မြန်မာနိုင်ငံထဲ လက်ရှိ ကိုဗစ်-19 လှိုင်းကြောင့် မြို့ကြီးတွေမှာ လူအတော်များများ ကိုဗစ်ဖြစ်ထားပြီးပုံရပြီး၊ ရှေ့ဆက် တဖြည်းဖြည်း ကူးစက်မှုကျဆင်လားနိုင်ခြေ ရှိတယ်လို့ ကျန်းမာရေးပညာရှင်တွေက ဆိုပါတယ်။
လက်ရှိ ကျန်းမာရေးဝန်ကြီးဌာနက စစ်ဆေးတွေ့ရှိချက်စာရင်းထက် လက်တွေ့မှာ မြို့ကြီးတွေက လူအတော်များများ ကူးစက်ခံခဲ့ရပြီးဖြစ်ပုံရကာ နယ်တွေကို ဆက်ကူးနေနိုင်ပေမဲ့၊ ရှေ့မှာတော့ တနိုင်ငံလုံး ကူးစက်မှုတွေ တဖြည်းဖြည်း ကျဆင်းလာမဲ့ပုံ ရှိနေတယ်လို့ ဆရာဝန်တွေက ဆိုပါတယ်။ ရောဂါမဖြစ်သေးဘဲ ကျန်နေသူတွေကလည်း အရင်အိုမီခရွန်လှိုင်းမှာ ကူးစက်ခံခဲ့ရပြီး၊ အားဖြည့်ကာကွယ်ဆေး အပြည့်ထိုးတားတာမို့၊ ကိုယ်ခံအား (Immune System) ကောင်းထားသူတွေ ဖြစ်နေပုံရှိပါတယ်။ အခုတစ်ခေါက် ကိုဗစ်ဖြစ်ပြီး လူငယ်အများစု ပြန်ကောင်းသွားနိုင်ချိန်မှာ၊ အန္တရာယ်ကြီးနိုင်တဲ့ သက်ကြီးတွေနဲ့ ရောဂါအခံရှိသူ တချို့တော့ ဆက်ပြီးဆေးရုံတက်နေရတာနဲ့ ပြင်းထန်နိုင်တဲ့တချို့ ဆက်ရှိနေနိုင်ပြီး၊ အသက်မဆုံးရှုံးရအောင် ကာကွယ်ကုသပေးဖို့တော့ အရေကြီးနေပါသေးတယ်။
တချိန်ထဲမှာ သက်ကြီးတွေနဲ့ ရောဂါအခံရှိသူတွေအပါအဝင် ပြန်သက်သာလာသူတချို့မှာ ဒီတစ်ခေါက် ကိုဗစ်မျိုးကွဲစိတ်သစ် (BA.4 နဲ့ BA.5) ရဲ့ လက္ခဏာတချို့ နောက်ဆက်တွဲအဖြစ် ဆက်ကျန်နိုင်ခြေလည်း ရှိနေပါတယ်။ အရင် Delta ကိုဗစ်မျိုးကွဲတုန်းက အခုလို လက္ခဏာနောက်ဆက်တွဲကျန်ခဲ့သူ (Long Covid) ရာခိုင်နှုန်းများခဲ့ပြီး၊ ဒီတစ်ခေါက်တော့ နောက်ဆက်တွဲ ကျန်တာနည်းနိုင်မဲ့ပုံရှိနေပေမဲ့ ဆက်စောင့်ကြည့်ဖို့ လိုနေပါသေးတယ်။ ဒီတစ်ခေါက် တချို့မှာ ပြန်သက်သာကောင်းမွန်လာပြီး၊ တစ်ပတ်အတွင်းမှာ၊ လက္ခဏာတချို့ (နှာစေး၊ ချောင်းဆိုး၊ ကိုယ်လက်နာ၊ အားမရှိ စတာမျိုး) ပြန်ခံစားရပေမဲ့၊ ရောဂါအခံမရှိဘဲ ကိုယ်ခံအားကောင်းတဲ့ လူငယ်တွေမှာ ချက်ချင်းပြန်ကောင်းသွားလေ့ ရှိပါတယ်။ ဒါပေမဲ့ တချို့မှာ ဆက်ကျန်နေတတ်တဲ့ လက္ခဏာ နောက်ဆက်တွဲတွေကတော့ ကိုယ်လက်ကိုက်ခဲတာ၊ ညောင်းတာ၊ နုံးတာ၊ အာရုံစိုက်ရခက်ဝေဝါးပြီး မမှတ်မိတာ (Brain Fog)၊ အစားအသောက်ပျက်တာ၊ ဝမ်းပျက်တာတွေပါ။ ဒါကြောင့် ပြန်ကောင်းလာသူတွေမှာ ကိုယ်ခံအားကောင်းအောင် ကောင်းကောင်း စားသောက်ပြီး အိပ်စက် အနားယူပေးဖို့ အရေးကြီးပါတယ်။ အထူးသဖြင့် ရောဂါအခံရှိထားသူတွေမှာ သက်ဆိုင်ရာအင်္ဂါ (ဥပမာ အသည်း၊ ကျောက်ကပ်၊ နှလုံး၊ ဦးနှောက်) စတာတွေ ဆက်ထိခိုက်တဲ့ လက္ခဏာတွေ ရှိနိုင်တာမို့၊ ရောဂါအခံတွေကိုလည်း ဆက်ကုသဖို့ လိုပါတယ်။
အခုလို အကျိုးဆက်တွေ ရှိနိုင်တာကြောင့် ကိုဗစ်က အစထဲက အကူးစက်မခံရလျှင် အကောင်းဆုံးမို့ ကာကွယ်ရေးတွေလည်း ရှေ့ဆက်လုပ်ပြီး၊ ရောဂါဖြစ်လာသူတွေမှာလည်း ပိုမဆိုးဘဲ၊ ရေရှည်မထိခိုက်ရအောင် ကုသမှုတွေခံယူဖို့ အရေးကြီးပါတယ်။ အထူးသဖြင့် လူကြီးတွေမှာ ဖြစ်ပြီးလျှင် ပြန်နလန်ထူဖို့ အချိန်ယူရတတ်ပါတယ်။ ဒါ့အပြင် လက်ရှိ ကလေးတွေအတွက်လည်း ကျောင်းတွေဖွင့်ထားချိန်မို့ ကူးစက်လွယ်နေချိန်မှာ အသက်အရွယ်လိုက် ထိုးနိုင်တဲ့ ကာကွယ်ဆေးတွေ ထိုးထားဖို့ အရေးကြီးပါတယ်။ တချိန်ထဲမှာ ကူးစက်မှုလွယ်တဲ့ နေရာ (ဥပမာ အလုံပိတ်အခန်း၊ ကျောင်း၊ အလုပ်ရုံ၊ ကား၊ လေယာဉ် စတာ) တွေမှာ လေဝင်လေထွက် (Ventilation) ကောင်းအောင် (ဥပမာ ပြူတင်းပေါက် မကြာမကြာဖွင့်ပေးတာ၊ လေစစ်စကာတွေ သန့်ရှင်းပေးတာ) မျိုးတွေလုပ်ပေးပြီး၊ လူချင်းနီးနေချိန် ကာကွယ်ရေးနည်းလမ်းတွေဖြစ်တဲ့ ပါးစပ်နဲ့နှာခေါင်းစည်း (Mask) တပ်တာ၊ ခပ်ခွာခွာနေတာနဲ့ မကြာမကြာလက်ဆေးတာ၊ ဖြစ်နိုင်လျှင် လူစုလူဝေးတွေရှောင်တာတွေ ဆက်လုပ်ပေးသင့်ပါတယ်။
ဒီအကြောင်း ပိုမိုသိရှိနားလည်နိုင်ဖို့ ကိုဝင်းမင်းက မြန်မာနိုင်ငံမှာ ကျန်းမာရေးပညာပေးမူတွေလုပ်ပေးနေတဲ့ အထွေထွေရောဂါကုဆရာဝန် ဒေါက်တာရွှေဝါအောင် ကို ဆက်သွယ်မေးမြန်းထားပါတယ်။
===== Unicode ======
မွနျမာနိုငျငံထဲ လကျရှိ ကိုဗဈ-19 လှိုငျးကွောင့ျ မွို့ကွီးတှမှော လူအတောျမြားမြား ကိုဗဈဖွဈထားပွီးပုံရပွီး၊ ရှေ့ဆကျ တဖွညျးဖွညျး ကူးစကျမှုကဆြငျလားနိုငျခွေ ရှိတယျလို့ ကနြျးမာရေးပညာရှငျတှကေ ဆိုပါတယျ။
လကျရှိ ကနြျးမာရေးဝနျကွီးဌာနက စဈဆေးတှေ့ရှိခကြျစာရငျးထကျ လကျတှေ့မှာ မွို့ကွီးတှကေ လူအတောျမြားမြား ကူးစကျခံခဲ့ရပွီးဖွဈပုံရကာ နယျတှကေို ဆကျကူးနနေိုငျပမေဲ့၊ ရှေ့မှာတော့ တနိုငျငံလုံး ကူးစကျမှုတှေ တဖွညျးဖွညျး ကဆြငျးလာမဲ့ပုံ ရှိနတေယျလို့ ဆရာဝနျတှကေ ဆိုပါတယျ။ ရောဂါမဖွဈသေးဘဲ ကနြျနသေူတှကေလညျး အရငျအိုမီခရှနျလှိုငျးမှာ ကူးစကျခံခဲ့ရပွီး၊ အားဖွည့ျကာကှယျဆေး အပွည့ျထိုးတားတာမို့၊ ကိုယျခံအား (Immune System) ကောငျးထားသူတှေ ဖွဈနပေုံရှိပါတယျ။ အခုတဈခေါကျ ကိုဗဈဖွဈပွီး လူငယျအမြားစု ပွနျကောငျးသှားနိုငျခြိနျမှာ၊ အန်တရာယျကွီးနိုငျတဲ့ သကျကွီးတှနေဲ့ ရောဂါအခံရှိသူ တခြို့တော့ ဆကျပွီးဆေးရုံတကျနရေတာနဲ့ ပွငျးထနျနိုငျတဲ့တခြို့ ဆကျရှိနနေိုငျပွီး၊ အသကျမဆုံးရှုံးရအောငျ ကာကှယျကုသပေးဖို့တော့ အရကွေီးနပေါသေးတယျ။
တခြိနျထဲမှာ သကျကွီးတှနေဲ့ ရောဂါအခံရှိသူတှအေပါအဝငျ ပွနျသကျသာလာသူတခြို့မှာ ဒီတဈခေါကျ ကိုဗဈမြိုးကှဲစိတျသဈ (BA.4 နဲ့ BA.5) ရဲ့ လက်ခဏာတခြို့ နောကျဆကျတှဲအဖွဈ ဆကျကနြျနိုငျခွလေညျး ရှိနပေါတယျ။ အရငျ Delta ကိုဗဈမြိုးကှဲတုနျးက အခုလို လက်ခဏာနောကျဆကျတှဲကနြျခဲ့သူ (Long Covid) ရာခိုငျနှုနျးမြားခဲ့ပွီး၊ ဒီတဈခေါကျတော့ နောကျဆကျတှဲ ကနြျတာနညျးနိုငျမဲ့ပုံရှိနပေမေဲ့ ဆကျစောင့ျကွည့ျဖို့ လိုနပေါသေးတယျ။ ဒီတဈခေါကျ တခြို့မှာ ပွနျသကျသာကောငျးမှနျလာပွီး၊ တဈပတျအတှငျးမှာ၊ လက်ခဏာတခြို့ (နှာစေး၊ ခြောငျးဆိုး၊ ကိုယျလကျနာ၊ အားမရှိ စတာမြိုး) ပွနျခံစားရပမေဲ့၊ ရောဂါအခံမရှိဘဲ ကိုယျခံအားကောငျးတဲ့ လူငယျတှမှော ခကြျခငြျးပွနျကောငျးသှားလေ့ ရှိပါတယျ။ ဒါပမေဲ့ တခြို့မှာ ဆကျကနြျနတေတျတဲ့ လက်ခဏာ နောကျဆကျတှဲတှကေတော့ ကိုယျလကျကိုကျခဲတာ၊ ညောငျးတာ၊ နုံးတာ၊ အာရုံစိုကျရခကျဝဝေါးပွီး မမှတျမိတာ (Brain Fog)၊ အစားအသောကျပကြျတာ၊ ဝမျးပကြျတာတှပေါ။ ဒါကွောင့ျ ပွနျကောငျးလာသူတှမှော ကိုယျခံအားကောငျးအောငျ ကောငျးကောငျး စားသောကျပွီး အိပျစကျ အနားယူပေးဖို့ အရေးကွီးပါတယျ။ အထူးသဖွင့ျ ရောဂါအခံရှိထားသူတှမှော သကျဆိုငျရာအငျ်ဂါ (ဥပမာ အသညျး၊ ကြောကျကပျ၊ နှလုံး၊ ဦးနှောကျ) စတာတှေ ဆကျထိခိုကျတဲ့ လက်ခဏာတှေ ရှိနိုငျတာမို့၊ ရောဂါအခံတှကေိုလညျး ဆကျကုသဖို့ လိုပါတယျ။
အခုလို အကြိုးဆကျတှေ ရှိနိုငျတာကွောင့ျ ကိုဗဈက အစထဲက အကူးစကျမခံရလြှငျ အကောငျးဆုံးမို့ ကာကှယျရေးတှလေညျး ရှေ့ဆကျလုပျပွီး၊ ရောဂါဖွဈလာသူတှမှောလညျး ပိုမဆိုးဘဲ၊ ရရှေညျမထိခိုကျရအောငျ ကုသမှုတှခေံယူဖို့ အရေးကွီးပါတယျ။ အထူးသဖွင့ျ လူကွီးတှမှော ဖွဈပွီးလြှငျ ပွနျနလနျထူဖို့ အခြိနျယူရတတျပါတယျ။ ဒါ့အပွငျ လကျရှိ ကလေးတှအေတှကျလညျး ကြောငျးတှဖှေင့ျထားခြိနျမို့ ကူးစကျလှယျနခြေိနျမှာ အသကျအရှယျလိုကျ ထိုးနိုငျတဲ့ ကာကှယျဆေးတှေ ထိုးထားဖို့ အရေးကွီးပါတယျ။ တခြိနျထဲမှာ ကူးစကျမှုလှယျတဲ့ နရော (ဥပမာ အလုံပိတျအခနျး၊ ကြောငျး၊ အလုပျရုံ၊ ကား၊ လယောဉျ စတာ) တှမှော လဝေငျလထှေကျ (Ventilation) ကောငျးအောငျ (ဥပမာ ပွူတငျးပေါကျ မကွာမကွာဖှင့ျပေးတာ၊ လစေဈစကာတှေ သန့ျရှငျးပေးတာ) မြိုးတှလေုပျပေးပွီး၊ လူခငြျးနီးနခြေိနျ ကာကှယျရေးနညျးလမျးတှဖွေဈတဲ့ ပါးစပျနဲ့နှာခေါငျးစညျး (Mask) တပျတာ၊ ခပျခှာခှာနတောနဲ့ မကွာမကွာလကျဆေးတာ၊ ဖွဈနိုငျလြှငျ လူစုလူဝေးတှရှေောငျတာတှေ ဆကျလုပျပေးသင့ျပါတယျ။
ဒီအကွောငျး ပိုမိုသိရှိနားလညျနိုငျဖို့ ကိုဝငျးမငျးက မွနျမာနိုငျငံမှာ ကနြျးမာရေးပညာပေးမူတှလေုပျပေးနတေဲ့ အထှထှေရေောဂါကုဆရာဝနျ ဒေါကျတာရှှဝေါအောငျ ကို ဆကျသှယျမေးမွနျးထားပါတယျ။