ငှက်ဖျားတိုက်ဖျက်ရေး မြန်မာလူငယ်ဆရာဝန်အချို့ရဲ့ ကြိုးပမ်းမှု

(Zawgyi / Unicode)

ကမ္ဘာတဝှမ်းမှာ ငှက်ဖျားရောဂါကြောင့် အသေအပျောက်များမှုတွေ လျော့ကျလာတယ်လို့ ဆိုပေမယ့်လည်း ကမ္ဘာ့နိုင်ငံ ၉၀ ကျော်က သန်းနဲ့ချီတဲ့ လူဦးရေတွေဟာ ငှက်ဖျားရောဂါ ကူးစက်ခံရမယ့် အန္တရာယ်တွေ ရင်ဆိုင်နေရတုန်းပဲ ဖြစ်ပါတယ်။ ဒီအထဲမှာ မြန်မာနိုင်ငံလည်း ပါဝင်နေပါတယ်။ ဒါကြောင့် ငှက်ဖျားရောဂါ တိုက်ဖျက်ရေးကို အမျိုးသားကျန်းမာရေး စီမံကိန်းတရပ်အနေနဲ့ မြန်မာနိုင်ငံမှာ ဆောင်ရွက်နေကြပါတယ်။ သက္ကရာဇ် ၂၀၃၀ မှာ မြန်မာနိုင်ငံကို ငှက်ဖျားရောဂါ ပပျောက်ကင်းစင်တဲ့ နိုင်ငံတခုဖြစ်လာဖို့ လူငယ်ဆရာဝန်တချို့ ဘယ်လိုပူးပေါင်း ကြိုးပမ်းဆောင်ရွက်နေကြပါသလဲ။ အပြည့်အစုံကို မမြသဇင်အောင်က ပြောပြပေးပါမယ်။

ကမ္ဘာ့ကျန်းမာရေးအဖွဲ့ (WHO) ၂၀၁၀ အစီရင်ခံစာနဲ့ ၂၀၁၇ အစီရင်ခံစာအရဆိုရင် မြန်မာနိုင်ငံမှာ ငှက်ဖျားရောဂါ ဖြစ်ပွားမှုနှုန်းရော အသေအပျောက်နှုန်းပါ ၂၀ ရာခိုင်နှုန်းဝန်းကျင်အထိ ကျဆင်းသွားတယ်လို့ ဖော်ပြပါတယ်။ ရည်မှန်းချက်အရ မြန်မာနိုင်ငံဟာ ၂၀၃၀ ခုနှစ်မှာ ငှက်ဖျားရောဂါ ပပျောက်ကင်းစင်တဲ့ နိုင်ငံတခုဖြစ်ဖို့ မှန်ကန်တဲ့ လမ်းကြောင်းပေါ်မှာ ရောက်နေပြီဖြစ်ပြီး အခုလို ကြိုးပမ်းချက်တွေ အပေါ်မှာ တခြားနိုင်ငံတွေအနေနဲ့ စံနမူနာယူသင့်တယ်လို့ ငှက်ဖျားရောဂါတိုက်ဖျက်ရေး ဦးဆောင်လှုပ်ရှားသူတွေက ပြောပါတယ်။ ဒီလို ကြိုးပမ်းနေကြတဲ့အထဲ လူငယ်ဆရာဝန်တချို့လည်း ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်နေကြတာပါ။

အမေရိကန်နိုင်ငံ ဝါရှင်တန်ဒီစီမြို့တော်မှာ နိုဝင်ဘာလအတွင်းက ကျင်းပခဲ့တဲ့ အပူပိုင်းဒေသ ဆေးပညာဆိုင်ရာ နှီးနှောဖလှယ်ပွဲကို တက်ရောက်ခဲ့တဲ့ ဗြိတိန်နိုင်ငံ အခြေစိုက် Welcome Trust ပါရဂူကျောင်းသား ဒေါက်တာ အောင်ပြည့်ဖြိုးက မြန်မာနိုင်ငံ ငှက်ဖျားရောဂါတိုက်ဖျက်ရေးနဲ့ နောက်ဆက်တွဲ ဖြစ်ပေါ်လာနိုင်တဲ့ ပြဿနာတွေနဲ့ ပတ်သက်ပြီး သုတေသနလုပ်ငန်းတွေ လုပ်ဆောင်နိုင်ဖို့ သူ့အနေနဲ့ ဘယ်လိုကြိုးပမ်းခဲ့ရသလဲဆိုတာ အခုလို ရှင်းပြပါတယ်။

“ကျနော်က ၂၁၀၈ က ဒီ Welcome Trust Fellowship ကို လျှောက်တယ်ပေါ့နော်။ လျှောက်တော့ တကမ္ဘာလုံးမှာ ၃၀၀ ကျော်လောက် လျှောက်တယ်ပေါ့နော်။ အဲဒီထဲက ၃ ယောက်ရွေးတာပါ။ ပြီးတော့ ၃ နှစ်စာ သုတေသနတွေလုပ်ဖို့ ထောက်ပံ့ပေးပါတယ်။”

အခုလက်ရှိ မြန်မာနိုင်ငံ ငှက်ဖျားတိုက်ဖျက်ရေးနဲ့ ပတ်သက်ပြီး ဘာတွေလုပ်ဆောင်နေသလဲ ဆိုတာကိုလည်း သူက ဆက်ရှင်းပြပါတယ်။

“ကျနော် အခုလုပ်နေတဲ့ သုတေသနက malaria elimination ငှက်ဖျားကို အမြစ်ဖြတ်တဲ့ နေရာတွေမှာ ငှက်ဖျားလုံးဝမရှိတော့ဘူးဆိုရင် ဒီလူတွေရဲ့ ကိုယ်ခံအားပေါ့နော်။ ငှက်ဖျားနဲ့ပတ်သက်တဲ့ ကိုယ်ခံအားသည် ကျသွားနိုင်တယ်။ ကျသွားလို့ရှိရင် တကယ်လို့ ငှက်ဖျားပြန်လာလို့ရှိရင် ပိုဆိုးမလား။ နဂိုထက်ပိုဆိုးမလား။ လူတွေသည် ငှက်ဖျားကို အရင်ထက်ပိုပြီး ခံရနိုင်သလား။ အဲလိုမျိုး ဖြစ်နိုင်သလားပေါ့နော်။ လူတွေရဲ့ ငှက်ဖျား ကိုယ်ခံအား ဘယ်လောက် ကျသွားသလဲ။ အဲဒီကျသွားတာက ပြဿနာရှိသလားဆိုတဲ့ သုတေသနအတွက် ကျနော် လုပ်နေတာပေါ့။ ငှက်ဖျားသုတေသန အရေးကြီးတာက အရှေ့တောင်အာရှမှာ ဆေးမတိုးတဲ့ ငှက်ဖျားက အရမ်းပျံ့နှံ့နေတယ်ပေါ့နော်။ ဒီဆေးမတိုးတဲ့ ငှက်ဖျားသည် ထိုင်း-မြန်မာနယ်စပ်ကနေ တကမ္ဘာလုံးပြန့်သွားမှာ အားလုံးက အရမ်းစိုးရိမ်တယ်။ ဒါကြောင့် ဒီဆေးမတိုးတဲ့ ငှက်ဖျား အမြစ်ပြတ်အောင် ဘယ်လိုလုပ်မလဲ။ ငှက်ဖျားအမြစ်ပြတ်ရေးမှာ နောက်ဆက်တွဲ ဘာတွေဖြစ်လာနိုင်သလဲဆိုတာ အကုန်ဝိုင်းပြီး သုတေသန လုပ်နေကြတာပါ။”

အခုလို သုတေသနလုပ်ငန်းတွေ လုပ်ဆောင်ရာမှာ သုတေသန ပညာရှင် တယောက်အနေနဲ့ ဘယ်လိုအခက်အခဲတွေရှိပြီး ဌာနဆိုင်ရာပိုင်း ဘယ်လို ချိတ်ဆက် ဆောင်ရွက်ရတယ် ဆိုတာကိုလည်း သူက အခုလိုပြောပါတယ်။

“လုပ်ငန်းသဘောသဘာဝအရ သုတေသနလုပ်မယ်ဆို ခွင့်ပြုချက်ကို ၂ နေရာက ယူရပါတယ်။ တခုက အမျိုးသား ငှက်ဖျားထိန်းချုပ်ရေး ပရိုဂရမ်က ခွင့်ပြုချက်ယူ၊ ပြီးရင် ဆေးပညာဆိုင်ရာ ကျင့်ဝတ်ကော်မတီမှာတင်ပြီး ခွင့်ပြုချက်ယူ၊ ၂ နေရာက ယူရတယ်ပေါ့နော်။ လောလောဆယ် အခြေအနေက ပြောရမယ်ဆိုရင် တံခါးဖွင့်ထားပြီပေါ့နော်။ အပြောင်းအလဲတွေလည်း လုပ်နေတယ်။ တချို့နေရာတွေမှာ ဘာပြဿနာရှိသလဲဆိုတော့ ဒီ government ပိုင်းက လူကြီးတွေက သူတို့မှာ စိုးရိမ်စိတ်တချို့ရှိတယ်။ ဘယ်လိုမျိုးလဲဆိုတော့ ဒီ နိုင်ငံတကာအဖွဲ့တွေနဲ့ ပေါင်းလုပ်တဲ့အခါ ငါတို့ဆီက data တွေ ယူသွားမလား၊ ငါတို့ဆီကလူတွေကို guinea pig လိုများ စမ်းမလား၊ သူတို့ဆီမှာ concern လေးတွေတော့ ရှိတယ်။ ဒါကလည်း အချိန်ယူရမှာပေါ့။ mutual trust အပြန်အလှန် ယုံကြည်မှု တည်ဆောက်ပြီးတော့မှ ဒါတွေက ဖြေရှင်းလို့ရမယ့် အနေအထားမှာ ရှိတယ်။”

မြန်မာနိုင်ငံမှာ ငှက်ဖျားရောဂါ ဖြစ်ပွားမှုနှုန်း လျော့ကျသွားပြီ ဆိုပေမယ့် ရေရှည်မှာ အမြစ်ပြတ်အောင် ဆောင်ရွက်ဖို့ လိုအပ်နေသေးသလို ငှက်ဖျားကျန်ရှိနေသေးတဲ့ ဒေသတွေက ဝေးလံတဲ့ ဒေသတွေဖြစ်ပြီး စစ်ရေးပဋိပက္ခတွေရှိတဲ့ နေရာဒေသတွေ ဖြစ်နေတဲ့အပေါ် ဒေါက်တာ အောင်ပြည့်ဖြိုးက-

“မြန်မာနိုင်ငံတွင်း ငှက်ဖျားက နေရာတော်တော်များများမှာတော့ ပျောက်သွားပြီပေါ့နော်။ ဘယ်လိုနေရာတွေ ကျန်သလဲဆိုတော့ အစွန်အဖျား ဒေသတွေပေါ့။ ၂၀၁၉ မှာ မြန်မာနိုင်ငံမှာ ငှက်ဖျားလူနာ ၃ သောင်းကျော် ၄ သောင်းလောက်ရှိတယ်။ အဲဒါရဲ့ ၇၀ ရာခိုင်နှုန်းလောက်က ချင်းပြည်နယ် ပလက်ဝနဲ့ ကရင်ပြည်နယ် ဖာပွန်ပေါ့နော်။ အဲဒီမှာ စုပြုံနေတာပေါ့။ တကယ့် အစွန်အဖျား တကယ်ကို လိုအပ်တဲ့လူတွေမှာ ဖြစ်နေတာ။ နှစ်နေရာလုံးက သွားဖို့လာဖို့ ခက်ခဲတယ်။ နောက် ပလက်ဝမှာဆိုလည်း တိုက်ပွဲတွေဖြစ်နေတော့ အဲဒီနေရာတွေမှာ ငှက်ဖျားပရိုဂရမ်တွေအတွက် သွားဖို့လာဖို့ အခက်အခဲတွေ ရှိတာပေါ့။ အခု အမျိုးသား ငှက်ဖျားတိုက်ဖျက်ရေးရော၊ ကျနော်တို့ရော ခေါင်းခဲနေတာက ဒီ ပလက်ဝက ငှက်ဖျားပြဿနာကို ဘယ်လိုဖြေရှင်းမလဲ။ ဖာပွန်ကို ဘယ်လိုကိုင်တွယ်မလဲ။ ဒီနှစ်နေရာသည် ကျနော်တို့အတွက် အကြီးဆုံး malaria burdon ပေါ့။ ကျနော်တို့ ကိုယ်ချင်းစာပါတယ်။ အစွမ်းကုန်လည်း ကြိုးစားနေပါတယ်။ ဒီလို ဆေးမတိုးတဲ့ငှက်ဖျား မြန်မာနိုင်ငံထဲ ရောက်မလာအောင်၊ တကယ်လို့ ရောက်လာခဲ့ရင် ဘယ်လို အကောင်းဆုံး ဖြေရှင်းမလဲ။ ကျနော်တို့ အဖြေရှာနေပါတယ်။” လို့ ပြောပါတယ်။

အခုလို မြန်မာနိုင်ငံမှာ ငှက်ဖျားရောဂါ တိုက်ဖျက်ရေးကို ငှက်ဖျားရောဂါဘက်ဆိုင်ရာ ဝန်ထမ်းတွေ၊ အခြေခံကျန်းမာရေးဝန်ထမ်းတွေ၊ ပြည်သူတွေနဲ့ ဌာနဆိုင်ရာတွေအပြင် လူငယ်ဆရာဝန်တွေနဲ့ စေတနာ့ဝန်ထမ်းတွေ တတပ်တအား ပါဝင်ဆောင်ရွက်နေကြတဲ့အပေါ် တခြားနိုင်ငံတွေ အနေနဲ့ အတုယူသင့်ကြောင်းကိုလည်း ငှက်ဖျားတိုက်ဖျက်ရေးမှာ မြန်မာဟာ ကမ္ဘာအတွက် စံနမူနာပြုရမယ့် နိုင်ငံတနိုင်ငံဖြစ်ကြောင်း ၂၀၁၉ ဇူလိုင်လအတွင်းက ထုတ်ဝေတဲ့ The New York Times သတင်းစာမှာလည်း ဖော်ပြထားပါတယ်။

-----------------------------------

(Unicode)

ငှကျဖြားတိုကျဖကြျရေး မွနျမာလူငယျဆရာဝနျအခြို့ရဲ့ ကွိုးပမျးမှု

ကမ်ဘာတဝှမျးမှာ ငှကျဖြားရောဂါကွောင့ျ အသအေပြောကျမြားမှုတှေ လြော့ကလြာတယျလို့ ဆိုပမေယ့ျလညျး ကမ်ဘာ့နိုငျငံ ၉၀ ကြောျက သနျးနဲ့ခြီတဲ့ လူဦးရတှေဟော ငှကျဖြားရောဂါ ကူးစကျခံရမယ့ျ အန်တရာယျတှေ ရငျဆိုငျနရေတုနျးပဲ ဖွဈပါတယျ။ ဒီအထဲမှာ မွနျမာနိုငျငံလညျး ပါဝငျနပေါတယျ။ ဒါကွောင့ျ ငှကျဖြားရောဂါ တိုကျဖကြျရေးကို အမြိုးသားကနြျးမာရေး စီမံကိနျးတရပျအနနေဲ့ မွနျမာနိုငျငံမှာ ဆောငျရှကျနကွေပါတယျ။ သက်ကရာဇျ ၂၀၃၀ မှာ မွနျမာနိုငျငံကို ငှကျဖြားရောဂါ ပပြောကျကငျးစငျတဲ့ နိုငျငံတခုဖွဈလာဖို့ လူငယျဆရာဝနျတခြို့ ဘယျလိုပူးပေါငျး ကွိုးပမျးဆောငျရှကျနကွေပါသလဲ။ အပွည့ျအစုံကို မမွသဇငျအောငျက ပွောပွပေးပါမယျ။

ကမ်ဘာ့ကနြျးမာရေးအဖှဲ့ (WHO) ၂၀၁၀ အစီရငျခံစာနဲ့ ၂၀၁၇ အစီရငျခံစာအရဆိုရငျ မွနျမာနိုငျငံမှာ ငှကျဖြားရောဂါ ဖွဈပှားမှုနှုနျးရော အသအေပြောကျနှုနျးပါ ၂၀ ရာခိုငျနှုနျးဝနျးကငြျအထိ ကဆြငျးသှားတယျလို့ ဖောျပွပါတယျ။ ရညျမှနျးခကြျအရ မွနျမာနိုငျငံဟာ ၂၀၃၀ ခုနှဈမှာ ငှကျဖြားရောဂါ ပပြောကျကငျးစငျတဲ့ နိုငျငံတခုဖွဈဖို့ မှနျကနျတဲ့ လမျးကွောငျးပေါျမှာ ရောကျနပွေီဖွဈပွီး အခုလို ကွိုးပမျးခကြျတှေ အပေါျမှာ တခွားနိုငျငံတှအေနနေဲ့ စံနမူနာယူသင့ျတယျလို့ ငှကျဖြားရောဂါတိုကျဖကြျရေးဦးဆောငျလှုပျရှားသူတှကေ ပွောပါတယျ။ ဒီလို ကွိုးပမျးနကွေတဲ့အထဲ လူငယျဆရာဝနျတခြို့လညျး ပူးပေါငျးဆောငျရှကျနကွေတာပါ။

အမရေိကနျနိုငျငံ ဝါရှငျတနျဒီစီမွို့တောျမှာ နိုဝငျဘာလအတှငျးက ကငြျးပခဲ့တဲ့ အပူပိုငျးဒသေ ဆေးပညာဆိုငျရာ နှီးနှောဖလှယျပှဲကို တကျရောကျခဲ့တဲ့ ဗွိတိနျနိုငျငံ အခွစေိုကျ Welcome Trust ပါရဂူကြောငျးသား ဒေါကျတာ အောငျပွည့ျဖွိုးက မွနျမာနိုငျငံ ငှကျဖြားရောဂါတိုကျဖကြျရေးနဲ့ နောကျဆကျတှဲ ဖွဈပေါျလာနိုငျတဲ့ ပွူနာတှနေဲ့ ပတျသကျပွီး သုတသေနလုပျငနျးတှေ လုပျဆောငျနိုငျဖို့ သူ့အနနေဲ့ ဘယျလိုကွိုးပမျးခဲ့ရသလဲဆိုတာ အခုလို ရှငျးပွပါတယျ။

“ကနြောျက ၂၁၀၈ က ဒီ Welcome Trust Fellowship ကို လြှောကျတယျပေါ့နောျ။ လြှောကျတော့ တကမ်ဘာလုံးမှာ ၃၀၀ ကြောျလောကျ လြှောကျတယျပေါ့နောျ။ အဲဒီထဲက ၃ ယောကျရှေးတာပါ။ ပွီးတော့ ၃ နှဈစာ သုတသေနတှလေုပျဖို့ ထောကျပံ့ပေးပါတယျ။”

အခုလကျရှိ မွနျမာနိုငျငံ ငှကျဖြားတိုကျဖကြျရေးနဲ့ ပတျသကျပွီး ဘာတှလေုပျဆောငျနသေလဲ ဆိုတာကိုလညျး သူက ဆကျရှငျးပွပါတယျ။

“ကနြောျ အခုလုပျနတေဲ့ သုတသေနက malaria elimination ငှကျဖြားကို အမွဈဖွတျတဲ့ နရောတှမှော ငှကျဖြားလုံးဝမရှိတော့ဘူးဆိုရငျ ဒီလူတှရေဲ့ ကိုယျခံအားပေါ့နောျ။ ငှကျဖြားနဲ့ပတျသကျတဲ့ ကိုယျခံအားသညျ ကသြှားနိုငျတယျ။ ကသြှားလို့ရှိရငျ တကယျလို့ ငှကျဖြားပွနျလာလို့ရှိရငျ ပိုဆိုးမလား။ နဂိုထကျပိုဆိုးမလား။ လူတှသေညျ ငှကျဖြားကို အရငျထကျပိုပွီး ခံရနိုငျသလား။ အဲလိုမြိုး ဖွဈနိုငျသလားပေါ့နောျ။ လူတှရေဲ့ ငှကျဖြား ကိုယျခံအား ဘယျလောကျ ကသြှားသလဲ။ အဲဒီကသြှားတာက ပွူနာရှိသလားဆိုတဲ့ သုတသေနအတှကျ ကနြောျ လုပျနတောပေါ့။ ငှကျဖြားသုတသေန အရေးကွီးတာက အရှေ့တောငျအာရှမှာ ဆေးမတိုးတဲ့ ငှကျဖြားက အရမျးပြံ့နှံ့နတေယျပေါ့နောျ။ ဒီဆေးမတိုးတဲ့ ငှကျဖြားသညျ ထိုငျး-မွနျမာနယျစပျကနေ တကမ်ဘာလုံးပွန့ျသှားမှာ အားလုံးက အရမျးစိုးရိမျတယျ။ ဒါကွောင့ျ ဒီဆေးမတိုးတဲ့ ငှကျဖြား အမွဈပွတျအောငျ ဘယျလိုလုပျမလဲ။ ငှကျဖြားအမွဈပွတျရေးမှာ နောကျဆကျတှဲ ဘာတှဖွေဈလာနိုငျသလဲဆိုတာ အကုနျဝိုငျးပွီး သုတသေန လုပျနကွေတာပါ။”

အခုလို သုတသေနလုပျငနျးတှေ လုပျဆောငျရာမှာ သုတသေန ပညာရှငျ တယောကျအနနေဲ့ ဘယျလိုအခကျအခဲတှရှေိပွီး ဌာနဆိုငျရာပိုငျး ဘယျလို ခြိတျဆကျ ဆောငျရှကျရတယျ ဆိုတာကိုလညျး သူက အခုလိုပွောပါတယျ။

“လုပျငနျးသဘောသဘာဝအရ သုတသေနလုပျမယျဆို ခှင့ျပွုခကြျကို ၂ နရောက ယူရပါတယျ။ တခုက အမြိုးသား ငှကျဖြားထိနျးခြုပျရေး ပရိုဂရမျက ခှင့ျပွုခကြျယူ၊ ပွီးရငျ ဆေးပညာဆိုငျရာ ကငြ့ျဝတျကောျမတီမှာတငျပွီး ခှင့ျပွုခကြျယူ၊ ၂ နရောက ယူရတယျပေါ့နောျ။ လောလောဆယျ အခွအေနကေ ပွောရမယျဆိုရငျ တံခါးဖှင့ျထားပွီပေါ့နောျ။ အပွောငျးအလဲတှလေညျး လုပျနတေယျ။ တခြို့နရောတှမှော ဘာပွူနာရှိသလဲဆိုတော့ ဒီ government ပိုငျးက လူကွီးတှကေ သူတို့မှာ စိုးရိမျစိတျတခြို့ရှိတယျ။ ဘယျလိုမြိုးလဲဆိုတော့ ဒီ နိုငျငံတကာအဖှဲ့တှနေဲ့ ပေါငျးလုပျတဲ့အခါ ငါတို့ဆီက data တှေ ယူသှားမလား၊ ငါတို့ဆီကလူတှကေို guinea pig လိုမြား စမျးမလား၊ သူတို့ဆီမှာ concern လေးတှတေော့ ရှိတယျ။ ဒါကလညျး အခြိနျယူရမှာပေါ့။ mutual trust အပွနျအလှနျ ယုံကွညျမှု တညျဆောကျပွီးတော့မှ ဒါတှကေ ဖွရှေငျးလို့ရမယ့ျ အနအေထားမှာ ရှိတယျ။”

မွနျမာနိုငျငံမှာ ငှကျဖြားရောဂါ ဖွဈပှားမှုနှုနျး လြော့ကသြှားပွီ ဆိုပမေယ့ျ ရရှေညျမှာ အမွဈပွတျအောငျ ဆောငျရှကျဖို့ လိုအပျနသေေးသလို ငှကျဖြားကနြျရှိနသေေးတဲ့ ဒသေတှကေ ဝေးလံတဲ့ ဒသေတှဖွေဈပွီး စဈရေးပဋိပက်ခတှရှေိတဲ့ နရောဒသေတှေ ဖွဈနတေဲ့အပေါျ ဒေါကျတာ အောငျပွည့ျဖွိုးက-

“မွနျမာနိုငျငံတှငျး ငှကျဖြားက နရောတောျတောျမြားမြားမှာတော့ ပြောကျသှားပွီပေါ့နောျ။ ဘယျလိုနရောတှေ ကနြျသလဲဆိုတော့ အစှနျအဖြား ဒသေတှပေေါ့။ ၂၀၁၉ မှာ မွနျမာနိုငျငံမှာ ငှကျဖြားလူနာ ၃ သောငျးကြောျ ၄ သောငျးလောကျရှိတယျ။ အဲဒါရဲ့ ၇၀ ရာခိုငျနှုနျးလောကျက ခငြျးပွညျနယျ ပလကျဝနဲ့ ကရငျပွညျနယျ ဖာပှနျပေါ့နောျ။ အဲဒီမှာ စုပွုံနတောပေါ့။ တကယ့ျ အစှနျအဖြား တကယျကို လိုအပျတဲ့လူတှမှော ဖွဈနတော။ နှဈနရောလုံးက သှားဖို့လာဖို့ ခကျခဲတယျ။ နောကျ ပလကျဝမှာဆိုလညျး တိုကျပှဲတှဖွေဈနတေော့ အဲဒီနရောတှမှော ငှကျဖြားပရိုဂရမျတှအေတှကျ သှားဖို့လာဖို့ အခကျအခဲတှေ ရှိတာပေါ့။ အခု အမြိုးသား ငှကျဖြားတိုကျဖကြျရေးရော၊ ကနြောျတို့ရော ခေါငျးခဲနတောက ဒီ ပလကျဝက ငှကျဖြားပွူနာကို ဘယျလိုဖွရှေငျးမလဲ။ ဖာပှနျကို ဘယျလိုကိုငျတှယျမလဲ။ ဒီနှဈနရောသညျ ကနြောျတို့အတှကျ အကွီးဆုံး malaria burdon ပေါ့။ ကနြောျတို့ ကိုယျခငြျးစာပါတယျ။ အစှမျးကုနျလညျး ကွိုးစားနပေါတယျ။ ဒီလို ဆေးမတိုးတဲ့ငှကျဖြား မွနျမာနိုငျငံထဲ ရောကျမလာအောငျ၊ တကယျလို့ ရောကျလာခဲ့ရငျ ဘယျလို အကောငျးဆုံး ဖွရှေငျးမလဲ။ ကနြောျတို့ အဖွရှောနပေါတယျ။” လို့ ပွောပါတယျ။

အခုလို မွနျမာနိုငျငံမှာ ငှကျဖြားရောဂါ တိုကျဖကြျရေးကို ငှကျဖြားရောဂါဘကျဆိုငျရာ ဝနျထမျးတှေ၊ အခွခေံကနြျးမာရေးဝနျထမျးတှေ၊ ပွညျသူတှနေဲ့ ဌာနဆိုငျရာတှအေပွငျ လူငယျဆရာဝနျတှနေဲ့ စတေနာ့ဝနျထမျးတှေ တတပျတအား ပါဝငျဆောငျရှကျနကွေတဲ့အပေါျ တခွားနိုငျငံတှေ အနနေဲ့ အတုယူသင့ျကွောငျးကိုလညျး ငှကျဖြားတိုကျဖကြျရေးမှာ မွနျမာဟာ ကမ်ဘာအတှကျ စံနမူနာပွုရမယ့ျ နိုငျငံတနိုငျငံဖွဈကွောငျး ၂၀၁၉ ဇူလိုငျလအတှငျးက ထုတျဝတေဲ့The New York Times သတငျးစာမှာလညျး ဖောျပွထားပါတယျ။

ငှက်ဖျားတိုက်ဖျက်ရေး မြန်မာလူငယ်ဆရာဝန်အချို့ရဲ့ ကြိုးပမ်းမှု