(Zawgyi/Unicode)
ပလတ်စတစ် စွန့်ပစ် ပစ္စည်းတွေကို လျှော့ချနိုင်မယ့် နည်းလမ်းကောင်း တခုကို ယူဂန်ဒါက သဘာ၀ ပတ်ဝန်ကျင် ထိန်းသိမ်းရေး သမား တဦး တွေ့ရှိထားပါတယ်။ စွန့်ပစ်ထားတဲ့ အိတ်တွေ၊ ပုလင်းတွေ၊ ဘူးတွေနဲ့ ပြန်လည် အသုံးပြုလို့ ရတဲ့ ပစ္စည်းတွေ ကောက်ယူစုဆောင်းပြီး စားပွဲတွေ၊ ခြံစည်းရိုး တိုင် တွေလိုမျိုး ပစ္စည်းတွေ ထုတ်လုပ်နေတာပါ။ AP သတင်းဆောင်းပါးကို အခြေခံ ပြီး ဒီသီတင်းပတ် စီးပွားရေး အစီအစဉ်မှာ မသိင်္ဂ ီထိုက် ပြောပြထားပါတယ်။
ယူဂန်ဒါ နိုင်ငံ မြို့တော် Kampala ရဲ့ Nsambya ကုန်းမြင့်ပိုင်းက အမှိုက်ပုံကြီးက အရုပ်ဆိုးလှပါတယ်။ ဒါပေမယ့် ဖွံ့ဖြိုးလာနေတဲ့ စီးပွားရေး လုပ်ငန်း တခု အတွက်တော့ ကုန်ကြမ်းတွေ ရရာ နေရာ တခုပါ။ စွန့်ပစ် ပလတ်စတစ် အိတ်တွေနဲ့ တခါသုံး ဘူးတွေကို ပြန်လည် အသုံးချနိုင်ရေး ပိုင်းဖြတ်ချက်နဲ့ သဘာ၀ ပတ်ဝန်ကျင်အရေး လှုပ်ရှားသူ စွန့်ထွင် လုပ်ငန်းရှင် တဦးက အဝယ်ဒိုင်ဖွင့်ထားပါတယ်။ Eco Ways Uganda ကို တည်ထောင်တဲ့ Gerald Ndashimye က မြို့တော် Kampala, Wakiso နဲ့ Mukono မြို့တွေ အပါအဝင် နိုင်ငံတဝန်းမှာ ပလတ်စတစ် စွန့်ပစ် ပစ္စည်း အဝယ်ဒိုင်တွေ ဖွင့်ထားပါတယ်။ စွန့်ပစ် ပလတ်စတစ် တန်ချိန် အမြောက်အများ ဝယ်ယူရရှိနေတဲ့ အကြောင်း သူက ပြောပါတယ်။
" Kampala မြို့တော် တခုတည်းမှာတင် အမှိုက်တန်ချိန် ၃၅၀ မက်ထရစ် တန် ထွက်ပါတယ်။ Kampala မှာ နေတဲ့သူတွေရဲ့ စွန့်ပစ်အမှိုက်တွေ ဖြစ်ပြီး ဒီထဲက ၁၂ ရာခိုင်နှုန်းကနေ ၁၅ ရာခိုင်နှုန်းက ပလတ်စတစ်တွေ ဖြစ်ပါတယ်။ အများစုက ပြန်ကောက်ပြီး Recycle မလုပ်ကြပါဘူး။ အားလုံးက မြေကြီးပေါ်မှာ ပုံပြီး ပစ်ထားကြတော့ မြင်ရတဲ့ အတိုင်းဘဲ အမှိုက်ပုံကြီး ဖြစ်နေပါတယ်။ "
ဖွံ့ဖြိုးရေးဘာသာရပ်နဲ့ ဘွ့ဲရထားတဲ့ သူက အစပိုင်းမှာတော့ ပလတ်စတစ် အမှိုက်တွေ သိမ်းပြီး ပတ်ဝန်းကျင် သန့်ရှင်းရေး အတွက်ဘဲ ရည်ရွယ်ခဲ့တာပါ။ ဒါပေမယ့်လည်း သူ တယောက်တည်းနဲ့ စခဲ့တဲ့ လုပ်ငန်း စိတ်ကူးကနေ အခုဆိုရင် ဝန်ထမ်း ၁၀၀ ကျော် ခန့်ထားရတဲ့ လုပ်ငန်း တခု ဖြစ်လာပါပြီ။ ငယ်ငယ်ရွယ်ရွယ်နဲ့ မိခင် ဖြစ်ရသူတွေလည်း အလုပ်ရနေပါတယ်။ အလုပ်အတွက် အသုံးကျတဲ့ ပလတ်စတစ် အမှိုက်တွေ လာသွင်းသူတွေကိုလည်း သူက အခကြေးငွေ ပေးပါတယ်။ Gerald Ndashimye က အခုလို ပြောပါတယ်။
" အစတုန်းကတော့ အလုပ်တခု အနေနဲ့ စခဲ့တာ မဟုတ်ပါဘူး။ ကျနော်က ရပ်ကွက်တွေ အတွင်း သန့်ရှင်းရေး လုပ်ချင်ခဲ့တာပါ။ ဒါပေမယ့်လည်း ဆက်ပြီး လုပ်နိုင်မယ့်၊ ကုန်ကျစာရိတ်တွေ ကာမိနိုင်မယ့် တခုခုများ လုပ်နိုင်မလားလို့ စဉ်းစားမိရာကနေ ကျနော်တို့ ဘူးတွေနဲ့ တခြား ပလတ်စတစ်တွေကို စပြီး ကောက်ယူခဲ့တာပါ။ အသုံးကျတဲ့ ပစ္စည်းတွေရော အသုံးမကျတဲ့ ပစ္စည်းတွေရောပါ။ နောက် ပလတ်စတစ် အမှိုက်တွေကို ဖြတ်တောက်ထားတာတွေကို စပြီး ရောင်းခဲ့တာပါ။ အဲဒီ နောက်မှာမှ ကိုယ်တိုင် ပစ္စည်းတွေ ထုတ်ခဲ့တာပါ။ "
အခုတော့ ပစ္စည်း ထုတ်လုပ်မှုကို နေ့စဉ် ပုံမှန် လုပ်နေပါပြီ။ ပလတ်စတစ် ဘူးတွေကို အပိုင်း အသေးလေးတွေ အထိ ဖြတ်တောက်ပါတယ်။ အဲဒီနောက်မှာတော့ ပျော်ပွဲစား စားပွဲတွေ၊ ခြံစည်းရိုး တိုင်တွေလို ပစ္စည်းတွေ ထုတ်လုပ်ရမှာ အသုံးပြုပါတယ်။
" ခြံစည်းရိုး တိုင်တလုံး ထုတ်ဖို့ အတွက် ပလတ်စတစ် ၁၁ ကီလို သုံးရပါတယ်။ ဥပမာ ပြောရရင် ဆိုဒါ ပုလင်း ရေပုလင်း ၄၇ လုံးက တကီလို ရှိပါတယ်။ ဒါကြောင့် ခြံစည်းရိုး တိုင်တလုံး အတွက် ပတ်လစတစ် ပုလင်း ၅၀၀ လောက် အသုံးပြုနေတာ ဖြစ်ပါတယ်။"
ကိုယ်တိုင် ပစ္စည်းတွေ ထုတ်လုပ်နေတဲ့ အပြင် စွန့်ပစ် ပလတ်စတစ်တွေကို ပြန်လည် အသုံးချနေတဲ့ အဖွဲ့တွေထံကိုလည်း စွန့်ပစ် ပလတ်စတစ် ဖြတ်စတွေကို သူက ရောင်းချနေပါတယ်။ ဥပဒေတွေ စည်းမျဉ်း စည်းကမ်းတွေ ချမှတ်ထားပေမယ့်လည်း ပလတ်စတစ် စွန့်ပစ်မှု ပြသနာကတော့ ပြေလည်နိုင်ဖို့ အလှမ်းဝေးနေပါသေးတယ်။ ဒေါက်တာ Tom Okurut က အမျိုးသား သဘာ၀ ပတ်ဝန်းကျင် စီမံခန့်ခွဲမှု အာဏာပိုင် အဖွဲ့ NEMA က ဖြစ်ပါတယ်။ ယူဂန်ဒါ အစိုးရ အနေနဲ့ ပလတ်စတစ် အမှိုက်တွေ ပြန်မသိမ်းတဲ့ ကုမ္ပဏီတွေကို အကြီးအကျယ် ဒဏ်ရိုက်ပြီး တင်းတင်းကြပ်ကြပ် အရေးယူဆောင်ရွက်ရမယ်လို့ သူက ပြောပါတယ်။
" ပလတ်စတစ် ထုတ်လုပ်သူတွေ အနေနဲ့ ဒီ ပလတ်စတစ်တွေကို ပြန်လည် ကောက်ယူပြီး အဆုံးထိ တာဝန်ယူရမယ်လို့ ဥပဒေက ပြဌာန်းထားပါတယ်။ ဒီလို ပြဌာန်းထားတာကြောင့် ပလတ်စတစ် ထုတ်လုပ်တဲ့ လုပ်ငန်းတွေ အနေနဲ့ ဈေးဆိုင်တွေလို နေရာတွေမှာ ပြန်လည် ကောက်ယူတဲ့ စနစ်တခုလည်း ရှိထားပါတယ်။ ဒါမှမဟုတ်လည်း ပလတ်စတစ်တွေ ပြန်လာ သွင်းရင် အခကြေးငွေ ပေးတဲ့ စနစ်မျိုးလည်း ရှိထားပါတယ်။ ဒီလို လုပ်တာတွေက လူတွေကို ပလတ်စတစ် အမှိုက်တွေ မပစ်အောင် အားပေးရာ ရောက်ပါတယ်။ "
စွန့်ပစ် ပလတ်စတစ်တွေကို ပြန်လည် အသုံးချတဲ့ လုပ်ငန်းတွေကို အစိုးရက အပြည့်အ၀ အားပေး ထောက်ပံ့မှု မရှိဘူးလို့ Eco Ways Uganda ကို တည်ထောင်သူ Ndashimye က ပြောပါတယ်။ တခါတရံမှာ သူ့ကုမ္ပဏီက ပလတ်စတစ် အမှိုက်ကောက်သူတွေကို အာဏာပိုင်တွေက အနှောင့်အယှက်ပေးတယ်လို့လည်း သူက ပြောပါတယ်။
" သဘာ၀ ပတ်ဝန်းကျင် အရေး စီမံခန့်ခွဲမှုနဲ့ သက်ဆိုင်တဲ့ အစိုးရ ဌာနတွေ အနေနဲ့ ပလတ်စတစ် အမှိုက်တွေ ကောက်ယူပြီး ပြန်လည် အသုံးပြုရေး လုပ်နေကြတဲ့ စွန့်ထွင် လုပ်ငန်းရှင်တွေကို ပိုပြီး ပံ့ပိုးပေးနိုင်အောင် ဆောင်ရွက်ပေးပါ၊ သူတို့ကို အလုပ်တွေ ရပ်သွားအောင် အနှောင့်အယှက် မဖြစ်အောင် လုပ်ပေးပါလို့ ကျနော် ပန်ကြားလိုပါတယ်။"
သဘာ၀ ပတ်ဝန်းကျင် ထိန်းသိမ်းရေး သမား စွန့်ထွင် လုပ်ငန်းရှင် Ndashimye ရဲ့ နောက်ထပ် စီမံကိန်း တခုကတော့ စတုရန်းမိုင် ၂၆၀၀ ကျော် ရှိတဲ့ Lak Victoria ရေအိုင်ကြီးမှာ ပလတ်စတစ် အမှိုက်တွေ စီးဝင်မှုကို ဟန့်တားနိုင်ရေး နည်းလမ်းရှာဖို့ ဖြစ်ပါတယ်။ ရေအိုင်ကြီးထဲကို အမှိုက်တွေ မရောက်ရှိရေး အတွက် ရေအိုင်ကြီးကို စီးဝင်ရာ အဓိက ရေမြောင်းကြီး အားလုံးမှာ ပိုက်ကွန်တွေ တပ်ဆင်ထားပြီး အခုဆိုရင် အဲဒီ ပိုက်ကွန်တွေမှာ ပလတ်စတစ် အမှိုက်တွေနဲ့ ပိတ်မိနေပါတယ်။
Your browser doesn’t support HTML5
ပလတ်စတစ် အမှိုက်ကနေ အသုံးအဆောင်တွေ ထုတ်တဲ့ ကင်ညာက လုပ်ငန်းရှင်
(Unicode)
ပလတျစတဈ အမှိုကျကနေ အသုံးအဆောငျတှေ ထုတျတဲ့ ကငျညာက လုပျငနျးရှငျ
ပလတျစတဈ စှန့ျပဈ ပစ်စညျးတှကေို လြှော့ခနြိုငျမယ့ျ နညျးလမျးကောငျး တခုကို ယူဂနျဒါက သဘာ၀ ပတျဝနျကငြျ ထိနျးသိမျးရေး သမား တဦး တှေ့ရှိထားပါတယျ။ စှန့ျပဈထားတဲ့ အိတျတှေ၊ ပုလငျးတှေ၊ ဘူးတှနေဲ့ ပွနျလညျ အသုံးပွုလို့ ရတဲ့ ပစ်စညျးတှေ ကောကျယူစုဆောငျးပွီး စားပှဲတှေ၊ ခွံစညျးရိုး တိုငျ တှလေိုမြိုး ပစ်စညျးတှေ ထုတျလုပျနတောပါ။ AP သတငျးဆောငျးပါးကို အခွခေံ ပွီး ဒီသီတငျးပတျ စီးပှားရေး အစီအစဉျမှာ မသိငျ်ဂ ီထိုကျ ပွောပွထားပါတယျ။
ယူဂနျဒါ နိုငျငံ မွို့တောျ Kampala ရဲ့ Nsambya ကုနျးမွင့ျပိုငျးက အမှိုကျပုံကွီးက အရုပျဆိုးလှပါတယျ။ ဒါပမေယ့ျ ဖှံ့ဖွိုးလာနတေဲ့ စီးပှားရေး လုပျငနျး တခု အတှကျတော့ ကုနျကွမျးတှေ ရရာ နရော တခုပါ။ စှန့ျပဈ ပလတျစတဈ အိတျတှနေဲ့ တခါသုံး ဘူးတှကေို ပွနျလညျ အသုံးခနြိုငျရေး ပိုငျးဖွတျခကြျနဲ့ သဘာ၀ ပတျဝနျကငြျအရေး လှုပျရှားသူ စှန့ျထှငျ လုပျငနျးရှငျ တဦးက အဝယျဒိုငျဖှင့ျထားပါတယျ။ Eco Ways Uganda ကို တညျထောငျတဲ့ Gerald Ndashimye က မွို့တောျ Kampala, Wakiso နဲ့ Mukono မွို့တှေ အပါအဝငျ နိုငျငံတဝနျးမှာ ပလတျစတဈ စှန့ျပဈ ပစ်စညျး အဝယျဒိုငျတှေ ဖှင့ျထားပါတယျ။ စှန့ျပဈ ပလတျစတဈ တနျခြိနျ အမွောကျအမြား ဝယျယူရရှိနတေဲ့ အကွောငျး သူက ပွောပါတယျ။
" Kampala မွို့တောျ တခုတညျးမှာတငျ အမှိုကျတနျခြိနျ ၃၅၀ မကျထရဈ တနျ ထှကျပါတယျ။ Kampala မှာ နတေဲ့သူတှရေဲ့ စှန့ျပဈအမှိုကျတှေ ဖွဈပွီး ဒီထဲက ၁၂ ရာခိုငျနှုနျးကနေ ၁၅ ရာခိုငျနှုနျးက ပလတျစတဈတှေ ဖွဈပါတယျ။ အမြားစုက ပွနျကောကျပွီး Recycle မလုပျကွပါဘူး။ အားလုံးက မွကွေီးပေါျမှာ ပုံပွီး ပဈထားကွတော့ မွငျရတဲ့ အတိုငျးဘဲ အမှိုကျပုံကွီး ဖွဈနပေါတယျ။ "
ဖှံ့ဖွိုးရေးဘာသာရပျနဲ့ ဘှ့ဲရထားတဲ့ သူက အစပိုငျးမှာတော့ ပလတျစတဈ အမှိုကျတှေ သိမျးပွီး ပတျဝနျးကငြျ သန့ျရှငျးရေး အတှကျဘဲ ရညျရှယျခဲ့တာပါ။ ဒါပမေယ့ျလညျး သူ တယောကျတညျးနဲ့ စခဲ့တဲ့ လုပျငနျး စိတျကူးကနေ အခုဆိုရငျ ဝနျထမျး ၁၀၀ ကြောျ ခန့ျထားရတဲ့ လုပျငနျး တခု ဖွဈလာပါပွီ။ ငယျငယျရှယျရှယျနဲ့ မိခငျ ဖွဈရသူတှလေညျး အလုပျရနပေါတယျ။ အလုပျအတှကျ အသုံးကတြဲ့ ပလတျစတဈ အမှိုကျတှေ လာသှငျးသူတှကေိုလညျး သူက အခကွေးငှေ ပေးပါတယျ။ Gerald Ndashimye က အခုလို ပွောပါတယျ။
" အစတုနျးကတော့ အလုပျတခု အနနေဲ့ စခဲ့တာ မဟုတျပါဘူး။ ကနြောျက ရပျကှကျတှေ အတှငျး သန့ျရှငျးရေး လုပျခငြျခဲ့တာပါ။ ဒါပမေယ့ျလညျး ဆကျပွီး လုပျနိုငျမယ့ျ၊ ကုနျကစြာရိတျတှေ ကာမိနိုငျမယ့ျ တခုခုမြား လုပျနိုငျမလားလို့ စဉျးစားမိရာကနေ ကနြောျတို့ ဘူးတှနေဲ့ တခွား ပလတျစတဈတှကေို စပွီး ကောကျယူခဲ့တာပါ။ အသုံးကတြဲ့ ပစ်စညျးတှရေော အသုံးမကတြဲ့ ပစ်စညျးတှရေောပါ။ နောကျ ပလတျစတဈ အမှိုကျတှကေို ဖွတျတောကျထားတာတှကေို စပွီး ရောငျးခဲ့တာပါ။ အဲဒီ နောကျမှာမှ ကိုယျတိုငျ ပစ်စညျးတှေ ထုတျခဲ့တာပါ။ "
အခုတော့ ပစ်စညျး ထုတျလုပျမှုကို နေ့စဉျ ပုံမှနျ လုပျနပေါပွီ။ ပလတျစတဈ ဘူးတှကေို အပိုငျး အသေးလေးတှေ အထိ ဖွတျတောကျပါတယျ။ အဲဒီနောကျမှာတော့ ပြောျပှဲစား စားပှဲတှေ၊ ခွံစညျးရိုး တိုငျတှလေို ပစ်စညျးတှေ ထုတျလုပျရမှာ အသုံးပွုပါတယျ။
" ခွံစညျးရိုး တိုငျတလုံး ထုတျဖို့ အတှကျ ပလတျစတဈ ၁၁ ကီလို သုံးရပါတယျ။ ဥပမာ ပွောရရငျ ဆိုဒါ ပုလငျး ရပေုလငျး ၄၇ လုံးက တကီလို ရှိပါတယျ။ ဒါကွောင့ျ ခွံစညျးရိုး တိုငျတလုံး အတှကျ ပတျလစတဈ ပုလငျး ၅၀၀ လောကျ အသုံးပွုနတော ဖွဈပါတယျ။"
ကိုယျတိုငျ ပစ်စညျးတှေ ထုတျလုပျနတေဲ့ အပွငျ စှန့ျပဈ ပလတျစတဈတှကေို ပွနျလညျ အသုံးခနြတေဲ့ အဖှဲ့တှထေံကိုလညျး စှန့ျပဈ ပလတျစတဈ ဖွတျစတှကေို သူက ရောငျးခနြပေါတယျ။ ဥပဒတှေေ စညျးမဉြျး စညျးကမျးတှေ ခမြှတျထားပမေယ့ျလညျး ပလတျစတဈ စှန့ျပဈမှု ပွသနာကတော့ ပွလေညျနိုငျဖို့ အလှမျးဝေးနပေါသေးတယျ။ ဒေါကျတာ Tom Okurut က အမြိုးသား သဘာ၀ ပတျဝနျးကငြျ စီမံခန့ျခှဲမှု အာဏာပိုငျ အဖှဲ့ NEMA က ဖွဈပါတယျ။ ယူဂနျဒါ အစိုးရ အနနေဲ့ ပလတျစတဈ အမှိုကျတှေ ပွနျမသိမျးတဲ့ ကုမ်ပဏီတှကေို အကွီးအကယြျ ဒဏျရိုကျပွီး တငျးတငျးကွပျကွပျ အရေးယူဆောငျရှကျရမယျလို့ သူက ပွောပါတယျ။
" ပလတျစတဈ ထုတျလုပျသူတှေ အနနေဲ့ ဒီ ပလတျစတဈတှကေို ပွနျလညျ ကောကျယူပွီး အဆုံးထိ တာဝနျယူရမယျလို့ ဥပဒကေ ပွဌာနျးထားပါတယျ။ ဒီလို ပွဌာနျးထားတာကွောင့ျ ပလတျစတဈ ထုတျလုပျတဲ့ လုပျငနျးတှေ အနနေဲ့ ဈေးဆိုငျတှလေို နရောတှမှော ပွနျလညျ ကောကျယူတဲ့ စနဈတခုလညျး ရှိထားပါတယျ။ ဒါမှမဟုတျလညျး ပလတျစတဈတှေ ပွနျလာ သှငျးရငျ အခကွေးငှေ ပေးတဲ့ စနဈမြိုးလညျး ရှိထားပါတယျ။ ဒီလို လုပျတာတှကေ လူတှကေို ပလတျစတဈ အမှိုကျတှေ မပဈအောငျ အားပေးရာ ရောကျပါတယျ။ "
စှန့ျပဈ ပလတျစတဈတှကေို ပွနျလညျ အသုံးခတြဲ့ လုပျငနျးတှကေို အစိုးရက အပွည့ျအ၀ အားပေး ထောကျပံ့မှု မရှိဘူးလို့ Eco Ways Uganda ကို တညျထောငျသူ Ndashimye က ပွောပါတယျ။ တခါတရံမှာ သူ့ကုမ်ပဏီက ပလတျစတဈ အမှိုကျကောကျသူတှကေို အာဏာပိုငျတှကေ အနှောင့ျအယှကျပေးတယျလို့လညျး သူက ပွောပါတယျ။
" သဘာ၀ ပတျဝနျးကငြျ အရေး စီမံခန့ျခှဲမှုနဲ့ သကျဆိုငျတဲ့ အစိုးရ ဌာနတှေ အနနေဲ့ ပလတျစတဈ အမှိုကျတှေ ကောကျယူပွီး ပွနျလညျ အသုံးပွုရေး လုပျနကွေတဲ့ စှန့ျထှငျ လုပျငနျးရှငျတှကေို ပိုပွီး ပံ့ပိုးပေးနိုငျအောငျ ဆောငျရှကျပေးပါ၊ သူတို့ကို အလုပျတှေ ရပျသှားအောငျ အနှောင့ျအယှကျ မဖွဈအောငျ လုပျပေးပါလို့ ကနြောျ ပနျကွားလိုပါတယျ။"
သဘာ၀ ပတျဝနျးကငြျ ထိနျးသိမျးရေး သမား စှန့ျထှငျ လုပျငနျးရှငျ Ndashimye ရဲ့ နောကျထပျ စီမံကိနျး တခုကတော့ စတုရနျးမိုငျ ၂၆၀၀ ကြောျ ရှိတဲ့ Lak Victoria ရအေိုငျကွီးမှာ ပလတျစတဈ အမှိုကျတှေ စီးဝငျမှုကို ဟန့ျတားနိုငျရေး နညျးလမျးရှာဖို့ ဖွဈပါတယျ။ ရအေိုငျကွီးထဲကို အမှိုကျတှေ မရောကျရှိရေး အတှကျ ရအေိုငျကွီးကို စီးဝငျရာ အဓိက ရမွေောငျးကွီး အားလုံးမှာ ပိုကျကှနျတှေ တပျဆငျထားပွီး အခုဆိုရငျ အဲဒီ ပိုကျကှနျတှမှော ပလတျစတဈ အမှိုကျတှနေဲ့ ပိတျမိနပေါတယျ။