ ကောင်းကင်ဂြိုဟ်တု ဓါတ်ပုံမှာ တွေ့ခဲ့ရပြီး အဲဒီအချိန်က ဒီကျောက်ပွင့်ဖျာကြီးတွေကြောင့် ရေအောက်က သန္တာကျောက်တန်းတွေ နေရောင်မရပဲ ဖြစ်ခဲ့ရတယ် ဆိုတာကို တင်ပြရင်း ဒီသီတင်းပတ်အတွက် သိပ္ပံနဲ့ နည်းပညာကဏ္ဍကို ဒီမှာပဲ ရပ်နားလိုက်ပါရစေ။
Unicode
ဒီတပတျတော့ အတ်တလနျတိတျ သမုဒ်ဒရာထဲမှာ မြောနတေတျပွီး အမရေိကတိုကျ ကရဘေီယံပငျလယျကမျးရိုးတနျး ဒသေတှကေို ရောကျလာလေ့ရှိတဲ့ Sargassum လို့ခေါျတဲ့ အညိုရောငျ ပငျလယျရညှေိတမြိုး ဖွဈတဲ့ ကြောကျပှင့ျတှရေဲ့ အရေးပါပုံ အကွောငျး ပွောပွပေးမှာပါ။
တောငျအမရေိကတိုကျ၊ မကျဆီကိုနိုငျငံ အရှေ့ပိုငျးက ယူကတနျး Yucatán ကြှနျးဆှယျ ဟာ မကျဆီကိုပငျလယျကှေ့နဲ့ ကရဘေီယံပငျလယျ ကွားမှာ ရှိပွီး ကြှနျးဆှယျအရှေ့ဘကျ Quintana Roo ပွညျနယျ ထဲမှာ Cancun လို လှပတဲ့ နံမယျကွီး အပမျးဖွကေမျးခွတှေေ အမြားအပွားကွောင့ျ ခရီးသှားတှနေဲ့ ပွည့ျနတေတျပါတယျ။
စိမျးပွာရောငျ တာကှိုကျဈ turquoise ကြောကျသားလို ကွညျလငျလှပတဲ့ ရပွေငျနဲ့ ဖွူလှလှ သဲသောငျဟာ ခရီးသှားတှကေို ဆှဲဆောငျလေ့ရှိ ပမေယ့ျ အခု နောကျပိုငျးမှာ Sargassum ကြောကျပှင့ျညိုတှေ အစုလိုကျ အပွုံလိုကျ ရောကျလာလေ့ ရှိတယျလို့ သီးခွားလှတျလပျတဲ့ မကျဆီကို အမြိုးသား တက်ကသိုလျ UNAM (Autonomous National University of Mexico) အဏဝါ သိပ်ပံနဲ့ ကုနျးတှငျးရထေု ဆိုငျရာ လေ့လာတဲ့ ဌာနက သုတသေနပညာရှငျ ဒေါကျတာ Rosa Elisa Rodriguez ရိုဒရီဂါ ကပွောပါတယျ။ " ကြောကျပှင့ျလို့ခေါျတဲ့ ပငျလယျရညှေိ တှကေ ဒီကမျးခွကေို တနှဈကို တကွိမျလောကျတော့ နှဈစဉျလာ စုလေ့ ရှိတတျပမေယ့ျ တခြို့နှဈတှမှောဆိုရငျ တော့ အကွိမျရပေိုမြားမြား လာစုတတျပါတယျ။ ဒီကမျးရိုးတနျးတလြှောကျမှာလညျး လာပွီးစုတဲ့ ပငျလယျရညှေိ ပမာဏက အနညျးအမြားမတူတတျပါဘူး။ နှဈတိုငျးအဲဒီလိုပါပဲ တနရောနဲ့ တနရော သူတို့လာစုတဲ့ ပမာဏ အနညျးအမြားတော့ ကှာလေ့ရှိပါတယျ။ ဒါပမေယ့ျ ကမြကတော့ ဒီကြောကျပှင့ျတှေ မကွာခငျ ထပျရောကျလာအုံးမယျလို့ ထငျပါတယျ။ သူတို့ အဲဒီလို ပမာဏမြိုးစုံနဲ့ ဘာကွောင့ျ ရောကျလာတတျတယျ ဆိုတာ ကမြတို့ နားလညျဖို့ နှဈအတောျကွာအုံးမှာပါ။ ဒါပမေယ့ျ အခုအခြိနျမှာတော့ သူတို့မလာပဲကို မနဘေူးလို့ ထငျပါတယျ။”
အညိုရောငျ algea တမြိုးဖွဈတဲ့ Sargassum တှဟော အတ်တလနျတိတျ သမုဒ်ဒရာထဲမှာ အောကျကွမျးပွငျနဲ့မထိပဲ ရပွေငျပေါျမှာပဲ ပေါလောမြောနလေေ့ရှိပါတယျ။ ငါးမြိုးစိတျပေါငျး ၁၂၀ လောကျနဲ့ ကြောရိုးမဲ့သတ်တဝါမြိုးစိတျ ၁၂၀ ကြောျဟာ သူတို့ကို မှီတငျးနထေိုငျ ပါတယျ။ ပငျလယျလိပျလို မြိုးတုနျးခါနီး ရှားပါးမြိုးစိတျတှေ၊ Tuna ငါးလို စီးပှါးဖွဈအရေးပါတဲ့ ငါးမြိုးစိတျတှရေဲ့ ခိုနားနထေိုငျရာနဲ့ အဟာရဖွည့ျတငျးရာ နရောလညျး ဖွဈပါတယျ။
ဒီကြောကျပှင့ျမြိုးတှဟော သမုဒ်ဒရာ ရစေီးကွောငျးနဲ့ အတူ လိုကျပါပွ ီး တနရောကနေ တနရောကို ရောကျသှားလေ့ရှိပါတယျ။ အတ်တလနျတိတျသမုဒ်ဒရာ ထဲမှာ ရှိတဲ့ အီကှတောရပျဝနျးက ပူနှေးပွီး အဟာရဓါတျ ပေါကွှယျတဲ့ Sargasso ပငျလယျပွငျမှာ တှေ့ရလေ့ရှိတာကွောင့ျ သူတို့ကို Sargassum မြိုးစိတျအဖွဈ နံမယျပေးထားတာပါ။ ဒီကြောကျပှင့ျလေးတှေ စုစညျးပွီး မွကျဖြာလို အခပြျကွီးတှေ ဖွဈလာတဲ့အခါ လနေဲ့ရော ရစေီးကွောငျးနဲ့ပါ မြောပါပွီး ကရဘေီယံ ပငျလယျပွငျထဲ ရောကျသှားတာကွောင့ျ ကရဘေီယံ ကြှနျးနိုငျငံတှဆေီ ရောကျသှားလေ့ရှိသလို တခါတရံ အနောကျအာဖရိက အထိပါ ရောကျသှားတတျပါတယျ။ ဒါပမေယ့ျ သဘာဝအားဖွင့ျ အနညျးအကဉြျးလောကျသာ ပငျလယျကမျးစပျတှမှော တငျနလေေ့ရှိတာပါ။
ဒီကြောကျပှင့ျတှဟော ပငျလယျကမျးရိုးတနျး တညျမွဲရေးအတှကျရော ကမျးခွတေလေ ြှာကျ မွဆေီ သွဇာကွှယျဝ စဖေို့အတှကျပါ သိပျအရေးပါတယျလို့ အမရေိကနျနိုငျငံ ကရဘေီယံဒသေက Virgin Island အစိုးရ ဒုဝနျကွီးခြုပျလညျးဖွဈ သယံဇာတနဲ့ အလုပျသမားဝနျကွီးလညျး ဖွဈတဲ့ Dr Kedrick Pickering က ပွောပါတယျ။ ကြောကျပှင့ျတှဟော ငှကျတှအေပါအဝငျ သဲသောငျပွငျမှာ ကကြျစားတဲ့ သတ်တဝါငယျလေးတှရေဲ့ အစာဖွဈသလို သဲသောငျကမျးခွတေဝိုကျ ပေါကျရောကျတဲ့ အပငျတှအေတှကျလညျး မွသွေဇာဖွဈစတောပါ။ ဒါပမေယ့ျ ကြောကျပှင့ျတှေ ဆှေးမွေ့တဲ့အခါ ထှကျလာတဲ့ ဟိုကျဒရိုဂငြျ ဆာလျဖိုဒျက အနံ့သိပျဆိုးပါတယျ။ အရောငျဆငျး မရှိပမေယ့ျ မီးလောငျလှယျပွီး အန်တရာယျကွီးတဲ့ အဆိပျငှေ့ဖွဈပါတယျ။
ဒီဆှေးမွေ့နတေဲ့ ကြောကျပှင့ျတှဟော အနညျးအကဉြျးလောကျပဲ ဆိုရငျ သူတို့ကို
မိုးရကေ သန့ျစငျပေးတတျသလို နောကျတခါ မုနျတိုငျးဝငျရငျ မြောပါသှားတာ ဒါမှမဟုတျ သဲသောငျအောကျ ရောကျသှားတာမြိုးကွောင့ျ ကမျးခွအေတှကျ မွဆေီသွဇာဖွည့ျတငျး ပေးတဲ့ အပွငျ ကမျးခွထေိနျးသိမျးရေး အတှကျပါ အရေးပါပါတယျ။
ကြောကျပှင့ျတှဟော ရထေဲမှာဆိုရငျတော့ဘာ အန်တရာယျမှ မပေးတတျပါဘူး ဒါပမေယ့ျ ကမျးခွမှော တကယျလို့ ကြောကျပှင့ျဖြာကွီးတှေ ၃ ပလေောကျ ထူလာရငျတော့ ဖယျရှားပေးဖို့ လိုပါတယျ။ မဖယျရှားပဈရငျတော့ ဝနျးကငြျတခုလုံး ဆိုးဝါးတဲ့ အနံ့အသကျ တှေ လှှမျးလာနိုငျသလို ဘကျတီးရီးယားတှပေေါကျပှါးပွီး အောကျဆီဂငြျနဲပါးသှားတဲ့အတှကျ ရသေတ်တဝါတှရှေငျသနျဖို့ ခကျခဲလာနိုငျပါတယျ။
ဒီနှဈမှာတော့ မကျဆီကို ရတေပျက ကမျးခွမှော ရှငျးလငျးပေးရတဲ့ အထိ အညိုရောငျကြောကျပှင့ျ ပငျလယျရညှေိတှေ သိပျမြားနတေယျလို့ ဒေါကျတာရိုဇာက ပွောပါတယျ။
" တကယျလို့ မုနျတိုငျး ကောငျးကောငျးဝငျမယျ ဆိုရငျ ကမျးခွကေို ကြောကျပှင့ျတှေ ရောကျလာပါတယျ။ အဲဒီမှာ အဟာရဓါတျ သိပျကွှယျဝသလို ရကေလညျး နှေးနတေော့ ကြောကျပှင့ျတှေ ပှါးဖို့ အခွနေေ သိပျကောငျးပါတယျ။ ဒီနှဈမှာ အခွနေသေိပျကောငျးတဲ့အတှကျ ကြောကျပှင့ျပှါးနှုနျးက သိပျမွနျပွီး ရကျပေါငျး ၂၀ အတှငျး သူက ၂ ဆလောကျကို ပှါးနိုငျတဲ့ အပွငျ ဆကျဆကျပွီး ပှါးနတေဲ့အတှကျ ဒီနှဈမှာ ကြောကျပှင့ျတှေ အမြားကွီးတှေ့ရပါတယျ။”
ဒီကြောကျပှင့ျတှဟော ၂၀၁၁ ခုနှဈကစပွီး ကရဘေီယံပငျလယျတကွော တဖွေးဖွေးမြားလာနပွေီး ဒါဟာ ဥတုရာသီပွောငျးလဲမှု နဲ့ ဆကျနှယျနမေယျလို့ ခန့ျမှနျးရပမေယ့ျ သသေခြောခြာ တော့ သုတသေန မလုပျနိုငျကွသေးပါဘူး။
Quintana Roo ပွညျနယျတခုထဲမှာတငျ ၂၀၂၁ မတျလကစပွီး မကျဆီကိုရတေပျက ဖယျရှားပဈရတဲ့ ကြောကျပှင့ျက တနျခြိနျ ၃ သောငျး ၇ ထောငျ ကြောျရှိနတောပါ။
ဒီရညှေိတှကေို ဆောကျလုပျရေး အတှကျသာမက တိရိဆနျအစာတှေ ထုတျလုပျရာမှာရော ဓါတျမွသွေဇာ အတှကျပါ သုံးနိုငျတာကွောင့ျ ဒသေတှငျး စီးပှါးရေး လုပျငနျးရှငျတှကေ အသုံးခဖြို့ကွံဆ နကွေဆဲ ဖွဈပါတယျ။
"အခုတော့ ကြောကျပှင့ျတှေ အမြားကွီး ရနပေမေယ့ျ ကြောကျပှင့ျကို စီးပှါးဖွဈ အသုံးခဖြို့ တကယျတမျးမှာ သိပျမလုပျနိုငျသေးပါဘူး။ ကမြတို့ကတော့ အခုအခြိနျအထိဆို နှဈစဉျနှဈတိုငျး ဒီကမျးခွကေို ရောကျလာတဲ့ ကြောကျပှင့ျတှကေို တနျနဲ့ခြီပွီး စကျမှုလုပျငနျးအတှကျတော့ သုံးနပေါတယျ။ တကယျဆို ဒါကို အသုံးခဖြို့ စကျမှုလုပျငနျးတှကေို ပထမဆုံး ထူထောငျဖို့ လိုပါတယျ။ လကျရှိမှာတော့ သိပျမရှိသေးပါဘူး။ ရှိတဲ့ဟာတှေ ကလညျး နဲနဲလေးပါ။ အမြားအားဖွင့ျက စမျးသပျတဲ့ အဆင့ျမှာပဲ ရှိပါသေးတယျ။ ကမြတို့မှာ လိုနတောက ဒီကြောကျပှင့ျတှကေို စုဆောငျးပေးမယ့ျ စံနဈပါ။ ဒါ့အပွငျ ဥပမာ ဒီကြောကျပှင့ျတှကေို ပွညျပတငျပို့ နိုငျတဲ့ အထိ စီးပှါးဖွဈ လုပျနိုငျတာမြိုး မကျဆီကိုမှာ မရှိသေးပါဘူး။
၂၀၁၁ ခုနှဈမှာတုနျးက ကရဘေီယံပငျလယျတကြောမှာ ဒီကြောကျပှင့ျတှကေို မိုငျ ၅၅၀၀ ကြောျ အရှညျလောကျ အထိ ပွန့ျနှံနတောကို နာဆာ ကောငျးကငျဂွိုဟျတု ဓါတျပုံမှာ တှေ့ခဲ့ရပွီး အဲဒီအခြိနျက ဒီကြောကျပှင့ျဖြာကွီးတှကွေောင့ျ ရအေောကျက သန်တာကြောကျတနျးတှေ နရေောငျမရပဲ ဖွဈခဲ့ရတယျ ဆိုတာကို တငျပွရငျး ဒီသီတငျးပတျအတှကျ သိပ်ပံနဲ့ နညျးပညာကဏ်ဍကို ဒီမှာပဲ ရပျနားလိုကျပါရစေ။