စစ်အာဏာသိမ်းမှုကို ခုခံတွန်းလှန်နေတဲ့ လှုပ်ရှားမှုဟာ ၂၀၂၂ ခုနှစ်အတွင်း ပိုမိထိရောက် တိုးတက်လာခဲ့ပြီး ၂၀၂၃ မှာ ပိုမိုအရှိန်ရလာနိုင်ပါတယ်။ နိုင်ငံတကာပံ့ပိုးမှုတွေလဲ ရှိခဲ့တယ်လို့ မြန်မာ့အရေးသုံးသပ်သူ အမေရိကန်ပါမောက္ခ မီမီဝင်းဘတ်(ထ်) (Miemie Winn Byrd) က ဆိုပါတယ်။ ၂၀၂၃ မှာကော စစ်ကောင်စီကို တွန်းလှန်ဖယ်ရှားရေးအတွက် နိုင်ငံတကာအနေနဲ့ လက်နက်ပစ္စည်းအကူအညီတွေ ပေးလာနိုင်တဲ့ အခြေအနေ ရှိပါသလား။ ပါမောက္ခမီမီဝင်းဘတ်(ထ်) နဲ့ ဦးကျော်ဇံသာ ဆွေးနွေးသုံးသပ်ထားပါတယ်။
မေး ။ ။ ပါမောက္ခမီမီဝင်းဘတ်(ထ်) ခင်များ … ကုန်ဆုံးခဲ့တဲ့ ၂၀၂၂ မြန်မာနိုင်ငံပြည်တွင်းအခြေအနေ၊ ပြည်ပအကူအညီမပါသေးဘဲနဲ့ ပြည်တွင်းအခြေအနေကို အကြမ်းဖျဉ်းသုံးသပ်ပေးပါ။ စစ်ကောင်စီက ပိုပြီးတော့ တိုင်းပြည်ကို ထိန်းချုပ်နိုင်မယ့်အလားအလာ ရှိနေသလား။ သို့တည်းမဟုတ် တော်လှန်ရေးအင်အားစုတွေ၊ စစ်ကောင်စီကို တွန်းလှန်နေတဲ့ အင်အားစုတွေကများ ပိုပြီးတော့ အင်အားသာလာသလား။ ဘယ်လိုသုံးသပ်မိပါသလဲ။
ဖြေ ။ ။ ကျမမပြောခင်၊ ကျမ disclaimer - ရှင်းလင်းပြောဆိုချက်လေး နည်းနည်းလုပ်ရမယ်။ ကျမ အခုပြောသွားမယ့်၊ သုံးသပ်သွားမယ့် အချက်အလက်တွေက ကျမ ပုဂ္ဂိုလ်တဦးတယောက်၊ ပညာရှင်တယောက်အနေနဲ့ လုပ်တာပါ။ ဘယ်သူ့ကိုမှ၊ ဘယ်အဖွဲ့ကိုမှ ကိုယ်စားပြုပြီးလုပ်တာ မဟုတ်ပါဘူးလို့ ပြောချင်ပါတယ်။ အခုနမေးသွားတဲ့ မေးခွန်းနဲ့ ပတ်သက်ပြီးတော့ (၂) နှစ်ကာလမှာ တော်လှန်ရေးဘက်က တော်တော်အောင်မြင်သွားတဲ့ဟာကို တကမ္ဘာလုံးကလည်း တော်တော်အံ့သြတယ်။ အခုန ဦးကျော်ဇံသာ ပြောသွားသလိုမျိုး ပြည်ပက အကူအညီမရှိဘဲနဲ့ လုပ်တယ်လို့တော့ အဲဒီလိုမျိုး ပြောလို့မရဘူး။ ဘာဖြစ်လို့လဲဆိုတော့ ပြည်ပက ဖိအားတွေပေးထားတဲ့ဥစ္စာ sanction - စီးပွားရေးပိတ်ဆို့မှုတွေက စစ်တပ်အတွက်ကို သူတို့ရဲ့ logistics - ထောက်ပံ့ရေးတွေ၊ legitimacy - တရားဝင်မှုတွေကို ဖြတ်တောက်ထားတာဆိုတော့ အဲဒီဟာကလည်း စစ်တပ်က စိတ်ဓါတ်ကျတာတွေကို အများကြီးအထောက်အကူ လုပ်ထားတဲ့ဟာဆိုတော့ - ယူကရိန်းနဲ့ ယှဉ်လိုက်တယ်ဆိုရင်တော့ လက်နက်ပစ္စည်းတွေ ပြည်ပကနေ မပံ့ပိုးပေးဘူး။ ဒါပေမဲ့ ကျမ အမြဲတမ်းပြောတယ်။ စစ်တိုက်တယ်ဆိုတာ သေနတ်ပစ်တော့မှ စစ်တိုက်တာ မဟုတ်ဘူး။ ကျမတို့ကိုယ်၌ စစ်တိုက်တဲ့အခါမှာ logistics - ထောက်ပံ့ရေးတွေကို ဘယ်လိုဖြတ်တောက်ရမလဲဆိုတာကို အမြဲတမ်းစဉ်းစားခဲ့တယ်။ အဲဒါက အရေးကြီးဆုံး။ ဆိုပါတော့ သူတို့ convoy - ယာဉ်တန်းကြီးတွေ သွားလာတဲ့အခါမှာ၊ အဲဒီထောက်ပံ့ရေးယာဉ်တန်းကြီးတွေကို မသွားလာနိုင်အောင် ဖြတ်တောက်တဲ့ဟာ၊ ရှေ့တန်းကို မရောက်နိုင်အောင် ဖြတ်တောက်တဲ့ဟာက ထောက်ပံ့ရေးကို ဖြတ်တောက်တာ မဟုတ်လား။ ၂၀၂၂ မှာ တော်တော်အောင်မြင်တယ်လို့ ပြောရမယ်။ ဘာဖြစ်လို့လဲဆိုတော့ စစ်တပ်က မြေပြင်မှာတိုက်တဲ့အခါမှာ လုံးဝမအောင်မြင်တော့ဘူး။ အဲဒါကြောင့် လေယာဉ်ပျံတွေ အားကိုးပြီးတော့ လုပ်နေကြတာ။ ဒါပေမဲ့ ကျမ အမြဲတမ်းပြောတယ်။ လေယာဉ်ပျံနဲ့ တိုက်တယ်ဆိုတာ အရမ်းဈေးကြီးတယ်။
မေး ။ ။ တကယ့်လက်တွေ့မှာ Tactical Assistance - ဗျူဟာမြောက်တဲ့ အကူအညီတွေပေးဖို့ ဘာအခက်အခဲ ရှိနေသလဲဆိုတာလဲ စဉ်းစားစရာဖြစ်မယ် ထင်ပါတယ်။ ဘာဖြစ်လို့လဲဆိုတော့ မြန်မာပြည်သူတွေက ခံနေရတဲ့ဒုက္ခကလည်း တော်တော်ကြာမြှင့်လာပြီဆိုတော့ ဘာကြောင့် ပြည်ပအကူအညီတွေက နှောင့်နှေးနေရသလဲဆိုတာကို ပြောပါအုံး။
ဖြေ ။ ။ ပြည်ပကူညီတာထက် အထဲဘက်မှာ အများကြီး ပိုပြီးတော့ လုပ်လို့ရတယ်။ strategy - ဗျူဟာ။ ကျမ အမြဲတမ်းပြောတယ် - စစ်တိုက်တဲ့အခါမှာ ဗျူဟာကောင်းလို့ရှိရင် သေနတ်တောင် မလိုဘူး။ ဗျူဟာကောင်းဖို့အတွက်က intelligent - ထောက်လှမ်းရေးကောင်းဖို့ လိုတယ်။ ထောက်လှမ်းရေး ကောင်းလာလေလေ ကိုယ့်အတွက် ဗျူဟာက ကောင်းလာလေ။ နောက်ပြီးတော့ အထဲမှာရှိတဲ့ လူအင်အားကို စီစစ်ပြီး၊ ကိုယ့်မှာရှိတဲ့ talent အရည်အသွေးတွေ၊ အင်အားတွေ၊ အတတ်ပညာ၊ အသိပညာတွေကို - human resources - လူ့အရင်းအမြစ်တွေကို အသုံးချပြီး ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်ရေး အရမ်းအရေးကြီးတယ်။ ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်တော့မှ အင်အားဆိုတာ ထွက်လာတယ်။
မေး ။ ။ အဲဒါက တော်လှန်ရေးအင်အားစုတွေဘက်က လိုအပ်ချက်ကို ထောက်ပြတာ။ အဲဒါကောင်းပါတယ်။ ကျနော် အဓိက သိချင်တာက၊ လူတွေသိချင်နေတာက ပြည်ပရဲ့ အကူအညီ materially ပစ္စည်းအထောက်အပံ့တွေ ဘာကြောင့် မကူညီနိုင်တာလဲ။ အထူးသဖြင့် လူတွေပြောကြတယ်။ လေယာဉ်နဲ့လာပြီး ဗုံးကျဲတယ် - air attack လုပ်တယ်။ အဲဒါကိုပစ်ဖို့ လေယာဉ်ပစ်လက်နက် anti-aircraft weapon တွေ လိုချင်ကြတယ်။ အဲဒီလိုရအောင် ဘာလုပ်ရမလဲဆိုတာကို သိပ်ပြောနေကြတယ်။ အဲဒီလိုမျိုးတွေ ဖြစ်လာနိုင်ပါသလား။ အဲဒီလိုပေးဖို့ ဘာကြောင့်များ နှောင့်နှေးနေရသလဲ။
ဖြေ ။ ။ ပြည်ပက သုံးသပ်လိုက်တဲ့အခါမှာ သူတို့သိတယ်။ Air attack, Air Strike - လေယာဉ်နဲ့ တိုက်ခိုက်မှုတွေကို နည်းမျိုးစုံနဲ့ ပြန်ပြီးတော့ တုံ့ပြန်လို့ရတယ်။ Artillery လက်နက်ကြီးတွေနဲ့ တုံ့ပြန်လို့ရတယ်။ နောက်တခုကတော့ on the ground - မြေပြင်ကနေ လေယာဉ်ပျံမပျံနိုင်အောင် ဘယ်လိုနည်းနဲ့ ဘယ်လိုလုပ်ရမလဲ။ အဲဒီဥစ္စာက ပိုပြီးတော့လည်း cheaper ဈေးနည်းပါတယ်။ အဲဒီဥစ္စာက အခုရှိနေတဲ့ တော်လှန်ရေးရဲ့ လက်ထဲမှာ ကိုယ့်ရဲ့ထိန်းချုပ်မှု control အောက်မှာ ရှိတယ်။ ဆိုတော့ အဲဒီဟာအတွက် လုပ်ဖို့အတွက်က intelligent ထောက်လှမ်းရေး ကောင်းကောင်းလိုတယ်။ ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှု လိုအပ်တယ်။ လေယာဉ်ပျံတစီး အပေါ်တက်နိုင်ဖို့က အများကြီးလိုအပ်တယ်။ ဆီလိုအပ်တယ်။ ပြေးလမ်း run-a-way လိုအပ်တယ်။ လေယာဉ်မှူး pilot လိုအပ်တယ်။ နောက်ပြီးတော့ မြေပြင်ထောက်ပံ့ရေးအင်အား ground crew, စက်ပြင်အဖွဲ့ maintenance crew လိုအပ်တယ်ဆိုတော့ အဲဒီဥစ္စာတွေအားလုံးကို တနေရာရာမှာ နှောက်ယှက်ဟန့်တား disrupt လုပ်လို့ရတယ်။ ဗျူဟာဆွဲတဲ့အခါမှာ ကျမတို့က အမြဲတမ်း ကိုယ့်ရဲ့အားသာချက်၊ အားနည်းချက်တွေ ပြန်တွက်ရတယ်။ ဗျူဟာဆွဲတဲ့အခါမှာ ကိုယ့်မှာမရှိတဲ့ အားနည်းချက်နဲ့ တွဲပြီးတော့ လုပ်လိုက်လို့ရှိရင် ဒီဗျူဟာက မအောင်မြင်တဲ့ဗျူဟာ ဖြစ်လာတယ်။ ကိုယ့်မှာ ဘာရှိလဲ။ ကိုယ့်ရဲ့အားသာချက်တွေက ဘာတွေလဲ။ ရှိတဲ့ဥစ္စာကို ဘယ်လိုအသုံးချပြီးတော့ ဘယ်လိုလုပ်ရမလဲဆိုတာ အဲဒါ ဗျူဟာပဲ။ မဖြစ်နိုင်တဲ့အရာ၊ မရနိုင်တဲ့အရာတွေ၊ အရမ်းခက်ခဲတဲ့ဥစ္စာတွေကို အရမ်းသွားတွေးပြီးတော့ အဲဒီလိုမျိုး လုပ်လိုက်မယ်ဆိုရင် ဒီဗျူဟာက တကယ်လက်တွေ့မဖြစ်နိုင်တဲ့အရာ ဖြစ်လာတယ် မဟုတ်လား။
မေး ။ ။ တကယ်တော့ အဲဒါ မဖြစ်နိုင်ဘူးပေါ့။ ပြည်ပကနေ air defense လေကြောင်းရန်ကာကွယ်ရေး အကူအညီတွေရဖို့အတွက် သိပ်အလားအလာ မရှိဘူးဆိုတဲ့ သဘောလား။
ဖြေ ။ ။ ဒီဥစ္စာက ကျမပြောတာက အားလုံး ဖြစ်လည်းဖြစ်လာနိုင်တယ်။ မဖြစ်ရင်လည်း မဖြစ်နိုင်ဘူး။ နောက်ပြီးတော့ ပြည်ပက ကြည့်နေတာက Unity of Command တစုတစည်း၊ စည်းလုံးညီညွှတ်မှု ရှိလာဆိုတာကို ကြည့်တယ်။ အကယ်၍ တစုတစည်းတည်း ဖွဲ့စည်းမှု ရှိလာတယ်ဆိုရင် ဖြစ်ရင်ဖြစ်နိုင်တယ်။ မဖြစ်နိုင်ဘူးလို့လည်း လုံးဝပြောလို့မရဘူး။
မေး ။ ။ တလောတုန်းက သြစတြေးလျက ပါမောက္ခတယောက် သုံးသပ်တဲ့ဆောင်းပါးတပုဒ်ကို တွေ့ပါတယ်။ သူက ပြည်ပနိုင်ငံတွေအနေနဲ့ ရေရှည်စစ်ပွဲ မြန်မာပြည်မှာ ဖြစ်သွားမယ်။ သူတို့လက်နက်တွေ ပေးလိုက်လို့ စစ်ပွဲသာ အဓွန့်ရှည်သွားမယ်။ တခါတည်း မပြီပြတ်သွားနိုင်ဘူးဆိုရင် သူတို့ အဲဒါမျိုး မကူညီချင်ဘူး။ သို့သော်လဲပဲ သူတို့ကူညီလိုက်လို့ ပြီပြတ်သွားမယ်ဆိုရင်တော့ တမျိုးတမည် သူတို့ပေါ်လစီကို ပြန်ပြီးသုံးသပ်လာမယ်လို့ … အဲဒီဆောင်းပါးကို မီမီ ဖတ်မိလားမသိဘူး။ အဲဒီသုံးသပ်ချက်ကို ဘယ်လိုသဘောရပါသလဲ။
ဖြေ ။ ။ ကျမတော့ အဲဒီဆောင်းပါးကို မဖတ်လိုက်ရဘူး။ မတွေ့လိုက်ရဘူး။ ဒါပေမဲ့ တော်လှန်ရေး ဒီနှစ်မှာ ကျမတို့ tipping point ပြောင်းလဲနိုင်တဲ့ အခြေအနေ။ ပြီဆုံးတဲ့ဟာကို နည်းနည်းတော့ ပြောရခက်တယ်။ ဒါပေမဲ့ အပြောင်းအလဲရောက်မယ့် အခြေအနေအတွက်က ကျမ အခုနက ပြောသွားတဲ့ unity of command နဲ့ ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်နိုင်တဲ့ အင်အားကို ရအောင်လုပ်မယ်၊ လုပ်နိုင်တယ် ဆိုလို့ရှိရင် ဒီဥစ္စာက ပြောင်းလဲနိုင်တဲ့ အခြေအနေကိုရောက်ဖို့ သေချာတယ်။ အဲဒါကို ကျမ ပြောနေတာ။
မေး ။ ။ ဆိုတော့ နောက်တခုက တချို့ ကျနော် စိုးရိမ်တာက .. ကြံဖန်ပြီးတော့ စိုးရိမ်တာလို့ တချို့ပြောကောင်းပြောမလား မသိဘူး။ စစ်ရေးမှာ false hope မဖြစ်နိုင်တဲ့ မျှော်လင့်ချက်၊ မျှော်လင့်ချက်အမှားကြောင့် လူတွေ မနစ်နာဘဲနဲ့ ကိုယ့်ဘက်က နစ်နာတာတွေလည်း ရှိမယ်လို့ ထင်ပါတယ်။ အဲဒါကို တပ်မတော်အရာရှိတယောက်အနေနဲ့ မီမီ ပိုသိမှာပေါ့။ ဆိုတော့ အခုတိုက်ပွဲမှာလည်း တခါတခါကြတော့ ဘယ်လိုပဲ နေ့ချင်းညချင်းပဲ ပွဲပြတ်သွားမယ်။ စစ်ကောင်စီ ပြုတ်တော့မယ်၊ ဘာညာဆိုတဲ့ ပုံစံနဲ့အမျိုးမျိုး ပြောနေကြတာတွေလည်းရှိတော့ အဲဒီဟာက ခိုင်မာယုံကြည်လောက်တဲ့ အချက်အလက်တွေ ဟုတ်ပါရဲ့လား။ အဲဒီလို false hope တွေ ပေးတာကော တော်လှန်ရေးဘက်က မနစ်နာနိုင်ဘူးလားဆိုတာကိုလည်း သုံးသပ်ပေးပါ။
ဖြေ ။ ။ အခုအချိန်မှာ trend လက်ရှိအပြောင်းအလဲကို ကြည့်လို့ရတယ်။ ကျမကတော့ အနာဂတ်အတွက် ဘယ်လိုဖြစ်လာမလဲဆိုတာကို ပြောရတာ နည်းနည်းခက်တယ်။ ဒါပေမဲ့ trend လက်ရှိအပြောင်းအလဲကို ဘာဖြစ်သွားလဲ၊ ဘာဖြစ်နေသလဲဆိုတာကို analyze သုံးသပ်ပြီးတော့ နည်းနည်းလေးတော့ predict ခန့်မှန်းလို့ရတယ်။ အရှေ့ကိုသွားပြီးတော့ နည်းနည်းခန့်မှန်းကြည့်လို့ရတယ်။ အခုဆိုရင် စစ်တပ်ထဲမှာ တော်တော်စိတ်ဓါတ်တွေ ကျပြီးတော့၊ တချို့တွေ အများကြီး အင်တာဗျူးတွေ လုပ်လိုက်တဲ့အခါမှာ သူတို့ပြောတယ် - ဆယ်ယောက်ထဲက ခုနှစ်ယောက်က စစ်တပ်ထဲမှာ မနေချင်တော့ဘူး။ မလုပ်ချင်ဘူး။ အဲဒီလိုမျိုး ဖြစ်နေတဲ့ စစ်တပ်က ဘယ်လိုမှ စစ်နိုင်အောင် မတိုက်နိုင်တော့ဘူးဆိုတော့ စစ်တပ်က ပြိုကွဲနေပြီ။ ဒါပေမဲ့ tipping point ပြောင်းလဲနိုင်တဲ့ အခြေအနေ၊ အဆင့်ကို ရောက်ဖို့အတွက်က တော်လှန်ရေးဘက်၊ ပြည်သူလူထုရဲ့ လက်ထဲမှာ ရှိတယ်။ တော်လှန်ရေးအဖွဲ့တွေ၊ ပြည်သူလူထုတွေက အားလုံးစည်းလုံးညီညွှတ်မှုနဲ့ ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်ကြမယ်ဆိုရင် ပြောင်းလဲနိုင်တဲ့ အခြေအနေ (အဆင့်) ကို ရောက်ရှိလိမ့်မယ်။ ပြည်သူလူထုကို ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်ဖို့ပြောတာကလည်း သူတို့လုပ်နိုင်သမျှလုပ်ဖို့။ သူတို့အပြင်ထွက်ပြီးတော့ လက်နက်ကိုင်ပြီးတော့ လုပ်စရာမလိုဘူး။ သူတို့က စစ်တပ်ကို လုံးဝလက်မခံဘဲနဲ့ သူတို့နည်း သူတို့ဟန်နဲ့ ပုန်ကန်နေတဲ့ဥစ္စာက တော်လှန်ရေးပဲ။ ကျမကို တနေ့က လူတယောက်ပြောတယ်။ သူတို့အိမ်ငှားဖို့ လိုက်ရှာတယ်။ အရမ်းကြိုက်တဲ့ အိမ်လေးသွားတွေ့တယ်။ အိမ်ပွဲစားတယောက်က မယူနဲ့ အဲဒီအိမ်က စစ်တပ်ဘက်ကို ထောက်ခံတဲ့လူတွေအိမ်လို့ ပြောတယ်။ သူတို့က အပြင်ထွက်ပုန်ကန်နေတာ မဟုတ်ဘူး။ အဲဒီလိုမျိုး လူတိုင်းလူတိုင်းက နည်းနည်းဆီ ဒီလိုမျိုး လုပ်သွားတယ်ဆိုရင် အပြောင်းအလဲဖြစ်မယ့်အဆင့်ကို ရောက်ဖို့က ဖြစ်နိုင်တယ်။ နောက်ပြီးတော့ အခုနပြောသလိုပဲ စုစုစည်းစည်း ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်ခြင်း ရှိလာလို့ရှိရင် tipping point ရောက်ဖို့က သေချာတယ်။
မေး ။ ။ Field of command - စုစည်းတဲ့အင်အား၊ တနည်းအားဖြင့် တော်လှန်ရေးအင်အားစုတွေဘက်က အလေးသာလာတယ်ဆိုရင်ကော ပြည်ပက ပိုပြီးတော့ တိုးတက်ခိုင်မာလာအောင် ကူညီပံ့ပိုးလာနိုင်မယ် ထင်ပါသလား။ အကူအညီတွေ ပိုများလာမလား။
ဖြေ ။ ။ အဲဒါ ဖြစ်နိုင်တယ်။ အမြဲတမ်းပဲ လူတွေက wining team အနိုင်ရနေတဲ့အုပ်စုကို လူတွေက ထောက်ခံ support လုပ်ချင်တယ်။ တကမ္ဘာလုံးက အခုအချိန်မှာ တော်တော်များများ နည်းမျိုးစုံနဲ့ ပံ့ပိုးပေးနေတာ ရှိတယ်။ သေနတ်ပေးလို့မှ ပံ့ပိုးပေးတာဆိုတာကို ကျမ လုံးဝလက်မခံဘူး။ အခု ရှေ့တန်းမှာ လုပ်နေတဲ့ တော်လှန်ရေးရဲဘော်တွေက သူတို့ရဲ့ သတ္တိနဲ့ ရဲရင့်မှုက အရမ်းပဲချီးကျူးဖို့ကောင်းတယ်။ သူတို့လုပ်နေတဲ့ဟာတွေက ကမ္ဘာကျော်တယ်။ သူတို့မှာ tactically နည်းဗျူဟာအရ on the ground မြေပြင်မှာ ကိုယ့်ဒူးကိုယ်ချွန်ပြီးတော့ တော်တော်လုပ်နိုင်တဲ့ဥစ္စာက လေးစားစရာကောင်းတယ်၊ ချီးကျူးစရာကောင်းတယ်လို့ ပြောလို့ရတယ်။
=== Unicode ====
စဈအာဏာသိမျးမှုကို ခုခံတှနျးလှနျနတေဲ့ လှုပျရှားမှုဟာ ၂၀၂၂ ခုနှဈအတှငျး ပိုမိထိရောကျ တိုးတကျလာခဲ့ပွီး ၂၀၂၃ မှာ ပိုမိုအရှိနျရလာနိုငျပါတယျ။ နိုငျငံတကာပံ့ပိုးမှုတှလေဲ ရှိခဲ့တယျလို့ မွနျမာ့အရေးသုံးသပျသူ အမရေိကနျပါမောက်ခ မီမီဝငျးဘတျ(ထျ) (Miemie Winn Byrd) က ဆိုပါတယျ။ ၂၀၂၃ မှာကော စဈကောငျစီကို တှနျးလှနျဖယျရှားရေးအတှကျ နိုငျငံတကာအနနေဲ့ လကျနကျပစ်စညျးအကူအညီတှေ ပေးလာနိုငျတဲ့ အခွအေနေ ရှိပါသလား။ ပါမောက်ခမီမီဝငျးဘတျ(ထျ) နဲ့ ဦးကြောျဇံသာ ဆှေးနှေးသုံးသပျထားပါတယျ။
မေး ။ ။ ပါမောက်ခမီမီဝငျးဘတျ(ထျ) ခငျမြား … ကုနျဆုံးခဲ့တဲ့ ၂၀၂၂ မွနျမာနိုငျငံပွညျတှငျးအခွအေနေ၊ ပွညျပအကူအညီမပါသေးဘဲနဲ့ ပွညျတှငျးအခွအေနကေို အကွမျးဖဉြျးသုံးသပျပေးပါ။ စဈကောငျစီက ပိုပွီးတော့ တိုငျးပွညျကို ထိနျးခြုပျနိုငျမယျ့အလားအလာ ရှိနသေလား။ သို့တညျးမဟုတျ တောျလှနျရေးအငျအားစုတှေ၊ စဈကောငျစီကို တှနျးလှနျနတေဲ့ အငျအားစုတှကေမြား ပိုပွီးတော့ အငျအားသာလာသလား။ ဘယျလိုသုံးသပျမိပါသလဲ။
ဖွေ ။ ။ ကမြမပွောခငျ၊ ကမြ disclaimer - ရှငျးလငျးပွောဆိုခကြျလေး နညျးနညျးလုပျရမယျ။ ကမြ အခုပွောသှားမယျ့၊ သုံးသပျသှားမယျ့ အခကြျအလကျတှကေ ကမြ ပုဂ်ဂိုလျတဦးတယောကျ၊ ပညာရှငျတယောကျအနနေဲ့ လုပျတာပါ။ ဘယျသူ့ကိုမှ၊ ဘယျအဖှဲ့ကိုမှ ကိုယျစားပွုပွီးလုပျတာ မဟုတျပါဘူးလို့ ပွောခငြျပါတယျ။ အခုနမေးသှားတဲ့ မေးခှနျးနဲ့ ပတျသကျပွီးတော့ (၂) နှဈကာလမှာ တောျလှနျရေးဘကျက တောျတောျအောငျမွငျသှားတဲ့ဟာကို တကမ်ဘာလုံးကလညျး တောျတောျအံ့သွတယျ။ အခုန ဦးကြောျဇံသာ ပွောသှားသလိုမြိုး ပွညျပက အကူအညီမရှိဘဲနဲ့ လုပျတယျလို့တော့ အဲဒီလိုမြိုး ပွောလို့မရဘူး။ ဘာဖွဈလို့လဲဆိုတော့ ပွညျပက ဖိအားတှပေေးထားတဲ့ဥစ်စာ sanction - စီးပှားရေးပိတျဆို့မှုတှကေ စဈတပျအတှကျကို သူတို့ရဲ့ logistics - ထောကျပံ့ရေးတှေ၊ legitimacy - တရားဝငျမှုတှကေို ဖွတျတောကျထားတာဆိုတော့ အဲဒီဟာကလညျး စဈတပျက စိတျဓါတျကတြာတှကေို အမြားကွီးအထောကျအကူ လုပျထားတဲ့ဟာဆိုတော့ - ယူကရိနျးနဲ့ ယှဉျလိုကျတယျဆိုရငျတော့ လကျနကျပစ်စညျးတှေ ပွညျပကနေ မပံ့ပိုးပေးဘူး။ ဒါပမေဲ့ ကမြ အမွဲတမျးပွောတယျ။ စဈတိုကျတယျဆိုတာ သနေတျပဈတော့မှ စဈတိုကျတာ မဟုတျဘူး။ ကမြတို့ကိုယျ၌ စဈတိုကျတဲ့အခါမှာ logistics - ထောကျပံ့ရေးတှကေို ဘယျလိုဖွတျတောကျရမလဲဆိုတာကို အမွဲတမျးစဉျးစားခဲ့တယျ။ အဲဒါက အရေးကွီးဆုံး။ ဆိုပါတော့ သူတို့ convoy - ယာဉျတနျးကွီးတှေ သှားလာတဲ့အခါမှာ၊ အဲဒီထောကျပံ့ရေးယာဉျတနျးကွီးတှကေို မသှားလာနိုငျအောငျ ဖွတျတောကျတဲ့ဟာ၊ ရှေ့တနျးကို မရောကျနိုငျအောငျ ဖွတျတောကျတဲ့ဟာက ထောကျပံ့ရေးကို ဖွတျတောကျတာ မဟုတျလား။ ၂၀၂၂ မှာ တောျတောျအောငျမွငျတယျလို့ ပွောရမယျ။ ဘာဖွဈလို့လဲဆိုတော့ စဈတပျက မွပွေငျမှာတိုကျတဲ့အခါမှာ လုံးဝမအောငျမွငျတော့ဘူး။ အဲဒါကွောငျ့ လယောဉျပြံတှေ အားကိုးပွီးတော့ လုပျနကွေတာ။ ဒါပမေဲ့ ကမြ အမွဲတမျးပွောတယျ။ လယောဉျပြံနဲ့ တိုကျတယျဆိုတာ အရမျးဈေးကွီးတယျ။
မေး ။ ။ တကယျ့လကျတှေ့မှာ Tactical Assistance - ဗြူဟာမွောကျတဲ့ အကူအညီတှပေေးဖို့ ဘာအခကျအခဲ ရှိနသေလဲဆိုတာလဲ စဉျးစားစရာဖွဈမယျ ထငျပါတယျ။ ဘာဖွဈလို့လဲဆိုတော့ မွနျမာပွညျသူတှကေ ခံနရေတဲ့ဒုက်ခကလညျး တောျတောျကွာမွှငျ့လာပွီဆိုတော့ ဘာကွောငျ့ ပွညျပအကူအညီတှကေ နှောငျ့နှေးနရေသလဲဆိုတာကို ပွောပါအုံး။
ဖွေ ။ ။ ပွညျပကူညီတာထကျ အထဲဘကျမှာ အမြားကွီး ပိုပွီးတော့ လုပျလို့ရတယျ။ strategy - ဗြူဟာ။ ကမြ အမွဲတမျးပွောတယျ - စဈတိုကျတဲ့အခါမှာ ဗြူဟာကောငျးလို့ရှိရငျ သနေတျတောငျ မလိုဘူး။ ဗြူဟာကောငျးဖို့အတှကျက intelligent - ထောကျလှမျးရေးကောငျးဖို့ လိုတယျ။ ထောကျလှမျးရေး ကောငျးလာလလေေ ကိုယျ့အတှကျ ဗြူဟာက ကောငျးလာလေ။ နောကျပွီးတော့ အထဲမှာရှိတဲ့ လူအငျအားကို စီစဈပွီး၊ ကိုယျ့မှာရှိတဲ့ talent အရညျအသှေးတှေ၊ အငျအားတှေ၊ အတတျပညာ၊ အသိပညာတှကေို - human resources - လူ့အရငျးအမွဈတှကေို အသုံးခပြွီး ပူးပေါငျးဆောငျရှကျရေး အရမျးအရေးကွီးတယျ။ ပူးပေါငျးဆောငျရှကျတော့မှ အငျအားဆိုတာ ထှကျလာတယျ။
မေး ။ ။ အဲဒါက တောျလှနျရေးအငျအားစုတှဘေကျက လိုအပျခကြျကို ထောကျပွတာ။ အဲဒါကောငျးပါတယျ။ ကနြောျ အဓိက သိခငြျတာက၊ လူတှသေိခငြျနတောက ပွညျပရဲ့ အကူအညီ materially ပစ်စညျးအထောကျအပံ့တှေ ဘာကွောငျ့ မကူညီနိုငျတာလဲ။ အထူးသဖွငျ့ လူတှပွေောကွတယျ။ လယောဉျနဲ့လာပွီး ဗုံးကြဲတယျ - air attack လုပျတယျ။ အဲဒါကိုပဈဖို့ လယောဉျပဈလကျနကျ anti-aircraft weapon တှေ လိုခငြျကွတယျ။ အဲဒီလိုရအောငျ ဘာလုပျရမလဲဆိုတာကို သိပျပွောနကွေတယျ။ အဲဒီလိုမြိုးတှေ ဖွဈလာနိုငျပါသလား။ အဲဒီလိုပေးဖို့ ဘာကွောငျ့မြား နှောငျ့နှေးနရေသလဲ။
ဖွေ ။ ။ ပွညျပက သုံးသပျလိုကျတဲ့အခါမှာ သူတို့သိတယျ။ Air attack, Air Strike - လယောဉျနဲ့ တိုကျခိုကျမှုတှကေို နညျးမြိုးစုံနဲ့ ပွနျပွီးတော့ တုံ့ပွနျလို့ရတယျ။ Artillery လကျနကျကွီးတှနေဲ့ တုံ့ပွနျလို့ရတယျ။ နောကျတခုကတော့ on the ground - မွပွေငျကနေ လယောဉျပြံမပြံနိုငျအောငျ ဘယျလိုနညျးနဲ့ ဘယျလိုလုပျရမလဲ။ အဲဒီဥစ်စာက ပိုပွီးတော့လညျး cheaper ဈေးနညျးပါတယျ။ အဲဒီဥစ်စာက အခုရှိနတေဲ့ တောျလှနျရေးရဲ့ လကျထဲမှာ ကိုယျ့ရဲ့ထိနျးခြုပျမှု control အောကျမှာ ရှိတယျ။ ဆိုတော့ အဲဒီဟာအတှကျ လုပျဖို့အတှကျက intelligent ထောကျလှမျးရေး ကောငျးကောငျးလိုတယျ။ ပူးပေါငျးဆောငျရှကျမှု လိုအပျတယျ။ လယောဉျပြံတစီး အပေါျတကျနိုငျဖို့က အမြားကွီးလိုအပျတယျ။ ဆီလိုအပျတယျ။ ပွေးလမျး run-a-way လိုအပျတယျ။ လယောဉျမှူး pilot လိုအပျတယျ။ နောကျပွီးတော့ မွပွေငျထောကျပံ့ရေးအငျအား ground crew, စကျပွငျအဖှဲ့ maintenance crew လိုအပျတယျဆိုတော့ အဲဒီဥစ်စာတှအေားလုံးကို တနရောရာမှာ နှောကျယှကျဟနျ့တား disrupt လုပျလို့ရတယျ။ ဗြူဟာဆှဲတဲ့အခါမှာ ကမြတို့က အမွဲတမျး ကိုယျ့ရဲ့အားသာခကြျ၊ အားနညျးခကြျတှေ ပွနျတှကျရတယျ။ ဗြူဟာဆှဲတဲ့အခါမှာ ကိုယျ့မှာမရှိတဲ့ အားနညျးခကြျနဲ့ တှဲပွီးတော့ လုပျလိုကျလို့ရှိရငျ ဒီဗြူဟာက မအောငျမွငျတဲ့ဗြူဟာ ဖွဈလာတယျ။ ကိုယျ့မှာ ဘာရှိလဲ။ ကိုယျ့ရဲ့အားသာခကြျတှကေ ဘာတှလေဲ။ ရှိတဲ့ဥစ်စာကို ဘယျလိုအသုံးခပြွီးတော့ ဘယျလိုလုပျရမလဲဆိုတာ အဲဒါ ဗြူဟာပဲ။ မဖွဈနိုငျတဲ့အရာ၊ မရနိုငျတဲ့အရာတှေ၊ အရမျးခကျခဲတဲ့ဥစ်စာတှကေို အရမျးသှားတှေးပွီးတော့ အဲဒီလိုမြိုး လုပျလိုကျမယျဆိုရငျ ဒီဗြူဟာက တကယျလကျတှေ့မဖွဈနိုငျတဲ့အရာ ဖွဈလာတယျ မဟုတျလား။
မေး ။ ။ တကယျတော့ အဲဒါ မဖွဈနိုငျဘူးပေါ့။ ပွညျပကနေ air defense လကွေောငျးရနျကာကှယျရေး အကူအညီတှရေဖို့အတှကျ သိပျအလားအလာ မရှိဘူးဆိုတဲ့ သဘောလား။
ဖွေ ။ ။ ဒီဥစ်စာက ကမြပွောတာက အားလုံး ဖွဈလညျးဖွဈလာနိုငျတယျ။ မဖွဈရငျလညျး မဖွဈနိုငျဘူး။ နောကျပွီးတော့ ပွညျပက ကွညျ့နတောက Unity of Command တစုတစညျး၊ စညျးလုံးညီညှှတျမှု ရှိလာဆိုတာကို ကွညျ့တယျ။ အကယျ၍ တစုတစညျးတညျး ဖှဲ့စညျးမှု ရှိလာတယျဆိုရငျ ဖွဈရငျဖွဈနိုငျတယျ။ မဖွဈနိုငျဘူးလို့လညျး လုံးဝပွောလို့မရဘူး။
မေး ။ ။ တလောတုနျးက သွစတွေးလကြ ပါမောက်ခတယောကျ သုံးသပျတဲ့ဆောငျးပါးတပုဒျကို တှေ့ပါတယျ။ သူက ပွညျပနိုငျငံတှအေနနေဲ့ ရရှေညျစဈပှဲ မွနျမာပွညျမှာ ဖွဈသှားမယျ။ သူတို့လကျနကျတှေ ပေးလိုကျလို့ စဈပှဲသာ အဓှနျ့ရှညျသှားမယျ။ တခါတညျး မပွီပွတျသှားနိုငျဘူးဆိုရငျ သူတို့ အဲဒါမြိုး မကူညီခငြျဘူး။ သို့သောျလဲပဲ သူတို့ကူညီလိုကျလို့ ပွီပွတျသှားမယျဆိုရငျတော့ တမြိုးတမညျ သူတို့ပေါျလစီကို ပွနျပွီးသုံးသပျလာမယျလို့ … အဲဒီဆောငျးပါးကို မီမီ ဖတျမိလားမသိဘူး။ အဲဒီသုံးသပျခကြျကို ဘယျလိုသဘောရပါသလဲ။
ဖွေ ။ ။ ကမြတော့ အဲဒီဆောငျးပါးကို မဖတျလိုကျရဘူး။ မတှေ့လိုကျရဘူး။ ဒါပမေဲ့ တောျလှနျရေး ဒီနှဈမှာ ကမြတို့ tipping point ပွောငျးလဲနိုငျတဲ့ အခွအေနေ။ ပွီဆုံးတဲ့ဟာကို နညျးနညျးတော့ ပွောရခကျတယျ။ ဒါပမေဲ့ အပွောငျးအလဲရောကျမယျ့ အခွအေနအေတှကျက ကမြ အခုနက ပွောသှားတဲ့ unity of command နဲ့ ပူးပေါငျးဆောငျရှကျနိုငျတဲ့ အငျအားကို ရအောငျလုပျမယျ၊ လုပျနိုငျတယျ ဆိုလို့ရှိရငျ ဒီဥစ်စာက ပွောငျးလဲနိုငျတဲ့ အခွအေနကေိုရောကျဖို့ သခြောတယျ။ အဲဒါကို ကမြ ပွောနတော။
မေး ။ ။ ဆိုတော့ နောကျတခုက တခြို့ ကနြောျ စိုးရိမျတာက .. ကွံဖနျပွီးတော့ စိုးရိမျတာလို့ တခြို့ပွောကောငျးပွောမလား မသိဘူး။ စဈရေးမှာ false hope မဖွဈနိုငျတဲ့ မြှောျလငျ့ခကြျ၊ မြှောျလငျ့ခကြျအမှားကွောငျ့ လူတှေ မနဈနာဘဲနဲ့ ကိုယျ့ဘကျက နဈနာတာတှလေညျး ရှိမယျလို့ ထငျပါတယျ။ အဲဒါကို တပျမတောျအရာရှိတယောကျအနနေဲ့ မီမီ ပိုသိမှာပေါ့။ ဆိုတော့ အခုတိုကျပှဲမှာလညျး တခါတခါကွတော့ ဘယျလိုပဲ နေ့ခငြျးညခငြျးပဲ ပှဲပွတျသှားမယျ။ စဈကောငျစီ ပွုတျတော့မယျ၊ ဘာညာဆိုတဲ့ ပုံစံနဲ့အမြိုးမြိုး ပွောနကွေတာတှလေညျးရှိတော့ အဲဒီဟာက ခိုငျမာယုံကွညျလောကျတဲ့ အခကြျအလကျတှေ ဟုတျပါရဲ့လား။ အဲဒီလို false hope တှေ ပေးတာကော တောျလှနျရေးဘကျက မနဈနာနိုငျဘူးလားဆိုတာကိုလညျး သုံးသပျပေးပါ။
ဖွေ ။ ။ အခုအခြိနျမှာ trend လကျရှိအပွောငျးအလဲကို ကွညျ့လို့ရတယျ။ ကမြကတော့ အနာဂတျအတှကျ ဘယျလိုဖွဈလာမလဲဆိုတာကို ပွောရတာ နညျးနညျးခကျတယျ။ ဒါပမေဲ့ trend လကျရှိအပွောငျးအလဲကို ဘာဖွဈသှားလဲ၊ ဘာဖွဈနသေလဲဆိုတာကို analyze သုံးသပျပွီးတော့ နညျးနညျးလေးတော့ predict ခနျ့မှနျးလို့ရတယျ။ အရှေ့ကိုသှားပွီးတော့ နညျးနညျးခနျ့မှနျးကွညျ့လို့ရတယျ။ အခုဆိုရငျ စဈတပျထဲမှာ တောျတောျစိတျဓါတျတှေ ကပြွီးတော့၊ တခြို့တှေ အမြားကွီး အငျတာဗြူးတှေ လုပျလိုကျတဲ့အခါမှာ သူတို့ပွောတယျ - ဆယျယောကျထဲက ခုနှဈယောကျက စဈတပျထဲမှာ မနခေငြျတော့ဘူး။ မလုပျခငြျဘူး။ အဲဒီလိုမြိုး ဖွဈနတေဲ့ စဈတပျက ဘယျလိုမှ စဈနိုငျအောငျ မတိုကျနိုငျတော့ဘူးဆိုတော့ စဈတပျက ပွိုကှဲနပွေီ။ ဒါပမေဲ့ tipping point ပွောငျးလဲနိုငျတဲ့ အခွအေနေ၊ အဆငျ့ကို ရောကျဖို့အတှကျက တောျလှနျရေးဘကျ၊ ပွညျသူလူထုရဲ့ လကျထဲမှာ ရှိတယျ။ တောျလှနျရေးအဖှဲ့တှေ၊ ပွညျသူလူထုတှကေ အားလုံးစညျးလုံးညီညှှတျမှုနဲ့ ပူးပေါငျးဆောငျရှကျကွမယျဆိုရငျ ပွောငျးလဲနိုငျတဲ့ အခွအေနေ (အဆငျ့) ကို ရောကျရှိလိမျ့မယျ။ ပွညျသူလူထုကို ပူးပေါငျးဆောငျရှကျဖို့ပွောတာကလညျး သူတို့လုပျနိုငျသမြှလုပျဖို့။ သူတို့အပွငျထှကျပွီးတော့ လကျနကျကိုငျပွီးတော့ လုပျစရာမလိုဘူး။ သူတို့က စဈတပျကို လုံးဝလကျမခံဘဲနဲ့ သူတို့နညျး သူတို့ဟနျနဲ့ ပုနျကနျနတေဲ့ဥစ်စာက တောျလှနျရေးပဲ။ ကမြကို တနေ့က လူတယောကျပွောတယျ။ သူတို့အိမျငှားဖို့ လိုကျရှာတယျ။ အရမျးကွိုကျတဲ့ အိမျလေးသှားတှေ့တယျ။ အိမျပှဲစားတယောကျက မယူနဲ့ အဲဒီအိမျက စဈတပျဘကျကို ထောကျခံတဲ့လူတှအေိမျလို့ ပွောတယျ။ သူတို့က အပွငျထှကျပုနျကနျနတော မဟုတျဘူး။ အဲဒီလိုမြိုး လူတိုငျးလူတိုငျးက နညျးနညျးဆီ ဒီလိုမြိုး လုပျသှားတယျဆိုရငျ အပွောငျးအလဲဖွဈမယျ့အဆငျ့ကို ရောကျဖို့က ဖွဈနိုငျတယျ။ နောကျပွီးတော့ အခုနပွောသလိုပဲ စုစုစညျးစညျး ပူးပေါငျးဆောငျရှကျခွငျး ရှိလာလို့ရှိရငျ tipping point ရောကျဖို့က သခြောတယျ။
မေး ။ ။ Field of command - စုစညျးတဲ့အငျအား၊ တနညျးအားဖွငျ့ တောျလှနျရေးအငျအားစုတှဘေကျက အလေးသာလာတယျဆိုရငျကော ပွညျပက ပိုပွီးတော့ တိုးတကျခိုငျမာလာအောငျ ကူညီပံ့ပိုးလာနိုငျမယျ ထငျပါသလား။ အကူအညီတှေ ပိုမြားလာမလား။
ဖွေ ။ ။ အဲဒါ ဖွဈနိုငျတယျ။ အမွဲတမျးပဲ လူတှကေ wining team အနိုငျရနတေဲ့အုပျစုကို လူတှကေ ထောကျခံ support လုပျခငြျတယျ။ တကမ်ဘာလုံးက အခုအခြိနျမှာ တောျတောျမြားမြား နညျးမြိုးစုံနဲ့ ပံ့ပိုးပေးနတော ရှိတယျ။ သနေတျပေးလို့မှ ပံ့ပိုးပေးတာဆိုတာကို ကမြ လုံးဝလကျမခံဘူး။ အခု ရှေ့တနျးမှာ လုပျနတေဲ့ တောျလှနျရေးရဲဘောျတှကေ သူတို့ရဲ့ သတ်တိနဲ့ ရဲရငျ့မှုက အရမျးပဲခြီးကြူးဖို့ကောငျးတယျ။ သူတို့လုပျနတေဲ့ဟာတှကေ ကမ်ဘာကြောျတယျ။ သူတို့မှာ tactically နညျးဗြူဟာအရ on the ground မွပွေငျမှာ ကိုယျ့ဒူးကိုယျခြှနျပွီးတော့ တောျတောျလုပျနိုငျတဲ့ဥစ်စာက လေးစားစရာကောငျးတယျ၊ ခြီးကြူးစရာကောငျးတယျလို့ ပွောလို့ရတယျ။