၂၀၁၉ ရူပဗေဒ နိုဘယ်ဆု

“ဆွီဒင်တော်ဝင်သိပ္ပံက ၂၀၁၉ ခုနှစ်အတွက် ရူပဗေဒ နိုဘယ်ဆုကို စကြဝဠာ ဖြစ်တည်မှု ဆိုင်ရာ သီအိုရီကို ဖေါ်ထုတ်ခဲ့တဲ့ James Peebles ကို တဝက်ပေးပြီး ကျန်တဝက်ကိုတော့ မြေကမ္ဘာကြီးရှိနေတဲ့ နေစကြာဝဠာကို တခြားစကြာဝဠာတွေက ပတ်နေတယ်ဆိုတာကို တွေ့ရှိခဲ့တဲ့ Michel Mayor နဲ့ Didier Queloz တို့ကို ပေးအပ်ဖို့ ဆုံးဖြတ်ပါတယ်။” ၂၀၁၉ အောက်တိုဘာ ၈ ရက်နေ့က ဆွီဒင်တော်ဝင်သိပ္ပံ အထွေထွေအတွင်းရေးမှုး ပါမောက္ခ Göran K. Hansson က ကြေညာသွားတာပါ။ သူတို့ ၃ ဦးကို ဘာကြောင့် ရူပဗေဒ နိုဘယ်ဆုပေးတယ် ဆိုတာကို ရူပဗေဒပညာရှင် ဒေါက်တာ ပဒေသာတင်က ပြောပြပေးမှာပါ။

၂၀၁၉ ရူပဗေဒ နိုဘယ်ဆု

ဒေါက်တာ ပဒေသာတင်။ “စကြဝဠာကြီးရဲ့ အစ ဘယ်တုန်းက စကြဝဠာကြီး ဖြစ်လာလို့၊ ဘယ်လိုပြောင်းသလဲ ဆိုတာကို သီအိုရီ အရ တွက်ချက် ပြနိုင်ခဲ့တဲ့ အမေရိကန်နိုင်ငံ Princeton တက္ကသိုလ်က အသက် ၈၅ နှစ် ကျော်ပြီဖြစ်တဲ့ ပါမောက္ခ Peebles ကရပါတယ်။ နောက် သူနဲ့အတူပဲ ဒီနေစကြဝဠာ အပြင်မှာ သက်ရှိသတ္တဝါများ ရှိနိုင်သလား၊ ရှိတယ်လို့ မပြောသေးပါဘူး။ ဒါကို တနည်း တလမ်းနဲ့ တိုင်းခဲ့တဲ့ ဆွစ်ဇလန်နိုင်ငံ ဂျနီဗာ တက္ကသိုလ်က ပါမောက္ခ Michel Mayor နဲ့ Didier Queloz တို့ရကြပါတယ်”

ပါမောက္ခ James Peebles ကို ဘာကြောင့် ဆုပေးဖို့ရွေးခဲ့တာပါလဲ။

ဒေါက်တာ ပဒေသာတင်။ “ကျနော်တို့ Big Bang လို့ တင်စားခေါ်တဲ့ စကြဝဠာရဲ့အစ ပေါက်ကွဲမှု အကြီးကြီးတခု လွန်ခဲ့တဲ့နှစ် သန်းပေါင်း ၁၄ ထောင်မှာ စဖြစ်ခဲ့တယ် ဆိုပြီးတော့ သူက ဟောကိန်းထုတ်ခဲ့ပါတယ်။ အဲ့ဒီအချိန်က အပူချိန်က စင်တီဂရိတ်အားဖြင့် ၅၀၀၀ ကျော် အထက်မှာ ရှိတဲ့အတွက် အနုမြူအနေနဲ့ စကြဝဠာကြီးထဲမှာ မရှိသေးတဲ့အချိန်မှာ အဲဒီအချိန်မှာ ပရမာအနုမြူ လို့ခေါ်တဲ့ ပရိုတွန်တို့၊ အီလက်ထရွန်တို့ အဲဒီအမှုန်တွေပဲ ရှိပါတယ်။ နောက်နှစ် ၄ သိန်းလောက် ကြာမှာပေါ့နော်၊ သူတို့ တွက်ကြည့်လိုက်တဲ့အခါ အပူချိန်၅ ထောင်ကနေ ၃ ထောင်လောက်အထိ ရောက်လာတယ်။ အဲဒီလို အပူချိန် ၂ ထောင်လောက် လျော့သွားတဲ့ အချိန်ကျတော့ ပရိုတွန်တွေ၊ အီလက်ထရွန်တွေ ပေါင်းပြီးတော့ ဟိုက်ဒရိုဂျင် ဆိုတဲ့ အပေါ့ဆုံး အနုမြူစဖြစ်တယ်။ အဲဒီဖြစ်တဲ့ အချိန်ကို ပြန်ပေါင်းထုပ်တဲ့အချိန်၊ Recombination Era လို့ ခေါ်တာပေါ့။ အဲဒီမှာ ပရိုတွန်တွေ၊ အီလက်ထရွန်တွေ ပေါင်းထားတဲ့အတွက် mass balance - energy balance စွမ်းအင်မျှခြေကို တွက်လိုက်တဲ့ အခါကျတော့ ရောင်ခြည် ထွက်လာတယ်။ အဲဒီရောင်ခြည်က အလင်းရောင်ပေါ့။ ဒါပေမယ့် ဒီအလင်းရောင်က မိုက်ခရိုဝေ့ဖ် microwave လှိုင်းနဲ့ ထွက်တဲ့ ရောင်ခြည်ပါ။ ဒီရောင်ခြည်က စကြဝဠာ အနှံ့မှာ တပြေးညီပဲ ဖြစ်မယ်၊ ဖြစ်နေရမယ်၊ ဒီရောင်ခြည် ရှိတဲ့အတွက် ဒီရောင်ခြည် မတိုင်ခင်က ဒီပေါင်းစည်းမှုနဲ့ Big Bang ကြီးဖြစ်ခဲ့တယ်။ ဒီ radiation ကို Cosmic background radiation လို့ခေါ်တယ်။ အဲဒါ ၃ ဒီဂရီ ကယ်လ်ဗင် ရေဒီရေးရှင်းလို့ ခေါ်ပါတယ်။ အဲဒီဟာ ရှိရမယ်၊ ရှိနိုင်တယ် ဆိုတာကို လွန်ခဲ့တဲ့ အနှစ် ၅၀ - ၆၀ လောက်က သူဟောကိန်း ထုတ်ခဲ့တာပါ။ ဟောကိန်းထုတ်တဲ့ သူတွေ အများကြီးထဲမှာ သူလည်း တယောက် အပါအဝင် ဖြစ်တဲ့အတွက် သူ့ကို နိုဘယ်ဆု ဒီနှစ်ထဲမှာ ပေးတာဖြစ်ပါတယ်။

CMB -Cosmic microwave background radiation ရှိတယ်ဆိုတာကို တိုင်းတာနိုင်ခဲ့ပါတယ်။

ဒေါက်တာ ပဒေသာတင်။ “စကြဝဠာထဲမှာ ဒီ ကော့စမစ် ဘက်ဂရောင်း ရေဒီရေးရှင်း - ၃ ဒီဂရီ ကယ်လ်ဗင်ရေဒီရေးရှင်း ဆိုတဲ့ မိုက်ခရိုဝေ့ဖ် လှိုင်းက ရှိရမယ်။ အဲဒါကို ဘယ်နေရာမှာ တိုင်းတိုင်း စကြဝဠာထဲမှာ ကြိုက်တဲ့နေရာမှာတိုင်း ဒီရောင်ခြည်လှိုင်းက မိုက်ခရိုဝေ့ဖ် လှိုင်းက ဒီတသမတ်ထဲ ရှိရမယ်ဆိုတာကို ဟောကိန်းထုတ်ခဲ့ပြီးတော့ ၁၉၇၈ နှစ်လောက်ကျမှ Panzias နဲ့ Wilson တို့က နယူးဂျာစီမှာ ရှိတဲ့ AT&T အမေရိကန် တယ်လီဂရပ်ဖ်နဲ့ တယ်လီကွန်မြူနီကေးရှင်း မှာ အလုပ်လုပ်ခဲ့တဲ့ သုတေသန ပညာရှင် ၂ ယောက်က တိုင်းပြီး တွေ့တာ။ သူတို့က မိုက်ခရိုဝေ့ဖ် အင်တင်နာပေါ့နော်။ မိုက်ခရိုဝေ့ဖ် တိုင်းတဲ့ဟာ တခုကို သူတို့ဆင်နေတဲ့ အချိန်မှာ အနောက်ကနေ လှိုင်းက အမြဲတမ်း ပေါ်နေတယ်။ ဖျောက်လို့ မရဘူး။ အဲဒီတော့ သူတို့ တိုင်းတဲ့ စက်တွေ အကုန်လုံးပိတ်၊ ခေါင်မိုးပေါ်က ခိုတွေလုပ်တဲ့အသံလား ဆိုပြီးတော့ ခိုတွေရဲ့ အသိုက်တွေကိုဖယ်၊ အဲဒီလို ဖယ်ပေမယ့်လည်း ဒါပဲ အမြဲတမ်း ပြန်တွေ့တယ်။ နောက်ဆုံး ကျတော့မှ အဲဒါဘာလဲ ဆိုတော့ ပါမောက္ခ Peebles တို့ ဟောကိန်း ထုတ်ခဲ့တဲ့ဟာနဲ့ အကိုက်ကို သွားဖြစ်နေတဲ့အတွက် သူတို့ ၁၉၇၈ ခုနှစ်မှာ အဲဒီ CMB - ကော့စမစ်ဘက်ဂရောင်း Cosmic Microwave background radiation ကို စပြီးတော့ တွေ့ခဲ့တိုင်းခဲ့တဲ့သူတွေ ဆိုပြီးသူတို့လည်း နိုဘယ်လ်ဆု ရခဲ့ပါတယ်။

ပါမောက္ခ Peebles ရဲ့ တွေးဆချက် နဲ့ တွက်ချက်မှုတွေရဲ့ အကျိုးကျေးဇူးက များလှပါတယ်။ စကြဝဠာ ဘယ်လိုစဖြစ်လာတယ် ဆိုတာကို နားလည်လာသလို တွေ့ရှိချက်အသစ်တွေလည်း မရေမတွက်နိုင်အောင် ရှိလာခဲ့တာပါ။ ဒါပေမယ့် စကြဝဠာကြီးရဲ့ ၅ % လောက်ကိုသာ သိသေးတာမို့ လေ့လာစရာတွေ အများကြီးကျန်နေပါသေးတယ်။ ၁၉၉၅ ခုနှစ်မှာတော့ ဆွီဒင်က ရူပဗေဒပညာရှင် ၂ ဦး ဖြစ်တဲ့ Michel Mayor နဲ့ Didier Queloz တို့က နောက်စကြဝဠာတွေ ရှိနေတယ် ဆိုတာကိုတွေ့ရှိခဲ့တာပါ။ ဒီလိုတွေ့ရှိမှုက ဒီမြေကမ္ဘာလို သက်ရှိတွေ တခြားနေရာမှာ ရှိနေသလားဆိုတာကို ရှာဖို့ လမ်းစရလာ စေပါတယ်။

ဒေါက်တာ ပဒေသာတင်။ “ကျနော်တို့ ကမ္ဘာပေါ်မှာ သက်ရှိသတ္တဝါတွေ ရှိနေသလို ဒီနေစကြဝဠာ မဟုတ်ပဲ တခြားအနန္တစကြဝဠာကြီး ထဲမှာရော သက်ရှိတွေ ရှိနိုင်သလား ဆိုတဲ့ဟာကို တိုင်းဖို့ လွန်ခဲ့တဲ့ အနှစ် ၂၀ အစိတ်လောက်က သူတို့စပြီး ကြိုးစားခဲ့ကြပါတယ်။ ဖြစ်ဖို့ များတာက ဒီ နေကို ပတ်နေတဲ့ ဂြိုဟ်တွေ ရှိလို့ရှိရင် သက်ရှိသတ္တဝါတွေ ရှိဖို့ လမ်းစရှိတယ် ဆိုတဲ့ဟာကို အခြေခံပြီးတော့ သူတို့ တိုင်းပါတယ်။ တိုင်းပုံတိုင်းနည်းကတော့ အခုလက်ရှိလည်း ဒီလိုပဲ တိုင်းပါတယ်။ အဲဒါကို exoplanet measurement လို့ခေါ်ပါတယ်။ အဲဒါက ဘာလဲဆိုတော့ ဥပမာ ဒီကနေ ကျနော်တို့ရဲ့ milky way လို့ခေါ်တဲ့ နဂါးငွေ့တန်းကြီးထဲမှာ ရှိတဲ့ ကြယ်ပေါ့နော်။ အလင်းနှစ်ပေါင်း သန်းပေါင်း ၅၀ လောက် နေရာမှာရှိတဲ့ အဲ့ဒီက လာတဲ့ ရောင်ခြည်ကို လှမ်း တိုင်းလိုက်တဲ့ အခါကျရင် ကျနော်တို့ နေစကြဝဠာလို နေကို ပတ်နေတဲ့ ဂြိုဟ်တွေသာ ရှိလို့ရှိရင် အဲဒီကြယ် (နေ) ကို လှမ်းကြည့်နေတဲ့အချိန်မှာ တချိန်မှာ အဲဒီအလင်းရောင်က ပိတ်သွားတယ်၊ ဒါမှမဟုတ် မှိန်သွားတယ်၊ ပြီးတဲ့အခါ ပြန်လင်းလာတယ်။ ပြန်လင်းလာလိုက်- မှိတ်သွားလိုက် ဟာလေးက ၆ လတခါ၊ တနှစ်တခါ၊ ၄ နှစ်တခါ ဖြစ်လို့ရှိရင် ဒါ- နေစကြဝဠာ ပုံစံမျိုး အဲဒီတနေရာမှာ ရှိပြီ။ ရှိလို့ရှိရင် ကမ္ဘာပေါ်မှာ ရှိတဲ့ လူတွေလိုပဲ သက်ရှိသတ္တဝါတွေ ရှိမယ် ဆိုတာကို သူတို့ စပြီး တိုင်းခဲ့ပါတယ်။ အခုအချိန်မှာ ဆိုရင် စကြဝဠာမှာ သက်ရှိသတ္တဝါတွေ ရှိမရှိနဲ့ ဒီ exoplanet တွေ ရှိမရှိကို တိုင်းခဲ့တဲ့တာပေါင်း၊ ဒီလိုနေစကြဝဠာလို ဂြိုဟ်တွေ ပတ်နေတာပေါင်း ၄ ထောင်ကျော်ကို တိုင်းနိုင်ခဲ့ပါပြီ။”

ကမ္ဘာစဖြစ်တည်လာချိန်မှာ သက်ရှိသတ္တဝါတွေပါ ပါလာတာတော့ မဟုတ်ပါဘူး။

ဒေါက်တာ ပဒေသာတင်။ “လွန်ခဲ့တဲ့ အနှစ် သန်းထောင်ပေါင်း ၁၄ ထောင်တုန်းက ပေါက်ကွဲမှုကြီး ဖြစ်ပြီး၊ လွန်ခဲ့တဲ့ အနှစ် သန်းပေါင်း ၅ ထောင်လောက်ကမှ စကြဝဠာ စဖြစ်ပါတယ်။ နေနဲ့ ဂြိုဟ်တွေ ပတ်တဲ့ စကြဝဠာပါ။ ဖြစ်ပြီး နှစ် သန်းပေါင်း ၅၀၀ လောက်ကျမှ သက်ရှိသတ္တဝါတွေ ကမ္ဘာပေါ်မှာ စ ပေါ်လာတယ်လို့ ပြောပါတယ်။ အဲဒါကြောင့် ဘယ်အချိန်လောက်ကများ ရှိခဲ့လဲ ဆိုတာ သေချာ လက်တွေ့တိုင်းကြည့်တဲ့အခါ ကျတော့ ဒီ Greenland ဆိုလို့ရှိရင် နှစ် သန်းပေါင်း ၄ ထောင်က ကာဗွန်တွေ အဓိက စုနေတဲ့ ကျောက်တွေကို တွေ့ခဲ့တာပါ။ ဒါဟာ ပထမဆုံး စပြီးတော့ သက်ရှိသတ္တဝါ ဖြစ်နိုင်တယ် ဆိုတဲ့ဟာကို မှတ်တမ်း တင်ထားတာ ရှိပါတယ်။ အဲဒီတော့ အခု နိုဘယ်လ်ဆု ရတဲ့ သုတေသန ပညာရှင်တွေကတော့ သက်ရှိသတ္တဝါများ ကမ္ဘာ့အပြင်မှာ တခြားစကြဝဠာမှာများ ရှိမလား၊ ဒီစကြဝဠာကြီးရော ဘယ်ကစသလဲ ဆိုတာကို စူးစမ်းခဲ့သူတွေကို ဂုဏ်ပြုတဲ့ အနေနဲ့ နိုဘယ်လ်ဆု ပေးတာ ဖြစ်ပါတယ်။”

ဒေါက်တာပဒေသာတင်ရဲ့ ပြောကြားချက်နဲ့ပဲ ဒီသီတင်းပတ်အတွက် သိပ္ပံနဲ့နည်းပညာကဏ္ဍကို အဆုံးသတ်ပါရစေ။

(Unicode)

“ဆှီဒငျတောျဝငျသိပ်ပံက ၂၀၁၉ ခုနှဈအတှကျ ရူပဗဒေ နိုဘယျဆုကို စကွဝဠာ ဖွဈတညျမှု ဆိုငျရာ သီအိုရီကို ဖေါျထုတျခဲ့တဲ့ James Peebles ကို တဝကျပေးပွီး ကနြျတဝကျကိုတော့ မွကေမ်ဘာကွီးရှိနတေဲ့ နစေကွာဝဠာကို တခွားစကွာဝဠာတှကေ ပတျနတေယျဆိုတာကို တှေ့ရှိခဲ့တဲ့ Michel Mayor နဲ့ Didier Queloz တို့ကို ပေးအပျဖို့ ဆုံးဖွတျပါတယျ။” ၂၀၁၉ အောကျတိုဘာ ၈ ရကျနေ့က ဆှီဒငျတောျဝငျသိပ်ပံ အထှထှေအေတှငျးရေးမှုး ပါမောက်ခ Göran K. Hansson က ကွညောသှားတာပါ။ သူတို့ ၃ ဦးကို ဘာကွောင့ျ ရူပဗဒေ နိုဘယျဆုပေးတယျ ဆိုတာကို ရူပဗဒေပညာရှငျ ဒေါကျတာ ပဒသောတငျက ပွောပွပေးမှာပါ။

ဒေါကျတာ ပဒသောတငျ။ “စကွဝဠာကွီးရဲ့ အစ ဘယျတုနျးက စကွဝဠာကွီး ဖွဈလာလို့၊ ဘယျလိုပွောငျးသလဲ ဆိုတာကို သီအိုရီ အရ တှကျခကြျ ပွနိုငျခဲ့တဲ့ အမရေိကနျနိုငျငံ Princeton တက်ကသိုလျက အသကျ ၈၅ နှဈ ကြောျပွီဖွဈတဲ့ ပါမောက်ခ Peebles ကရပါတယျ။ နောကျ သူနဲ့အတူပဲ ဒီနစေကွဝဠာ အပွငျမှာ သကျရှိသတ်တဝါမြား ရှိနိုငျသလား၊ ရှိတယျလို့ မပွောသေးပါဘူး။ ဒါကို တနညျး တလမျးနဲ့ တိုငျးခဲ့တဲ့ ဆှဈဇလနျနိုငျငံ ဂနြီဗာ တက်ကသိုလျက ပါမောက်ခ Michel Mayor နဲ့ Didier Queloz တို့ရကွပါတယျ”

ပါမောက်ခ James Peebles ကို ဘာကွောင့ျ ဆုပေးဖို့ရှေးခဲ့တာပါလဲ။

ဒေါကျတာ ပဒသောတငျ။ “ကနြောျတို့ Big Bang လို့ တငျစားခေါျတဲ့ စကွဝဠာရဲ့အစ ပေါကျကှဲမှု အကွီးကွီးတခု လှနျခဲ့တဲ့နှဈ သနျးပေါငျး ၁၄ ထောငျမှာ စဖွဈခဲ့တယျ ဆိုပွီးတော့ သူက ဟောကိနျးထုတျခဲ့ပါတယျ။ အဲ့ဒီအခြိနျက အပူခြိနျက စငျတီဂရိတျအားဖွင့ျ ၅၀၀၀ ကြောျ အထကျမှာ ရှိတဲ့အတှကျ အနုမွူအနနေဲ့ စကွဝဠာကွီးထဲမှာ မရှိသေးတဲ့အခြိနျမှာ အဲဒီအခြိနျမှာ ပရမာအနုမွူ လို့ခေါျတဲ့ ပရိုတှနျတို့၊ အီလကျထရှနျတို့ အဲဒီအမှုနျတှပေဲ ရှိပါတယျ။ နောကျနှဈ ၄ သိနျးလောကျ ကွာမှာပေါ့နောျ၊ သူတို့ တှကျကွည့ျလိုကျတဲ့အခါ အပူခြိနျ၅ ထောငျကနေ ၃ ထောငျလောကျအထိ ရောကျလာတယျ။ အဲဒီလို အပူခြိနျ ၂ ထောငျလောကျ လြော့သှားတဲ့ အခြိနျကတြော့ ပရိုတှနျတှေ၊ အီလကျထရှနျတှေ ပေါငျးပွီးတော့ ဟိုကျဒရိုဂငြျ ဆိုတဲ့ အပေါ့ဆုံး အနုမွူစဖွဈတယျ။ အဲဒီဖွဈတဲ့ အခြိနျကို ပွနျပေါငျးထုပျတဲ့အခြိနျ၊ Recombination Era လို့ ခေါျတာပေါ့။ အဲဒီမှာ ပရိုတှနျတှေ၊ အီလကျထရှနျတှေ ပေါငျးထားတဲ့အတှကျ mass balance - energy balance စှမျးအငျမြှခွကေို တှကျလိုကျတဲ့ အခါကတြော့ ရောငျခွညျ ထှကျလာတယျ။ အဲဒီရောငျခွညျက အလငျးရောငျပေါ့။ ဒါပမေယ့ျ ဒီအလငျးရောငျက မိုကျခရိုဝေ့ဖျ microwave လှိုငျးနဲ့ ထှကျတဲ့ ရောငျခွညျပါ။ ဒီရောငျခွညျက စကွဝဠာ အနှံ့မှာ တပွေးညီပဲ ဖွဈမယျ၊ ဖွဈနရေမယျ၊ ဒီရောငျခွညျ ရှိတဲ့အတှကျ ဒီရောငျခွညျ မတိုငျခငျက ဒီပေါငျးစညျးမှုနဲ့ Big Bang ကွီးဖွဈခဲ့တယျ။ ဒီ radiation ကို Cosmic background radiation လို့ခေါျတယျ။ အဲဒါ ၃ ဒီဂရီ ကယျလျဗငျ ရဒေီရေးရှငျးလို့ ခေါျပါတယျ။ အဲဒီဟာ ရှိရမယျ၊ ရှိနိုငျတယျ ဆိုတာကို လှနျခဲ့တဲ့ အနှဈ ၅၀ - ၆၀ လောကျက သူဟောကိနျး ထုတျခဲ့တာပါ။ ဟောကိနျးထုတျတဲ့ သူတှေ အမြားကွီးထဲမှာ သူလညျး တယောကျ အပါအဝငျ ဖွဈတဲ့အတှကျ သူ့ကို နိုဘယျဆု ဒီနှဈထဲမှာ ပေးတာဖွဈပါတယျ။

CMB -Cosmic microwave background radiation ရှိတယျဆိုတာကို တိုငျးတာနိုငျခဲ့ပါတယျ။

ဒေါကျတာ ပဒသောတငျ။ “စကွဝဠာထဲမှာ ဒီ ကော့စမဈ ဘကျဂရောငျး ရဒေီရေးရှငျး - ၃ ဒီဂရီ ကယျလျဗငျရဒေီရေးရှငျး ဆိုတဲ့ မိုကျခရိုဝေ့ဖျ လှိုငျးက ရှိရမယျ။ အဲဒါကို ဘယျနရောမှာ တိုငျးတိုငျး စကွဝဠာထဲမှာ ကွိုကျတဲ့နရောမှာတိုငျး ဒီရောငျခွညျလှိုငျးက မိုကျခရိုဝေ့ဖျ လှိုငျးက ဒီတသမတျထဲ ရှိရမယျဆိုတာကို ဟောကိနျးထုတျခဲ့ပွီးတော့ ၁၉၇၈ နှဈလောကျကမြှ Panzias နဲ့ Wilson တို့က နယူးဂြာစီမှာ ရှိတဲ့ AT&T အမရေိကနျ တယျလီဂရပျဖျနဲ့ တယျလီကှနျမွူနီကေးရှငျး မှာ အလုပျလုပျခဲ့တဲ့ သုတသေန ပညာရှငျ ၂ ယောကျက တိုငျးပွီး တှေ့တာ။ သူတို့က မိုကျခရိုဝေ့ဖျ အငျတငျနာပေါ့နောျ။ မိုကျခရိုဝေ့ဖျ တိုငျးတဲ့ဟာ တခုကို သူတို့ဆငျနတေဲ့ အခြိနျမှာ အနောကျကနေ လှိုငျးက အမွဲတမျး ပေါျနတေယျ။ ဖြောကျလို့ မရဘူး။ အဲဒီတော့ သူတို့ တိုငျးတဲ့ စကျတှေ အကုနျလုံးပိတျ၊ ခေါငျမိုးပေါျက ခိုတှလေုပျတဲ့အသံလား ဆိုပွီးတော့ ခိုတှရေဲ့ အသိုကျတှကေိုဖယျ၊ အဲဒီလို ဖယျပမေယ့ျလညျး ဒါပဲ အမွဲတမျး ပွနျတှေ့တယျ။ နောကျဆုံး ကတြော့မှ အဲဒါဘာလဲ ဆိုတော့ ပါမောက်ခ Peebles တို့ ဟောကိနျး ထုတျခဲ့တဲ့ဟာနဲ့ အကိုကျကို သှားဖွဈနတေဲ့အတှကျ သူတို့ ၁၉၇၈ ခုနှဈမှာ အဲဒီ CMB - ကော့စမဈဘကျဂရောငျး Cosmic Microwave background radiation ကို စပွီးတော့ တှေ့ခဲ့တိုငျးခဲ့တဲ့သူတှေ ဆိုပွီးသူတို့လညျး နိုဘယျလျဆု ရခဲ့ပါတယျ။

ပါမောက်ခ Peebles ရဲ့ တှေးဆခကြျ နဲ့ တှကျခကြျမှုတှရေဲ့ အကြိုးကြေးဇူးက မြားလှပါတယျ။ စကွဝဠာ ဘယျလိုစဖွဈလာတယျ ဆိုတာကို နားလညျလာသလို တှေ့ရှိခကြျအသဈတှလေညျး မရမေတှကျနိုငျအောငျ ရှိလာခဲ့တာပါ။ ဒါပမေယ့ျ စကွဝဠာကွီးရဲ့ ၅ % လောကျကိုသာ သိသေးတာမို့ လေ့လာစရာတှေ အမြားကွီးကနြျနပေါသေးတယျ။ ၁၉၉၅ ခုနှဈမှာတော့ ဆှီဒငျက ရူပဗဒေပညာရှငျ ၂ ဦး ဖွဈတဲ့ Michel Mayor နဲ့ Didier Queloz တို့က နောကျစကွဝဠာတှေ ရှိနတေယျ ဆိုတာကိုတှေ့ရှိခဲ့တာပါ။ ဒီလိုတှေ့ရှိမှုက ဒီမွကေမ်ဘာလို သကျရှိတှေ တခွားနရောမှာ ရှိနသေလားဆိုတာကို ရှာဖို့ လမျးစရလာ စပေါတယျ။

ဒေါကျတာ ပဒသောတငျ။ “ကနြောျတို့ ကမ်ဘာပေါျမှာ သကျရှိသတ်တဝါတှေ ရှိနသေလို ဒီနစေကွဝဠာ မဟုတျပဲ တခွားအနန်တစကွဝဠာကွီး ထဲမှာရော သကျရှိတှေ ရှိနိုငျသလား ဆိုတဲ့ဟာကို တိုငျးဖို့ လှနျခဲ့တဲ့ အနှဈ ၂၀ အစိတျလောကျက သူတို့စပွီး ကွိုးစားခဲ့ကွပါတယျ။ ဖွဈဖို့ မြားတာက ဒီ နကေို ပတျနတေဲ့ ဂွိုဟျတှေ ရှိလို့ရှိရငျ သကျရှိသတ်တဝါတှေ ရှိဖို့ လမျးစရှိတယျ ဆိုတဲ့ဟာကို အခွခေံပွီးတော့ သူတို့ တိုငျးပါတယျ။ တိုငျးပုံတိုငျးနညျးကတော့ အခုလကျရှိလညျး ဒီလိုပဲ တိုငျးပါတယျ။ အဲဒါကို exoplanet measurement လို့ခေါျပါတယျ။ အဲဒါက ဘာလဲဆိုတော့ ဥပမာ ဒီကနေ ကနြောျတို့ရဲ့ milky way လို့ခေါျတဲ့ နဂါးငှေ့တနျးကွီးထဲမှာ ရှိတဲ့ ကွယျပေါ့နောျ။ အလငျးနှဈပေါငျး သနျးပေါငျး ၅၀ လောကျ နရောမှာရှိတဲ့ အဲ့ဒီက လာတဲ့ ရောငျခွညျကို လှမျး တိုငျးလိုကျတဲ့ အခါကရြငျ ကနြောျတို့ နစေကွဝဠာလို နကေို ပတျနတေဲ့ ဂွိုဟျတှသော ရှိလို့ရှိရငျ အဲဒီကွယျ (နေ) ကို လှမျးကွည့ျနတေဲ့အခြိနျမှာ တခြိနျမှာ အဲဒီအလငျးရောငျက ပိတျသှားတယျ၊ ဒါမှမဟုတျ မှိနျသှားတယျ၊ ပွီးတဲ့အခါ ပွနျလငျးလာတယျ။ ပွနျလငျးလာလိုကျ- မှိတျသှားလိုကျ ဟာလေးက ၆ လတခါ၊ တနှဈတခါ၊ ၄ နှဈတခါ ဖွဈလို့ရှိရငျ ဒါ- နစေကွဝဠာ ပုံစံမြိုး အဲဒီတနရောမှာ ရှိပွီ။ ရှိလို့ရှိရငျ ကမ်ဘာပေါျမှာ ရှိတဲ့ လူတှလေိုပဲ သကျရှိသတ်တဝါတှေ ရှိမယျ ဆိုတာကို သူတို့ စပွီး တိုငျးခဲ့ပါတယျ။ အခုအခြိနျမှာ ဆိုရငျ စကွဝဠာမှာ သကျရှိသတ်တဝါတှေ ရှိမရှိနဲ့ ဒီ exoplanet တှေ ရှိမရှိကို တိုငျးခဲ့တဲ့တာပေါငျး၊ ဒီလိုနစေကွဝဠာလို ဂွိုဟျတှေ ပတျနတောပေါငျး ၄ ထောငျကြောျကို တိုငျးနိုငျခဲ့ပါပွီ။”

ကမ်ဘာစဖွဈတညျလာခြိနျမှာ သကျရှိသတ်တဝါတှပေါ ပါလာတာတော့ မဟုတျပါဘူး။

ဒေါကျတာ ပဒသောတငျ။ “လှနျခဲ့တဲ့ အနှဈ သနျးထောငျပေါငျး ၁၄ ထောငျတုနျးက ပေါကျကှဲမှုကွီး ဖွဈပွီး၊ လှနျခဲ့တဲ့ အနှဈ သနျးပေါငျး ၅ ထောငျလောကျကမှ စကွဝဠာ စဖွဈပါတယျ။ နနေဲ့ ဂွိုဟျတှေ ပတျတဲ့ စကွဝဠာပါ။ ဖွဈပွီး နှဈ သနျးပေါငျး ၅၀၀ လောကျကမြှ သကျရှိသတ်တဝါတှေ ကမ်ဘာပေါျမှာ စ ပေါျလာတယျလို့ ပွောပါတယျ။ အဲဒါကွောင့ျ ဘယျအခြိနျလောကျကမြား ရှိခဲ့လဲ ဆိုတာ သခြော လကျတှေ့တိုငျးကွည့ျတဲ့အခါ ကတြော့ ဒီ Greenland ဆိုလို့ရှိရငျ နှဈ သနျးပေါငျး ၄ ထောငျက ကာဗှနျတှေ အဓိက စုနတေဲ့ ကြောကျတှကေို တှေ့ခဲ့တာပါ။ ဒါဟာ ပထမဆုံး စပွီးတော့ သကျရှိသတ်တဝါ ဖွဈနိုငျတယျ ဆိုတဲ့ဟာကို မှတျတမျး တငျထားတာ ရှိပါတယျ။ အဲဒီတော့ အခု နိုဘယျလျဆု ရတဲ့ သုတသေန ပညာရှငျတှကေတော့ သကျရှိသတ်တဝါမြား ကမ်ဘာ့အပွငျမှာ တခွားစကွဝဠာမှာမြား ရှိမလား၊ ဒီစကွဝဠာကွီးရော ဘယျကစသလဲ ဆိုတာကို စူးစမျးခဲ့သူတှကေို ဂုဏျပွုတဲ့ အနနေဲ့ နိုဘယျလျဆု ပေးတာ ဖွဈပါတယျ။”

ဒေါကျတာပဒသောတငျရဲ့ ပွောကွားခကြျနဲ့ပဲ ဒီသီတငျးပတျအတှကျ သိပ်ပံနဲ့နညျးပညာကဏ်ဍကို အဆုံးသတျပါရစေ။