(Zawgyi/Unicode)
စစ်အာဏာသိမ်းအပြီး ဖြစ်လာတဲ့ ဘဏ်ငွေထုတ်မူပြဿနာပိုဆိုးလာနေကာ၊ နောက်ဆက်တွဲအဖြစ် ဒေါ်လာဈေး၊ ရွေဈေးတွေပါ ကမောက်ကမ ဖြစ်လာနေပြီလို့ သုံးသပ်သူတွေ့ဆိုပါတယ်။
ငွေကြေးလဲလှယ်မှုတွေ မတည်မငြိမ်ဖြစ်နေချိန်မှာပဲ ပုဂ္ဂလိကဘဏ်တွေကို မေလ ၁၂ ရက်နေ့ ဗုဒ္ဓဟူးနေ့က ဒေါ်လာ ၆ သန်း၊ ကြာသပတေးနေ့မှာ နောက်ထပ် ၆ သန်း လေလံစနစ်နဲ့ ရောင်းချခဲ့တယ်လို့ ဗဟိုဘဏ်က သတင်းထုတ်ပြန်ထားပါတယ်။
ဒီလို ရောင်းချတဲ့ အစီအစဉ်ကြောင့် ဘဏ်လုပ်ငန်းတွေနဲ့ ငွေကြေးဈေးကွက်ကို ဘယ်လို သက်ရောက်မှုတွေ ရှိနိုင်သလဲ ဆိုတဲ့အပေါ် ဘဏ်လုပ်ငန်း ကျွမ်းကျင်သူတွေကို ကိုဝင်းမင်းက ဆက်သွယ်မေးမြန်း တင်ပြထားပါတယ်။
ဟုတ်ကဲ့ ဒီ ဘဏ်ငွေထုတ်မှု ပြဿနာ ပိုဆိုးလာပုံကို လုံခြုံရေးအရ အမည်မဖော်လိုတဲ့ ဘဏ်လုပ်ငန်းလေ့လာသူတဦးက
“လက်ရှိ ဘဏ်အခြေအနေကတော့ တနေ့ထက်တနေ့ကိုတော့ နည်းနည်းဆိုးလာတဲ့အခြေအနေလို့တော့ ကျနော်တို့ ယေဘုယျအားဖြင့်တော့ သုံးသပ်လို့ရတာပေါ့။ မြန်မာကျပ်ငွေရှားပါးလာတဲ့ ပြဿနာပေါ့နော် အထူးသဖြင့် သာမန်ပြည်သူတွေကြားမှာဆိုရင် ပိုပြီးတော့ ရှားပါးလာတယ်။ ဒါကို ကျနော်တို့ မနက်မိုးလင်းရင် လက်ရှိမှာဆိုရင် ဒါ ကာဖြူး (Curfew) ညမထွက်ရအမိန့် ထုတ်ထားတာရှိတယ်ဗျ၊ မနက် ၄ နာရီအထိ။ သို့သော်လည်း လူတွေက ကာဖျူး ညမထွက်ရအမိန့်ကို လွန်ဆန်ပြီးတော့၊ ဘဏ်မှာ သတ်မှတ်ထားတဲ့ လူစာရင်းထဲမှာ ပါဖို့အတွက် မနက် ၂ နာရီ ၃ နာရီလောက်ကို သွားတန်းစီကြတာရှိတယ်။ အချိန်မရွေးအဖမ်းခံနိုင်ရတဲ့ အခြေအနေမှာတောင်မှာ စွန့်စားပြီးတော့ ငွေသွားတန်းစီကြတာက ဖြစ်နေတဲ့ပြဿနာပေါ့နော်။”
ဒါ့အပြင် အခုဖြစ်လာနေတာက ဘဏ်တွေမှာ ငွေအပ်မှု ပျက်ပြားသွားပြီး၊ ဘဏ်စပြိုနိုင်တဲ့သဘော သက်သေပြလာတာလို့လည်း လုံခြုံရေးအရ အမည်မဖော်လိုသူ ဘဏ်လုပ်ငန်းရှင်ဟောင်းတဦးက သတိပေးပါတယ်။
“ အမှန်အတိုင်းပြောမယ်ဆိုရင်တော့ Banking Sector (ဘဏ်ကဏ္ဍက) က It is somehow collapse (တစုံတရာပြိုနေတာ) လေ ၊ Payment mechanism (ငွေပေးချေတဲ့လုပ်ငန်းစဉ်က) က လုံးဝ Failure (ပျက်ပြား) သွားပြီ၊ အဲဒီအခါကျတော့ မြန်မာပိုက်ဆံကနေ မြန်မာပိုက်ဆံကို Exchange လုပ်တာက ၈ ရာခိုင်နှုန်း ပြီးခဲ့တဲ့အပတ်က ၁၁ ရာခိုင်နှုန်းအထိ ကျနော်တို့ ပေးရတယ်။ ဆိုတော့ ဒါက Proof of failure (ပျက်ပြားမူ သက်သေ) ပေါ့နော်။”
ဒီဘဏ်ပြဿနာအပေါ် ချက်ချင်းဖြေရှင်းဖို့ ခက်နိုင်ကြောင်းကိုလည်း လုံခြုံရေးအရ အမည်မဖော်လိုတဲ့ စီးပွားရေး လုပ်ငန်းရှင်တဦးက
“ဘဏ်ကတော့ ဒီပြဿနာက၊ ချက်ချင်းလက်ငင်းတော့ ပြေလည်မယ်မထင်ဘူး။ အခု ဒီနေ့ ဒေါ်လာ ၆ သန်းဈေးကွက်ထဲကို သူတို့ ပြန်ပြီးတော့ ရောင်းပေးတယ်လို့ ကြားတယ်။ ဒါပေမယ့် တပြိုင်နက်ထဲပဲ၊ Exchange Rate (ငွေလဲနှုန်း) က ၁၇၈၀ အထိ ရောက်သွားတယ်လို့ သိရပါတယ်။ မနေ့က ၁၇၄၀ ကနေဆိုတော့၊ ရောင်းပေးတာက သိပ်ပြီးတော့ Effective (ထိရောက်မူ) ဖြစ်မယ်လို့ မထင်ပါဘူး။ တကယ်တမ်း Market (ဈေးကွက်) ထဲမှာ လိုနေတဲ့ Demand (ဝယ်လိုအား) က ဒီ ၆ သန်းထက် အများကြီး ကြီးနေတယ်လို့ ထင်ပါတယ်။”
ဒီဒေါ်လာ ရှားပါးလာမှုက ဘဏ်ဂယက်ရဲ့ နောက်ဆက်တွဲ ဆက်ဖြစ်လာတာပါလို့ ဘဏ်လုပ်ငန်းလေ့လာသူက ရှင်းပြပါတယ်။
“ စိုးရိမ်ပူပန်မှုရဲ့ နောက်ဆက်တွဲအနေနဲ့ ဘဏ်တွေမှာ ပိုပြီးတော့ တန်းစီသူတွေလည်း ပိုများလာတယ်။ တချိန်တည်းမှာပဲ ရလာတဲ့ ပိုက်ဆံတွေကို ရသလောက်ကို မြန်မာငွေအဖြစ်ကိုင်ထားခြင်းမဟုတ်ပဲနဲ့ ဒေါ်လာအဖြစ်၊ ဒါမှမဟုတ် ရွေ၊ ဒါမှမဟုတ် ကား တခြား access တွေကို ပိုပြီးတော့ ရရာဝယ်လာတဲ့သဘော ။ အဲဒိတော့ ဒီ ဒေါ်လာဈေးတွေ ရွှေဈေးတွေကလည်း ကမောက်ကမ ပိုပြီးတော့ ဖြစ်လာတာပေါ့နော်။ ဒီနေ့မှာဆိုရင်လည်း ဒီအပြင်မှာပေါ့ ဒေါ်လာပေါက်ဈေးက စံချိန်တင် တက်သွားတာ ကျနော်တို့ တွေ့ရတယ်။”
ဒီပြဿနာတွေကို ဖြေရှင်းနိုင်ဖို့ ပိုခက်လာနေပုံကိုလည်း ဘဏ်လုပ်ငန်းရှင်ဟောင်းတဦးက
“ဗဟိုဘဏ်က ဒီဒေါ်လာကို သူတို့ ပြန်ရောင်းမယ်ပေ့ါဗျာ အဲဒါဆိုတော့ နည်းနည်းလေးတော့ ပြန်ကျသွားဖို့ ရှိတယ်လို့တော့ ကျနော်ကတော့ မြင်တယ်။ သူတို့ကက ၁၅၀၀ ကို Target (ရောက်ဖို့မှန်း) ထားတယ်၊ ဒါပေမယ့် တကယ်ဖြစ်မဖြစ်ကတော့ Market (ဈေးကွက်) ကိုကြည့်ရမှာပေါ့နော်။ အခုက Market တခုလုံးမှာ အစိမ်း (ဒေါ်လာ) Market (ဈေး) က သန်း ၃၀ လောက်ပဲ ရှိတာ Cash (ငွေသား) ပေါ့ဗျာ။ အဲဒါ တယောက်ယောက်က ၁ သန်းလောက်ကို ဝယ်ပြီဆိုရင် အဲဒီမှာ Market (ဈေးကွက်) က ပျက်ပြီ။ တကယ့် အဓိက ပြဿနာကတော့ liquidity (ငွေသားပြောင်းလွယ်မူ) ပဲ ။ ဒီပြဿနာကို ဖြေရှင်းဖို့က Trust (ယုံကြည်မူ)၊ ပြည်သူလူထုက Trust မရှိတဲ့အတွက် ထုတ်ကြမှာလေဗျာ။ သူတို့ (ဗဟိုဘဏ်က) အမိန့်တခုထုတ်လေ ပိုကြောက်လေဖြစ်မှာ။”
ဒါ့အပြင် တကယ့်လက်တွေ့ ဒေါ်လာပြဿနာကိုလည်း ဘဏ်လုပ်ငန်းလေ့လာသူက
“ဒီအချိန်ကာလက ဘယ်လောက်အထိ အတိုင်းအတာတခုအထိ ဒေါ်လာဈေးကို ထိန်းထားနိုင်မယ်လို့တော့ မျှော်လင့်တယ်။ သို့သော်လည်း တကယ့် လက်တွေ့ဖြစ်နေတဲ့ ပြဿနာကတော့ ပြင်ပဈေးကွက်ခင်ဗျ ။ ဘာလို့လဲဆိုတော့ တော်တော်များများက ဘဏ်တွေမှာ ဒေါ်လာအကောင့်တွေ ရှိကြတယ်။ သို့သော်လည်း ဒီဒေါ်လာအကောင့်တွေက လက်ရှိမှာ ထုတ်မရ ဖြစ်နေတဲ့အခါကျတော့ ပြင်ပဈေးကွက်ကပဲ လက်ရှိမှာ ဝယ်ပြီးတော့ သုံးနေရတဲ့အခြေအနေ ရှိတဲ့အခါကျတော့ ဒီ ဗဟိုဘဏ်က ရောင်းလိုက်တဲ့ ငွေ ၆ သန်းက ပြင်ပဈေးကွက်ကို လိုအပ်တဲ့လူတွေဆီကို တိုက်ရိုက် ရောက်ဖို့အရေးကြီးပါတယ်။ ဒါမှမဟုတ်ဘူးဆိုရင် တကယ့်ပြင်ပမှာ သိပ်ပြီး ပြင်ပမှာ ထူးမယ်လို့ သိပ်ပြီးတော့ မမြင်ဘူးခင်ဗျ။ ကာလတခုလောက်ပဲ တစ်ချက် ထိန်းထားနိုင်မယ်လို့တော့ မြင်ပါတယ်။”
တကယ်တော့ စစ်အာဏာသိမ်းပြီး အင်တာနက်ဝင်ဆောင်မှုတွေ ဖြတ်တောက်တာနဲ့ ငွေထုတ်မှု ကန့်သတ်တာတွေကနေ အဓိက စခဲ့တဲ့ ဒီဘဏ်ပြဿနာကို၊ စစ်ကောင်စီကိုယ်တိုင်လည်း နိုင်ငံရေးအရပါ အခက်ကြုံလာရပြီလို့သုံးသပ်သူတွေက ဆိုပါတယ်။
Your browser doesn’t support HTML5
မြန်မာဘဏ်လုပ်ငန်းကဏ္ဍ ပျက်သုဉ်းလုနီးဖြစ်နေပြီ (ဘဏ်လုပ်ငန်းရှင်များ)
............
မွနျမာဘဏျလုပျငနျးကဏ်ဍ ပကြျသုဉျးလုနီးဖွဈနပွေီ (ဘဏျလုပျငနျးရှငျဟောငျးတဦး)
(Unicode)
စဈအာဏာသိမျးအပွီး ဖွဈလာတဲ့ ဘဏျငှထေုတျမူပွူနာပိုဆိုးလာနကော၊ နောကျဆကျတှဲအဖွဈ ဒေါျလာဈေး၊ ရှဈေေးတှပေါ ကမောကျကမ ဖွဈလာနပွေီလို့ သုံးသပျသူတှေ့ဆိုပါတယျ။
ငှကွေေးလဲလှယျမှုတှေ မတညျမငွိမျဖွဈနခြေိနျမှာပဲ ပုဂ်ဂလိကဘဏျတှကေို မလေ ၁၂ ရကျနေ့ ဗုဒ်ဓဟူးနေ့က ဒေါျလာ ၆ သနျး၊ ကွာသပတေးနေ့မှာ နောကျထပျ ၆ သနျး လလေံစနဈနဲ့ ရောငျးခခြဲ့တယျလို့ ဗဟိုဘဏျက သတငျးထုတျပွနျထားပါတယျ။
ဒီလို ရောငျးခတြဲ့ အစီအစဉျကွောင့ျ ဘဏျလုပျငနျးတှနေဲ့ ငှကွေေးဈေးကှကျကို ဘယျလို သကျရောကျမှုတှေ ရှိနိုငျသလဲ ဆိုတဲ့အပေါျ ဘဏျလုပျငနျး ကြှမျးကငြျသူတှကေို ကိုဝငျးမငျးက ဆကျသှယျမေးမွနျး တငျပွထားပါတယျ။
ဟုတျကဲ့ ဒီ ဘဏျငှထေုတျမှု ပွူနာ ပိုဆိုးလာပုံကို လုံခွုံရေးအရ အမညျမဖောျလိုတဲ့ ဘဏျလုပျငနျးလေ့လာသူတဦးက
“လကျရှိ ဘဏျအခွအေနကေတော့ တနေ့ထကျတနေ့ကိုတော့ နညျးနညျးဆိုးလာတဲ့အခွအေနလေို့တော့ ကနြောျတို့ ယဘေုယအြားဖွင့ျတော့ သုံးသပျလို့ရတာပေါ့။ မွနျမာကပြျငှရှေားပါးလာတဲ့ ပွူနာပေါ့နောျ အထူးသဖွင့ျ သာမနျပွညျသူတှကွေားမှာဆိုရငျ ပိုပွီးတော့ ရှားပါးလာတယျ။ ဒါကို ကနြောျတို့ မနကျမိုးလငျးရငျ လကျရှိမှာဆိုရငျ ဒါ ကာဖြူး (Curfew) ညမထှကျရအမိန့ျ ထုတျထားတာရှိတယျဗြ၊ မနကျ ၄ နာရီအထိ။ သို့သောျလညျး လူတှကေ ကာဖြူး ညမထှကျရအမိန့ျကို လှနျဆနျပွီးတော့၊ ဘဏျမှာ သတျမှတျထားတဲ့ လူစာရငျးထဲမှာ ပါဖို့အတှကျ မနကျ ၂ နာရီ ၃ နာရီလောကျကို သှားတနျးစီကွတာရှိတယျ။ အခြိနျမရှေးအဖမျးခံနိုငျရတဲ့ အခွအေနမှောတောငျမှာ စှန့ျစားပွီးတော့ ငှသှေားတနျးစီကွတာက ဖွဈနတေဲ့ပွူနာပေါ့နောျ။”
ဒါ့အပွငျ အခုဖွဈလာနတောက ဘဏျတှမှော ငှအေပျမှု ပကြျပွားသှားပွီး၊ ဘဏျစပွိုနိုငျတဲ့သဘော သကျသပွေလာတာလို့လညျး လုံခွုံရေးအရ အမညျမဖောျလိုသူ ဘဏျလုပျငနျးရှငျဟောငျးတဦးက သတိပေးပါတယျ။
“ အမှနျအတိုငျးပွောမယျဆိုရငျတော့ Banking Sector (ဘဏျကဏ်ဍက) က It is somehow collapse (တစုံတရာပွိုနတော) လေ ၊ Payment mechanism (ငှပေေးခြတေဲ့လုပျငနျးစဉျက) က လုံးဝ Failure (ပကြျပွား) သှားပွီ၊ အဲဒီအခါကတြော့ မွနျမာပိုကျဆံကနေ မွနျမာပိုကျဆံကို Exchange လုပျတာက ၈ ရာခိုငျနှုနျး ပွီးခဲ့တဲ့အပတျက ၁၁ ရာခိုငျနှုနျးအထိ ကနြောျတို့ ပေးရတယျ။ ဆိုတော့ ဒါက Proof of failure (ပကြျပွားမူ သကျသေ) ပေါ့နောျ။”
ဒီဘဏျပွူနာအပေါျ ခကြျခငြျးဖွရှေငျးဖို့ ခကျနိုငျကွောငျးကိုလညျး လုံခွုံရေးအရ အမညျမဖောျလိုတဲ့ စီးပှားရေး လုပျငနျးရှငျတဦးက
“ဘဏျကတော့ ဒီပွူနာက၊ ခကြျခငြျးလကျငငျးတော့ ပွလေညျမယျမထငျဘူး။ အခု ဒီနေ့ ဒေါျလာ ၆ သနျးဈေးကှကျထဲကို သူတို့ ပွနျပွီးတော့ ရောငျးပေးတယျလို့ ကွားတယျ။ ဒါပမေယ့ျ တပွိုငျနကျထဲပဲ၊ Exchange Rate (ငှလေဲနှုနျး) က ၁၇၈၀ အထိ ရောကျသှားတယျလို့ သိရပါတယျ။ မနေ့က ၁၇၄၀ ကနဆေိုတော့၊ ရောငျးပေးတာက သိပျပွီးတော့ Effective (ထိရောကျမူ) ဖွဈမယျလို့ မထငျပါဘူး။ တကယျတမျး Market (ဈေးကှကျ) ထဲမှာ လိုနတေဲ့ Demand (ဝယျလိုအား) က ဒီ ၆ သနျးထကျ အမြားကွီး ကွီးနတေယျလို့ ထငျပါတယျ။”
ဒီဒေါျလာ ရှားပါးလာမှုက ဘဏျဂယကျရဲ့ နောကျဆကျတှဲ ဆကျဖွဈလာတာပါလို့ ဘဏျလုပျငနျးလေ့လာသူက ရှငျးပွပါတယျ။
“ စိုးရိမျပူပနျမှုရဲ့ နောကျဆကျတှဲအနနေဲ့ ဘဏျတှမှော ပိုပွီးတော့ တနျးစီသူတှလေညျး ပိုမြားလာတယျ။ တခြိနျတညျးမှာပဲ ရလာတဲ့ ပိုကျဆံတှကေို ရသလောကျကို မွနျမာငှအေဖွဈကိုငျထားခွငျးမဟုတျပဲနဲ့ ဒေါျလာအဖွဈ၊ ဒါမှမဟုတျ ရှေ၊ ဒါမှမဟုတျ ကား တခွား access တှကေို ပိုပွီးတော့ ရရာဝယျလာတဲ့သဘော ။ အဲဒိတော့ ဒီ ဒေါျလာဈေးတှေ ရှှဈေေးတှကေလညျး ကမောကျကမ ပိုပွီးတော့ ဖွဈလာတာပေါ့နောျ။ ဒီနေ့မှာဆိုရငျလညျး ဒီအပွငျမှာပေါ့ ဒေါျလာပေါကျဈေးက စံခြိနျတငျ တကျသှားတာ ကနြောျတို့ တှေ့ရတယျ။”
ဒီပွူနာတှကေို ဖွရှေငျးနိုငျဖို့ ပိုခကျလာနပေုံကိုလညျး ဘဏျလုပျငနျးရှငျဟောငျးတဦးက
“ဗဟိုဘဏျက ဒီဒေါျလာကို သူတို့ ပွနျရောငျးမယျပေ့ါဗြာ အဲဒါဆိုတော့ နညျးနညျးလေးတော့ ပွနျကသြှားဖို့ ရှိတယျလို့တော့ ကနြောျကတော့ မွငျတယျ။ သူတို့ကက ၁၅၀၀ ကို Target (ရောကျဖို့မှနျး) ထားတယျ၊ ဒါပမေယ့ျ တကယျဖွဈမဖွဈကတော့ Market (ဈေးကှကျ) ကိုကွည့ျရမှာပေါ့နောျ။ အခုက Market တခုလုံးမှာ အစိမျး (ဒေါျလာ) Market (ဈေး) က သနျး ၃၀ လောကျပဲ ရှိတာ Cash (ငှသေား) ပေါ့ဗြာ။ အဲဒါ တယောကျယောကျက ၁ သနျးလောကျကို ဝယျပွီဆိုရငျ အဲဒီမှာ Market (ဈေးကှကျ) က ပကြျပွီ။ တကယ့ျ အဓိက ပွူနာကတော့ liquidity (ငှသေားပွောငျးလှယျမူ) ပဲ ။ ဒီပွူနာကို ဖွရှေငျးဖို့က Trust (ယုံကွညျမူ)၊ ပွညျသူလူထုက Trust မရှိတဲ့အတှကျ ထုတျကွမှာလဗြော။ သူတို့ (ဗဟိုဘဏျက) အမိန့ျတခုထုတျလေ ပိုကွောကျလဖွေဈမှာ။”
ဒါ့အပွငျ တကယ့ျလကျတှေ့ ဒေါျလာပွူနာကိုလညျး ဘဏျလုပျငနျးလေ့လာသူက
“ဒီအခြိနျကာလက ဘယျလောကျအထိ အတိုငျးအတာတခုအထိ ဒေါျလာဈေးကို ထိနျးထားနိုငျမယျလို့တော့ မြှောျလင့ျတယျ။ သို့သောျလညျး တကယ့ျ လကျတှေ့ဖွဈနတေဲ့ ပွူနာကတော့ ပွငျပဈေးကှကျခငျဗြ ။ ဘာလို့လဲဆိုတော့ တောျတောျမြားမြားက ဘဏျတှမှော ဒေါျလာအကောင့ျတှေ ရှိကွတယျ။ သို့သောျလညျး ဒီဒေါျလာအကောင့ျတှကေ လကျရှိမှာ ထုတျမရ ဖွဈနတေဲ့အခါကတြော့ ပွငျပဈေးကှကျကပဲ လကျရှိမှာ ဝယျပွီးတော့ သုံးနရေတဲ့အခွအေနေ ရှိတဲ့အခါကတြော့ ဒီ ဗဟိုဘဏျက ရောငျးလိုကျတဲ့ ငှေ ၆ သနျးက ပွငျပဈေးကှကျကို လိုအပျတဲ့လူတှဆေီကို တိုကျရိုကျ ရောကျဖို့အရေးကွီးပါတယျ။ ဒါမှမဟုတျဘူးဆိုရငျ တကယ့ျပွငျပမှာ သိပျပွီး ပွငျပမှာ ထူးမယျလို့ သိပျပွီးတော့ မမွငျဘူးခငျဗြ။ ကာလတခုလောကျပဲ တဈခကြျ ထိနျးထားနိုငျမယျလို့တော့ မွငျပါတယျ။”
တကယျတော့ စဈအာဏာသိမျးပွီး အငျတာနကျဝငျဆောငျမှုတှေ ဖွတျတောကျတာနဲ့ ငှထေုတျမှု ကန့ျသတျတာတှကေနေ အဓိက စခဲ့တဲ့ ဒီဘဏျပွူနာကို၊ စဈကောငျစီကိုယျတိုငျလညျး နိုငျငံရေးအရပါ အခကျကွုံလာရပွီလို့သုံးသပျသူတှကေ ဆိုပါတယျ။