(Zawgyi/Unicode)
COVID-19 ကပ်ရောဂါ ကာလအတွင်း သတ်မှတ်ထားတဲ့ ကန့်သတ်ချက်တွေကို ချိုးဖောက်မှု စွပ်စွဲချက်တွေနဲ့ အရေးယူခံရတဲ့ အမှုပေါင်း ထောင်ချီ ရှိနေတဲ့အပေါ် လူ့အခွင့်အရေး လှုပ်ရှားသူတွေနဲ့ ဥပဒေပညာရှင်တွေ စိုးရိမ်နေတဲ့အကြောင်း မ အိမ့်သန္တာထွန်း ပြောပြပါမယ်။
ကပ်ရောဂါကာလ ၄ လလောက်အတွင်း နိုင်ငံတော် အကြည်ညိုပျက်စေမှု ဥပဒေပုဒ်မ ၅၀၅ (ခ)၊ ဥပဒေပုဒ်မ ၁၈၈ ညမထွက်ရ အမိန့်နဲ့ ကူးစက်ရောဂါ ကာကွယ်နှိမ်နင်းရေး ဥပဒေ ချိုးဖောက်မှုတွေနဲ့ စွဲဆိုထားတဲ့ အမှုပေါင်း ၅ ထောင်ကျော် ရှိနေကြောင်း လူ့အခွင့်အရေး လှုပ်ရှားသူတွေက ပြောပါတယ်။
ဒီအထဲမှာ ၂ ထောင်ကျော်ကတော့ ကူးစက်ရောဂါ ကာကွယ်နှိမ်နင်းရေး ဥပဒေ ချိုးဖောက်မှုနဲ့ အရေးယူခံထားရပြီး ကပ်ရောဂါကာလ အခက်အခဲတွေကြောင့် ဆန္ဒပြခဲ့ကြတဲ့ အလုပ်သမားတွေ အများအပြား ပါဝင်ခဲ့ကြောင်းလည်း လူ့အခွင့်အရေး လှုပ်ရှားမှုအဖဖွဲ့ အသံရဲ့ ဒါရိုက်တာ မောင်ဆောင်းခက ပြောပါတယ်။
“တရားစွဲခံရတဲ့ အကြောင်းရင်းတွေက ဒီအလုပ်သမားတွေ ဆန္ဒထုတ်ဖော်တဲ့ဟာတွေလည်း ကိုဗစ်ဥပဒေနဲ့ အရေးယူတာရှိတယ်။ ဥပမာ လူစုလူဝေးလုပ်တာ၊ မင်္ဂလာဆောင်တို့၊ ဘာသာရေးဆုတောင်းတို့ အဲ့တာလေး တွေလည်း ပါတာပေါ့နှော်။ နောက်ပြီးရင် ဒီအပြန်အလှန် ခြိမ်းခြောက်ပြောဆိုတာတွေ၊ သာမန်လူစုလူဝေး လုပ်တဲ့ဟာတွေ၊ တစ်ချို့ကျလည်း Quarantine ဝင်ဖို့ ငြင်းတာတွေရှိတယ်။ အဲ့တာမျိုးတွေပေါ့။ ပြီးရင် ဘာသာရေးဝေဖန်မှုတွေလည်း ရှိတယ်ပေါ့။ နောက်တစ်ခုက ဆိုင်ဖွင့်ဈေးရောင်းလို့ တရားစွဲအရေးယူခံရ တာမျိုးလည်းရှိတယ်ပေါ့။ တော်တော်တော့ များတယ်၊ ဒီလို ချိုးဖောက်လို့ဆိုပြီး တရားစွဲဆိုခံရတဲ့ အမှုတွေက တစ်ချို့ဟာ တွေက ကျတော့ ဥပဒေကြောင်းအရ ဆောင်ရွက်သင့်တာ မှန်ပေမယ့်လည်း ပြစ်မှု ပြစ်ဒဏ်မမျှတာ ပေါ့။ အထူးသဖြင့် ကျွန်တော်ဘက်က ထောက်ပြချင်တာက အမှန်တကယ်ကကျတော့ ပြစ်မှုနဲ့ ပြစ်ဒဏ်မျှတာက အများကြီးကြုံရတာပေါ့။ ကျွန်တော်တို့ ဥပဒေတစ်ခုခု ပြုတာပဲဖြစ်ဖြစ်၊ အရေးယူ ဆောင်ရွက်တာပဲ ဖြစ်ဖြစ် အဲ့ဒီမှာ ဘာရှိရလဲဆိုတော့ ပြစ်မှု ပြစ်ဒဏ်မျှမျှပေါ့နှော် အဲ့ဒီဟာက အရမ်းအရေးကြီးတယ်။ အခုကိစ္စတွေမှာက တစ်ချို့က ဘာမှမဟုတ်တာတွေနဲ့ ထောင်ဒဏ်တစ်နှစ်တို့ ၂ နှစ်တို့အထိ ကျခံနေရတာတွေ ကျွန်တော်တို့က တွေရတယ်ပေါ့”
ကပ်ရောဂါကာလ အရေးယူခံရသူတွေထဲမှာ ကလေးတွေ၊ နေရပ်ပြန်လာကြတဲ့ ရွှေ့ပြောင်း အလုပ်သမားတွေ ပါဝင်ကြောင်းလည်း လူ့အခွင့်အရေး လှုပ်ရှားသူတွေက ပြောပါတယ်။ တရားလွှတ်တော်ရှေ့နေ ဦးရောဘတ်စန်းအောင် ကတော့ ကပ်ရောဂါကာလ အရေးယူခံရသူတွေ အရေး အစိုးရတာဝန်ရှိသူတွေ အလေးထားစဉ်းစားဖို့လိုတယ်လို့ တိုက်တွန်းပါတယ်။
“ပေါ်ပေါက်နေတဲ့ လူ့အခွင့်အရေးကိစ္စတွေကို ကိုဗစ် ကို အကြောင်းပြုပြီးတော့ ဆုံးရှုံးနစ်နာခံနေရမယ်ဆိုရင် လည်း မသင့်လျှော်ဘူး။ ကိုဗစ်ကာလ စီမံချက်ကို အကြောင်းပြုပြီးတော့ ဥပဒေကြောင်းနဲ့ မညီညွတ်တဲ့ အရေးယူဆောင်ရွက်မှုတွေ လည်း ရှိနေတယ်။ ဘာပဲလုပ်လုပ် ကိုဗစ် ဆိုပြီးတော့လုပ်နေတယ်။ ကိုဗစ် စီမံချက်နဲ့ မကိုက်ညီတဲ့ ကိစ္စတွေလည်း တစ်ချို့ ကျွန်တော်တို့ တွေ့နေရတယ်၊ အဲ့ဒါကို အပေါ်ပိုင်းက ပုဂ္ဂိုလ်များအနေနဲ့ တာဝန်ရှိတဲ့ အကြီးအကဲများအနေနဲ့ ဒါကို တည့်မတ်အောင် လမ်းညွှန်သင့်တယ် လို့ပဲ ကျွန်တော်က ပြောချင်ပါတယ်။”
ကပ်ရောဂါကာလ စည်းကမ်းချိုးဖောက်မှုတွေနဲ့ လူအများအပြားကို တရားစွဲဆို အရေးယူနေတဲ့ လုပ်ရပ်တွေကို ရပ်တန့်ဖို နိုင်ငံတကာ လူ့အခွင့်အရေး လှုပ်ရှားမှုအဖွဲ့တခုဖြစ်တဲ့ HRW ကလည်း မေလတုန်းက တိုက်တွန်းခဲ့ဖူးပါတယ်။
ညမထွက်ရအမိန့် အပါအဝင် ကပ်ရောဂါကာလ သွားလာလှုပ်ရှားမှု ကန့်သတ်ချက်တွေကို မလိုက်နာတာ၊ စောင့်ကြည့်စစ်ဆေးခံဖို့ ပျက်ကွက်တာတွေလို ရောဂါထိန်းချုပ်ရေး စည်းကမ်းတွေကို ချိုးဖောက်မိတဲ့သူတွေကို အရေးယူထောင်ချတာဟာ လူထုကျန်းမာရေးအတွက် အနုတ်လက္ခဏာဆောင်တဲ့ ရလဒ်တွေသာ ထွက်ပေါ်လာနိုင်တယ်လို့လည်း သတိပေးထားပါတယ်။
Your browser doesn’t support HTML5
ကိုဗစ်ကပ်ရောဂါကာလ ကန့်သတ်ချက်တွေ ချိုးဖောက်မှု စွဲချက်နဲ့ NLD အစိုးရ အရေးယူထားတဲ့ အမှုပေါင်း ၅၀၀၀ ကျော်ရှိ
................
(Unicode)
COVID-19 ကပျရောဂါ ကာလအတှငျး သတျမှတျထားတဲ့ ကန့ျသတျခကြျတှကေို ခြိုးဖောကျမှု စှပျစှဲခကြျတှနေဲ့ အရေးယူခံရတဲ့ အမှုပေါငျး ထောငျခြီ ရှိနတေဲ့အပေါျ လူ့အခှင့ျအရေး လှုပျရှားသူတှနေဲ့ ဥပဒပေညာရှငျတှေ စိုးရိမျနတေဲ့အကွောငျး မ အိမ့ျသန်တာထှနျး ပွောပွပါမယျ။
ကပျရောဂါကာလ ၄ လလောကျအတှငျး နိုငျငံတောျ အကွညျညိုပကြျစမှေု ဥပဒပေုဒျမ ၅၀၅ (ခ)၊ ဥပဒပေုဒျမ ၁၈၈ ညမထှကျရ အမိန့ျနဲ့ ကူးစကျရောဂါ ကာကှယျနှိမျနငျးရေး ဥပဒေ ခြိုးဖောကျမှုတှနေဲ့ စှဲဆိုထားတဲ့ အမှုပေါငျး ၅ ထောငျကြောျ ရှိနကွေောငျး လူ့အခှင့ျအရေး လှုပျရှားသူတှကေ ပွောပါတယျ။
ဒီအထဲမှာ ၂ ထောငျကြောျကတော့ ကူးစကျရောဂါ ကာကှယျနှိမျနငျးရေး ဥပဒေ ခြိုးဖောကျမှုနဲ့ အရေးယူခံထားရပွီး ကပျရောဂါကာလ အခကျအခဲတှကွေောင့ျ ဆန်ဒပွခဲ့ကွတဲ့ အလုပျသမားတှေ အမြားအပွား ပါဝငျခဲ့ကွောငျးလညျး လူ့အခှင့ျအရေး လှုပျရှားမှုအဖဖှဲ့ အသံရဲ့ ဒါရိုကျတာ မောငျဆောငျးခက ပွောပါတယျ။
“တရားစှဲခံရတဲ့ အကွောငျးရငျးတှကေ ဒီအလုပျသမားတှေ ဆန်ဒထုတျဖောျတဲ့ဟာတှလေညျး ကိုဗဈဥပဒနေဲ့ အရေးယူတာရှိတယျ။ ဥပမာ လူစုလူဝေးလုပျတာ၊ မငျ်ဂလာဆောငျတို့၊ ဘာသာရေးဆုတောငျးတို့ အဲ့တာလေး တှလေညျး ပါတာပေါ့နှောျ။ နောကျပွီးရငျ ဒီအပွနျအလှနျ ခွိမျးခွောကျပွောဆိုတာတှေ၊ သာမနျလူစုလူဝေး လုပျတဲ့ဟာတှေ၊ တဈခြို့ကလြညျး Quarantine ဝငျဖို့ ငွငျးတာတှရှေိတယျ။ အဲ့တာမြိုးတှပေေါ့။ ပွီးရငျ ဘာသာရေးဝဖေနျမှုတှလေညျး ရှိတယျပေါ့။ နောကျတဈခုက ဆိုငျဖှင့ျဈေးရောငျးလို့ တရားစှဲအရေးယူခံရ တာမြိုးလညျးရှိတယျပေါ့။ တောျတောျတော့ မြားတယျ၊ ဒီလို ခြိုးဖောကျလို့ဆိုပွီး တရားစှဲဆိုခံရတဲ့ အမှုတှကေ တဈခြို့ဟာ တှကေ ကတြော့ ဥပဒကွေောငျးအရ ဆောငျရှကျသင့ျတာ မှနျပမေယ့ျလညျး ပွဈမှု ပွဈဒဏျမမြှတာ ပေါ့။ အထူးသဖွင့ျ ကြှနျတောျဘကျက ထောကျပွခငြျတာက အမှနျတကယျကကတြော့ ပွဈမှုနဲ့ ပွဈဒဏျမြှတာက အမြားကွီးကွုံရတာပေါ့။ ကြှနျတောျတို့ ဥပဒတေဈခုခု ပွုတာပဲဖွဈဖွဈ၊ အရေးယူ ဆောငျရှကျတာပဲ ဖွဈဖွဈ အဲ့ဒီမှာ ဘာရှိရလဲဆိုတော့ ပွဈမှု ပွဈဒဏျမြှမြှပေါ့နှောျ အဲ့ဒီဟာက အရမျးအရေးကွီးတယျ။ အခုကိစ်စတှမှောက တဈခြို့က ဘာမှမဟုတျတာတှနေဲ့ ထောငျဒဏျတဈနှဈတို့ ၂ နှဈတို့အထိ ကခြံနရေတာတှေ ကြှနျတောျတို့က တှရေတယျပေါ့”
ကပျရောဂါကာလ အရေးယူခံရသူတှထေဲမှာ ကလေးတှေ၊ နရေပျပွနျလာကွတဲ့ ရှှေ့ပွောငျး အလုပျသမားတှေ ပါဝငျကွောငျးလညျး လူ့အခှင့ျအရေး လှုပျရှားသူတှကေ ပွောပါတယျ။ တရားလှှတျတောျရှေ့နေ ဦးရောဘတျစနျးအောငျ ကတော့ ကပျရောဂါကာလ အရေးယူခံရသူတှေ အရေး အစိုးရတာဝနျရှိသူတှေ အလေးထားစဉျးစားဖို့လိုတယျလို့ တိုကျတှနျးပါတယျ။
“ပေါျပေါကျနတေဲ့ လူ့အခှင့ျအရေးကိစ်စတှကေို ကိုဗဈ ကို အကွောငျးပွုပွီးတော့ ဆုံးရှုံးနဈနာခံနရေမယျဆိုရငျ လညျး မသင့ျလြှောျဘူး။ ကိုဗဈကာလ စီမံခကြျကို အကွောငျးပွုပွီးတော့ ဥပဒကွေောငျးနဲ့ မညီညှတျတဲ့ အရေးယူဆောငျရှကျမှုတှေ လညျး ရှိနတေယျ။ ဘာပဲလုပျလုပျ ကိုဗဈ ဆိုပွီးတော့လုပျနတေယျ။ ကိုဗဈ စီမံခကြျနဲ့ မကိုကျညီတဲ့ ကိစ်စတှလေညျး တဈခြို့ ကြှနျတောျတို့ တှေ့နရေတယျ၊ အဲ့ဒါကို အပေါျပိုငျးက ပုဂ်ဂိုလျမြားအနနေဲ့ တာဝနျရှိတဲ့ အကွီးအကဲမြားအနနေဲ့ ဒါကို တည့ျမတျအောငျ လမျးညှှနျသင့ျတယျ လို့ပဲ ကြှနျတောျက ပွောခငြျပါတယျ။”
ကပျရောဂါကာလ စညျးကမျးခြိုးဖောကျမှုတှနေဲ့ လူအမြားအပွားကို တရားစှဲဆို အရေးယူနတေဲ့ လုပျရပျတှကေို ရပျတန့ျဖို နိုငျငံတကာ လူ့အခှင့ျအရေး လှုပျရှားမှုအဖှဲ့တခုဖွဈတဲ့ HRW ကလညျး မလေတုနျးက တိုကျတှနျးခဲ့ဖူးပါတယျ။
ညမထှကျရအမိန့ျ အပါအဝငျ ကပျရောဂါကာလ သှားလာလှုပျရှားမှု ကန့ျသတျခကြျတှကေို မလိုကျနာတာ၊ စောင့ျကွည့ျစဈဆေးခံဖို့ ပကြျကှကျတာတှလေို ရောဂါထိနျးခြုပျရေး စညျးကမျးတှကေို ခြိုးဖောကျမိတဲ့သူတှကေို အရေးယူထောငျခတြာဟာ လူထုကနြျးမာရေးအတှကျ အနုတျလက်ခဏာဆောငျတဲ့ ရလဒျတှသော ထှကျပေါျလာနိုငျတယျလို့လညျး သတိပေးထားပါတယျ။