(Zawgyi / Unicode)
စစ်တပ်အာဏာသိမ်းတာကို ဆန့်ကျင်ဆန္ဒပြကြလို့ ဖမ်းဆီးခံထားရတဲ့ နိုင်ငံရေးသမားတွေနဲ့ တက်ကြွလှုပ်ရှားသူတွေဟာ အကျဉ်းထောင်တွင်းမှာ နည်းမျိုးစုံနဲ့ ဖိနှိပ်မှုတွေကို အဆိုးရွားဆုံး ကြုံတွေ့နေရတယ်လို့ ပြန်လွတ်လာသူတွေ၊ နီးစပ်သူတွေနဲ့ ထောင်တွင်းကထွက်လာတဲ့ ရေးသားချက်တွေအရ သိရပါတယ်။ ရန်ကုန်ကပေးပို့တဲ့ သတင်းဆောင်းပါးကို မသိင်္ဂီထိုက် တင်ပြပေးထားပါတယ်။
အာဏာသိမ်း စစ်ကောင်စီက ဖမ်းဆီးထားတဲ့ နိုင်ငံရေးအကျဉ်းသားတွေကို နည်းမျိုးစုံနဲ့ လူမဆန်စွာ နှိပ်စက်ခံရတာ၊ လူ့အခွင့်အရေးနဲ့ မသင့်လျော်တဲ့ လုပ်ရပ်တွေနဲ့ ဖိနှိပ်စော်ကားတာ၊ နိုင်ငံရေးအကျဉ်းသားတွေကို အကျဉ်းထောင်လက်စွဲတွေအတိုင်း မထားတာ၊ ပြစ်ဒဏ်ကျ ရာဇဝတ်သားတွေကို ရိုက်နှက်ခိုင်းတာတွေအပြင် တိုက်ပိတ်တာတွေကို ပိုမိုလုပ်ဆောင်လာခဲ့တယ်လို့ အာဏာသိမ်းမှုကို ဆန့်ကျင်ဆန္ဒပြလို့ ဖမ်းဆီးခံရပြီးမှ ပြန်လည်လွတ်မြောက်လာသူတဦးက ဗွီအိုအေကို ပြောပြပါတယ်။
“ဘယ်လိုဖိနှိပ်တာမျိုးတွေ ရှိလဲဆိုတော့ သူတို့က ဘယ်လိုလဲဆိုတော့ အကျဉ်းသားတွေ အများကြီးရှိတယ်၊ တခြားပုဒ်မတွေလည်း ရှိတယ်။ အထဲမှာရှိနေတဲ့ တခြားပုဒ်မနဲ့ ရောက်နေတဲ့လူတွေကိုလည်း သူတို့က ဘယ်လိုရိုက်သွင်းထားလဲဆိုတော့ ဒါ ငါတို့အစိုးရ၊ ဒီအစိုးရလက်ထက်ကျမှ ငါတို့က ဖြေလျှော့မှုတွေ လျှော့ရက်တို့ ဘာတို့ ရမယ်ပေါ့၊ အဲ့တော့ ဒီအစိုးရကို ထောက်ခံမှ ငါတို့ မြန်မြန်လွတ်မယ်ဆိုပြီး တခြားပုဒ်မတွေက အထဲမှာ အဲ့လိုရိုက်သွင်းထားတာရှိတယ်။ အဲဒီတော့ အခုဝင်လာတဲ့ သူတွေက ငါတို့အစိုးရကို ပုန်ကန်ဆန့်ကျင်ပြီး ဝင်လာတဲ့ သူပုန်တွေပေါ့၊ သူတို့ကို ငါတို့ နှိပ်ကွပ်ရမယ်၊ သူူတို့ကို မျက်နှာသာပေးလို့ မရဘူး၊ ဆိုတော့ ၅၀၅ တွေကို နှိပ်ကွပ်နိုင်တဲ့ တခြားပုဒ်မနဲ့ ဝင်လာတဲ့သူတွေဆို သူတို့က အခွင့်အရေးပေးတယ်။ ရန်စတာတို့၊ ဆဲတာတို့၊ ရိုက်တာတို့၊ ထောင်ဝါဒါတွေကလည်း ပါဝါ အာဏာ ပြကြတာပေ့ါ။ အဲဒီလိုမျိုးတွေ လုပ်ကြတယ်ဆိုတော့ ကျမတို့က အဲဒီဒဏ်တွေကို မခံချင်ဘဲနဲ့ ခံနေရတာ။ ဥပမာ ယောက်ျားကြီး သုံးလေးယောက်လောက် ထမ်းရတဲ့ ထမင်းအိုးအကြီးကြီးတွေကို မိန်းမတွေကို မခိုင်းတာမျိုး။”
နိုင်ငံရေးအကျဉ်းသားတွေထဲက ကျန်းမာရေးကုသမှု လိုအပ်သူတွေကိုလည်း ဆေးကုသခွင့် မပေးဘူးလို့ သူက ခုလို ဆက်ပြောပြပါတယ်။
“အဓိက ကျမတို့က ကျန်းမာရေး၊ ကျမက အသက်ရှူလိုက်ရင် နောက်တယောက်ရဲ့ မျက်နှာပေါ်ကို သွားကျတာမျိုး၊ ပြွတ်ပြီးတော့၊ သူတို့ တခြားအကျဉ်းသားကို ထားရင် ၅၀၊ ၆၀ ပဲထားတယ်။ ဒါပေမဲ့ ကျမတို့ကို လူ ၂၀၀ အဲဒီအထဲ ထည့်ထားတယ်။ အပြင်ကနေ ကျမတို့ကို သော့ခတ်ထားတယ်။ အထဲမှာ အိမ်သာက ၂ လုံးရှိတယ်။ တလုံးက သုံးလို့မရဘူး။ တလုံးပဲ သုံးလို့ရတယ်။ ကျန်းမာရေးအရ ရေချိုးတဲ့နေရာမှာ နေပူကြဲတောက်ကြီးမှာ ရေချိုးခိုင်းတာ။ ရှင်းရှင်းပြောရင် ထောင်နဲ့ အပြင်နဲ့ ဘာကွာလဲဆိုရင် အပြင်မှာ လူမမြင် သူမမြင်လုပ်ရတဲ့ အလုပ်တွေ အားလုံးက ထောင်ထဲမှာ လူရှေ့သူရှေ့မှာ လုပ်ရတယ်။ လူရှေ့မှာ အိမ်သာတက်ရတယ်၊ လူရှေ့မှာ ရေချိုးရတယ်၊ အဲဒါမျိုးတွေပေါ့။ ကျမတို့ မိန်းကလေးတွေကို အဲဒါမျိုးလုပ်တာက လုံးဝ အဆင်မပြေဘူး။ သူတို့ဆေးရုံကို သွားရင်လည်း ဘာရောဂါဖြစ်ဖြစ် ပါရာစီတမောကလွဲလို့ မထွက်ဘူးလေ။ ကျမဆိုရင် ဆီးချိုရှိတယ်။ ကျမအိမ်ကနေ ဆေးသွင်းတယ်။ အဲဒါကို ကျမက သူတို့ဆေးရုံမှာ မပြထားလို့ သူတို့ဆေးရုံက ကျမကို ဆီးချိုအဖြစ် မသတ်မှတ်လို့ ဆေးသုံးခွင့်မရှိဘူး။”
မကြာသေးခင်ကလည်း အင်းစိန်အကျဉ်းထောင်မှာ ထောင်ဒဏ်ကျခံနေရတဲ့ ဗမာနိုင်ငံလုံးဆိုင်ရာ ကျောင်းသားသမဂ္ဂများအဖွဲ့ချုပ် (ဗကသများအဖွဲ့ချုပ်) က ဒုတိယဥက္ကဋ္ဌ ကိုဝေယံဖြိုးမိုး အင်းစိန်အကျဉ်းထောင်မှာ ရိုက်နှက်နှိပ်စက်ခံရပြီး ဆေးကုခွင့် မပေးတာမို့ အသက်အန္တရာယ် စိုးရိမ်နေရတယ်လို့ သူနဲ့နီးစပ်သူတွေအပြင် ဗကသများအဖွဲ့ချုပ်ကလည်း ထုတ်ပြန် ပြောဆိုထားပါတယ်။
ဗကသများအဖွဲ့ချုပ် ဒုတိယဥက္ကဋ္ဌ ကိုဝေယံဖြိုးမိုး၊ ရန်ကုန်တက္ကသိုလ် ကျောင်းသားများသမဂ္ဂ ကျောင်းသားထုအခွင့်အရေး တာဝန်ခံ ကိုလေပြေစိုးမိုးတို့ အပါအဝင် နိုင်ငံရေးအကျဉ်းသား ၈၉ ဦးတို့ကိုလည်း အသံတိတ်သပိတ် လှုပ်ရှားမှုမှာ ပါဝင်တယ်ဆိုပြီး ပြင်းပြင်းထန်ထန် ရိုက်နှက် နှိပ်စက်ခံရတာ ရှိခဲ့တယ်လို့ ဗကသများအဖွဲ့ချုပ်က ထုတ်ပြန် ပြောဆိုထားတာလည်း ရှိပါတယ်။
စစ်တပ်က အာဏာသိမ်းပြီးနောက်ပိုင်း ထောင်တွင်းမှာ လူ့အခွင့်အရေး ချိုးဖောက်တာတွေ ပိုမိုဆိုးရွားလာတဲ့အတွက် ဖမ်းဆီးခံရတဲ့ နိုင်ငံရေးအကျဉ်းသားတွေဟာ ထောင်တွင်းသပိတ်တွေ ပြုလုပ်ပြီး ထောင်အာဏာပိုင်တွေကို ဆန့်ကျင်တာတွေ တော်တော်လေး လုပ်လာခဲ့ကြပါတယ်။
မကြာသေးခင်ကလည်း ကရင်ပြည်နယ်၊ ဘားအံအကျဉ်းထောင်၊ စစ်ကိုင်းတိုင်း မုံရွာအကျဉ်းထောင်နဲ့ ထားဝယ်ထောင်၊ ကလေးအကျဉ်းထောင်တွေမှာ နိုင်ငံရေးအကျဉ်းသားတွေ ဖိနှိပ်ခံရတာတွေကြောင့် ဆန္ဒပြ ကန့်ကွက်မှုတွေ ရှိခဲ့သလို စစ်တပ်က အကြမ်းဖက် နှိမ်နင်းတာတွေ လုပ်ခဲ့တာလည်း ရှိခဲ့ပါတယ်။ လူသေဆုံးရတဲ့အထိ ပြင်းပြင်းထန်ထန် နှိမ်နင်းတာတွေ လုပ်ခဲ့ပါတယ်။
နိုင်ငံရေးအကျဉ်းသားတွေကို ထောင်အတွင်း ဖိနှိပ်မှုများ ပြုလုပ်ရာ နေရာတွေထဲမှာ အင်းစိန်ထောင်၊ အိုးဘိုထောင်တို့အပြင် ထားဝယ်အကျဉ်းထောင်ကလည်း နာမည်ဆိုးနဲ့ ကျော်ကြားတဲ့ ထောင်တွေအဖြစ် ပါဝင်နေပါတယ်။
စစ်အာဏာရှင်ဆန့်ကျင်ရေး ဆန္ဒပြလို့ ထားဝယ်ထောင်မှာ ဖမ်းဆီးခံထားရတဲ့သူ အယောက် ၄ဝဝ ကျော် ရှိနေပါတယ်။ အဲဒီထဲမှာ သားအိမ်ရောဂါ ခံစားနေရတဲ့ အမျိုးသမီးတဦး၊ ရင်ဘတ်ကို သေနတ်ပစ်ခံထားရတဲ့ အမျိုးသမီးတဦး၊ အကျိတ်ခွဲစိတ်ရမယ့် အမျိုးသမီးတဦးနဲ့ လက်မောင်းရိုး ကျိုးထားတဲ့ အမျိုးသားတဦးဟာ ဆေးကုသခံယူဖို့ အလွန်လိုအပ်နေတယ်လို့ ထားဝယ် နိုင်ငံရေးအကျဉ်းသားများ ကွန်ရက်က ပြောပါတယ်။ လတ်တလော ထောင်တွင်းအခြေအနေတွေနဲ့ ပတ်သက်လို့ အခုလို ပြောပြလာတာပါ။
“ကျနော်တို့ ထားဝင်ထောင်မှာ အဓိက ဖိနှိပ်ခံရတာကတော့ တခြားရာဇဝတ်မှုတွေနဲ့ ရောပြီးထားတယ်။ နိုင်ငံရေးအကျဉ်းသားတွေကို ရည်ရွယ်ချက်ရှိရှိ ဖိနှိပ်တာမျိုး ရှိတယ်။ နောက်တခုက ထောင်ပိုင်တို့ ထောင်ဝန်ထမ်းတို့ကနေပြီးတော့ နိုင်ငံရေး အကျဉ်းသားတွေ စုရုံးနေတာမျိုး၊ နိုင်ငံရေးစကား ပြောတာမျိုးတွေ လိုက်ကန့်သတ်တာပေါ့။ အဲဒီလို ပြောတဲ့သူတွေဆိုရင် တိုက်ပိတ်တာ၊ မိသားစုနဲ့ တွေ့ခွင့်မပေးတာမျိုးတွေ လုပ်တယ်။ နောက်တခုကတော့ ထောင်တွင်းတရားရုံးနဲ့ တရားရင်ဆိုင်တဲ့အခါမှာ ဘယ်ရှေ့နေမှလည်း လိုက်မပေးရဲတော့ဘူး။ ကိုယ်တိုင်ရင်ဆိုင်ရတယ်၊ သူတို့ရဲ့ စွပ်စွဲချက်တွေပေါ့၊ သူတို့က စွပ်စွဲပြီးတော့ မတရားပုဒ်မတွေ တပ်တဲ့ကိစ္စတွေကို ပြန်ပြီးတော့ ချေပပြောဆိုတာတွေ မလုပ်နိုင်ဘဲနဲ့၊ ချေပပြောဆိုရင်လည်း သူတို့က အဲဒါကို ထည့်သွင်းမစဉ်းစားဘဲနဲ့ ချချင်တဲ့ပုဒ်မနဲ့ ချချင်တဲ့ထောင်ဒဏ် ချလိုက်တယ်။ ရှေ့နေများကွန်ရက်ကနေပြီး အလကားလိုက်ပေးတဲ့ ရှေ့နေတွေ ရှိတယ်။ ဒါပေမဲ့ အခုနောက်ပိုင်း အဲဒီအဖွဲ့တွေကိုလည်း သူတို့က အားပေးကူညီမှုနဲ့ တရားစွဲမယ် ဆိုတာမျိုး လုပ်လာတယ်။ ဖမ်းဆီးမှုတွေရှိတော့ ရှေ့နေတွေလည်း မလိုက်ပေးရဲတော့ဘူး။”
မကြာသေးမီ ရက်ပိုင်းအတွင်းက ဗွီအိုအေက လက်ခံရရှိခဲ့တဲ့ ထောင်တွင်းက လက်ရေးမူ စာတစောင်ထဲမှာ “အကျဉ်းသားအချင်းချင်းကို နှိပ်စက်ခိုင်းတာ၊ နိုင်ငံရေးအကျဉ်းသားတွေကို အကြောင်းမရှိ ရာဇဝတ်အကျဉ်းသားတွေကို ရိုက်နှက်ညှင်းပန်းခိုင်းကာ၊ တိုက်ပိတ်ပြစ်ဒဏ်တွေပေးတာ၊ လူ့အခွင့်အရေး ချိုးဖောက်တဲ့ လုပ်ရပ်တွေဖြစ်တဲ့ အမျိုးသား အမျိုးသမီးတွေ ရေချိုးနေရာ၊ အိမ်သာတို့မှာပါ CCTV တွေတပ်ကာ ၂၄ နာရီ စောင့်ကြည့်တာ စတာတွေကို လုပ်ဆောင်တယ် ဆိုတာကို” ရေးသားထားတာကို တွေ့ရပါတယ်။
ဒီလို ထောင်တွင်း အကြမ်းဖက်ခံရမှုတွေ၊ လိုအပ်ချက်တွေကို နိုင်ငံတကာ အဖွဲ့တခုဖြစ်တဲ့ နိုင်ငံတကာကြက်ခြေနီအဖွဲ့ (ICRC) အနေနဲ့ အမြန်ဆုံး စစ်ဆေးဖို့ လိုအပ်နေတယ်လို့ ရှေ့နေတဦးက ပြောပါတယ်။
“ကျနော်တို့ အတွေ့အကြုံတွေအရ ပြည်တွင်းကဖြစ်စေ၊ ပြည်ပကဖြစ်စေ ဒီ ICRC နဲ့ မြန်မာနိုင်ငံ လူ့အခွင့်အရေး ကော်မရှင်တို့ကနေ ပူးပေါင်းပြီး မြန်မာနိုင်ငံကြက်ခြေနီပေါ့၊ ပူးပေါင်းပြီး အကျဉ်းထောင်တွေကို အရင်ကလိုပဲ ဝင်ရောက်ပြီးတော့ လေ့လာတာ၊ အခြေအနေ စုံစမ်းတာ၊ ဒါတွေဖြစ်လာရင်တော့ ဒါက တော်တော်လျော့ကျနိုင်မယ့် အနေအထား ရှိပါတယ်။”
မြန်မာနိုင်ငံရဲ့ အကျဉ်းထောင်တွေကို ၂၀၁၉ ခုနှစ် ကိုဗစ်ကူးစက်မှုတွေ စတင်ဖြစ်ပွားခဲ့ချိန်ကစလို့ နိုင်ငံတကာ ကြက်ခြေနီအဖွဲ့ (ICRC) က ဝင်ရောက် လေ့လာခွင့် မရတော့ဘူးလို့ ICRC ရဲ့ ညွှန်ကြားရေးမှူးချုပ် Robert Mardini က AP သတင်းဌာနကို ပြောထားပါတယ်။ ဒါကြောင့် ICRC အနေနဲ့ အကျဉ်းထောင်တွေထဲက အခြေအနေတွေကို လေ့လာခွင့်ပေးဖို့ တောင်းဆိုနေပါတယ်။ ဒီလို တောင်းဆိုနေပေမယ့် ခုချိန်ထိ စစ်ကောင်စီဘက်က ခွင့်မပြုသေးပါဘူး။
စစ်ကောင်စီကို ဆန့်ကျင်မှုနဲ့ ဆက်စပ်ပြီးတော့ ဖမ်းဆီးချုပ်နှောင် ခံထားရသူ စုစုပေါင်းဟာ ဒီကနေ့ထိဆို လူဦရေ ၁၁,၀၀၀ နီးပါးရှိနေပြီး အဲဒီထဲမှာ ထောင်ဒဏ်ချမှတ်ခြင်း ခံထားရသူဟာ ၂,၀၀၀ နီးပါးရှိကာ ကျန်သူတွေကတော့ အမှုရင်ဆိုင်နေရဆဲနဲ့ စစ်ကြောရေးတွေမှာ ရှိနေဆဲဖြစ်တယ်လို့ နိုင်ငံရေးအကျဉ်းသားများ ကူညီစောင့်ရှောက်ရေးအသင်း (AAPP) ရဲ့ စာရင်းများအရ သိရပါတယ်။ ဒီထဲမှာ သေဒဏ်ချမှတ်ခံရသူကတော့ အယောက် ၂၀၀ နီးပါး ရှိတယ်လို့ ဆိုပါတယ်။ စစ်ကောင်စီဘက်ကတော့ AAPP ရဲ့ ထုတ်ပြန်ချက်ဟာ ချဲ့ကားထားတဲ့ အချက်အလက်တွေလို့ ပြောပြီး အမြဲ ပယ်ချလေ့ ရှိပါတယ်။
Your browser doesn’t support HTML5
ဖိနှိပ်ညှင်းပန်းခံနေရတဲ့ နိုင်ငံရေးအကျဉ်းသားတို့ရဲ့ အခြေအနေ
--------------------------------
(Unicode)
ဖိနှိပျညှငျးပနျးခံနရေတဲ့ နိုငျငံရေးအကဉြျးသားတို့ရဲ့ အခွအေနေ
စဈတပျအာဏာသိမျးတာကို ဆန့ျကငြျဆန်ဒပွကွလို့ ဖမျးဆီးခံထားရတဲ့ နိုငျငံရေးသမားတှနေဲ့ တကျကွှလှုပျရှားသူတှဟော အကဉြျးထောငျတှငျးမှာ နညျးမြိုးစုံနဲ့ ဖိနှိပျမှုတှကေို အဆိုးရှားဆုံး ကွုံတှေ့နရေတယျလို့ ပွနျလှတျလာသူတှေ၊ နီးစပျသူတှနေဲ့ ထောငျတှငျးကထှကျလာတဲ့ ရေးသားခကြျတှအေရ သိရပါတယျ။ ရနျကုနျကပေးပို့တဲ့ သတငျးဆောငျးပါးကို မသိငျ်ဂီထိုကျ တငျပွပေးထားပါတယျ။
အာဏာသိမျး စဈကောငျစီက ဖမျးဆီးထားတဲ့ နိုငျငံရေးအကဉြျးသားတှကေို နညျးမြိုးစုံနဲ့ လူမဆနျစှာ နှိပျစကျခံရတာ၊ လူ့အခှင့ျအရေးနဲ့ မသင့ျလြောျတဲ့ လုပျရပျတှနေဲ့ ဖိနှိပျစောျကားတာ၊ နိုငျငံရေးအကဉြျးသားတှကေို အကဉြျးထောငျလကျစှဲတှအေတိုငျး မထားတာ၊ ပွဈဒဏျကြ ရာဇဝတျသားတှကေို ရိုကျနှကျခိုငျးတာတှအေပွငျ တိုကျပိတျတာတှကေို ပိုမိုလုပျဆောငျလာခဲ့တယျလို့ အာဏာသိမျးမှုကို ဆန့ျကငြျဆန်ဒပွလို့ ဖမျးဆီးခံရပွီးမှ ပွနျလညျလှတျမွောကျလာသူတဦးက ဗှီအိုအကေို ပွောပွပါတယျ။
“ဘယျလိုဖိနှိပျတာမြိုးတှေ ရှိလဲဆိုတော့ သူတို့က ဘယျလိုလဲဆိုတော့ အကဉြျးသားတှေ အမြားကွီးရှိတယျ၊ တခွားပုဒျမတှလေညျး ရှိတယျ။ အထဲမှာရှိနတေဲ့ တခွားပုဒျမနဲ့ ရောကျနတေဲ့လူတှကေိုလညျး သူတို့က ဘယျလိုရိုကျသှငျးထားလဲဆိုတော့ ဒါ ငါတို့အစိုးရ၊ ဒီအစိုးရလကျထကျကမြှ ငါတို့က ဖွလြှေော့မှုတှေ လြှော့ရကျတို့ ဘာတို့ ရမယျပေါ့၊ အဲ့တော့ ဒီအစိုးရကို ထောကျခံမှ ငါတို့ မွနျမွနျလှတျမယျဆိုပွီး တခွားပုဒျမတှကေ အထဲမှာ အဲ့လိုရိုကျသှငျးထားတာရှိတယျ။ အဲဒီတော့ အခုဝငျလာတဲ့ သူတှကေ ငါတို့အစိုးရကို ပုနျကနျဆန့ျကငြျပွီး ဝငျလာတဲ့ သူပုနျတှပေေါ့၊ သူတို့ကို ငါတို့ နှိပျကှပျရမယျ၊ သူူတို့ကို မကြျနှာသာပေးလို့ မရဘူး၊ ဆိုတော့ ၅၀၅ တှကေို နှိပျကှပျနိုငျတဲ့ တခွားပုဒျမနဲ့ ဝငျလာတဲ့သူတှဆေို သူတို့က အခှင့ျအရေးပေးတယျ။ ရနျစတာတို့၊ ဆဲတာတို့၊ ရိုကျတာတို့၊ ထောငျဝါဒါတှကေလညျး ပါဝါ အာဏာ ပွကွတာပေ့ါ။ အဲဒီလိုမြိုးတှေ လုပျကွတယျဆိုတော့ ကမြတို့က အဲဒီဒဏျတှကေို မခံခငြျဘဲနဲ့ ခံနရေတာ။ ဥပမာ ယောကျြားကွီး သုံးလေးယောကျလောကျ ထမျးရတဲ့ ထမငျးအိုးအကွီးကွီးတှကေို မိနျးမတှကေို မခိုငျးတာမြိုး။”
နိုငျငံရေးအကဉြျးသားတှထေဲက ကနြျးမာရေးကုသမှု လိုအပျသူတှကေိုလညျး ဆေးကုသခှင့ျ မပေးဘူးလို့ သူက ခုလို ဆကျပွောပွပါတယျ။
“အဓိက ကမြတို့က ကနြျးမာရေး၊ ကမြက အသကျရှူလိုကျရငျ နောကျတယောကျရဲ့ မကြျနှာပေါျကို သှားကတြာမြိုး၊ ပွှတျပွီးတော့၊ သူတို့ တခွားအကဉြျးသားကို ထားရငျ ၅၀၊ ၆၀ ပဲထားတယျ။ ဒါပမေဲ့ ကမြတို့ကို လူ ၂၀၀ အဲဒီအထဲ ထည့ျထားတယျ။ အပွငျကနေ ကမြတို့ကို သော့ခတျထားတယျ။ အထဲမှာ အိမျသာက ၂ လုံးရှိတယျ။ တလုံးက သုံးလို့မရဘူး။ တလုံးပဲ သုံးလို့ရတယျ။ ကနြျးမာရေးအရ ရခြေိုးတဲ့နရောမှာ နပေူကွဲတောကျကွီးမှာ ရခြေိုးခိုငျးတာ။ ရှငျးရှငျးပွောရငျ ထောငျနဲ့ အပွငျနဲ့ ဘာကှာလဲဆိုရငျ အပွငျမှာ လူမမွငျ သူမမွငျလုပျရတဲ့ အလုပျတှေ အားလုံးက ထောငျထဲမှာ လူရှေ့သူရှေ့မှာ လုပျရတယျ။ လူရှေ့မှာ အိမျသာတကျရတယျ၊ လူရှေ့မှာ ရခြေိုးရတယျ၊ အဲဒါမြိုးတှပေေါ့။ ကမြတို့ မိနျးကလေးတှကေို အဲဒါမြိုးလုပျတာက လုံးဝ အဆငျမပွဘေူး။ သူတို့ဆေးရုံကို သှားရငျလညျး ဘာရောဂါဖွဈဖွဈ ပါရာစီတမောကလှဲလို့ မထှကျဘူးလေ။ ကမြဆိုရငျ ဆီးခြိုရှိတယျ။ ကမြအိမျကနေ ဆေးသှငျးတယျ။ အဲဒါကို ကမြက သူတို့ဆေးရုံမှာ မပွထားလို့ သူတို့ဆေးရုံက ကမြကို ဆီးခြိုအဖွဈ မသတျမှတျလို့ ဆေးသုံးခှင့ျမရှိဘူး။”
မကွာသေးခငျကလညျး အငျးစိနျအကဉြျးထောငျမှာ ထောငျဒဏျကခြံနရေတဲ့ ဗမာနိုငျငံလုံးဆိုငျရာ ကြောငျးသားသမဂ်ဂမြားအဖှဲ့ခြုပျ (ဗကသမြားအဖှဲ့ခြုပျ) က ဒုတိယဥက်ကဋ်ဌ ကိုဝယေံဖွိုးမိုး အငျးစိနျအကဉြျးထောငျမှာ ရိုကျနှကျနှိပျစကျခံရပွီး ဆေးကုခှင့ျ မပေးတာမို့ အသကျအန်တရာယျ စိုးရိမျနရေတယျလို့ သူနဲ့နီးစပျသူတှအေပွငျ ဗကသမြားအဖှဲ့ခြုပျကလညျး ထုတျပွနျ ပွောဆိုထားပါတယျ။
ဗကသမြားအဖှဲ့ခြုပျ ဒုတိယဥက်ကဋ်ဌ ကိုဝယေံဖွိုးမိုး၊ ရနျကုနျတက်ကသိုလျ ကြောငျးသားမြားသမဂ်ဂ ကြောငျးသားထုအခှင့ျအရေး တာဝနျခံ ကိုလပွေစေိုးမိုးတို့ အပါအဝငျ နိုငျငံရေးအကဉြျးသား ၈၉ ဦးတို့ကိုလညျး အသံတိတျသပိတျ လှုပျရှားမှုမှာ ပါဝငျတယျဆိုပွီး ပွငျးပွငျးထနျထနျ ရိုကျနှကျ နှိပျစကျခံရတာ ရှိခဲ့တယျလို့ ဗကသမြားအဖှဲ့ခြုပျက ထုတျပွနျ ပွောဆိုထားတာလညျး ရှိပါတယျ။
စဈတပျက အာဏာသိမျးပွီးနောကျပိုငျး ထောငျတှငျးမှာ လူ့အခှင့ျအရေး ခြိုးဖောကျတာတှေ ပိုမိုဆိုးရှားလာတဲ့အတှကျ ဖမျးဆီးခံရတဲ့ နိုငျငံရေးအကဉြျးသားတှဟော ထောငျတှငျးသပိတျတှေ ပွုလုပျပွီး ထောငျအာဏာပိုငျတှကေို ဆန့ျကငြျတာတှေ တောျတောျလေး လုပျလာခဲ့ကွပါတယျ။
မကွာသေးခငျကလညျး ကရငျပွညျနယျ၊ ဘားအံအကဉြျးထောငျ၊ စဈကိုငျးတိုငျး မုံရှာအကဉြျးထောငျနဲ့ ထားဝယျထောငျ၊ ကလေးအကဉြျးထောငျတှမှော နိုငျငံရေးအကဉြျးသားတှေ ဖိနှိပျခံရတာတှကွေောင့ျ ဆန်ဒပွ ကန့ျကှကျမှုတှေ ရှိခဲ့သလို စဈတပျက အကွမျးဖကျ နှိမျနငျးတာတှေ လုပျခဲ့တာလညျး ရှိခဲ့ပါတယျ။ လူသဆေုံးရတဲ့အထိ ပွငျးပွငျးထနျထနျ နှိမျနငျးတာတှေ လုပျခဲ့ပါတယျ။
နိုငျငံရေးအကဉြျးသားတှကေို ထောငျအတှငျး ဖိနှိပျမှုမြား ပွုလုပျရာ နရောတှထေဲမှာ အငျးစိနျထောငျ၊ အိုးဘိုထောငျတို့အပွငျ ထားဝယျအကဉြျးထောငျကလညျး နာမညျဆိုးနဲ့ ကြောျကွားတဲ့ ထောငျတှအေဖွဈ ပါဝငျနပေါတယျ။
စဈအာဏာရှငျဆန့ျကငြျရေး ဆန်ဒပွလို့ ထားဝယျထောငျမှာ ဖမျးဆီးခံထားရတဲ့သူ အယောကျ ၄ဝဝ ကြောျ ရှိနပေါတယျ။ အဲဒီထဲမှာ သားအိမျရောဂါ ခံစားနရေတဲ့ အမြိုးသမီးတဦး၊ ရငျဘတျကို သနေတျပဈခံထားရတဲ့ အမြိုးသမီးတဦး၊ အကြိတျခှဲစိတျရမယ့ျ အမြိုးသမီးတဦးနဲ့ လကျမောငျးရိုး ကြိုးထားတဲ့ အမြိုးသားတဦးဟာ ဆေးကုသခံယူဖို့ အလှနျလိုအပျနတေယျလို့ ထားဝယျ နိုငျငံရေးအကဉြျးသားမြား ကှနျရကျက ပွောပါတယျ။ လတျတလော ထောငျတှငျးအခွအေနတှေနေဲ့ ပတျသကျလို့ အခုလို ပွောပွလာတာပါ။
“ကနြောျတို့ ထားဝငျထောငျမှာ အဓိက ဖိနှိပျခံရတာကတော့ တခွားရာဇဝတျမှုတှနေဲ့ ရောပွီးထားတယျ။ နိုငျငံရေးအကဉြျးသားတှကေို ရညျရှယျခကြျရှိရှိ ဖိနှိပျတာမြိုး ရှိတယျ။ နောကျတခုက ထောငျပိုငျတို့ ထောငျဝနျထမျးတို့ကနပွေီးတော့ နိုငျငံရေး အကဉြျးသားတှေ စုရုံးနတောမြိုး၊ နိုငျငံရေးစကား ပွောတာမြိုးတှေ လိုကျကန့ျသတျတာပေါ့။ အဲဒီလို ပွောတဲ့သူတှဆေိုရငျ တိုကျပိတျတာ၊ မိသားစုနဲ့ တှေ့ခှင့ျမပေးတာမြိုးတှေ လုပျတယျ။ နောကျတခုကတော့ ထောငျတှငျးတရားရုံးနဲ့ တရားရငျဆိုငျတဲ့အခါမှာ ဘယျရှေ့နမှေလညျး လိုကျမပေးရဲတော့ဘူး။ ကိုယျတိုငျရငျဆိုငျရတယျ၊ သူတို့ရဲ့ စှပျစှဲခကြျတှပေေါ့၊ သူတို့က စှပျစှဲပွီးတော့ မတရားပုဒျမတှေ တပျတဲ့ကိစ်စတှကေို ပွနျပွီးတော့ ခြပေပွောဆိုတာတှေ မလုပျနိုငျဘဲနဲ့၊ ခြပေပွောဆိုရငျလညျး သူတို့က အဲဒါကို ထည့ျသှငျးမစဉျးစားဘဲနဲ့ ခခြငြျတဲ့ပုဒျမနဲ့ ခခြငြျတဲ့ထောငျဒဏျ ခလြိုကျတယျ။ ရှေ့နမြေားကှနျရကျကနပွေီး အလကားလိုကျပေးတဲ့ ရှေ့နတှေေ ရှိတယျ။ ဒါပမေဲ့ အခုနောကျပိုငျး အဲဒီအဖှဲ့တှကေိုလညျး သူတို့က အားပေးကူညီမှုနဲ့ တရားစှဲမယျ ဆိုတာမြိုး လုပျလာတယျ။ ဖမျးဆီးမှုတှရှေိတော့ ရှေ့နတှေလေညျး မလိုကျပေးရဲတော့ဘူး။”
မကွာသေးမီ ရကျပိုငျးအတှငျးက ဗှီအိုအကေ လကျခံရရှိခဲ့တဲ့ ထောငျတှငျးက လကျရေးမူ စာတစောငျထဲမှာ “အကဉြျးသားအခငြျးခငြျးကို နှိပျစကျခိုငျးတာ၊ နိုငျငံရေးအကဉြျးသားတှကေို အကွောငျးမရှိ ရာဇဝတျအကဉြျးသားတှကေို ရိုကျနှကျညှငျးပနျးခိုငျးကာ၊ တိုကျပိတျပွဈဒဏျတှပေေးတာ၊ လူ့အခှင့ျအရေး ခြိုးဖောကျတဲ့ လုပျရပျတှဖွေဈတဲ့ အမြိုးသား အမြိုးသမီးတှေ ရခြေိုးနရော၊ အိမျသာတို့မှာပါ CCTV တှတေပျကာ ၂၄ နာရီ စောင့ျကွည့ျတာ စတာတှကေို လုပျဆောငျတယျ ဆိုတာကို” ရေးသားထားတာကို တှေ့ရပါတယျ။
ဒီလို ထောငျတှငျး အကွမျးဖကျခံရမှုတှေ၊ လိုအပျခကြျတှကေို နိုငျငံတကာ အဖှဲ့တခုဖွဈတဲ့ နိုငျငံတကာကွကျခွနေီအဖှဲ့ (ICRC) အနနေဲ့ အမွနျဆုံး စဈဆေးဖို့ လိုအပျနတေယျလို့ ရှေ့နတေဦးက ပွောပါတယျ။
“ကနြောျတို့ အတှေ့အကွုံတှအေရ ပွညျတှငျးကဖွဈစေ၊ ပွညျပကဖွဈစေ ဒီ ICRC နဲ့ မွနျမာနိုငျငံ လူ့အခှင့ျအရေး ကောျမရှငျတို့ကနေ ပူးပေါငျးပွီး မွနျမာနိုငျငံကွကျခွနေီပေါ့၊ ပူးပေါငျးပွီး အကဉြျးထောငျတှကေို အရငျကလိုပဲ ဝငျရောကျပွီးတော့ လေ့လာတာ၊ အခွအေနေ စုံစမျးတာ၊ ဒါတှဖွေဈလာရငျတော့ ဒါက တောျတောျလြော့ကနြိုငျမယ့ျ အနအေထား ရှိပါတယျ။”
မွနျမာနိုငျငံရဲ့ အကဉြျးထောငျတှကေို ၂၀၁၉ ခုနှဈ ကိုဗဈကူးစကျမှုတှေ စတငျဖွဈပှားခဲ့ခြိနျကစလို့ နိုငျငံတကာ ကွကျခွနေီအဖှဲ့ (ICRC) က ဝငျရောကျ လေ့လာခှင့ျ မရတော့ဘူးလို့ ICRC ရဲ့ ညှှနျကွားရေးမှူးခြုပျ Robert Mardini က AP သတငျးဌာနကို ပွောထားပါတယျ။ ဒါကွောင့ျ ICRC အနနေဲ့ အကဉြျးထောငျတှထေဲက အခွအေနတှေကေို လေ့လာခှင့ျပေးဖို့ တောငျးဆိုနပေါတယျ။ ဒီလို တောငျးဆိုနပေမေယ့ျ ခုခြိနျထိ စဈကောငျစီဘကျက ခှင့ျမပွုသေးပါဘူး။
စဈကောငျစီကို ဆန့ျကငြျမှုနဲ့ ဆကျစပျပွီးတော့ ဖမျးဆီးခြုပျနှောငျ ခံထားရသူ စုစုပေါငျးဟာ ဒီကနေ့ထိဆို လူဦရေ ၁၁,၀၀၀ နီးပါးရှိနပွေီး အဲဒီထဲမှာ ထောငျဒဏျခမြှတျခွငျး ခံထားရသူဟာ ၂,၀၀၀ နီးပါးရှိကာ ကနြျသူတှကေတော့ အမှုရငျဆိုငျနရေဆဲနဲ့ စဈကွောရေးတှမှော ရှိနဆေဲဖွဈတယျလို့ နိုငျငံရေးအကဉြျးသားမြား ကူညီစောင့ျရှောကျရေးအသငျး (AAPP) ရဲ့ စာရငျးမြားအရ သိရပါတယျ။ ဒီထဲမှာ သဒေဏျခမြှတျခံရသူကတော့ အယောကျ ၂၀၀ နီးပါး ရှိတယျလို့ ဆိုပါတယျ။ စဈကောငျစီဘကျကတော့ AAPP ရဲ့ ထုတျပွနျခကြျဟာ ခြဲ့ကားထားတဲ့ အခကြျအလကျတှလေို့ ပွောပွီး အမွဲ ပယျခလြေ့ ရှိပါတယျ။