အာရွႏုိင္ငံေရး။
ဖိလစ္ပုိင္သမတမားကုိ႔ရဲ႔ အေမရိကန္ခရီးစဥ္နဲ႔ကေမၻာဒီးယားေရြး ေကာက္ပဲြအေၾကာင္းေတြကုိ ဒီတပတ္ အာရွႏုိင္ငံေရး အစီစဥ္မွာကုိေဇာ္မုိးေက်ာ္ကတင္ျပထားပါတယ္။
##
ဖိလစ္ပုိင္သမတမားကုိ႔ ဂ်ဴနီယာဟာ ဧၿပီ ၃၀ ရက္ေန႔ကစတင္ခဲ့ၿပီး ေမလ ၄ ရက္ေန႔အထိ ၄ ရက္ၾကာအေမရိ ကန္ျပည္ေထာင္စုခရီးစဥ္အတြင္း၊ သမတ ဂ်ိဳးဘုိင္ဒင္အပါအ၀င္ အေမရိကန္အစိုးရထိပ္ပုိင္းေခါင္းေဆာင္ ေတြနဲ႔ေတြ႔ ဆုံခဲ့ပါတယ္။ ဖိလစ္ပုိင္ဟာ တရုတ္ၿခိမ္းေျခာက္မႈေတြရွိေနတဲ့ အင္ဒုိပစၥဖိတ္ေဒသတြင္း အေမရိကန္ရဲ႔ အဓိကမဟာ မိတ္ျဖစ္ပါတယ္။ သမတ ဘုိင္ဒင္ကေတာ့ ဖိလစ္ပုိင္အတြက္အေမရိကန္ရဲ႔လုံၿခဳံေရးအစီစဥ္ေတြနဲ႔ပတ္သက္ၿပီးထပ္မံ ကတိျပဳေျပာၾကားခဲ့ပါတယ္။
Act: President Biden.
“ ဖိလစ္ပုိင္နဲ႔ ေတာင္တရုတ္ပင္လယ္ကုိ အကာကြယ္ေပးသြားဖုိ႔ အေမရိကန္ရဲ႔ဆုံးျဖတ္ခ်က္ဟာ ဆက္လက္ၿပီးအခုိင္အမာ ရွိေနပါတယ္”
ဒါ့အျပင္ တရားဥပေဒစုိးမုိးမႈနဲ႔ဒီမုိကေရစီတန္ဘုိးေတြကာကြယ္ဖုိ႔၊ ရာသီဥတုေျပာင္းလဲလာတဲ့ျပႆနာနဲ႔ သန့္ရွင္းတဲ့စြမ္း အင္ေျပာင္းလဲအသုံးျပဳႏုိင္ေရးစတဲ့ျပႆနာေတြကုိ ႏွစ္ႏုိင္ငံပူးတဲြရပ္တည္ေျဖရွင္းသြားဖုိ႔၊ ဒါ့အျပင္ ႏွစ္ႏုိင္ငံကုန္သြယ္ေရးနဲ႔ စီးပြားပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္ေရးေတြကုိလည္းလုပ္ေဆာင္သြားဖုိ႔ သမတ ဘုိင္ဒင္ကေျပာဆုိခဲ့ပါတယ္။
ဖိလစ္ပုိင္သမတမားကုိ႔စ္ကလည္း၊ အေမရိကန္နဲ႔ဖိလစ္ပုိင္ရဲ႔မဟာမိတ္ျဖစ္မႈဟာအေရးပါေၾကာင္းနဲ႔ ပုိမုိအားေကာင္းေအာင္ လုပ္ေဆာင္သြားမွာျဖစ္ေၾကာင္း။ ဒါ့အျပင္ ေတာင္တရုတ္ပင္လယ္ျပင္နဲ႔ အာရွပစၥဖိတ္ေဒသအတြင္း တင္းမာမႈေတြျမင့္ တက္လာေနခ်ိန္မွာ ဖိလစ္ပုိင္ဟာကမၻာေပၚမွာ ပထ၀ီႏုိင္ငံေရးအရ အရႈတ္ေထြးဆုံးေနရာမွာရွိေနေၾကာင္းနဲ႔ သူ႔ရဲ႔ခရီးစဥ္ အတြင္း ဒီကိစၥေတြကုိ အဓိကေဆြးေႏြဖုိ႔ျဖစ္တယ္လုိ႔ေျပာဆုိခဲ့ပါတယ္။
ဖိလစ္ပုိင္သမတ မားကုိ႔စ္ဟာ ဒုသမတကာမလာဟဲရစ္နဲ႔လည္းေတြ႔ဆုံခဲ့တဲ့အျပင္၊ ကာကြယ္ေရး၀န္ႀကီး လြိဳက္ေအာ္စတင္ ကလည္း ပင္တခြန္စစ္ဌာနခ်ဳပ္ကုိဖိတ္ၾကားၿပီး၊ ဂုတ္ျပဳတပ္ဖဲြ႔နဲ႔ႀကိဳဆုိဂုဏ္ျပဳခဲ့ပါတယ္။
ဖိလစ္ပုိင္ဟာ အေရွ႔ေတာင္အာရွအတြင္း အေမရိကန္စစ္စခန္းအမ်ားဆုံးနဲ႔ အေမရိကန္စစ္အင္အားအမ်ားဆုံးခ်ထား ခြင့္ျပဳတဲ့ႏုိင္ငံျဖစ္ပါတယ္။ ေလာေလာဆယ္အေမရိကန္တပ္စခန္းအသုံးျပဳခြင့္ကုိ ၉ ေနရာမွာခြင့္ျပဳထားပါတယ္။ ဖိလစ္ပုိင္ ဟာတရုတ္နဲ႔ ပင္လယ္ျပင္ပုိက္နက္အျငင္းပြားေနတဲ့ႏုိင္ငံျဖစ္ပါတယ္။
သမတမားကုိ႔စ္ဂ်ဴနီဟာ သူ႔အေဖသမတမားကုိ႔စ္နဲ႔အတူ အေမရိကန္သမတေရဂင္လက္ထက္က အိမ္ျဖဴေတာ္ကုိ တေခါက္ေရာက္ခဲ့ဖူးပါတယ္။ သုံးသပ္သူေတြကေတာ့ အေမရိကန္အစုိးရဟာ လက္ရွိဖိလစ္ပုိင္သမမားကုိ႔စ္ကုိ၊ သူ႔အေဖတုန္းကလုိဘဲ ေၾကာေထာက္ေနာက္ခံေပးထားတဲ့ ဆက္ဆံေရးကုိျပန္လည္ထူေထာင္ေနတယ္လုိ႔ ေ၀ဘန္ေျပာ ဆုိပါတယ္။ စစ္ေအးေခတ္ကာလတုန္းက သမတဖာဒီနန္မားကုိ႔စ္ ဟာကြန္ျမဴနစ္ေတြကုိဆန္႔က်င္ႏွိမ္နင္းခဲ့သလုိ၊ အေမရိ ကန္အစိုးရကလည္း ကြန္ျမဴနစ္ျပန္႔ပြားမႈကုိဟန္႔တားရာမွာအသုံး၀င္တယ္လုိ႔ရႈျမင္ခဲ့ပါတယ္။ ဒါ့အျပင္ ဗီယက္နမ္စစ္ပဲြကာ လမွာလည္း ဖိလစ္ပုိင္မွာရွိတဲ့ စစ္စခန္း ၂ ခုကုိအေမရိကန္အသုံးျပဳခဲ့ပါတယ္။
အခုအခါမွာလည္း သာျဖစ္သူ မားကုိ႔စ္သမတျဖစ္လာခ်ိန္မွာ အာရွပစၥဖိတ္ေဒသတြင္း စစ္ေရးအင္အားႀကီးထြားလာေနတဲ့ တရုတ္ကုိတန္ျပန္ဖို႔အတြက္အေမရိကန္ဟာ ဖိလစ္ပုိင္နဲ႔ပုိမုိနီးကပ္စြာဆက္ဆံလာျပန္တယ္လုိ႔ သုံးသပ္ေျပာဆုိၾကပါတယ္။
၁၉၈၆ ခုႏွစ္မွာ သူ႔ရဲ႔ဖခင္ျဖစ္သူ အာဏာရွင္မားကုိ႔စ္ကုိ လူထုကေတာ္လွန္ျဖဳတ္ခ်လုိုက္ခ်ိန္မွာ လက္ရွိသမတမားကုိစ္ဟာ အသက္ ၂၈ အရြယ္သာရွိေသးၿပီး၊ အေမရိကန္စစ္ေလယဥ္နဲ႔ မိသားစုနဲ႔အတူအေမရိကန္ကုိထြက္ေျပးလာခဲ့တာျဖစ္ပါ တယ္။ သူ႔အေဖသမတမားကုိ႔စ္လက္ထက္က၊ အတုိက္အခံႏုိင္ငံေရးသမားေတြ၊ သတင္းေထာက္ေတြ၊ လူ႔အခြင့္ အေရး လႈပ္ရွားသူေတြကုိ ဖမ္းဆီးႏွိပ္စက္သတ္ျဖတ္ခဲ့တာေတြရွိခဲ့ၿပီး၊ ေထာင္နဲ႔ခ်ီတဲ့ လူ႔အခြင့္အေရးခ်ိဳးေဖါက္ခံရသူေတြကုိ ေလ်ာ္ေၾကးေပးဖုိ႔ တရားရုံးကဆုံးျဖတ္ထားတာကုိ မလုိက္နာတဲ့အတြက္ မားကုိ႔စ္အပါအ၀င္သူ႔မိသားစု၀င္ေတြဟာ တရားရုံးအမိန္႔ကုိမလုိက္နာတဲ့အမႈနဲ႔ အေမရိကန္တရားရုံးမွာရင္ဆုိင္ေနရဆဲျဖစ္ပါတယ္။
အခုလုိအေျခေနမွာဘဲ ေနာက္ထပ္ အေရွ႔ေတာင္အာရွႏုိင္ငံတႏုိင္ငံျဖစ္တဲ့ ကေမၻာဒီးယားမွာလာမယ့္ ဇူလုိင္လ ၂၃ ရက္ေန႔မွာေရြးေကာက္ပဲြက်င္ပဖုိ႔ရွိေနပါတယ္။ ေရြးေကာက္ပဲြက်င္းပမယ္ဆုိေပမယ့္လည္း ကေမၻာဒီးယားမွာ အတုိက္ အခံပါတီေတြမရွိဘူးျဖစ္ေနပါတယ္။ ကေမၻာဒီးယားမွာ အာဏာကုိတဦးထဲ ၃၈ ႏွစ္ၾကာတင္းတင္းၾကပ္ၾကပ္ခ်ဳပ္ကုိင္ထား တဲ့ ၀န္ႀကီးခ်ဳပ္ဟြန္ဆန္ရဲ႔ ကေမၻာဒီးယားျပည္သူ႔ပါတီ CPP တပါတီဘဲအဓိကရွိပါတယ္။ ကေမၻာဒီးယားမွာ အဓိက အတုိက္အခံပါတီႀကီးျဖစ္တဲ့ ကေမၻာဒီးယားအမ်ိဳးသားကယ္တင္ေရးပါတီ CNRP ကုိ ၂၀၁၇ ခုႏွစ္တုန္းက ၀န္ႀကီး ခ်ဳပ္ဟြန္ဆန္အစိုးရ ကဖ်က္သိမ္းခဲ့ၿပီး၊ ပါတီေခါင္းေဆာင္ေတြကုိဖမ္းဆီးခဲ့ပါတယ္။ CNRP ဟာ ထင္ရွားတဲ့ အတုိက္အခံေခါင္းေဆာင္ ဆန္မရမ္စီရဲ႔ ပါတီနဲ႔၊ မဟာမိတ္ျဖစ္တဲ့ လူ႔အခြင့္အေရးပါတီ ၂ ပါတီေပါင္းထားတာျဖစ္ပါတယ္။ ဆန္မရမ္စီဟာ ျပည္ကကုိထြက္ေျပးတိမ္းေရွာင္ေနရပါတယ္။ CNRP ကုိဖ်က္သိမ္းၿပီး ၂၀၁၈ ခုႏွစ္မွာေရြးေကာက္ ပဲြလုပ္ခဲ့ပါတယ္။ ၀န္ႀကီး ခ်ဳပ္ဟြန္ဆန္အျပတ္အသတ္ႏုိင္ၿပီး၀န္ႀကီးခ်ဳပ္ျပန္ျဖစ္လာပါ တယ္။ ဒီေရြးေကာက္ပဲြကုိ တေကာင္ထဲၿပိဳင္တဲ့ျမင္းၿပိဳင္ပဲြလုိ႔ တခ်ိဳ႔သတင္းေတြမွာ တင္စားေဖၚျပခဲ့ပါတယ္။
အသက္ ၇၁ ႏွစ္ရွိၿပီျဖစ္တဲ့၀န္ႀကီးခ်ဳပ္ဟြန္ဆန္ဟာ လာမယ့္ ဇူလုိင္ ၂၃ ရက္ေန႔ ေရြးေကာက္ပဲြၿပီးလုိ႔ အစုိးရသစ္ေပၚ လာရင္သူအနားယူေတာ့မယ့္သေဘာမ်ိဳးမတ္လထဲတုန္းကေျပာဆုိခဲ့ပါတယ္။ သူေနမွာ ဆက္ခံမယ့္သူကေတာ့ သူ႔ရဲ႔သား ျဖစ္သူ ကေမၻာဒီးယားစစ္တပ္ရဲ႔အႀကီးအကဲတဦးျဖစ္တဲ့ ဗုိလ္ခ်ဳပ္ႀကီး ဟြန္ မနက္ Hun Manet ျဖစ္တယ္လုိ႔ သုံးသပ္ေျပာ ဆုိေနၾကပါတယ္။ ၀န္ႀကီးခ်ဳပ္ဟြန္ဆန္ရဲ႔ CPP ပါတီကလည္း ေနာက္လာမယ့္ေရြးေကာက္ပဲြမွာ ဟြန္မနက္ ကုိ၀န္ႀကီးခ်ဳပ္ ေနရာအတြက္ကုိယ္စားလွယ္ေလာင္းအျဖစ္တင္ေျမွာက္မယ္လုိ႔ ၂၀၂၁ ခုႏွစ္ကတည္းေျပာဆုိထားပါတယ္။ ၂၀၁၇ ခုႏွစ္က ဖမ္းဆီးထားခဲ့တဲ့ အတုိက္အခံပါတီ CNRP ရဲ႔ ဥကၠဌ Kem Sokha ကင္ ဆုိခ ကုိေတာ့ ၿပီးခဲ့တဲ့ မတ္လ ၃ ရက္ေန႔ တုန္းကေထာင္ဒါဏ္ ၂၇ ႏွစ္ခ်လုိ္က္ပါတယ္။ ဒီလုိအေျခအေနေတြေၾကာင့္ကေမၻာဒီးယားမွာ လာမယ့္ ဇူလုိင္လ ၂၃ ရက္ေန႔မွာက်င္းပမယ့္ေရြးေကာက္ပဲြဟာ အမည္ခံသာျဖစ္ၿပီး၊ ၀န္ႀကီးခ်ဳပ္ဟြန္ဆန္နဲ႔ CPP ကုိေထာက္ခံေၾကာင္း မဲေပး တဲ့ပဲြသာလ်င္ျဖစ္လိမ့္မယ္လုိ႔သုံးသပ္ေျပာဆုိတာေတြရွိေၾကာင္း ဒီတပတ္အာရွႏုိင္ငံေရးအစီစဥ္မွာတင္ျပလုိက္ရပါတယ္။