(Zawgyi / Unicode)
၂၀၁၂ ခုနှစ် ရခိုင်ပြည် ပဋိပက္ခတွေနောက်ပိုင်း အိုးအိမ်စွန့်ခဲ့ရသူတွေရဲ့ အခက်အခဲ၊ အစိုးရဘက်က လက်ရှိ ဘာတွေဖြေရှင်းပေးနေလဲ၊ ဒုက္ခသည်တွေမှာရော ဘယ်လိုစိန်ခေါ်မှု အခက်အခဲတွေ ရှိနေသလဲ ဆိုတာတွေကို မဆုမွန်က စုစည်းတင်ပြထားပါတယ်။
ရခိုင်ပြည်နယ်တွင်းမှာ ၂၀၁၂ ခုနှစ်က ဖြစ်ခဲ့တဲ့ လူမျိုးရေး ဘာသာရေး အသွင်ဆောင် အကြမ်းဖက် ပဋိပက္ခတွေကြောင့် ဒေသခံ ရခိုင်ပြည်သူတွေရော မွတ်စလင်တွေပါ ဘေးလွတ်ရာကို အိုးအိမ်စွန့်ခွာ ထွက်ပြေးခဲ့ကြရပြီး ဒုက္ခသည်စခန်းတွေမှာ နေထိုင်နေကြရတာပါ။
သူတို့ စွန့်ခွာထွက်ပြေးခဲ့ရတဲ့ အိုးအိမ်မြေယာတွေပေါ်မှာ အခုအခါ ကျူးကျော်ဝင်ရောက် နေထိုင်သူတွေ ရှိနေပြီး အဲဒီထဲကမှ စစ်တွေမြို့က ကမန်လူမျိုး ၆၇ စုပိုင်တဲ့ နေရာတွေမှာ ကျူးကျော်ဝင်ရောက်နေတာနဲ့ ပတ်သက်လို့ အစိုးရက ဘာတွေလုပ်နေတယ်ဆိုတာ မေလ ၃၀ ရက်၊ စနေနေ့ အွန်လိုင်း သတင်းစာရှင်းလင်းပွဲအတွင်း သမ္မတရုံးပြောခွင့်ရ ဦးဇော်ဌေးက ရှင်းလင်း ပြောဆိုသွားပါတယ်။
“ကမန်လူမျိုးတွေ ၆၇ စုပိုင်တဲ့နယ်မြေ မီးလောင်နယ်မြေပေါ့နော်၊ အဲ့မီးလောင်နယ်မြေမှာ ဥပဒေနဲ့အညီ ပြန်လည်နေရာချထားဖို့ဆိုပြီး ကမန်အမျိုးသားတိုးတက်ရေးပါတီ ဗဟိုကနေပြီးတော့ အကြီးအကဲတွေဆီကို တင်ပြထားတာ ရှိပါတယ်။ အဲ့တော့ ဥပဒေအရဆိုရင် မီးလောင်ပြင် ဖြစ်သွားပြီဆိုရင် အစိုးရကနေ စီမံခန့်ခွဲပိုင်ခွင့် ရှိပါတယ်။ ဒီမြေပေါ်မှာ ကျူးကျော်ဆောက်လုပ် အသုံးပြုမှုတွေ မရှိဖို့ ရခိုင်ပြည်နယ်အစိုးရကိုလည်း ညွှန်ကြားထားပါတယ်။ အခုအချိန်မှာ လူနေအိမ်စုစုပေါင်း ၁၂၅၅ လုံးနဲ့ ဈေးဆိုင်တန်း ၇၄ ခန်း ကျူးကျော်ထားတယ်လို့ သိရတော့ ဒီအပေါ်မှာ အုပ်ချုပ်ရေးမှူးက ကြေညာချက် နို့တစ်ထုတ်ထားတယ်။
“အဲ့တော့ ဒီဟာနဲ့ပတ်သက်လို့ ကျနော်တို့ ပြည်ထောင်စုက ညွှန်ကြားထားတာ ဖြစ်ပါတယ်။ ကျူးကျော်တွေကို ဘယ်လို စီမံဆောင်ရွက်မလဲ ဆိုတာကိုလည်း ရခိုင်ပြည်နယ် အစိုးရကို ပြန်လည်တင်ပြဖို့ ညွှန်ကြားထားပါတယ်။ အဓိကကတော့ သူတို့မပိုင်တဲ့ ဒီနယ်မြေကနေ ရွှေ့ပြောင်းပေးရမှာ ဖြစ်ပါတယ်။ ဒီကျူးကျော်တွေဟာ တကယ် နေစရာမရှိတာလား၊ နေစရာရှိလျက်နဲ့ ကမန်လူမျိုးတွေ မရှိတော့တဲ့အချိန်မှာ အပိုင်စီးလိုတဲ့စိတ်နဲ့ ဝင်လုပ်တာလား၊ အဲ့တော့ နေစရာမရှိတဲ့ ကျူးကျော်တွေဆိုရင် တမျိုးဆောင်ရွက်ပေးမယ်။ နေစရာရှိလျက်နဲ့ အတင်းအဓမ္မ ဝင်လုပ်တဲ့အဖွဲ့တွေ ဆိုရင်တော့ ဥပဒေနဲ့အညီ ဆောင်ရွက်ဖို့ရှိပါတယ်။ ဒီအစီအမံတွေကို အသေးစိတ် ဆောင်ရွက်ဖို့ ရခိုင်ပြည်နယ် အစိုးရကို တင်ပြထားတာ ရှိပါတယ်။”
SEE ALSO: စစ်တွေက မွတ်ဆလင်ရပ်ကွက် ကျူးကျော်တွေ ဖယ်ရှားဖို့အမိန့် ပြန်ရုပ်သိမ်းကမန်လူမျိုးတွေရဲ့ ဆုံးရှုံးနစ်နာမှုတွေနဲ့ ပတ်သက်လို့ တောင်းဆိုချက်တွေကို ကမန်အမျိုးသားတိုးတက်ရေးပါတီ ဒုဥက္ကဋ္ဌ ဦးတင်ငွေက ဗွီအိုအေမြန်မာပိုင်းကို ပြောပြပါတယ်။
"ကျနော်တို့ ကမန်တိုင်းရင်းသားတွေ ပိုင်ဆိုင်တဲ့ မြေနေရာတွေနဲ့ ပတ်သက်လို့ ပြန်လည်တောင်းဆိုထားတာပဲ ရှိပါသေးတယ်။ ဒီမှာ ပြန်လည်နေရာချထားပေးဖို့တို့ ဘာတို့ ညာတို့ အစီအစဉ်တွေ မေးမြန်းတာ၊ ခေါ်ယူဆွေးနွေးတာတွေ၊ စစ်တွေနဲ့ ပတ်သက်ပြီးတော့ လောလောဆယ် အနေအထားမှာတော့ မတွေ့ရသေးဘူး။ ကျနော်တို့ဆီကနေ ပျက်စီးသွားတဲ့ စာရင်းဇယားတွေ တောင်းခံထားတာတော့ ရှိပါတယ်။ ကျနော်တို့အကုန်လုံး စစ်တွေဘက်က ဆိုက်ကလည်း တင်ပြထားပြီးပါပြီ။ ကျနော်တို့ရဲ့ မူလနေရာမှာပဲ နေခဲ့တဲ့ မြေနေရာတွေကို ပြန်လည်တောင်းဆိုထားတာပါ။
“အလားတူ စစ်တွေမှာ တောင်းဆိုထားသလို ရမ်းဗြဲမှာလည်းပဲ အိမ်ခြေ ၁၀၀ ဝန်းကျင်လောက် ဆုံးရှုံးခဲ့တာ ရှိပါတယ်။ မူလနေရာတွေမှာ ပြန်လည်တည်ဆောက်ခွင့်ကို ကန့်ကွက်တဲ့အတွက် ကျနော်တို့တွေ ပြန်ဆောက်ခွင့်လည်း မရရှိခဲ့ပါဘူး။ ဒီနေရာမှာ လူကယ်ပြန်ဝန်ကြီးကလည်း ဆောက်ပေးမယ် ပြောထားပြီးပေမယ့် ဒေသခံတွေရဲ့ ကန့်ကွက်မှုကြောင့် ပြန်လည်တည်ဆောက်ခွင့် မရခဲ့တာပါ။ မြေယာပိုင်ဆိုင်ခွင့်ရှိတယ်၊ နှစ်ပေါင်းရာချီနေခဲ့တဲ့ ကိုယ့်ဘိုးဘွားပိုင်မြေတွေမို့လို့ မူလနေရာတွေကိုပဲ ကျနော်တို့က ပြန်လည်တောင်းဆိုခဲ့တာပါ။ ဒီမြေယာတွေ ပြန်လည်ရရှိအောင် ကျနော်တို့က ထပ်ပြီး ကြိုးစားသွားပါမယ်။ စစ်တွေဆိုလည်း မူလနေရာတွေမှာပဲ ကျနော်တို့ ပြန်လိုချင်တာပါ။ ဒါကြောင့် သက်ဆိုင်ရာ အစိုးရအဖွဲ့တွေရော ဝန်ကြီးဌာနတွေရော တောင်းဆိုထားတာတွေလည်း ရှိပါတယ်။"
SEE ALSO: ရခိုင်စစ်ဘေးဒုက္ခသည်တွေ အကူအညီပေးရေး လွှတ်တော်အမတ်တွေ တိုက်တွန်းအိုးအိမ်စွန့် ထွက်ပြေးခဲ့ရသူတွေထဲက စစ်တွေမြို့ သက္ကယ်ပြင်စခန်းမှာ နေထိုင်နေရတဲ့ ဒုက္ခသည်တွေအနေနဲ့ အစစအရာရာ အခက်အခဲ တွေ့နေရဆဲ ဖြစ်တဲ့အကြောင်း သက္ကယ်ပြင် ဒုက္ခသည်စခန်းနေ မွတ်စလင်ခေါင်းဆောင် ဦးကျော်လှအောင်က ဗွီအိုအေကို ပြောပြပါတယ်။
"အခက်အခဲတွေက အများကြီးရှိပါတယ်။ ကျနော်တို့က အခု IDP စခန်းမှာ နေရတာလေ။ ၂၀၁၂ ကတည်းက ဒီကိုချပေးထားတာ၊ ၂၀၁၂ ကတည်းက ဒီမှာရောက်နေတာ၊ ဒီစခန်းမှာ ဘာမှမထူးဘူး။ ဒီမှာ ဒီအတိုင်းပဲ ဒုက္ခသည်စခန်းတွေ Shelter တွေမှာ နေရတယ်။ ၁၀ ပေပတ်လည် ၈ ခန်း အဆောင်တဆောင်မှာ ၈ ခန်း၊ အဲ့လိုအခန်းလေးတွေနဲ့ပဲ နေနေရတယ်။ အိမ်သာလည်းဝေးတယ်၊ ရေကလည်း လေးငါးရှစ်ယောက် တုံကင်ကို အကုန်တွဲသုံးရတယ်။ အခုထိ နေထိုင်မှု ဘာမှကို မထူးသေးဘူး။ ပြောင်းဖို့ ရွှေ့ဖို့ ဘာမှကို အစီအစဉ်မရှိဘူး။ ဘာမှကို လုပ်မပေးပါဘူး။ လမ်းတွေလည်း ဘာမှကိုမကောင်းဘူး။ ဒီလမ်းတွေဆို NGO ကားတွေလည်း အများကြီး သွားလာနေတာ သူတို့လည်း ဘာမှ လုပ်လို့မရဘူး။ အခု မိုးတွင်းဆို အခက်အခဲတွေက အများကြီးကို ရှိပါတယ်။ ခေါင်မိုးတွေက အကုန်ပေါက်ပြဲ လေပြင်းတွေတိုက်ရင်လည်း အကုန်လန်ထွက်။ ကိုယ့်ဘာသာလုပ်ပဲ။ ကလေးတွေအတွက်လည်း ကျောင်းမရှိဘူး၊ ကျောင်းဆရာလည်း မလာဘူး။ ကိုယ်ထူကိုယ်ထကျောင်းတွေ ဖွင့်ပြီးပဲ စာသင်နေရတာ။"
ရခိုင်ပြည်နယ်တွင်းမှာ ဒုက္ခသည်တွေကို ပြန်လည်နေရာချထားရေးနဲ့ လူနေမှုဘဝ ပြန်လည်ထူထောင်ရေးတွေကို အမျိုးသားအဆင့် ရှေ့ပြေးစီမံချက်တွေနဲ့ ဆောင်ရွက်နေဆဲ အခြေအနေ၊ စိန်ခေါ်မှု အခက်အခဲတွေကိုလည်း ဦးဇော်ဌေးက သတင်းစာရှင်းလင်းပွဲမှာ အခုလိုပြောပါတယ်။
"ကျနော်တို့ ကျန်တဲ့ ကမ့်ပ်တွေပေါ့နော်၊ ၂၀၁၂ ကတည်းကဆို အများကြီးရှိတယ်။ စစ်တွေမြို့ပေါ်မှာဆို အားလုံးပေါင်း ၁၀ ခုကျော်လောက်ရှိတယ်။ ၁၂ ခု၊ ၁၃ ခုလောက် ရှိပါတယ်။ အဲ့ဒီ့ကမ့်ပ်တွေကို ပြန်လည်နေရာချထားဖို့ဆိုရင် တော်တော်လေးလည်း အချိန်ယူရမှာ ဖြစ်ပါတယ်။ အခုဆို ၂၀၂၀ ရောက်လာပြီ။ ၂၀၁၂ ပဋိပက္ခကတည်းကဆို အဲ့မှာ အတော်ကိုကြာနေပြီ။ အဲဒီက Community တွေနဲ့ တွေ့ပါတယ်။ တွေ့ပြီး သူတို့ပြောတာ ကျနော်တို့ နားထောင်ပါတယ်။ တချို့ ကလေးတွေမွေးထားတယ်၊ မွေးစာရင်းမရှိဘူး။ အဲ့ကလေးတွေအတွက် မိုဘိုင်းလ် Team ကနေ လုပ်ခိုင်းထားတယ်။
“နောက် နိုင်ငံသားကိစ္စ လက်ဗွေတွေ ယူတာရှိတယ်။ သုံးခေါက်ချိုးရှိတဲ့သူတွေ ရှိတယ်။ အဲ့ဒါတွေကို မိုဘိုင်းလ် Team နဲ့လုပ်တယ်။ အချိန်တိုတိုအတွင်းမှာ တော်တော်လေး အောင်မြင်နေတဲ့ အချိန်မှာပဲ အခုလို COVID-19 ဖြစ်လာတော့ ကျနော်တို့ ရပ်လိုက်ရတာ။ COVID-19 နည်းနည်းလေး ဖြေလျော့သွားတဲ့အချိန် စစ်တွေမှာတော့ တော်တော်လေး နှံ့သွားပြီ။ ပြီးရင် ကျနော်တို့ ကျန်တဲ့ဒေသတွေမှာ ဆက်လုပ်မှာဖြစ်ပါတယ်။ သူတို့ မူလနေရာတွေ ပြန်ရရင်တော့ အကောင်းဆုံးပေါ့။ သို့သော် လက်တွေ့ မြေပြင်အနေအထားက တော်တော်လေး ခက်ခဲပါတယ်။ အဲဒီတုန်းက ဖြစ်ခဲ့သူတွေ သိပါတယ်။ ဒီကြားမှာ သူတို့ နေလို့ကိုမရဘူး၊ နေလည်းမနေရဲဘူး။ ဟိုဘက်ကလည်း အနေမခံဘူး၊ ပြန်အလာမခံဘူးပေါ့နော်။ ဒါကြောင့် လက်တွေ့မှာတော့ ကျနော်တို့ အတော်လေးကို ခက်ခဲတဲ့အနေအထား ဖြစ်ပါတယ်။"
ကုလအတွင်းရေးမှူးချုပ်ဟောင်း ကိုဖီအာနန် ဦးဆောင်ခဲ့တဲ့ အကြံပေးကော်မရှင်ရဲ့ အကြံပြုချက်တွေထဲမှာတော့ IDP တွေကို သူတို့ မူလနေထိုင်နေတဲ့နေရာ ဒါမှမဟုတ် တခြားနေရာသစ်ကို ပြန်လည်ရွှေ့ပြောင်းပေးမယ်ဆိုရင် သူတို့ရဲ့ သဘောဆန္ဒအရသာ ဆောင်ရွက်ပေးရမယ်၊ လုံခြုံမှုရှိရမယ်၊ ဒါ့အပြင် ဂုဏ်သိက္ခာနဲ့ အညီ ပြောင်းရွှေ့နိုင်ရမယ်ဆိုတဲ့ အချက်လည်း ပါဝင်ပါတယ်။ ဒါ့အပြင် သူတို့ မူလနေထိုင်ရာ ဒေသတွေမှာ ပြန်လည်နေထိုင်နိုင်ဖို့ ဦးစားပေး ဆောင်ရွက်ရမှာဖြစ်ပြီး အဲဒီလို မလုပ်နိုင်ဘူးဆိုရင် IDP တွေ ပြောင်းရွှေ့လိုတဲ့ နေရာသစ်ကို ပြောင်းရွှေ့နိုင်ဖို့ ဆောင်ရွက်ပေးရမယ်လို့လည်း အကြံပေးထားပါတယ်။
Your browser doesn’t support HTML5
ရခိုင်ပြည်က မွတ်စလင် ဒုက္ခသည်တွေရဲ့ မြေနေရာမှာ ကျူးကျော်သူတွေကို ရှင်းလင်းမယ်လို့ အစိုးရပြော
-----------------------------
(Unicode)
ရခိုငျပွညျက မှတျစလငျ ဒုက်ခသညျတှရေဲ့ မွနေရောမှာ ကြူးကြောျသူတှကေို ရှငျးလငျးမယျလို့ အစိုးရပွော
၂၀၁၂ ခုနှဈ ရခိုငျပွညျ ပဋိပက်ခတှနေောကျပိုငျး အိုးအိမျစှန့ျခဲ့ရသူတှရေဲ့ အခကျအခဲ၊ အစိုးရဘကျက လကျရှိ ဘာတှဖွေရှေငျးပေးနလေဲ၊ ဒုက်ခသညျတှမှောရော ဘယျလိုစိနျခေါျမှု အခကျအခဲတှေ ရှိနသေလဲ ဆိုတာတှကေို မဆုမှနျက စုစညျးတငျပွထားပါတယျ။
ရခိုငျပွညျနယျတှငျးမှာ ၂၀၁၂ ခုနှဈက ဖွဈခဲ့တဲ့ လူမြိုးရေး ဘာသာရေး အသှငျဆောငျ အကွမျးဖကျ ပဋိပက်ခတှကွေောင့ျ ဒသေခံ ရခိုငျပွညျသူတှရေော မှတျစလငျတှပေါ ဘေးလှတျရာကို အိုးအိမျစှန့ျခှာ ထှကျပွေးခဲ့ကွရပွီး ဒုက်ခသညျစခနျးတှမှော နထေိုငျနကွေရတာပါ။
သူတို့ စှန့ျခှာထှကျပွေးခဲ့ရတဲ့ အိုးအိမျမွယောတှပေေါျမှာ အခုအခါ ကြူးကြောျဝငျရောကျ နထေိုငျသူတှေ ရှိနပွေီး အဲဒီထဲကမှ စဈတှမွေို့က ကမနျလူမြိုး ၆၇ စုပိုငျတဲ့ နရောတှမှော ကြူးကြောျဝငျရောကျနတောနဲ့ ပတျသကျလို့ အစိုးရက ဘာတှလေုပျနတေယျဆိုတာ မလေ ၃၀ ရကျ၊ စနနေေ့ အှနျလိုငျး သတငျးစာရှငျးလငျးပှဲအတှငျး သမ်မတရုံးပွောခှင့ျရ ဦးဇောျဌေးက ရှငျးလငျး ပွောဆိုသှားပါတယျ။
“ကမနျလူမြိုးတှေ ၆၇ စုပိုငျတဲ့နယျမွေ မီးလောငျနယျမွပေေါ့နောျ၊ အဲ့မီးလောငျနယျမွမှော ဥပဒနေဲ့အညီ ပွနျလညျနရောခထြားဖို့ဆိုပွီး ကမနျအမြိုးသားတိုးတကျရေးပါတီ ဗဟိုကနပွေီးတော့ အကွီးအကဲတှဆေီကို တငျပွထားတာ ရှိပါတယျ။ အဲ့တော့ ဥပဒအေရဆိုရငျ မီးလောငျပွငျ ဖွဈသှားပွီဆိုရငျ အစိုးရကနေ စီမံခန့ျခှဲပိုငျခှင့ျ ရှိပါတယျ။ ဒီမွပေေါျမှာ ကြူးကြောျဆောကျလုပျ အသုံးပွုမှုတှေ မရှိဖို့ ရခိုငျပွညျနယျအစိုးရကိုလညျး ညှှနျကွားထားပါတယျ။ အခုအခြိနျမှာ လူနအေိမျစုစုပေါငျး ၁၂၅၅ လုံးနဲ့ ဈေးဆိုငျတနျး ၇၄ ခနျး ကြူးကြောျထားတယျလို့ သိရတော့ ဒီအပေါျမှာ အုပျခြုပျရေးမှူးက ကွညောခကြျ နို့တဈထုတျထားတယျ။
“အဲ့တော့ ဒီဟာနဲ့ပတျသကျလို့ ကနြောျတို့ ပွညျထောငျစုက ညှှနျကွားထားတာ ဖွဈပါတယျ။ ကြူးကြောျတှကေို ဘယျလို စီမံဆောငျရှကျမလဲ ဆိုတာကိုလညျး ရခိုငျပွညျနယျ အစိုးရကို ပွနျလညျတငျပွဖို့ ညှှနျကွားထားပါတယျ။ အဓိကကတော့ သူတို့မပိုငျတဲ့ ဒီနယျမွကေနေ ရှှေ့ပွောငျးပေးရမှာ ဖွဈပါတယျ။ ဒီကြူးကြောျတှဟော တကယျ နစေရာမရှိတာလား၊ နစေရာရှိလကြျနဲ့ ကမနျလူမြိုးတှေ မရှိတော့တဲ့အခြိနျမှာ အပိုငျစီးလိုတဲ့စိတျနဲ့ ဝငျလုပျတာလား၊ အဲ့တော့ နစေရာမရှိတဲ့ ကြူးကြောျတှဆေိုရငျ တမြိုးဆောငျရှကျပေးမယျ။ နစေရာရှိလကြျနဲ့ အတငျးအဓမ်မ ဝငျလုပျတဲ့အဖှဲ့တှေ ဆိုရငျတော့ ဥပဒနေဲ့အညီ ဆောငျရှကျဖို့ရှိပါတယျ။ ဒီအစီအမံတှကေို အသေးစိတျ ဆောငျရှကျဖို့ ရခိုငျပွညျနယျ အစိုးရကို တငျပွထားတာ ရှိပါတယျ။”
ကမနျလူမြိုးတှရေဲ့ ဆုံးရှုံးနဈနာမှုတှနေဲ့ ပတျသကျလို့ တောငျးဆိုခကြျတှကေို ကမနျအမြိုးသားတိုးတကျရေးပါတီ ဒုဥက်ကဋ်ဌ ဦးတငျငှကေ ဗှီအိုအမွေနျမာပိုငျးကို ပွောပွပါတယျ။
"ကနြောျတို့ ကမနျတိုငျးရငျးသားတှေ ပိုငျဆိုငျတဲ့ မွနေရောတှနေဲ့ ပတျသကျလို့ပွနျလညျတောငျးဆိုထားတာပဲ ရှိပါသေးတယျ။ ဒီမှာ ပွနျလညျနရောခထြားပေးဖို့တို့ ဘာတို့ ညာတို့ အစီအစဉျတှေ မေးမွနျးတာ၊ ခေါျယူဆှေးနှေးတာတှေ၊ စဈတှနေဲ့ ပတျသကျပွီးတော့ လောလောဆယျ အနအေထားမှာတော့ မတှေ့ရသေးဘူး။ ကနြောျတို့ဆီကနေ ပကြျစီးသှားတဲ့ စာရငျးဇယားတှေ တောငျးခံထားတာတော့ ရှိပါတယျ။ ကနြောျတို့အကုနျလုံး စဈတှဘေကျက ဆိုကျကလညျး တငျပွထားပွီးပါပွီ။ ကနြောျတို့ရဲ့ မူလနရောမှာပဲ နခေဲ့တဲ့ မွနေရောတှကေို ပွနျလညျတောငျးဆိုထားတာပါ။
“အလားတူ စဈတှမှော တောငျးဆိုထားသလို ရမျးဗွဲမှာလညျးပဲ အိမျခွေ ၁၀၀ ဝနျးကငြျလောကျ ဆုံးရှုံးခဲ့တာ ရှိပါတယျ။ မူလနရောတှမှော ပွနျလညျတညျဆောကျခှင့ျကို ကန့ျကှကျတဲ့အတှကျ ကနြောျတို့တှေ ပွနျဆောကျခှင့ျလညျး မရရှိခဲ့ပါဘူး။ ဒီနရောမှာ လူကယျပွနျဝနျကွီးကလညျး ဆောကျပေးမယျ ပွောထားပွီးပမေယ့ျ ဒသေခံတှရေဲ့ ကန့ျကှကျမှုကွောင့ျ ပွနျလညျတညျဆောကျခှင့ျ မရခဲ့တာပါ။ မွယောပိုငျဆိုငျခှင့ျရှိတယျ၊ နှဈပေါငျးရာခြီနခေဲ့တဲ့ ကိုယ့ျဘိုးဘှားပိုငျမွတှေမေို့လို့ မူလနရောတှကေိုပဲ ကနြောျတို့က ပွနျလညျတောငျးဆိုခဲ့တာပါ။ ဒီမွယောတှေ ပွနျလညျရရှိအောငျ ကနြောျတို့က ထပျပွီး ကွိုးစားသှားပါမယျ။ စဈတှဆေိုလညျး မူလနရောတှမှောပဲ ကနြောျတို့ ပွနျလိုခငြျတာပါ။ ဒါကွောင့ျ သကျဆိုငျရာ အစိုးရအဖှဲ့တှရေော ဝနျကွီးဌာနတှရေော တောငျးဆိုထားတာတှလေညျး ရှိပါတယျ။"
အိုးအိမျစှန့ျ ထှကျပွေးခဲ့ရသူတှထေဲက စဈတှမွေို့ သက်ကယျပွငျစခနျးမှာ နထေိုငျနရေတဲ့ ဒုက်ခသညျတှအေနနေဲ့ အစစအရာရာ အခကျအခဲ တှေ့နရေဆဲ ဖွဈတဲ့အကွောငျး သက်ကယျပွငျ ဒုက်ခသညျစခနျးနေ မှတျစလငျခေါငျးဆောငျ ဦးကြောျလှအောငျက ဗှီအိုအကေို ပွောပွပါတယျ။
"အခကျအခဲတှကေ အမြားကွီးရှိပါတယျ။ ကနြောျတို့က အခုIDP စခနျးမှာ နရေတာလေ။ ၂၀၁၂ ကတညျးက ဒီကိုခပြေးထားတာ၊ ၂၀၁၂ ကတညျးက ဒီမှာရောကျနတော၊ ဒီစခနျးမှာ ဘာမှမထူးဘူး။ ဒီမှာ ဒီအတိုငျးပဲ ဒုက်ခသညျစခနျးတှေ Shelter တှမှော နရေတယျ။ ၁၀ ပပေတျလညျ ၈ ခနျး အဆောငျတဆောငျမှာ ၈ ခနျး၊ အဲ့လိုအခနျးလေးတှနေဲ့ပဲ နနေရေတယျ။ အိမျသာလညျးဝေးတယျ၊ ရကေလညျး လေးငါးရှဈယောကျ တုံကငျကို အကုနျတှဲသုံးရတယျ။ အခုထိ နထေိုငျမှု ဘာမှကို မထူးသေးဘူး။ ပွောငျးဖို့ ရှှေ့ဖို့ ဘာမှကို အစီအစဉျမရှိဘူး။ ဘာမှကို လုပျမပေးပါဘူး။ လမျးတှလေညျး ဘာမှကိုမကောငျးဘူး။ ဒီလမျးတှဆေို NGO ကားတှလေညျး အမြားကွီး သှားလာနတော သူတို့လညျး ဘာမှ လုပျလို့မရဘူး။ အခု မိုးတှငျးဆို အခကျအခဲတှကေ အမြားကွီးကို ရှိပါတယျ။ ခေါငျမိုးတှကေ အကုနျပေါကျပွဲ လပွေငျးတှတေိုကျရငျလညျး အကုနျလနျထှကျ။ ကိုယ့ျဘာသာလုပျပဲ။ ကလေးတှအေတှကျလညျး ကြောငျးမရှိဘူး၊ ကြောငျးဆရာလညျး မလာဘူး။ ကိုယျထူကိုယျထကြောငျးတှေ ဖှင့ျပွီးပဲ စာသငျနရေတာ။"
SEE ALSO: ရခိုင်ပြည်နယ်အတွင်းက ရိုဟင်ဂျာတွေအပေါ် လတ်တလော လူ့အခွင့်အရေးချိုးဖောက်မှု အစီရင်ခံစာထုတ်ပြန်ရခိုငျပွညျနယျတှငျးမှာ ဒုက်ခသညျတှကေို ပွနျလညျနရောခထြားရေးနဲ့ လူနမှေုဘဝ ပွနျလညျထူထောငျရေးတှကေို အမြိုးသားအဆင့ျ ရှေ့ပွေးစီမံခကြျတှနေဲ့ ဆောငျရှကျနဆေဲ အခွအေနေ၊ စိနျခေါျမှု အခကျအခဲတှကေိုလညျး ဦးဇောျဌေးက သတငျးစာရှငျးလငျးပှဲမှာ အခုလိုပွောပါတယျ။
"ကနြောျတို့ ကနြျတဲ့ ကမ့ျပျတှပေေါ့နောျ၊ ၂၀၁၂ ကတညျးကဆို အမြားကွီးရှိတယျ။ စဈတှမွေို့ပေါျမှာဆို အားလုံးပေါငျး ၁၀ ခုကြောျလောကျရှိတယျ။ ၁၂ ခု၊ ၁၃ ခုလောကျ ရှိပါတယျ။ အဲ့ဒီ့ကမ့ျပျတှကေို ပွနျလညျနရောခထြားဖို့ဆိုရငျ တောျတောျလေးလညျး အခြိနျယူရမှာ ဖွဈပါတယျ။ အခုဆို ၂၀၂၀ ရောကျလာပွီ။ ၂၀၁၂ ပဋိပက်ခကတညျးကဆို အဲ့မှာ အတောျကိုကွာနပွေီ။ အဲဒီက Community တှနေဲ့ တှေ့ပါတယျ။ တှေ့ပွီး သူတို့ပွောတာ ကနြောျတို့ နားထောငျပါတယျ။ တခြို့ ကလေးတှမှေေးထားတယျ၊ မှေးစာရငျးမရှိဘူး။ အဲ့ကလေးတှအေတှကျ မိုဘိုငျးလျ Team ကနေ လုပျခိုငျးထားတယျ။
“နောကျ နိုငျငံသားကိစ်စ လကျဗှတှေေ ယူတာရှိတယျ။ သုံးခေါကျခြိုးရှိတဲ့သူတှေ ရှိတယျ။ အဲ့ဒါတှကေို မိုဘိုငျးလျ Team နဲ့လုပျတယျ။ အခြိနျတိုတိုအတှငျးမှာ တောျတောျလေး အောငျမွငျနတေဲ့ အခြိနျမှာပဲ အခုလို COVID-19 ဖွဈလာတော့ ကနြောျတို့ ရပျလိုကျရတာ။ COVID-19 နညျးနညျးလေး ဖွလြေော့သှားတဲ့အခြိနျစဈတှမှောတော့ တောျတောျလေး နှံ့သှားပွီ။ ပွီးရငျ ကနြောျတို့ ကနြျတဲ့ဒသေတှမှော ဆကျလုပျမှာဖွဈပါတယျ။ သူတို့ မူလနရောတှေ ပွနျရရငျတော့ အကောငျးဆုံးပေါ့။ သို့သောျ လကျတှေ့ မွပွေငျအနအေထားက တောျတောျလေး ခကျခဲပါတယျ။ အဲဒီတုနျးက ဖွဈခဲ့သူတှေ သိပါတယျ။ ဒီကွားမှာ သူတို့ နလေို့ကိုမရဘူး၊ နလေညျးမနရေဲဘူး။ ဟိုဘကျကလညျး အနမေခံဘူး၊ ပွနျအလာမခံဘူးပေါ့နောျ။ ဒါကွောင့ျ လကျတှေ့မှာတော့ ကနြောျတို့ အတောျလေးကို ခကျခဲတဲ့အနအေထား ဖွဈပါတယျ။"
ကုလအတှငျးရေးမှူးခြုပျဟောငျး ကိုဖီအာနနျ ဦးဆောငျခဲ့တဲ့ အကွံပေးကောျမရှငျရဲ့ အကွံပွုခကြျတှထေဲမှာတော့ IDP တှကေို သူတို့ မူလနထေိုငျနတေဲ့နရော ဒါမှမဟုတျ တခွားနရောသဈကို ပွနျလညျရှှေ့ပွောငျးပေးမယျဆိုရငျ သူတို့ရဲ့ သဘောဆန်ဒအရသာ ဆောငျရှကျပေးရမယျ၊ လုံခွုံမှုရှိရမယျ၊ ဒါ့အပွငျ ဂုဏျသိက်ခာနဲ့ အညီ ပွောငျးရှှေ့နိုငျရမယျဆိုတဲ့ အခကြျလညျး ပါဝငျပါတယျ။ ဒါ့အပွငျ သူတို့ မူလနထေိုငျရာ ဒသေတှမှော ပွနျလညျနထေိုငျနိုငျဖို့ ဦးစားပေး ဆောငျရှကျရမှာဖွဈပွီး အဲဒီလို မလုပျနိုငျဘူးဆိုရငျ IDP တှေ ပွောငျးရှှေ့လိုတဲ့ နရောသဈကို ပွောငျးရှှေ့နိုငျဖို့ ဆောငျရှကျပေးရမယျလို့လညျး အကွံပေးထားပါတယျ။