(Zawgyi/Unicode)
၂၀၂၀ပြည့် ရွေးကောက်ပွဲ ကျင်းပတော့မယ့် မြန်မာနိုင်ငံမှာ အကြမ်းဖက်မှုတွေကို လှုံဆော်တဲ့ အမုန်းစကားတွေ ဖြန့်ဝေတာကို ကိုင်တွယ်ဖြေရှင်းဖို့ Facebook အနေနဲ့ တိုးမြှင့် ဆောင်ရွက်သွားမှာဖြစ်တယ်လို့ ကုမ္ပဏီတာဝန်ရှိသူတွေက ပြောကြားလိုက်ပါတယ်။
လူမျိုးရေး၊ ဘာသာရေးခွဲခြားပြီး စွပ်စွဲပြောဆိုတာတွေ၊ အမုန်းပွားတဲ့ ရေးသားချက်တွေ ဖြန့်ဝေခဲ့တဲ့ Facebook post ပေါင်း ၂၈၀,၀၀၀ ကိုလည်း ၂၀၂၀ ပြည့် မေလ၊ ဇွန်လနဲ့ သြဂုတ်လတွေအတွင်းမှာ ဖယ်ရှားခဲ့ကြောင်း သြဂုတ်လ (၃၁)ရက်နေ့က ထုတ်ပြန်တဲ့ Facebook ကြေညာချက်မှာ ဖေါ်ပြထားပါတယ်။
မအင်ကြင်းနိုင်က အပြည့်အစုံကို ပြောပြမှာပါ။
နိုဝင်ဘာလ (၈)ရက်နေ့မှာ ကျင်းပမယ့်မြန်မာ ရွေးကောက်ပွဲအတွက် Facebook က ပြင်ဆင်နေတဲ့ အချက်အလက်တွေနဲ့ ပတ်သက်လို့ တနင်္လာနေ့က ကုမ္ပဏီကနေ ထုတ်ပြန်ကြေညာခဲ့ပါတယ်။ အမုန်းစကားတွေနဲ့ အကြမ်းဖက်မှုကို လှုံဆော်တဲ့ အသုံးအနှုန်းတွေ ကိုစုံစမ်းစစ်ဆေး ဖယ်ရှားတာ၊ သတင်းအမှားတွေ ဖြန့်ဝေတာကို တားဆီးတာ စတဲ့ အရေးယူလှုပ်ရှားမှုတွေကို တိုးမြှင့်ဆောင်ရွက်နေကြောင်း Facebook ကပြောပါတယ်။
ဒါအပြင် အခုချိန်ကစပြီး နိုဝင်ဘာလ ၂၂ ရက်နေ့ထိ ကိုယ်စားလှယ်လောင်း ရွေးချယ်မှုကို ထိခိုက်စေတာမျိုး၊ မဲပေးမှုကို ပျက်ပြားစေတာမျိုး စတဲ့ ရည်ရွယ်ချက်တွေနဲ့ သတင်းအမှားတွေ၊ အတည်မပြုနိုင်တဲ့ ကောလဟာလ တွေကို Facebook မှာရေးသားဖြန့်ဝေမယ်ဆိုရင် ဖယ်ရှား အရေးယူသွားမှာ ဖြစ်တယ်လို့ ကုမ္ပဏီရဲ့ ကြေညာချက်မှာ ဖေါ်ပြထားပါတယ်။ သတင်းအမှားလို့ ဆိုတဲ့နေရာမှာလည်း စိစစ်အတည်ပြုထားတဲ့ သတင်းအမှားဖြစ်ရမယ်လို့ Facebook ကပြောပါတယ်။
ဥပမာအားဖြင့် လွှတ်တော်ကိုယ်စားလှယ်လောင်းတဦးကို ဘင်္ဂါလီဖြစ်တယ်၊ မြန်မာနိုင်ငံသား မဟုတ်ဘူးဆိုတဲ့ မှားယွင်းစွာ စွပ်စွဲရေးသားချက်မျိုးကို Facebook ကနေ ပိတ်ပင် ဖယ်ရှားမှာဖြစ်တယ်လို့ ကြေညာချက်မှာ ဖေါ်ပြထားပါတယ်။
အခုလို မြန်မာနဲ့ ပတ်သက်လို့ Facebook ရဲ့ ကိုယ်တွယ်မှုဟာ ထိရောက်တယ်လို့ မြင်ကြောင်း အမျိုးသားဒီမိုကရေစီအဖွဲ့ချုပ် မင်္ဂလာဒုံ မဲဆန္ဒနယ်ရဲ့ ပြည်သူ့လွှတ်တော်ကိုယ်စားလှယ် ဦးအောင်လှိုင်ဝင်းက ဗွီအိုအေကို ပြောပါတယ်။
"တချို့သူတွေကတော့ ဆင်ခြင်သွားပါတယ်။ ကျနော်တို့ မိတ်ဆွေတွေ ကိုယ်တိုင်ပါ ပါတယ်။ တချို့ ပြင်းပြင်းထန်ထန် ရေးနေကြတာတွေရှိတယ်။ အဲတော့ Facebook ကိုသုံးချင်တယ်ဆိုရင် ဆင်ခြင်ရတာပေါ့။ တချို့ဆိုရင် သုံးရက်အပိတ်ခံရတယ်။ တလ အပိတ်ခံရတယ်။ သတိပေးခံရတယ်။ အဲတော့ နောက်ပိုင်းကျတော့ အဲဒီလူတွေရဲ့ အပြုအမူတွေ နည်းနည်းပြောင်းလာတယ်။ သိပ်ပြင်းပြင်းထန်ထန် မရေးရဲတော့ဘူး။ Facebook ဟာ ကျနော်တို့နိုင်ငံမှာ သတင်းအချက်အလက်တွေ မျှဝေတာ၊သူငယ်ချင်း အချင်းချင်း ဆက်သွယ်တာ၊ စတဲ့ နေရာတခုဖြစ်နေတာဆိုတော့ Facebook က ကျနော်တို့နိုင်ငံအတွက် မရှိမဖြစ် ဖြစ်နေတာပါ။ အဲတော့ ကျနော့်အတွေ့အကြုံအရဆိုရင် တချို့ တော်တော် ဆင်ခြင်သွားတာတွေ့ရတယ်။"
မြန်မာနိုင်ငံမှာနေထိုင်မှု အထောက်အထားအခက်အခဲကြောင့် မှတ်ပုံတင်မရပဲဖြစ်နေတာ၊ လူမျိုးရေး၊ ဘာသာရေးကွဲပြားလို့ ပြန်လည်စိစစ်မယ်ဆိုပြီး ရထားတဲ့ မှတ်ပုံတင်တွေ ပြန်အသိမ်းခံရတာ စတဲ့ ဖြစ်ရပ်တွေကြောင့် ရွေးကောက်ပွဲမှာ ပြည်သူတွေ မဲပေးဖို့ အခက်အခဲရှိနေချိန်မှာ အခွင့်ကောင်းယူပြီး မတူကွဲပြားတဲ့ အသိုင်းအဝိုင်းတွေကြား အမုန်းစကားတွေ၊ လုပ်ကြံသတင်းတွေ ဖြန့်ဝေခဲ့တာ တွေ့ရတယ်လို့လည်း ဦးအောင်လှိုင်ဝင်းက ပြောပါတယ်။
" ကျနော်တို့ နိုင်ငံမှာ ဖြစ်နေတာက မြန်မာနိုင်ငံသားကဒ်တွေလည်း ကိုင်ထားကြတယ်။ နိုင်ငံတော်ကနေ ထုတ်ပေးတဲ့ တရားဝင်ကဒ်တွေလည်း ကိုင်ထားရဲ့သားနဲ့ ခွဲခြားဆက်ဆံတာမျိုးတွေ ဒီမှာ အများကြီး တွေ့နေရတယ်။ နောက်တခုက ကျနော်တို့ မြို့နယ်တွေမှာဆိုရင်လည်း မကြာခဏ ကြုံတွေ့နေရတာက သွေးနှော သံသယရှိတယ်ဆိုတာမျိုး၊ မိဘနှစ်ပါးလုံး နိုင်ငံသားကဒ်ရှိရဲ့သားနဲ့ ဆိုတော့ အဲဒီလို အခက်အခဲတွေရှိနေတယ်။ အဲဒီအခါမှာ သတင်းအမှားတွေကို ဖြန့်တယ်ပေါ့။ ရွေးကောက်ပွဲမှာ ဝင်ရောက် အရွေးခံမယ့် ပုဂ္ဂိုလ်တွေကို ကော်မရှင်ကလည်း စိစစ် အတည်ပြုပြီးသားကို Facebook ကနေ ဒီလူတွေဟာ နိုင်ငံသားမဟုတ်သူတွေကို တင်ထားပါတယ်ဆိုပြီး စွပ်စွဲရေးသားတာတွေရှိတော့ တယောက်နဲ့ တယောက် အမုန်းပွားအောင်လုပ်နေတာတွေကို ဖြေရှင်းနေတာနဲ့ပဲ ရှေ့ဆက်မသွားနိုင်ဘူး ဖြစ်နေတယ်။"
တနင်္လာနေ့က ထုတ်ပြန်တဲ့ Facebook ရဲ့ကြေညာချက်မှာ မြန်မာနိုင်ငံက နိုင်ငံရေးပါတီတွေရဲ့တရားဝင် Facebook အကောင့် စာမျက်နှာတွေကို အတည်ပြုနိုင်ရေး မိတ်ဖက်အဖွဲ့အစည်းနှစ်ဖွဲ့နဲ့ ပူးပေါင်း လုပ်ဆောင်နေတယ်လို့ ဖေါ်ပြထားပါတယ်။ လက်ရှိမှာလည်း မြန်မာနိုင်ငံနဲ့ ပတ်သက်လို့ သတင်းအချက်အလက်တွေမှန်ကန်မှုရှိမရှိ စစ်ဆေးကြည့်ရှုဖို့အတွက် BOOM၊ AFP Fact Check နဲ့ Fact Crescendo စတဲ့ အဖွဲ့အစည်း သုံးဖွဲ့နဲ့ Facebook ကပူးပေါင်းဆောင်ရွက်နေတာပါ။
ဒါ့အပြင် မတ်ဆေ့ဂျာ (Messenger) ကတဆင့်ဖြန့်ဝေမှု ကန့်သတ်ချက်အသစ်ကို ထုတ်ပြန်ထားပြီးဖြစ်တယ်လို့ Facebook ကဆိုပါတယ်။အဲဒီကန့်သတ်ချက်အရ မတ်ဆေ့ဂျာ ကတဆင့် အခြားသူတွေကို ထပ်မံသတင်းဖြန့်ဝေမယ်ဆိုရင် တကြိမ် (၅)ဦးသာ ဖြန့်ဝေနိုင်မှာဖြစ်ပါတယ်။ အခုလို မြန်မာနိုင်ငံမှာ မတ်ဆေ့ဂျာအသုံးပြုမှု ကန့်သတ်ချက်မျိုးကို နောက်သတင်းပတ်အနည်းငယ်အတွင်း တကမ္ဘာလုံးမှာရှိနေတဲ့ Facebook သုံးသူတွေကို ကန့်သတ်မှာဖြစ်တယ်လို့ ထုတ်ပြန်ချက်မှာ ဖေါ်ပြထားပါတယ်။
၂၀၁၇ခုနှစ်သြဂုတ်လက ရခိုင်ပြည်နယ်မြောက်ပိုင်းမှာ ရိုဟင်ဂျာအသိုင်းအဝိုင်းကို ဖိနှိပ်ခဲ့တဲ့ မြန်မာစစ်တပ်ရဲ့ အင်အားအလွန်အကျွံသုံး နယ်မြေရှင်းလင်းရေးကို လူအများထောက်ခံမှုရအောင် အမုန်းပွားစေတဲ့ အကြမ်းဖက်မှုကို လှုံဆော်တဲ့ ရေးသားဖေါ်ပြချက်တွေ ဖြန့်ဝေခဲ့မှုမှာ Facebook ကုမ္ပဏီမှာ တာဝန်ရှိကြောင်း ကုလသမဂ္ဂ လူ့အခွင့်အရေးစုံစမ်းစစ်ဆေးရေးမှူးတွေက ထောက်ပြခဲ့ကြတာပါ။ ဒါနဲ့ ပတ်သက်လို့လည်း သူတို့ဘက်က တုန့်ပြန်ကိုင်တွယ်အရေးယူမှု နှေးကွေးခဲ့တယ်ဆိုတာကို Facebook က ဝန်ခံပြောကြားခဲ့ပါတယ်။
မြန်မာကို လူမျိုးတုန်းသတ်ဖြတ်မှု စွဲချက်နဲ့ ICJ နိုင်ငံတကာတရားရုံးမှာ အမှုစွဲတင်ထားတဲ့ ဂမ်ဘီယာနိုင်ငံရဲ့ ရှေ့နေအဖွဲ့က Facebook ကဖယ်ရှားခဲ့တဲ့ မြန်မာစစ်တပ်အကောင့်တွေနဲ့ ပတ်သက်လို့ အချက်အလက်တွေထုတ်ပေးဖို့ အမေရိကန် တရားရုံးက တဆင့်တောင်းဆိုချက်ကို Facebook ကုမ္ပဏီက ပယ်ချထားပါတယ်။ ဒါပေမယ့် ကုလသမဂ္ဂ ရဲ့ မြန်မာနိုင်ငံဆိုင်ရာ ယန္တရားအဖွဲ့ရဲ့အလားတူ တောင်းဆိုချက်ကိုတော့ ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှာဖြစ်တယ်လို့ Facebook က တုန့်ပြန်ထားပါတယ်။
Your browser doesn’t support HTML5
ရွေးကောက်ပွဲမတိုင်ခင် အမုန်းစကားဖြန့်ဝေတာတွေ Facebook တင်းကြပ်မည်
...............
ရှေးကောကျပှဲမတိုငျခငျ အမုနျးစကားဖွန့ျဝတောတှေ Facebook တငျးကွပျမညျ
(Unicode)
၂၀၂၀ပွည့ျ ရှေးကောကျပှဲ ကငြျးပတော့မယ့ျ မွနျမာနိုငျငံမှာ အကွမျးဖကျမှုတှကေို လှုံဆောျတဲ့ အမုနျးစကားတှေ ဖွန့ျဝတောကို ကိုငျတှယျဖွရှေငျးဖို့ Facebook အနနေဲ့ တိုးမွှင့ျ ဆောငျရှကျသှားမှာဖွဈတယျလို့ ကုမ်ပဏီတာဝနျရှိသူတှကေ ပွောကွားလိုကျပါတယျ။
လူမြိုးရေး၊ ဘာသာရေးခှဲခွားပွီး စှပျစှဲပွောဆိုတာတှေ၊ အမုနျးပှားတဲ့ ရေးသားခကြျတှေ ဖွန့ျဝခေဲ့တဲ့ Facebook post ပေါငျး ၂၈၀,၀၀၀ ကိုလညျး ၂၀၂၀ ပွည့ျ မလေ၊ ဇှနျလနဲ့ သွဂုတျလတှအေတှငျးမှာ ဖယျရှားခဲ့ကွောငျး သွဂုတျလ (၃၁)ရကျနေ့က ထုတျပွနျတဲ့ Facebook ကွညောခကြျမှာ ဖေါျပွထားပါတယျ။
မအငျကွငျးနိုငျက အပွည့ျအစုံကို ပွောပွမှာပါ။
နိုဝငျဘာလ (၈)ရကျနေ့မှာ ကငြျးပမယ့ျမွနျမာ ရှေးကောကျပှဲအတှကျ Facebook က ပွငျဆငျနတေဲ့ အခကြျအလကျတှနေဲ့ ပတျသကျလို့ တနငျ်လာနေ့က ကုမ်ပဏီကနေ ထုတျပွနျကွညောခဲ့ပါတယျ။ အမုနျးစကားတှနေဲ့ အကွမျးဖကျမှုကို လှုံဆောျတဲ့ အသုံးအနှုနျးတှေ ကိုစုံစမျးစဈဆေး ဖယျရှားတာ၊ သတငျးအမှားတှေ ဖွန့ျဝတောကို တားဆီးတာ စတဲ့ အရေးယူလှုပျရှားမှုတှကေို တိုးမွှင့ျဆောငျရှကျနကွေောငျး Facebook ကပွောပါတယျ။
ဒါအပွငျ အခုခြိနျကစပွီး နိုဝငျဘာလ ၂၂ ရကျနေ့ထိ ကိုယျစားလှယျလောငျး ရှေးခယြျမှုကို ထိခိုကျစတောမြိုး၊ မဲပေးမှုကို ပကြျပွားစတောမြိုး စတဲ့ ရညျရှယျခကြျတှနေဲ့ သတငျးအမှားတှေ၊ အတညျမပွုနိုငျတဲ့ ကောလဟာလ တှကေို Facebook မှာရေးသားဖွန့ျဝမေယျဆိုရငျ ဖယျရှား အရေးယူသှားမှာ ဖွဈတယျလို့ ကုမ်ပဏီရဲ့ ကွညောခကြျမှာ ဖေါျပွထားပါတယျ။ သတငျးအမှားလို့ ဆိုတဲ့နရောမှာလညျး စိစဈအတညျပွုထားတဲ့ သတငျးအမှားဖွဈရမယျလို့ Facebook ကပွောပါတယျ။
ဥပမာအားဖွင့ျ လှှတျတောျကိုယျစားလှယျလောငျးတဦးကို ဘငျ်ဂါလီဖွဈတယျ၊ မွနျမာနိုငျငံသား မဟုတျဘူးဆိုတဲ့ မှားယှငျးစှာ စှပျစှဲရေးသားခကြျမြိုးကို Facebook ကနေ ပိတျပငျ ဖယျရှားမှာဖွဈတယျလို့ ကွညောခကြျမှာ ဖေါျပွထားပါတယျ။
အခုလို မွနျမာနဲ့ ပတျသကျလို့ Facebook ရဲ့ ကိုယျတှယျမှုဟာ ထိရောကျတယျလို့ မွငျကွောငျး အမြိုးသားဒီမိုကရစေီအဖှဲ့ခြုပျ မငျ်ဂလာဒုံ မဲဆန်ဒနယျရဲ့ ပွညျသူ့လှှတျတောျကိုယျစားလှယျ ဦးအောငျလှိုငျဝငျးက ဗှီအိုအကေို ပွောပါတယျ။
"တခြို့သူတှကေတော့ ဆငျခွငျသှားပါတယျ။ ကနြောျတို့ မိတျဆှတှေေ ကိုယျတိုငျပါ ပါတယျ။ တခြို့ ပွငျးပွငျးထနျထနျ ရေးနကွေတာတှရှေိတယျ။ အဲတော့ Facebook ကိုသုံးခငြျတယျဆိုရငျ ဆငျခွငျရတာပေါ့။ တခြို့ဆိုရငျ သုံးရကျအပိတျခံရတယျ။ တလ အပိတျခံရတယျ။ သတိပေးခံရတယျ။ အဲတော့ နောကျပိုငျးကတြော့ အဲဒီလူတှရေဲ့ အပွုအမူတှေ နညျးနညျးပွောငျးလာတယျ။ သိပျပွငျးပွငျးထနျထနျ မရေးရဲတော့ဘူး။ Facebook ဟာ ကနြောျတို့နိုငျငံမှာ သတငျးအခကြျအလကျတှေ မြှဝတော၊သူငယျခငြျး အခငြျးခငြျး ဆကျသှယျတာ၊ စတဲ့ နရောတခုဖွဈနတောဆိုတော့ Facebook က ကနြောျတို့နိုငျငံအတှကျ မရှိမဖွဈ ဖွဈနတောပါ။ အဲတော့ ကနြော့ျအတှေ့အကွုံအရဆိုရငျ တခြို့ တောျတောျ ဆငျခွငျသှားတာတှေ့ရတယျ။"
မွနျမာနိုငျငံမှာနထေိုငျမှု အထောကျအထားအခကျအခဲကွောင့ျ မှတျပုံတငျမရပဲဖွဈနတော၊ လူမြိုးရေး၊ ဘာသာရေးကှဲပွားလို့ ပွနျလညျစိစဈမယျဆိုပွီး ရထားတဲ့ မှတျပုံတငျတှေ ပွနျအသိမျးခံရတာ စတဲ့ ဖွဈရပျတှကွေောင့ျ ရှေးကောကျပှဲမှာ ပွညျသူတှေ မဲပေးဖို့ အခကျအခဲရှိနခြေိနျမှာ အခှင့ျကောငျးယူပွီး မတူကှဲပွားတဲ့ အသိုငျးအဝိုငျးတှကွေား အမုနျးစကားတှေ၊ လုပျကွံသတငျးတှေ ဖွန့ျဝခေဲ့တာ တှေ့ရတယျလို့လညျး ဦးအောငျလှိုငျဝငျးက ပွောပါတယျ။
" ကနြောျတို့ နိုငျငံမှာ ဖွဈနတောက မွနျမာနိုငျငံသားကဒျတှလေညျး ကိုငျထားကွတယျ။ နိုငျငံတောျကနေ ထုတျပေးတဲ့ တရားဝငျကဒျတှလေညျး ကိုငျထားရဲ့သားနဲ့ ခှဲခွားဆကျဆံတာမြိုးတှေ ဒီမှာ အမြားကွီး တှေ့နရေတယျ။ နောကျတခုက ကနြောျတို့ မွို့နယျတှမှောဆိုရငျလညျး မကွာခဏ ကွုံတှေ့နရေတာက သှေးနှော သံသယရှိတယျဆိုတာမြိုး၊ မိဘနှဈပါးလုံး နိုငျငံသားကဒျရှိရဲ့သားနဲ့ ဆိုတော့ အဲဒီလို အခကျအခဲတှရှေိနတေယျ။ အဲဒီအခါမှာ သတငျးအမှားတှကေို ဖွန့ျတယျပေါ့။ ရှေးကောကျပှဲမှာ ဝငျရောကျ အရှေးခံမယ့ျ ပုဂ်ဂိုလျတှကေို ကောျမရှငျကလညျး စိစဈ အတညျပွုပွီးသားကို Facebook ကနေ ဒီလူတှဟော နိုငျငံသားမဟုတျသူတှကေို တငျထားပါတယျဆိုပွီး စှပျစှဲရေးသားတာတှရှေိတော့ တယောကျနဲ့ တယောကျ အမုနျးပှားအောငျလုပျနတောတှကေို ဖွရှေငျးနတောနဲ့ပဲ ရှေ့ဆကျမသှားနိုငျဘူး ဖွဈနတေယျ။"
တနငျ်လာနေ့က ထုတျပွနျတဲ့ Facebook ရဲ့ကွညောခကြျမှာ မွနျမာနိုငျငံက နိုငျငံရေးပါတီတှရေဲ့တရားဝငျ Facebook အကောင့ျ စာမကြျနှာတှကေို အတညျပွုနိုငျရေး မိတျဖကျအဖှဲ့အစညျးနှဈဖှဲ့နဲ့ ပူးပေါငျး လုပျဆောငျနတေယျလို့ ဖေါျပွထားပါတယျ။ လကျရှိမှာလညျး မွနျမာနိုငျငံနဲ့ ပတျသကျလို့ သတငျးအခကြျအလကျတှမှေနျကနျမှုရှိမရှိ စဈဆေးကွည့ျရှုဖို့အတှကျ BOOM၊ AFP Fact Check နဲ့ Fact Crescendo စတဲ့ အဖှဲ့အစညျး သုံးဖှဲ့နဲ့ Facebook ကပူးပေါငျးဆောငျရှကျနတောပါ။
ဒါ့အပွငျ မတျဆေ့ဂြာ (Messenger) ကတဆင့ျဖွန့ျဝမှေု ကန့ျသတျခကြျအသဈကို ထုတျပွနျထားပွီးဖွဈတယျလို့ Facebook ကဆိုပါတယျ။အဲဒီကန့ျသတျခကြျအရ မတျဆေ့ဂြာ ကတဆင့ျ အခွားသူတှကေို ထပျမံသတငျးဖွန့ျဝမေယျဆိုရငျ တကွိမျ (၅)ဦးသာ ဖွန့ျဝနေိုငျမှာဖွဈပါတယျ။ အခုလို မွနျမာနိုငျငံမှာ မတျဆေ့ဂြာအသုံးပွုမှု ကန့ျသတျခကြျမြိုးကို နောကျသတငျးပတျအနညျးငယျအတှငျး တကမ်ဘာလုံးမှာရှိနတေဲ့ Facebook သုံးသူတှကေို ကန့ျသတျမှာဖွဈတယျလို့ ထုတျပွနျခကြျမှာ ဖေါျပွထားပါတယျ။
၂၀၁၇ခုနှဈသွဂုတျလက ရခိုငျပွညျနယျမွောကျပိုငျးမှာ ရိုဟငျဂြာအသိုငျးအဝိုငျးကို ဖိနှိပျခဲ့တဲ့ မွနျမာစဈတပျရဲ့ အငျအားအလှနျအကြှံသုံး နယျမွရှေငျးလငျးရေးကို လူအမြားထောကျခံမှုရအောငျ အမုနျးပှားစတေဲ့ အကွမျးဖကျမှုကို လှုံဆောျတဲ့ ရေးသားဖေါျပွခကြျတှေ ဖွန့ျဝခေဲ့မှုမှာ Facebook ကုမ်ပဏီမှာ တာဝနျရှိကွောငျး ကုလသမဂ်ဂ လူ့အခှင့ျအရေးစုံစမျးစဈဆေးရေးမှူးတှကေ ထောကျပွခဲ့ကွတာပါ။ ဒါနဲ့ ပတျသကျလို့လညျး သူတို့ဘကျက တုန့ျပွနျကိုငျတှယျအရေးယူမှု နှေးကှေးခဲ့တယျဆိုတာကို Facebook က ဝနျခံပွောကွားခဲ့ပါတယျ။
မွနျမာကို လူမြိုးတုနျးသတျဖွတျမှု စှဲခကြျနဲ့ ICJ နိုငျငံတကာတရားရုံးမှာ အမှုစှဲတငျထားတဲ့ ဂမျဘီယာနိုငျငံရဲ့ ရှေ့နအေဖှဲ့က Facebook ကဖယျရှားခဲ့တဲ့ မွနျမာစဈတပျအကောင့ျတှနေဲ့ ပတျသကျလို့ အခကြျအလကျတှထေုတျပေးဖို့ အမရေိကနျ တရားရုံးက တဆင့ျတောငျးဆိုခကြျကို Facebook ကုမ်ပဏီက ပယျခထြားပါတယျ။ ဒါပမေယ့ျ ကုလသမဂ်ဂ ရဲ့ မွနျမာနိုငျငံဆိုငျရာ ယန်တရားအဖှဲ့ရဲ့အလားတူ တောငျးဆိုခကြျကိုတော့ ပူးပေါငျးဆောငျရှကျမှာဖွဈတယျလို့ Facebook က တုန့ျပွနျထားပါတယျ။