Your browser doesn’t support HTML5
၂၀၂၀ ရွေးကောက်ပွဲ တည်တည်ငြိမ်ငြိမ် ကျင်းပနိုင်ပါ့မလား
Zawgyi/ Unicode
လာမယ့် ၂၀၂၀ နိုဝင်ဘာ ၈ ရက်နေ့မှာ အထွေထွေ ရွေးကောက်ပွဲကြီး ကျင်းပပါတော့မယ်။ ပြီးခဲ့တဲ့ ဇူလိုင် ၁ ရက်နေ့ကစ လက်ရှိ သမ္မတ အပါအဝင် အစိုးရအဖွဲ့ဝင်တွေ၊ ပြည်ထောင်စု အဆင့် နိုင်ငံရေးရာထူး ရယူထားသူတွေ အနေနဲ့ သူတို့ ပါတီလုပ်ငန်းတွေကို ပြန်ပြီး ဆောင်ရွက်ခွင့် ပြုကြောင်း ရွေးကောက်ပွဲ ကော်မရှင်က ထုတ်ပြန်ကြေငြာလိုက်ပါပြီ။ ရွေးကောက်ပွဲဆိုင်ရာ စုဝေး ဟောပြောခွင့်တွေ၊ မဲဆွယ် စည်းရုံးတာတွေကိုတော့ လွှတ်တော်ကိုယ်စားလှယ်တွေ အတည်ပြုပြီးတဲ့ နောက်မှာမှ လုပ်ခွင့်ရပါလိမ့်မယ်။ အကြမ်းဖျဉ်းအားဖြင့် သြဂုတ်လ ၁၇ နောက်ပိုင်း လောက် ဖြစ်နိုင်ပြီး မဲဆွယ်စည်းရုံးချိန် ရက်ပါင်း ၇၀ ဝန်းကျင်လောက် ရကြမှာပါ။ ရွေးကောက်ပွဲတစ်ခု အောင်အောင်မြင်မြင် ကျင်းပနိုင်ဖို့ရာ ရွေးကောက်ပွဲ အကြိုကာလ အထူးသဖြင့် မဲဆွယ် စည်းရုံးခွင့်ရှိတဲ့ ကာလ တွေမှာ တည်ငြိမ်မှု ရှိဖို့လိုသလို၊ ရွေးကောက်ပွဲ အပြီးနောက်ပိုင်း ရလာဒ်တွေ အပေါ် အကြီးအကျယ် အငြင်းမပွားကြဖို့လည်း လိုပါတယ်။ အကြမ်းဖျဉ်းပြောရရင် အားလုံး ပါဝင်ယှဉ်ပြိုင်ခဲ့ကြတဲ့ ၂၀၁၅ ရွေးကောက်ပွဲကို တည်တည်ငြိမ်ငြိမ်နဲ့ ကျင်းပနိုင်ခဲ့တာ တွေ့ရပါတယ်။ အခုနောက်ပိုင်း ပေါ်ပေါက်လာတဲ့ အခြေအနေ တစ်ချို့အရ လာမယ့် ၂၀၂၀ ရွေးကောက်ပွဲကိုရော တည်တည်ငြိမ်ငြိမ်နဲ့ ကျင်းပနိုင်ပါ့မလား ဆိုတာ မေးခွန်းထုတ်စရာ ကိစ္စ တစ်ခု ဖြစ်လာနေပါတယ်။ ခုတစ်ပတ် အဲဒီ ပြသနာအကြောင်း လေ့လာ တင်ပြသွားပါ့မယ်။
တကယ်တော့ ၂၀၁၅ ရွေးကောက်ပွဲ မတိုင်ခင် အချိန်တုန်းက ရွေးကောက်ပွဲ အကြို ကာလ တည်ငြိမ်မှု ရှိပါ့မလား၊ ရွေးကောက်ပွဲကို တည်တည်ငြိမ်ငြိမ် ကျင်းပနိုင်ပါ့မလား၊ ဆိုပြီး စိုးရိမ်ပူပန်မှု ရှိနေခဲ့ကြတာပါ။ အကြောင်းကတော့ ၂၀၁၀ ရွေးကောက်ပွဲနဲ့ တက်လာတဲ့ ပြည်ခိုင်ဖြိုး ပါတီ ခေါင်းဆောင် ဗိုလ်ချုပ်ကြီးဟောင်း ဦးသိန်းစိန် လက်ထက် မြန်မာနိုင်ငံမှာ ဘာသာရေး၊ လူမျိုးရေးဆန်တဲ့ ပဋိပက္ခတွေ အကြီးအကျယ် ဖြစ်ပွားခဲ့တဲ့ သာဓက ရှိနေလို့ပါပဲ။ အမျိုးဘာသာ သာသနာ စောင့်ရှောက်ရေး လို့ ခေါင်းစဉ်တပ်ထားတဲ့ “မဘသ” အဖွဲ့ လှုပ်ရှားမှုတွေ ကြီးထွားလာပြီး ဘာသာ တစ်ခုနဲ့ တစ်ခုကြား အမုန်းပွားအောင် အကြီးအကျယ် လှုံ့ဆော်နေကြတဲ့ အချိန်လည်း ဖြစ်နေပါတယ်။ ရွေးကောက်ပွဲ မတိုင်မီ အချိန်ကတည်းက မဘသ ခေါင်းဆောင်တွေနဲ့ ဘုန်းတော်ကြီး တစ်ချို့ဟာ ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည် နဲ့ အင်န်အယ်လ်ဒီ ပါတီ အပေါ် မဟုတ်မမှန် လုပ်ကြံ စွပ်စွဲမှုတွေ၊ ပုတ်ခတ်မှုတွေကို ပြောင်ပြောင်တင်းတင်း လုပ်ခဲ့ကြပါတယ်။ အဲဒီ အဖွဲ့အစည်းနဲ့ ခေါင်းဆောင်တွေဟာ ၂၀၁၅ ခုနှစ်ထဲ ရောက်လာသည် အထိ လူစုလူဝေးနဲ့ စုဝေးတဲ့ ပွဲတွေမှာ ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည်ကို မဲမပေးဖို့၊ အင်န်အယ်လ်ဒီ ကို မဲမပေးဖို့ အတိအလင်း ပြောဆို လှုပ်ရှား ခဲ့ကြတာပါ။ အဲလို အခြေအနေအောက်မှာ ရွေးကောက်ပွဲ ကျင်းပကြရမှာမို့ ရွေးကောက်ပွဲကို တည်တည်ငြိမ်ငြိမ် ကျော်ဖြတ်နိုင်ပါ့မလား ဆိုပြီး စိုးရိမ်ပူပန်ခဲ့ကြတာ ဖြစ်ပါတယ်။
ဒါပေမယ့် ၂၀၁၅ ခုနှစ် ရွေးကောက်ပွဲကြီးကို တည်တည်ငြိမ်ငြိမ် ကျင်းပနိုင်ခဲ့ပါတယ်။ အဲလို ကျင်းပနိုင်ခဲ့တဲ့ အကြောင်းရင်းတွေထဲမှာ သမ္မတ ဦးသိန်းစိန် အစိုးရအနေနဲ့ ရွေးကောက်ပွဲကို ကောင်းကောင်းမွန်မွန် ကျင်းပနိုင်ကြောင်း နိုင်ငံတကာကို ပြသချင်တဲ့ စိတ်ဆန္ဒ၊ ပြည်တွင်းကတင်မက နိုင်ငံတကာ ရွေးကောက်ပွဲ လေ့လာစောင့်ကြည့်တဲ့ အဖွဲ့တွေပါ ပြည်တွင်းထဲ ရောက်ရှိ၊ စောင့်ကြည့်နေကြတဲ့ အခြေအနေ နဲ့ ရွေးကောက်ပွဲ ဝင်မယ့် ပါတီတွေ အချင်းချင်း အကြား Code of Conduct လို့ခေါ်တဲ့ “နိုင်ငံရေးပါတီများနှင့် ကိုယ်စားလှယ်လောင်းများ အတွက် ကျင့်ဝတ်” ဆိုတာကို လက်မှတ်ထိုးထားကြပြီး တကယ်လည်း လိုက်နာခဲ့ကြလို့ပဲ ဖြစ်ပါတယ်။
အဲဒီ အခြေအနေနဲ့ နှိုင်းယှဉ်ရင် လက်ရှိ အင်န်အယ်လ်ဒီ အစိုးရ လက်ထက်မှာလည်း ရွေးကောက်ပွဲကို တည်တည်ငြိမ်ငြိမ် အောင်အောင်မြင်မြင် ကျင်းပချင်တဲ့ စိတ်ဆန္ဒ နဲ့ ပြည်တွင်း ပြည်ပ ရွေးကောက်ပွဲ လေ့လာစောင့်ကြည့် အဖွဲ့တွေ ခွင့်ပြုမှု အပိုင်းတွေမှာတော့ တူညီမှု ရှိနေပါတယ်။ ပြသနာ ရှိလာနိုင်တာက ပါတီတွေ အချင်းချင်းကြား ဆွေးနွေး ညှိနှိုင်းရေးဆွဲ သဘောတူ လက်မှတ်ထိုးပြီး လိုက်နာကြရမယ့် Code of Conduct ပြသနာပါ။ ပြီးခဲ့တဲ့ ဇွန်လ ၂၆ ရက်နေ့က ပြည်ထောင်စု ရွေးကောက်ပွဲ ကော်မရှင်ဟာ နိုင်ငံရေးပါတီတွေအကြား ညှိနှိုင်း သဘောတူညီထားပြီး ဖြစ်တဲ့ “ ရွေးကောက်ပွဲကျင့်ဝတ်” လက်မှတ်ရေးထိုးပွဲ ကျင်းပခဲ့ပါတယ်။ ဒီတစ်ကြိမ် ထူးခြားတာက ပြည်ခိုင်ဖြိုးပါတီနဲ့ သူ့ရဲ့ မဟာမိတ် ပါတီ တစ်ချို့ Code of Conduct ကို လက်မှတ် မရေးထိုးပဲ နေတာပါ။ အကြောင်းပြချက်ကတော့ Code of Conduct ထဲမှာ သူတို့ ထည့်သွင်းစေချင်တဲ့ “ ရွေးကောက်ပွဲ မဲဆွယ်ရာမှာ အမျိုးသားခေါင်းဆောင်ကြီး ဗိုလ်ချုပ်အောင်ဆန်း အပါအဝင် သမိုင်းဝင် ခေါင်းဆောင်တွေရဲ့ ပုံနဲ့ မဲမဆွယ်ပါဘူး” ဆိုတဲ့ အချက် မပါလို့ လို့ ဆိုပါတယ်။
ဒီနေရာမှာ ရွေးကောက်ပွဲကို တည်တည်ငြိမ်ငြိမ်နဲ့ ကျင်းပနိုင်ရေး Code of Conduct ကို လက်မှတ်ထိုး လိုက်နာကြဖို့ ဘယ်လောက် အရေးကြီးသလဲ ဆိုတာ ပြန်ကြည့်ဖို့ လိုပါတယ်။ ၂၀၁၅ ခုနှစ်တုန်းက အာဏာရပြည်ခိုင်ဖြိုး၊ အတိုက်အခံ အင်န်အယ်လ်ဒီ နဲ့ ပါတီတစ်ချို့၊ အချိန် ၈ လလောက်ယူပြီး ပါတီအားလုံး သဘောတူ လက်မှတ်ရေးထိုးခဲ့တဲ့ Code of Conduct ဟာ မြန်မာ၊ အင်္ဂလိပ် စုစုပေါင်း ၆၄ မျက်နှာရှိပြီး အဲဒီထဲမှာ ခုလို အချက်အလက်မျိုးတွေ ပါဝင်ပါတယ်။
“၄.၁။မဲဆွယ်စည်းရုံးရေးကာလအတွင်း အခြားပါတီများအား အသရေဖျက်ခြင်း၊ ပုတ်ခတ်ခြင်း မပြုရန်။ မဲဆွယ်စည်းရုံးမှုတွင် ဘာသာရေးနှင့် လူမျိုးရေးဆိုင်ရာ ခွဲခြားဆက်ဆံမှုပြုသော သုံးနှုန်းပြောဆိုမှုများမပြုရန်။
၆.၂။ မီဒီယာ၁။ ဤကျင့်ဝတ်ကို လက်မှတ်ရေးထိုးသူများသည် (က)မီဒီယာ လွတ်လပ်ခွင့်ကို လေးစားရပါမည်။(ခ) ရွေးကောက်ပွဲ သတင်းယူနေကြသော သတင်းသမားများကို နှောင့်ယှက်ခြင်း၊ပိတ်ပင် တားဆီးခြင်း၊ ခြိမ်းခြောက်ခြင်း၊တိုက်ခိုက်ခြင်းများကို မပြုလုပ်ရ။ (ဂ) မိမိ သို့မဟုတ် မိမိပါတီ၏ မဲဆွယ်စည်းရုံးမှုများကို မီဒီယာများ၌ အသားပေးဖော်ပြရန်အတွက် သတင်းသမားများနှင့်မီဒီယာတိုက်များကို တံစိုးလက်ဆောင်ပေးခြင်း၊ စည်းရုံး သိမ်းသွင်းခြင်း မပြုလုပ်ရ။၂။ ဤကျင့်ဝတ်ကို လက်မှတ်ရေးထိုးသူများသည် မီဒီယာအသုံးပြုခွင့်ကို အသာစီးရရှိရန်အတွက်၎င်းတို့၏ ဩဇာအာဏာကို အလွဲသုံးစားမပြုရ”ဆိုတာမျိုးတွေ ပါဝင်ပါတယ်။
အဲဒီအချက်တွေကို နိုင်ငံရေးပါတီတွေ အားလုံး သဘောတူ လက်မှတ်ထိုး၊ တကယ်လည်း လိုက်နာခဲ့ကြတဲ့ အတွက် ၂၀၁၅ ရွေးကောက်ပွဲ တည်တည်ငြိမ်ငြိမ် ရှိခဲ့တာပါ။
အခု ၂၀၂၀ ရွေးကောက်ပွဲ အတွက်ကိုလည်း ရွေးကောက်ပွဲ ကော်မရှင်နဲ့ ဆွစ်ဇာလန် သံရုံးတို့က ကမကထ လုပ်၊ အင်န်အယ်လ်ဒီ၊ ပြည်ခိုင်ဖြိုး နဲ့ ပါတီ ၁၉ ခုက ကိုယ်စားလှယ် ၂၁ ဦး အချိန် ၇လကျော် ညှိနှိုင်းရေးဆွဲပြီး Code of Conduct တစ်ခုကို ရခဲ့တာ ဖြစ်ပါတယ်။ ကျင့်ဝတ် ညှိနှိုင်းရေးဆွဲရာမှာ ပါတီ တစ်ခုခု၊ အုပ်စု တစ်ခုခုက သဘောမတူနိုင်တာတွေ ချန်လှပ်ထားပြီး အားလုံး သဘောတူတာတွေနဲ့ပဲ ရေးဆွဲထားခဲ့တာပါ။ လက်ရှိ ၂၀၂၀ ရွေးကောက်ပွဲ အတွက် ရေးဆွဲထားတဲ့ Code of Conduct တွေဟာ ၂၀၁၅တုန်းကနဲ့ သိပ်မကွာလှပဲ Facebook လို လူမှုကွန်ယက် အသုံးပြု မဲဆွယ် ကိစ္စမျိုးတွေလောက်ပဲ ထပ်တိုးပါလာပါတယ်။
ဘယ်လိုပဲဖြစ်ဖြစ် ပြည်ခိုင်ဖြိုးနဲ့ မဟာမိတ် ပါတီ တစ်ချို့ကတော့ သူတို့ကိုယ်တိုင် ပါဝင် ရေးဆွဲ သဘောတူထားပြီးလည်း ဖြစ်တဲ့ Code of Conduct ကို လက်မှတ် မရေးထိုးဘူး လို့ ဆိုတဲ့အခါ ကျင့်ဝတ်တွေထဲမှာ ပါတဲ့ အချက်တွေကို သူတို့ ပါတီတွေ အနေနဲ့ လိုက်နာမယ်၊ မလိုက်နာဘူး မပြောနိုင်တဲ့ အနေအထား ရောက်သွားစေပါတယ်။ တကယ်လို့ မလိုက်နာဘူး ဆိုရင် ပါတီ အချင်းချင်း စော်ကား ပုတ်ခတ်မှုတွေ၊ ဘာသာရေး လူမျိုးရေး ခွဲခြား ပြောဆို စည်းရုံးမှုတွေ၊ မီဒီယာကို မတော် အသုံးပြုမှုတွေ အစရှိသဖြင့် ရှိလာနိုင်ပြီး၊ ရွေးကောက်ပွဲ တည်တည်ငြိမ်ငြိမ် ကျင်းပနိုင်ရေးကိုလည်း ထိခိုက်ကောင်း ထိခိုက်လာနိုင်ပါတယ်။ ဒါကြောင့် လာမယ့် ၂၀၂၀ ရွေးကောက်ပွဲ အတွက် နိုင်ငံရေးပါတီတွေ ရေးဆွဲ ထားတဲ့ Code of Conduct လို့ခေါ်တဲ့ ကျင့်ဝတ်ဆိုင်ရာ လိုက်နာသင့်တဲ့ အချက်တွေကို ပြည်ခိုင်ဖြိုးနဲ့ ပါတီ တစ်ချို့က လက်မှတ်ရေးထိုးခြင်း မရှိတဲ့ အခြေအနေအောက်မှာ ရွေးကောက်ပွဲကို တည်တည်ငြိမ်ငြိမ်နဲ့ ကျင်းပနိုင်မယ်၊ မကျင်းပနိုင်ဘူး ဆိုတာကို ယတိပြတ် ကောက်ချက်ချလို့ ရနိုင်လိမ့်မယ် မဟုတ်ကြောင်းပါ။
-------------------
၂၀၂၀ ရှေးကောကျပှဲ တညျတညျငွိမျငွိမျ ကငြျးပနိုငျပါ့မလား
လာမယ့ျ ၂၀၂၀ နိုဝငျဘာ ၈ ရကျနေ့မှာ အထှထှေေ ရှေးကောကျပှဲကွီး ကငြျးပပါတော့မယျ။ ပွီးခဲ့တဲ့ ဇူလိုငျ ၁ ရကျနေ့ကစ လကျရှိ သမ်မတ အပါအဝငျ အစိုးရအဖှဲ့ဝငျတှေ၊ ပွညျထောငျစု အဆင့ျ နိုငျငံရေးရာထူး ရယူထားသူတှေ အနနေဲ့ သူတို့ ပါတီလုပျငနျးတှကေို ပွနျပွီး ဆောငျရှကျခှင့ျ ပွုကွောငျး ရှေးကောကျပှဲ ကောျမရှငျက ထုတျပွနျကွငွောလိုကျပါပွီ။ ရှေးကောကျပှဲဆိုငျရာ စုဝေး ဟောပွောခှင့ျတှေ၊ မဲဆှယျ စညျးရုံးတာတှကေိုတော့ လှှတျတောျကိုယျစားလှယျတှေ အတညျပွုပွီးတဲ့ နောကျမှာမှ လုပျခှင့ျရပါလိမ့ျမယျ။ အကွမျးဖဉြျးအားဖွင့ျ သွဂုတျလ ၁၇ နောကျပိုငျး လောကျ ဖွဈနိုငျပွီး မဲဆှယျစညျးရုံးခြိနျ ရကျပါငျး ၇၀ ဝနျးကငြျလောကျ ရကွမှာပါ။ ရှေးကောကျပှဲတဈခု အောငျအောငျမွငျမွငျ ကငြျးပနိုငျဖို့ရာ ရှေးကောကျပှဲ အကွိုကာလ အထူးသဖွင့ျ မဲဆှယျ စညျးရုံးခှင့ျရှိတဲ့ ကာလ တှမှော တညျငွိမျမှု ရှိဖို့လိုသလို၊ ရှေးကောကျပှဲ အပွီးနောကျပိုငျး ရလာဒျတှေ အပေါျ အကွီးအကယြျ အငွငျးမပှားကွဖို့လညျး လိုပါတယျ။ အကွမျးဖဉြျးပွောရရငျ အားလုံး ပါဝငျယှဉျပွိုငျခဲ့ကွတဲ့ ၂၀၁၅ ရှေးကောကျပှဲကို တညျတညျငွိမျငွိမျနဲ့ ကငြျးပနိုငျခဲ့တာ တှေ့ရပါတယျ။ အခုနောကျပိုငျး ပေါျပေါကျလာတဲ့ အခွအေနေ တဈခြို့အရ လာမယ့ျ ၂၀၂၀ ရှေးကောကျပှဲကိုရော တညျတညျငွိမျငွိမျနဲ့ ကငြျးပနိုငျပါ့မလား ဆိုတာ မေးခှနျးထုတျစရာ ကိစ်စ တဈခု ဖွဈလာနပေါတယျ။ ခုတဈပတျ အဲဒီ ပွသနာအကွောငျး လေ့လာ တငျပွသှားပါ့မယျ။
တကယျတော့ ၂၀၁၅ ရှေးကောကျပှဲ မတိုငျခငျ အခြိနျတုနျးက ရှေးကောကျပှဲ အကွို ကာလ တညျငွိမျမှု ရှိပါ့မလား၊ ရှေးကောကျပှဲကို တညျတညျငွိမျငွိမျ ကငြျးပနိုငျပါ့မလား၊ ဆိုပွီး စိုးရိမျပူပနျမှု ရှိနခေဲ့ကွတာပါ။ အကွောငျးကတော့ ၂၀၁၀ ရှေးကောကျပှဲနဲ့ တကျလာတဲ့ ပွညျခိုငျဖွိုး ပါတီ ခေါငျးဆောငျ ဗိုလျခြုပျကွီးဟောငျး ဦးသိနျးစိနျ လကျထကျ မွနျမာနိုငျငံမှာ ဘာသာရေး၊ လူမြိုးရေးဆနျတဲ့ ပဋိပက်ခတှေ အကွီးအကယြျ ဖွဈပှားခဲ့တဲ့ သာဓက ရှိနလေို့ပါပဲ။ အမြိုးဘာသာ သာသနာ စောင့ျရှောကျရေး လို့ ခေါငျးစဉျတပျထားတဲ့ “မဘသ” အဖှဲ့ လှုပျရှားမှုတှေ ကွီးထှားလာပွီး ဘာသာ တဈခုနဲ့ တဈခုကွား အမုနျးပှားအောငျ အကွီးအကယြျ လှုံ့ဆောျနကွေတဲ့ အခြိနျလညျး ဖွဈနပေါတယျ။ ရှေးကောကျပှဲ မတိုငျမီ အခြိနျကတညျးက မဘသ ခေါငျးဆောငျတှနေဲ့ ဘုနျးတောျကွီး တဈခြို့ဟာ ဒေါျအောငျဆနျးစုကွညျ နဲ့ အငျနျအယျလျဒီ ပါတီ အပေါျ မဟုတျမမှနျ လုပျကွံ စှပျစှဲမှုတှေ၊ ပုတျခတျမှုတှကေို ပွောငျပွောငျတငျးတငျး လုပျခဲ့ကွပါတယျ။ အဲဒီ အဖှဲ့အစညျးနဲ့ ခေါငျးဆောငျတှဟော ၂၀၁၅ ခုနှဈထဲ ရောကျလာသညျ အထိ လူစုလူဝေးနဲ့ စုဝေးတဲ့ ပှဲတှမှော ဒေါျအောငျဆနျးစုကွညျကို မဲမပေးဖို့၊ အငျနျအယျလျဒီ ကို မဲမပေးဖို့ အတိအလငျး ပွောဆို လှုပျရှား ခဲ့ကွတာပါ။ အဲလို အခွအေနအေောကျမှာ ရှေးကောကျပှဲ ကငြျးပကွရမှာမို့ ရှေးကောကျပှဲကို တညျတညျငွိမျငွိမျ ကြောျဖွတျနိုငျပါ့မလား ဆိုပွီး စိုးရိမျပူပနျခဲ့ကွတာ ဖွဈပါတယျ။
ဒါပမေယ့ျ ၂၀၁၅ ခုနှဈ ရှေးကောကျပှဲကွီးကို တညျတညျငွိမျငွိမျ ကငြျးပနိုငျခဲ့ပါတယျ။ အဲလို ကငြျးပနိုငျခဲ့တဲ့ အကွောငျးရငျးတှထေဲမှာ သမ်မတ ဦးသိနျးစိနျ အစိုးရအနနေဲ့ ရှေးကောကျပှဲကို ကောငျးကောငျးမှနျမှနျ ကငြျးပနိုငျကွောငျး နိုငျငံတကာကို ပွသခငြျတဲ့ စိတျဆန်ဒ၊ ပွညျတှငျးကတငျမက နိုငျငံတကာ ရှေးကောကျပှဲ လေ့လာစောင့ျကွည့ျတဲ့ အဖှဲ့တှပေါ ပွညျတှငျးထဲ ရောကျရှိ၊ စောင့ျကွည့ျနကွေတဲ့ အခွအေနေ နဲ့ ရှေးကောကျပှဲ ဝငျမယ့ျ ပါတီတှေ အခငြျးခငြျး အကွား Code of Conduct လို့ခေါျတဲ့ “နိုငျငံရေးပါတီမြားနှင့ျ ကိုယျစားလှယျလောငျးမြား အတှကျ ကငြ့ျဝတျ” ဆိုတာကို လကျမှတျထိုးထားကွပွီး တကယျလညျး လိုကျနာခဲ့ကွလို့ပဲ ဖွဈပါတယျ။
အဲဒီ အခွအေနနေဲ့ နှိုငျးယှဉျရငျ လကျရှိ အငျနျအယျလျဒီ အစိုးရ လကျထကျမှာလညျး ရှေးကောကျပှဲကို တညျတညျငွိမျငွိမျ အောငျအောငျမွငျမွငျ ကငြျးပခငြျတဲ့ စိတျဆန်ဒ နဲ့ ပွညျတှငျး ပွညျပ ရှေးကောကျပှဲ လေ့လာစောင့ျကွည့ျ အဖှဲ့တှေ ခှင့ျပွုမှု အပိုငျးတှမှောတော့ တူညီမှု ရှိနပေါတယျ။ ပွသနာ ရှိလာနိုငျတာက ပါတီတှေ အခငြျးခငြျးကွား ဆှေးနှေး ညှိနှိုငျးရေးဆှဲ သဘောတူ လကျမှတျထိုးပွီး လိုကျနာကွရမယ့ျ Code of Conduct ပွသနာပါ။ ပွီးခဲ့တဲ့ ဇှနျလ ၂၆ ရကျနေ့က ပွညျထောငျစု ရှေးကောကျပှဲ ကောျမရှငျဟာ နိုငျငံရေးပါတီတှအေကွား ညှိနှိုငျး သဘောတူညီထားပွီး ဖွဈတဲ့ “ ရှေးကောကျပှဲကငြ့ျဝတျ” လကျမှတျရေးထိုးပှဲ ကငြျးပခဲ့ပါတယျ။ ဒီတဈကွိမျ ထူးခွားတာက ပွညျခိုငျဖွိုးပါတီနဲ့ သူ့ရဲ့ မဟာမိတျ ပါတီ တဈခြို့ Code of Conduct ကို လကျမှတျ မရေးထိုးပဲ နတောပါ။ အကွောငျးပွခကြျကတော့ Code of Conduct ထဲမှာ သူတို့ ထည့ျသှငျးစခေငြျတဲ့ “ ရှေးကောကျပှဲ မဲဆှယျရာမှာ အမြိုးသားခေါငျးဆောငျကွီး ဗိုလျခြုပျအောငျဆနျး အပါအဝငျ သမိုငျးဝငျ ခေါငျးဆောငျတှရေဲ့ ပုံနဲ့ မဲမဆှယျပါဘူး” ဆိုတဲ့ အခကြျ မပါလို့ လို့ ဆိုပါတယျ။
ဒီနရောမှာ ရှေးကောကျပှဲကို တညျတညျငွိမျငွိမျနဲ့ ကငြျးပနိုငျရေး Code of Conduct ကို လကျမှတျထိုး လိုကျနာကွဖို့ ဘယျလောကျ အရေးကွီးသလဲ ဆိုတာ ပွနျကွည့ျဖို့ လိုပါတယျ။ ၂၀၁၅ ခုနှဈတုနျးက အာဏာရပွညျခိုငျဖွိုး၊ အတိုကျအခံ အငျနျအယျလျဒီ နဲ့ ပါတီတဈခြို့၊ အခြိနျ ၈ လလောကျယူပွီး ပါတီအားလုံး သဘောတူ လကျမှတျရေးထိုးခဲ့တဲ့ Code of Conduct ဟာ မွနျမာ၊ အငျ်ဂလိပျ စုစုပေါငျး ၆၄ မကြျနှာရှိပွီး အဲဒီထဲမှာ ခုလို အခကြျအလကျမြိုးတှေ ပါဝငျပါတယျ။
“၄.၁။မဲဆှယျစညျးရုံးရေးကာလအတှငျး အခွားပါတီမြားအား အသရဖေကြျခွငျး၊ ပုတျခတျခွငျး မပွုရနျ။ မဲဆှယျစညျးရုံးမှုတှငျ ဘာသာရေးနှင့ျ လူမြိုးရေးဆိုငျရာ ခှဲခွားဆကျဆံမှုပွုသော သုံးနှုနျးပွောဆိုမှုမြားမပွုရနျ။
၆.၂။မီဒီယာ၁။ ဤကငြ့ျဝတျကို လကျမှတျရေးထိုးသူမြားသညျ (က)မီဒီယာ လှတျလပျခှင့ျကို လေးစားရပါမညျ။(ခ) ရှေးကောကျပှဲ သတငျးယူနကွေသော သတငျးသမားမြားကို နှောင့ျယှကျခွငျး၊ပိတျပငျ တားဆီးခွငျး၊ ခွိမျးခွောကျခွငျး၊တိုကျခိုကျခွငျးမြားကို မပွုလုပျရ။ (ဂ) မိမိ သို့မဟုတျ မိမိပါတီ၏ မဲဆှယျစညျးရုံးမှုမြားကို မီဒီယာမြား၌ အသားပေးဖောျပွရနျအတှကျ သတငျးသမားမြားနှင့ျမီဒီယာတိုကျမြားကို တံစိုးလကျဆောငျပေးခွငျး၊ စညျးရုံး သိမျးသှငျးခွငျး မပွုလုပျရ။၂။ ဤကငြ့ျဝတျကို လကျမှတျရေးထိုးသူမြားသညျ မီဒီယာအသုံးပွုခှင့ျကို အသာစီးရရှိရနျအတှကျ၎င်းငျးတို့၏ ဩဇာအာဏာကို အလှဲသုံးစားမပွုရ”ဆိုတာမြိုးတှေ ပါဝငျပါတယျ။
အဲဒီအခကြျတှကေို နိုငျငံရေးပါတီတှေ အားလုံး သဘောတူ လကျမှတျထိုး၊ တကယျလညျး လိုကျနာခဲ့ကွတဲ့ အတှကျ ၂၀၁၅ ရှေးကောကျပှဲ တညျတညျငွိမျငွိမျ ရှိခဲ့တာပါ။
အခု ၂၀၂၀ ရှေးကောကျပှဲ အတှကျကိုလညျး ရှေးကောကျပှဲ ကောျမရှငျနဲ့ ဆှဈဇာလနျ သံရုံးတို့က ကမကထ လုပျ၊ အငျနျအယျလျဒီ၊ ပွညျခိုငျဖွိုး နဲ့ ပါတီ ၁၉ ခုက ကိုယျစားလှယျ ၂၁ ဦး အခြိနျ ၇လကြောျ ညှိနှိုငျးရေးဆှဲပွီး Code of Conduct တဈခုကို ရခဲ့တာ ဖွဈပါတယျ။ ကငြ့ျဝတျ ညှိနှိုငျးရေးဆှဲရာမှာ ပါတီ တဈခုခု၊ အုပျစု တဈခုခုက သဘောမတူနိုငျတာတှေ ခနြျလှပျထားပွီး အားလုံး သဘောတူတာတှနေဲ့ပဲ ရေးဆှဲထားခဲ့တာပါ။ လကျရှိ ၂၀၂၀ ရှေးကောကျပှဲ အတှကျ ရေးဆှဲထားတဲ့ Code of Conduct တှဟော ၂၀၁၅တုနျးကနဲ့ သိပျမကှာလှပဲ Facebook လို လူမှုကှနျယကျ အသုံးပွု မဲဆှယျ ကိစ်စမြိုးတှလေောကျပဲ ထပျတိုးပါလာပါတယျ။
ဘယျလိုပဲဖွဈဖွဈ ပွညျခိုငျဖွိုးနဲ့ မဟာမိတျ ပါတီ တဈခြို့ကတော့ သူတို့ကိုယျတိုငျ ပါဝငျ ရေးဆှဲ သဘောတူထားပွီးလညျး ဖွဈတဲ့ Code of Conduct ကို လကျမှတျ မရေးထိုးဘူး လို့ ဆိုတဲ့အခါ ကငြ့ျဝတျတှထေဲမှာ ပါတဲ့ အခကြျတှကေို သူတို့ ပါတီတှေ အနနေဲ့ လိုကျနာမယျ၊ မလိုကျနာဘူး မပွောနိုငျတဲ့ အနအေထား ရောကျသှားစပေါတယျ။ တကယျလို့ မလိုကျနာဘူး ဆိုရငျ ပါတီ အခငြျးခငြျး စောျကား ပုတျခတျမှုတှေ၊ ဘာသာရေး လူမြိုးရေး ခှဲခွား ပွောဆို စညျးရုံးမှုတှေ၊ မီဒီယာကို မတောျ အသုံးပွုမှုတှေ အစရှိသဖွင့ျ ရှိလာနိုငျပွီး၊ ရှေးကောကျပှဲ တညျတညျငွိမျငွိမျ ကငြျးပနိုငျရေးကိုလညျး ထိခိုကျကောငျး ထိခိုကျလာနိုငျပါတယျ။ ဒါကွောင့ျ လာမယ့ျ ၂၀၂၀ ရှေးကောကျပှဲ အတှကျ နိုငျငံရေးပါတီတှေ ရေးဆှဲ ထားတဲ့ Code of Conduct လို့ခေါျတဲ့ ကငြ့ျဝတျဆိုငျရာ လိုကျနာသင့ျတဲ့ အခကြျတှကေို ပွညျခိုငျဖွိုးနဲ့ ပါတီ တဈခြို့က လကျမှတျရေးထိုးခွငျး မရှိတဲ့ အခွအေနအေောကျမှာ ရှေးကောကျပှဲကို တညျတညျငွိမျငွိမျနဲ့ ကငြျးပနိုငျမယျ၊ မကငြျးပနိုငျဘူး ဆိုတာကို ယတိပွတျ ကောကျခကြျခလြို့ ရနိုငျလိမ့ျမယျ မဟုတျကွောငျးပါ။
စညျသူအောငျမွင့ျ။