အခွန်ဌာန မဆိုင်တဲ့ အခွန် ကောက်နေသလား အခွန်ထမ်းတွေကို ဒုက္ခပေးနေသလား

အခွန်ဌာန မဆိုင်တဲ့ အခွန် ကောက်နေသလား၊ အခွန်ထမ်းတွေကို ဒုက္ခပေးနေသလား

Zawgyi/ Unicode

ပြီးခဲ့တဲ့ ဖေဖေါ်ဝါရီလ ၁၉ ရက်နေ့က ပြည်ထောင်စု လွှတ်တော်မှာ အစိုးရအဖွဲ့က ပေးပို့တဲ့ ၂၀၁၈-၁၉ ဘဏ္ဍာနှစ် ဒုတိယ ၆လပတ် အခွန်ရငွေတွေနဲ့ ပတ်သက်ပြီး ပြည်သူ့ငွေစာရင်း ပူးပေါင်းကော်မတီရဲ့ လေ့လာတွေ့ရှိချက်နဲ့ သဘောထား မှတ်ချက် အစီရင်ခံစာကို အမတ်တွေ ဆွေးနွေးကြပါတယ်။ အထူးသဖြင့် အခွန်ရရှိမှု အခြေအနေ၊ အခွန်နဲ့ ဂျီဒီပီ အချိုးအစား၊ အခွန်ဌာနရဲ့ အားနည်းချက် စတာတွေကို ထောက်ပြ ဆွေးနွေးကြတာပါ။ အဲဒီထဲမှာမှ မွန်ပြည်နယ် အမှတ်(၈) အမျိုးသားလွှတ်တော် အမတ် ဦးမျိုးဝင်းရဲ့ ဆွေးနွေးချက်တွေထဲမှာ လက်တွေ့ဖြစ်ပေါ်နေတဲ့ အခွန်ဆိုင်ရာ ပြသနာ တစ်ချို့နဲ့ အခွန်ဌာနရဲ့ လုပ်ပုံကိုင်ပုံတွေကို အသေအခြာ ဝေဖန်ထောက်ပြ ထားတာမို့ စိတ်ဝင်စားဖို့ ကောင်းပါတယ်။ ဦးမျိုးဝင်း ဘာကို နမူနာပေးပြီး ထောက်ပြသွားသလဲ၊ လက်ရှိ မြန်မာနိုင်ငံရဲ့ အခွန်ကောက်ခံရရှိမှု အခြေအနေကရော ဘယ်လို ရှိမလဲ၊ အခွန်စနစ်နဲ့ အခွန်ဌာန ဘာတွေ ပြုပြင်ပြောင်းလဲဖို့ လိုမလဲ ဆိုတာ ခုတစ်ပတ် ဆွေးနွေး တင်ပြသွားပါ့မယ်။

လွှတ်တော်တွင်းမှာ အခွန်ကိစ္စ တစ်ခုလုံးကို ခြုံငုံ ဆွေးနွေးပြီးတဲ့နောက် လတ်တလော ပြည်သူတွေအကြား ဝေဖန်ပြောဆိုနေကြတဲ့ ကားနာမည်ပေါက် ပြောင်းတဲ့ ကိစ္စ ဦးမျိုးဝင်းက နမူနာပေး ပြောဆိုပါတယ်။ သိပ်မကြာသေးခင်တုန်းကပဲ ကုန်းလမ်းသယ်ယူပို့ဆောင်ရေး ညွှန်ကြားမှု ဦးစီးဌာန “ကညန” ဟာ ၂၀၂၀ ဇန်နဝါရီ ၁ ရက်နေ့ကစ ကားလက်ဝယ်ပိုင်ဆိုင်သူတွေကို လိုင်စင်စာအုပ်မှာ သူတို့ နာမည်ပေါက် မဟုတ်ရင် ယာဉ်လိုင်စင် သက်တမ်း တိုးမပေးတော့ဘူးလို့ ကြေငြာခဲ့ပါတယ်။ ကြေငြာချက်ထဲမှာတော့ မှတ်ပုံတင်ထားတဲ့ ကားတွေရဲ့ ပိုင်ရှင်၊ အမည်၊ နေရပ်လိပ်စာ တိကျမှန်ကန်ရေးဟာ နိုင်ငံတော်ရဲ့ တရားဥပဒေ စိုးမိုးရေး၊ လုံခြုံရေးနဲ့ စည်းကမ်းဥပဒေနဲ့ ညီညွတ်တဲ့ မော်တော်ယာဉ်တွေ ဖြစ်စေရေး၊ ရှေ့ဆက်ဆောင်ရွက်မယ့် Radio Frequency Identification (RFID) စနစ်နဲ့ ချိတ်ဆက်ဖို့ လိုအပ်တာကြောင့်လို့ ဆိုပြီး ဖော်ပြထားပါတယ်။ ဒီအထိတော့ ကညန ရဲ့ ရည်ရွယ်ချက်ဟာ ဘာပြသနာမှ မရှိပါဘူး။ နိုင်ငံတကာမှာလည်း ကားပိုင်ရှင်တိုင်း ကားနာမည်ပေါက် စနစ်နဲ့ အသုံးပြုနေကြတာမို့ အဲဒီ လုပ်ဆောင်ချက် သဘာ၀ ကျတယ်လို့ ဆိုနိုင်ပါတယ်။ ဒါပေမယ့် တကယ့်ပြသနာက ကားနာမည်ပေါက် ပြောင်းတာကို အခွန်ကိစ္စနဲ့ ဆက်စပ်လိုက်တော့မှ စပြီး ပေါ်ပေါက်လာတာပါ။

ဒါဟာ အစိုးရရဲ့ အမိန့်မို့လို့ ပြည်သူတွေ အနေနဲ့ ရွေးချယ်စရာ မရှိပဲ ရင်ဆိုင်ကြရပါတယ်။ ပထမ ရင်ဆိုင်တဲ့နည်းကတော့ ၂၀၁၉ နှစ်မကုန်ခင် နဂို စည်းကမ်းအဟောင်းနဲ့ ကြိုတင်ပြီး လိုင်စင်သက်တမ်း သွားတိုးကြတာပါ။ အဲဒီအချိန်က ကြိုတင် လိုင်စင် သက်တမ်းတိုးသူ များလွန်းလို့၊ ရှည်လျားတဲ့ ကားတန်းကြီးတွေကြောင့် တစ်ရက်နှစ်ရက် ညအိပ်စောင့်ဆိုင်းရတာ၊ ကညန ဝန်ထမ်းတွေကလည်း ပိတ်ရက် မထားတော့ပဲ လုပ်ပေးရတာမျိုး ရှိခဲ့ပါတယ်။ ၂၀၂၀ မတိုင်ခင် သက်တမ်းတိုးခဲ့တဲ့ သောင်းနဲ့ချီတဲ့ ကားတွေဟာ နာမည်ပေါက် လုပ်စရာ မလိုတဲ့အတွက် နောက် ၂ နှစ်လောက်အချိန်အထိ အဲဒီကားတွေဟာ နာမည်ပေါက် မဖြစ်ပဲ ရှိနေမှာပါ။

၂၀၂၀ နှစ်ဆန်းကစ ကားပိုင်ရှင် ပြည်သူတွေ ရွေးချယ်စရာ မရှိတော့ပါဘူး။ ကားလိုင်စင် သက်တမ်းတိုးဖို့ လိုပြီ ဆိုတာနဲ့ နာမည်ပြောင်းဖို့ ကိစ္စ၊ အခွန်ဆောင်ဖို့ ကိစ္စ လုပ်ကြရပါတယ်။ အဲဒီမှာလည်း အခွန်ထမ်း မဟုတ်တဲ့သူတွေက ငွေသားနဲ့ ဆောင်ကြရပြီး အခွန်ထမ်း ပြည်သူတွေကတော့ သူထမ်းဆောင်ထားတဲ့ အခွန်ငွေတွေထဲကနေ ကားအတွက် ကျသင့်ငွေကို ခုနှိမ် ပေးဆောင်ကြရတာမျိုးပါ။

လွှတ်တော်တွင်း ဦးမျိုးဝင်းက ခုလို ပြောခဲ့ပါတယ်။ “သက်ဆိုင်ရာ အခွန်ရုံးမှာ ငွေသားနဲ့ အခွန်ဆောင်ရင် အဆင်ပြေပေမယ့် အခွန်ထမ်းတွေ အနေနဲ့ သူတို့ အခွန်ဆောင်ထားတဲ့ငွေတွေနဲ့ နာမည်ပြောင်းတဲ့အခါ အခက်အခဲ တွေ့ကြတယ်လို့ ဆိုပါတယ်။ ပြည်သူတွေက အခွန်ကို တာဝန်သိသိ ဆောင်ပေမယ့် ဌာနက အခွန်ထမ်းတွေကို ကူညီဖို့ကျတော့ ပျက်ကွက်တယ်” ဆိုပြီး ထိုင်းနိုင်ငံမှာ ကားကို နာမည်ပေါက် လုပ်တဲ့ စနစ်နဲ့ နှိုင်းယှဉ် ဝေဖန်ပြပါတယ်။ ထိုင်းနိုင်ငံမှာ ကားလိုင်စင် နာမည်ပေါက် ပြောင်းဖို့ ကိစ္စ၊ အခွန်ဆောင်စရာ မလို၊ သတ်မှတ်ငွေ ပေးသွင်းပြီးရင် တစ်ချို့အခြေအနေမှာ ၂ နာရီ ၃ နာရီ အတွင်း လုပ်ငန်းပြီးမြောက်တယ်လို့ ဦးမျိုးဝင်းက ပါဝါဆလိုက် ထိုးပြီး ပြခဲ့ပါတယ်။

တကယ့်မြေပြင် အခြေအနေမှာ ဦးမျိုးဝင်း ပြောတာထက် အများကြီး ပိုဆိုးနေပါတယ်။ ဥပမာအားဖြင့် လူတစ်ယောက်ဟာ သူ့လုပ်ငန်းရှိရာ ရန်ကုန် ဗိုလ်တထောင် အခွန်ရုံးမှာ အခွန်ဆောင်ထားပြီး၊ သူ့ရဲ့ အိမ်ထောင်စု စာရင်းဟာ နယ်မြို့ တစ်မြို့မှာ ရှိတယ် ဆိုပါစို့။ ကားတစ်စီး အတွက် သူ့နာမည်ပေါက် လုပ်ဖို့ ဆိုရင် သူဟာ သူ့အိမ်ထောင်စု စာရင်းပေါက်ရာ နယ်မြို့က ပြည်တွင်း အခွန်ဦးစီးမှူးရုံးမှာ သွားပြီး လုပ်ရပါတယ်။ အဲဒီရုံးမှာ အခွန်စာအုပ်စိမ်း အပါအဝင် အချက်အလက် အထောက်အထား ပြည့်ပြည့်စုံစုံနဲ့ တင်ပြတဲ့အခါ မြို့နယ် ရုံးကနေ ပြည်နယ်ရုံးကို ရုံးစာ ပို့ပါတယ်။ အဲဒီ ပြည်နယ်ရုံးကမှ တခါ ရန်ကုန်တိုင်း ရုံးကို ရုံးစာ ဆက်ပို့ပါတယ်။ ရန်ကုန်တိုင်း ရုံးကမှ တဆင့် သူ အခွန်ဆောင်ထားရာ ဗိုလ်တထောင်မြို့နယ် အခွန်ရုံးကို စာ ဆက်ပို့ပြီး အဲဒီ တင်ပြသူဟာ အခွန်ထမ်း ဟုတ်မဟုတ်၊ အခွန်ပမာဏ ဘယ်လောက်ရှိလဲ စသဖြင့် စာနဲ့ မေးပါတယ်။ အဲဒီစာ ရောက်တော့မှ ဗိုလ်တထောင်ရုံးဟာ အခွန်ဆောင်ထားတာ မှန်ကန်ကြောင်း၊ နောက်ဆုံး အချိန်ထိ အခွန်ဘယ်လောက် ဆောင်ထားကြောင်း ရုံးတွင်း စစ်ဆေးပြီး ရန်ကုန်တိုင်း ရုံးကို စာပြန်ပို့ပါတယ်။ ရန်ကုန်တိုင်း ရုံးကမှ တဆင့် သက်ဆိုင်ရာ ပြည်နယ်ရုံး၊ အဲဒီကမှ သက်ဆိုင်ရာ မြို့နယ်ရုံးကို ပြန်ရောက်သွားပြီး အခွန်ဆောင်ထားတာ မှန်ကြောင်း၊ ကားနာမည်ပေါက် ပြောင်းတာကို ခွင့်ပြုကြောင်း ကာယကံရှင်ကို စာထုတ်ပေးပါတယ်။ အဲဒီစာ ရတော့မှ ကာယကံရှင်ဟာ ယာဉ်လိုင်စင်မှာ နာမည်ပေါက်ပြောင်းဖို့ “ ကညန” မှာ လုပ်စရာရှိတာ သွားလုပ်ရပါတယ်။ လက်ရှိ အချိန်ထိ အခွန်ဆောင်ပြီးကြောင်း ထောက်ခံချက် ထုတ်ပေးတဲ့ ဖြစ်စဉ်ဟာ တစ်လ တစ်လခွဲလောက် ကြာနိုင်တယ်လို့ အခွန်မှူးတွေက ပြောကြပါတယ်။ ကိုယ်တိုင် လုပ်ကိုင်နေတဲ့ ကာယကံရှင် တစ်ယောက်ကတော့ တစ်လခွဲကြာသည်အထိ သူအခွန်ဆောင်ထားကြောင်း အထောက်အထား ရမယ့် လုပ်ငန်းစဉ် မပြီးပြတ်သေးဘူးလို့ ဆိုပါတယ်။

အဲလို အခြေအနေတွေကြောင့် ဦးမျိုးဝင်းက လွှတ်တော်တွင်းမှာ “အခွန်ဌာနရဲ့ စွမ်းဆောင်ချက်နဲ့ ပတ်သက်ပြီး ကောင်းသတင်းထက် မကောင်းသတင်းက ပိုများနေကြောင်း၊ တမင်တကာ ကြံ့ကြာအောင် လုပ်ပြီး အချိန်ဆွဲတာ၊ အရှေ့မှာ ခက်အောင် လုပ်ပြီး နောက်ကွယ်မှာ ညှိတာ၊ အခွန်ဆောင်ရမယ့်သူကို နိုင်ငံအတွက် ပေးဆောင်ရမယ့် အခွန်ကို လျော့ဆောင်စေပြီး ကိုယ်ကျိုးရှာတာ၊ အခွန်ရဖို့ တာဝန်အရ လုပ်ရမယ့်ဟာကို မလုပ်တာ၊ အခွန်ထမ်းတွေကို စိတ်ပျက်အောင် လုပ်တာ စတာတွေ အများကြီး ဖြစ်ပေါ်နေပြီး ဌာနတွင်း အကျင့်ပျက်မှုတွေကို စိစစ် အရေးယူဖို့ လိုနေကြောင်း၊ ဒါတွေကို ထိန်းကျောင်း တည့်မတ်ရမှာက ညွှန်ချုပ်ကစ အထက်ဆင့် အရာရှိကြီးတွေရဲ့ တာဝန်ပဲ ဖြစ်ကြောင်း” ရှင်းပြခဲ့ပါတယ်။ တစ်ဆက်တည်း သူက အခွန်ထမ်းတွေကို မကူညီရင်၊ အခွင့်ထူးရှိတယ်လို့ မခံစားရရင်၊ အခွန်ထမ်းဆောင်တာနဲ့ မထမ်းဆောင်တာ အတူတူပဲလို့ မြင်နေကြရင် ဘယ်သူမှ အခွန်ဆောင်ချင်မှာ မဟုတ်ပဲ တတ်နိုင်သလောက် အခွန်ရှောင်နေကြမှာပဲ လို့ ထောက်ပြခဲ့ပါတယ်။

လက်ရှိ မြန်နိုင်ငံဟာ အခွန်နဲ့ ဂျီဒီပီ အချိုး ၈ ရာခိုင်နှုန်းအောက်မှာ ရှိနေပါတယ်။ အာစီယံ ပျမ်းမျှ ၁၀ ရာခိုင်နှုန်း အထက်နဲ့ နှိုင်းယှဉ်ရင် အများကြီး နည်းနေသေးတာမို့ အခွန် တိုးတက်ရလာအောင် လုပ်ဖို့ လိုနေပါသေးတယ်။ အဲလို လုပ်ရာမှာ နိုင်ငံတကာ နည်းတူ ရသင့်ရထိုက်တာကနေ ရအောင် မှန်မှန်ကန်ကန် ကြိုးစားရမှာဖြစ်သလို၊ ကားနာမည်ပြောင်းရာမှာ အခွန်ကောက်သလို အဓိပ္ပါယ်မဲ့တဲ့ ခေါင်းစဉ်တွေနဲ့ ကောက်ဖို့ ကြိုးစားနေတာမျိုးကိုလည်း ရှောင်ရှား၊ အခွန်ထမ်းတွေကိုလည်း အခွန်ဆောင်တာဟာ အကျိုးရှိတယ်လို့ ယုံကြည်လာအောင် လုပ်ကိုင်ဆောင်ရွက်ပေးရမှာ ဖြစ်ကြောင်းပါ။

----------------

“ အခှနျဌာန၊ မဆိုငျတဲ့ အခှနျ ကောကျနသေလား၊ အခှနျထမျးတှကေို ဒုက်ခပေးနသေလား။”
ပွီးခဲ့တဲ့ ဖဖေေါျဝါရီလ ၁၉ ရကျနေ့က ပွညျထောငျစု လှှတျတောျမှာ အစိုးရအဖှဲ့က ပေးပို့တဲ့ ၂၀၁၈-၁၉ ဘဏ်ဍာနှဈ ဒုတိယ ၆လပတျ အခှနျရငှတှေနေဲ့ ပတျသကျပွီး ပွညျသူ့ငှစောရငျး ပူးပေါငျးကောျမတီရဲ့ လေ့လာတှေ့ရှိခကြျနဲ့ သဘောထား မှတျခကြျ အစီရငျခံစာကို အမတျတှေ ဆှေးနှေးကွပါတယျ။ အထူးသဖွင့ျ အခှနျရရှိမှု အခွအေနေ၊ အခှနျနဲ့ ဂြီဒီပီ အခြိုးအစား၊ အခှနျဌာနရဲ့ အားနညျးခကြျ စတာတှကေို ထောကျပွ ဆှေးနှေးကွတာပါ။ အဲဒီထဲမှာမှ မှနျပွညျနယျ အမှတျ(၈) အမြိုးသားလှှတျတောျ အမတျ ဦးမြိုးဝငျးရဲ့ ဆှေးနှေးခကြျတှထေဲမှာ လကျတှေ့ဖွဈပေါျနတေဲ့ အခှနျဆိုငျရာ ပွသနာ တဈခြို့နဲ့ အခှနျဌာနရဲ့ လုပျပုံကိုငျပုံတှကေို အသအေခွာ ဝဖေနျထောကျပွ ထားတာမို့ စိတျဝငျစားဖို့ ကောငျးပါတယျ။ ဦးမြိုးဝငျး ဘာကို နမူနာပေးပွီး ထောကျပွသှားသလဲ၊ လကျရှိ မွနျမာနိုငျငံရဲ့ အခှနျကောကျခံရရှိမှု အခွအေနကေရော ဘယျလို ရှိမလဲ၊ အခှနျစနဈနဲ့ အခှနျဌာန ဘာတှေ ပွုပွငျပွောငျးလဲဖို့ လိုမလဲ ဆိုတာ ခုတဈပတျ ဆှေးနှေး တငျပွသှားပါ့မယျ။
လှှတျတောျတှငျးမှာ အခှနျကိစ်စ တဈခုလုံးကို ခွုံငုံ ဆှေးနှေးပွီးတဲ့နောကျ လတျတလော ပွညျသူတှအေကွား ဝဖေနျပွောဆိုနကွေတဲ့ ကားနာမညျပေါကျ ပွောငျးတဲ့ ကိစ်စ ဦးမြိုးဝငျးက နမူနာပေး ပွောဆိုပါတယျ။ သိပျမကွာသေးခငျတုနျးကပဲ ကုနျးလမျးသယျယူပို့ဆောငျရေး ညှှနျကွားမှု ဦးစီးဌာန “ကညန” ဟာ ၂၀၂၀ ဇနျနဝါရီ ၁ ရကျနေ့ကစ ကားလကျဝယျပိုငျဆိုငျသူတှကေို လိုငျစငျစာအုပျမှာ သူတို့ နာမညျပေါကျ မဟုတျရငျ ယာဉျလိုငျစငျ သကျတမျး တိုးမပေးတော့ဘူးလို့ ကွငွောခဲ့ပါတယျ။ ကွငွောခကြျထဲမှာတော့ မှတျပုံတငျထားတဲ့ ကားတှရေဲ့ ပိုငျရှငျ၊ အမညျ၊ နရေပျလိပျစာ တိကမြှနျကနျရေးဟာ နိုငျငံတောျရဲ့ တရားဥပဒေ စိုးမိုးရေး၊ လုံခွုံရေးနဲ့ စညျးကမျးဥပဒနေဲ့ ညီညှတျတဲ့ မောျတောျယာဉျတှေ ဖွဈစရေေး၊ ရှေ့ဆကျဆောငျရှကျမယ့ျ Radio Frequency Identification (RFID) စနဈနဲ့ ခြိတျဆကျဖို့ လိုအပျတာကွောင့ျလို့ ဆိုပွီး ဖောျပွထားပါတယျ။ ဒီအထိတော့ ကညန ရဲ့ ရညျရှယျခကြျဟာ ဘာပွသနာမှ မရှိပါဘူး။ နိုငျငံတကာမှာလညျး ကားပိုငျရှငျတိုငျး ကားနာမညျပေါကျ စနဈနဲ့ အသုံးပွုနကွေတာမို့ အဲဒီ လုပျဆောငျခကြျ သဘာ၀ ကတြယျလို့ ဆိုနိုငျပါတယျ။ ဒါပမေယ့ျ တကယ့ျပွသနာက ကားနာမညျပေါကျ ပွောငျးတာကို အခှနျကိစ်စနဲ့ ဆကျစပျလိုကျတော့မှ စပွီး ပေါျပေါကျလာတာပါ။
ဒါဟာ အစိုးရရဲ့ အမိန့ျမို့လို့ ပွညျသူတှေ အနနေဲ့ ရှေးခယြျစရာ မရှိပဲ ရငျဆိုငျကွရပါတယျ။ ပထမ ရငျဆိုငျတဲ့နညျးကတော့ ၂၀၁၉ နှဈမကုနျခငျ နဂို စညျးကမျးအဟောငျးနဲ့ ကွိုတငျပွီး လိုငျစငျသကျတမျး သှားတိုးကွတာပါ။ အဲဒီအခြိနျက ကွိုတငျ လိုငျစငျ သကျတမျးတိုးသူ မြားလှနျးလို့၊ ရှညျလြားတဲ့ ကားတနျးကွီးတှကွေောင့ျ တဈရကျနှဈရကျ ညအိပျစောင့ျဆိုငျးရတာ၊ ကညန ဝနျထမျးတှကေလညျး ပိတျရကျ မထားတော့ပဲ လုပျပေးရတာမြိုး ရှိခဲ့ပါတယျ။ ၂၀၂၀ မတိုငျခငျ သကျတမျးတိုးခဲ့တဲ့ သောငျးနဲ့ခြီတဲ့ ကားတှဟော နာမညျပေါကျ လုပျစရာ မလိုတဲ့အတှကျ နောကျ ၂ နှဈလောကျအခြိနျအထိ အဲဒီကားတှဟော နာမညျပေါကျ မဖွဈပဲ ရှိနမှောပါ။
၂၀၂၀ နှဈဆနျးကစ ကားပိုငျရှငျ ပွညျသူတှေ ရှေးခယြျစရာ မရှိတော့ပါဘူး။ ကားလိုငျစငျ သကျတမျးတိုးဖို့ လိုပွီ ဆိုတာနဲ့ နာမညျပွောငျးဖို့ ကိစ်စ၊ အခှနျဆောငျဖို့ ကိစ်စ လုပျကွရပါတယျ။ အဲဒီမှာလညျး အခှနျထမျး မဟုတျတဲ့သူတှကေ ငှသေားနဲ့ ဆောငျကွရပွီး အခှနျထမျး ပွညျသူတှကေတော့ သူထမျးဆောငျထားတဲ့ အခှနျငှတှေထေဲကနေ ကားအတှကျ ကသြင့ျငှကေို ခုနှိမျ ပေးဆောငျကွရတာမြိုးပါ။
လှှတျတောျတှငျး ဦးမြိုးဝငျးက ခုလို ပွောခဲ့ပါတယျ။ “သကျဆိုငျရာ အခှနျရုံးမှာ ငှသေားနဲ့ အခှနျဆောငျရငျ အဆငျပွပေမေယ့ျ အခှနျထမျးတှေ အနနေဲ့ သူတို့ အခှနျဆောငျထားတဲ့ငှတှေနေဲ့ နာမညျပွောငျးတဲ့အခါ အခကျအခဲ တှေ့ကွတယျလို့ ဆိုပါတယျ။ ပွညျသူတှကေ အခှနျကို တာဝနျသိသိ ဆောငျပမေယ့ျ ဌာနက အခှနျထမျးတှကေို ကူညီဖို့ကတြော့ ပကြျကှကျတယျ” ဆိုပွီး ထိုငျးနိုငျငံမှာ ကားကို နာမညျပေါကျ လုပျတဲ့ စနဈနဲ့ နှိုငျးယှဉျ ဝဖေနျပွပါတယျ။ ထိုငျးနိုငျငံမှာ ကားလိုငျစငျ နာမညျပေါကျ ပွောငျးဖို့ ကိစ်စ၊ အခှနျဆောငျစရာ မလို၊ သတျမှတျငှေ ပေးသှငျးပွီးရငျ တဈခြို့အခွအေနမှော ၂ နာရီ ၃ နာရီ အတှငျး လုပျငနျးပွီးမွောကျတယျလို့ ဦးမြိုးဝငျးက ပါဝါဆလိုကျ ထိုးပွီး ပွခဲ့ပါတယျ။
တကယ့ျမွပွေငျ အခွအေနမှော ဦးမြိုးဝငျး ပွောတာထကျ အမြားကွီး ပိုဆိုးနပေါတယျ။ ဥပမာအားဖွင့ျ လူတဈယောကျဟာ သူ့လုပျငနျးရှိရာ ရနျကုနျ ဗိုလျတထောငျ အခှနျရုံးမှာ အခှနျဆောငျထားပွီး၊ သူ့ရဲ့ အိမျထောငျစု စာရငျးဟာ နယျမွို့ တဈမွို့မှာ ရှိတယျ ဆိုပါစို့။ ကားတဈစီး အတှကျ သူ့နာမညျပေါကျ လုပျဖို့ ဆိုရငျ သူဟာ သူ့အိမျထောငျစု စာရငျးပေါကျရာ နယျမွို့က ပွညျတှငျး အခှနျဦးစီးမှူးရုံးမှာ သှားပွီး လုပျရပါတယျ။ အဲဒီရုံးမှာ အခှနျစာအုပျစိမျး အပါအဝငျ အခကြျအလကျ အထောကျအထား ပွည့ျပွည့ျစုံစုံနဲ့ တငျပွတဲ့အခါ မွို့နယျ ရုံးကနေ ပွညျနယျရုံးကို ရုံးစာ ပို့ပါတယျ။ အဲဒီ ပွညျနယျရုံးကမှ တခါ ရနျကုနျတိုငျး ရုံးကို ရုံးစာ ဆကျပို့ပါတယျ။ ရနျကုနျတိုငျး ရုံးကမှ တဆင့ျ သူ အခှနျဆောငျထားရာ ဗိုလျတထောငျမွို့နယျ အခှနျရုံးကို စာ ဆကျပို့ပွီး အဲဒီ တငျပွသူဟာ အခှနျထမျး ဟုတျမဟုတျ၊ အခှနျပမာဏ ဘယျလောကျရှိလဲ စသဖွင့ျ စာနဲ့ မေးပါတယျ။ အဲဒီစာ ရောကျတော့မှ ဗိုလျတထောငျရုံးဟာ အခှနျဆောငျထားတာ မှနျကနျကွောငျး၊ နောကျဆုံး အခြိနျထိ အခှနျဘယျလောကျ ဆောငျထားကွောငျး ရုံးတှငျး စဈဆေးပွီး ရနျကုနျတိုငျး ရုံးကို စာပွနျပို့ပါတယျ။ ရနျကုနျတိုငျး ရုံးကမှ တဆင့ျ သကျဆိုငျရာ ပွညျနယျရုံး၊ အဲဒီကမှ သကျဆိုငျရာ မွို့နယျရုံးကို ပွနျရောကျသှားပွီး အခှနျဆောငျထားတာ မှနျကွောငျး၊ ကားနာမညျပေါကျ ပွောငျးတာကို ခှင့ျပွုကွောငျး ကာယကံရှငျကို စာထုတျပေးပါတယျ။ အဲဒီစာ ရတော့မှ ကာယကံရှငျဟာ ယာဉျလိုငျစငျမှာ နာမညျပေါကျပွောငျးဖို့ “ ကညန” မှာ လုပျစရာရှိတာ သှားလုပျရပါတယျ။ လကျရှိ အခြိနျထိ အခှနျဆောငျပွီးကွောငျး ထောကျခံခကြျ ထုတျပေးတဲ့ ဖွဈစဉျဟာ တဈလ တဈလခှဲလောကျ ကွာနိုငျတယျလို့ အခှနျမှူးတှကေ ပွောကွပါတယျ။ ကိုယျတိုငျ လုပျကိုငျနတေဲ့ ကာယကံရှငျ တဈယောကျကတော့ တဈလခှဲကွာသညျအထိ သူအခှနျဆောငျထားကွောငျး အထောကျအထား ရမယ့ျ လုပျငနျးစဉျ မပွီးပွတျသေးဘူးလို့ ဆိုပါတယျ။
အဲလို အခွအေနတှေကွေောင့ျ ဦးမြိုးဝငျးက လှှတျတောျတှငျးမှာ “အခှနျဌာနရဲ့ စှမျးဆောငျခကြျနဲ့ ပတျသကျပွီး ကောငျးသတငျးထကျ မကောငျးသတငျးက ပိုမြားနကွေောငျး၊ တမငျတကာ ကွံ့ကွာအောငျ လုပျပွီး အခြိနျဆှဲတာ၊ အရှေ့မှာ ခကျအောငျ လုပျပွီး နောကျကှယျမှာ ညှိတာ၊ အခှနျဆောငျရမယ့ျသူကို နိုငျငံအတှကျ ပေးဆောငျရမယ့ျ အခှနျကို လြော့ဆောငျစပွေီး ကိုယျကြိုးရှာတာ၊ အခှနျရဖို့ တာဝနျအရ လုပျရမယ့ျဟာကို မလုပျတာ၊ အခှနျထမျးတှကေို စိတျပကြျအောငျ လုပျတာ စတာတှေ အမြားကွီး ဖွဈပေါျနပွေီး ဌာနတှငျး အကငြ့ျပကြျမှုတှကေို စိစဈ အရေးယူဖို့ လိုနကွေောငျး၊ ဒါတှကေို ထိနျးကြောငျး တည့ျမတျရမှာက ညှှနျခြုပျကစ အထကျဆင့ျ အရာရှိကွီးတှရေဲ့ တာဝနျပဲ ဖွဈကွောငျး” ရှငျးပွခဲ့ပါတယျ။ တဈဆကျတညျး သူက အခှနျထမျးတှကေို မကူညီရငျ၊ အခှင့ျထူးရှိတယျလို့ မခံစားရရငျ၊ အခှနျထမျးဆောငျတာနဲ့ မထမျးဆောငျတာ အတူတူပဲလို့ မွငျနကွေရငျ ဘယျသူမှ အခှနျဆောငျခငြျမှာ မဟုတျပဲ တတျနိုငျသလောကျ အခှနျရှောငျနကွေမှာပဲ လို့ ထောကျပွခဲ့ပါတယျ။
လကျရှိ မွနျနိုငျငံဟာ အခှနျနဲ့ ဂြီဒီပီ အခြိုး ၈ ရာခိုငျနှုနျးအောကျမှာ ရှိနပေါတယျ။ အာစီယံ ပမြျးမြှ ၁၀ ရာခိုငျနှုနျး အထကျနဲ့ နှိုငျးယှဉျရငျ အမြားကွီး နညျးနသေေးတာမို့ အခှနျ တိုးတကျရလာအောငျ လုပျဖို့ လိုနပေါသေးတယျ။ အဲလို လုပျရာမှာ နိုငျငံတကာ နညျးတူ ရသင့ျရထိုကျတာကနေ ရအောငျ မှနျမှနျကနျကနျ ကွိုးစားရမှာဖွဈသလို၊ ကားနာမညျပွောငျးရာမှာ အခှနျကောကျသလို အဓိပ်ပါယျမဲ့တဲ့ ခေါငျးစဉျတှနေဲ့ ကောကျဖို့ ကွိုးစားနတောမြိုးကိုလညျး ရှောငျရှား၊ အခှနျထမျးတှကေိုလညျး အခှနျဆောငျတာဟာ အကြိုးရှိတယျလို့ ယုံကွညျလာအောငျ လုပျကိုငျဆောငျရှကျပေးရမှာ ဖွဈကွောငျးပါ။
စညျသူအောငျမွင့ျ။