အမေရိကန်အစိုးရသစ် နှင့် ရိုဟင်ဂျာအရေး

အမေရိကန်အစိုးရသစ် နှင့် ရိုဟင်ဂျာအရေး

အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုမှာ ရွေးကောက်ခံသမ္မတ Joe Biden အစိုးရတက်လာတဲ့အခါ ရိုဟင်ဂျာအရေး ဦးဆောင်ဖြေရှင်းဖို့ ဒုက္ခသည်အရေး လှုပ်ရှားသူတွေ လိုလားနေပါတယ်။ ရိုဟင်ဂျာတွေအပေါ် လူ့အခွင့်အရေး ချိုးဖောက်မှုတွေကို ဟန့်တားနိုင်အောင် အမေရိကန် အစိုးရသစ်နဲ့ မူဝါဒသစ်တွေ ကျင့်သုံးဖို့လည်း ဒီတပတ်ထဲမှာပဲ ဝါရှင်တန်အခြေစိုက် Refugees International အဖွဲ့ကလည်း “ရိုဟင်ဂျာအရေး နိုင်ငံတကာအတိုင်းအတာနဲ့ ဦးဆောင်ဖြေရှင်းဖို့ ရွေးကောက်ခံသမ္မတ Biden အတွက် အရေးကြီးတဲ့ မူဝါဒရေးရာ အကြံပြုချက်အဖြစ်” အစီရင်ခံစာတစောင် ထုတ်ပြန်ပြီး တိုက်တွန်းခဲ့တာပါ။ အစီရင်ခံစာကို ဦးဆောင်ပြုစုခဲ့တဲ့ Daniel Sullivan ကို Skype ကနေ ဆက်သွယ်မေးမြန်း တင်ဆက်ထားပါတယ်။

မေး ။ ။ VOA မြန်မာပိုင်းက ကြိုဆိုပါတယ်။ ပထမဦးဆုံးအနေနဲ့ Refugees International ရဲ့ အစီရင်ခံစာနဲ့ ပတ်သက်လို့ မေးချင်ပါတယ်။ ရိုဟင်ဂျာဒုက္ခသည်တွေ ကြုံနေရတဲ့ အခြေအနေနဲ့ ပတ်သက်လို့ အစီရင်ခံစာမှာ အလေးထားဖော်ပြထားတာကို တွေ့ရသလို၊ တက်လာမယ့် Joe Biden အစိုးရအနေနဲ့ ဒီကိစ္စကို ဦးဆောင်ဖြေရှင်းဖို့ တိုက်တွန်းထားတာကိုလည်း တွေ့ပါတယ်။ ဆိုတော့ ဒီကိစ္စကို ဖြေရှင်းတဲ့နေရာမှာ အမေရိကန်ရဲ့ အခန်းကဏ္ဍက ဘယ်လောက်အထိ အရေးပါနေလို့ အခုလို တိုက်တွန်းရတာလဲ။

ဖြေ ။ ။ အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုအနေနဲ့ အဓိကအခန်းကဏ္ဍကနေ ဦးဆောင်နိုင်မယ်လို့ ကျနော်တို့ ယုံကြည်ထားပါတယ်။ ဖြစ်ခဲ့တာတွေအပေါ် ဖြစ်တဲ့အတိုင်း တရားဝင်အသိအမှတ်ပြု သုံးနှုန်းပြောဆိုတာမျိုးကအစ လုပ်နိုင်တာတွေလည်း အတော်များများ ရှိပါတယ်။ လူမျိုးတုန်းသတ်ဖြတ်မှု၊ လူသားတို့အပေါ် ကျူးလွန်တဲ့ ရာဇဝတ်မှုအဖြစ် သတ်မှတ်ဖို့နဲ့ နောက်ဆက်တွဲ သံတမန်အရေးအရ အရေးတကြီးဆောင်ရွက်တာတွေ အပါအဝင် တခြားအရေးယူဆောင်ရွက်တာတွေ လုပ်သွားဖို့လည်း လိုပါတယ်။ ဒီလိုလုပ်တဲ့နေရာမှာ Biden အစိုးရအနေနဲ့ အဖြေတစ်ခုထွက်လာအောင် အခြားနိုင်ငံတွေနဲ့ လက်တွဲလုပ်နိုင်ဖို့နဲ့ မြန်မာနိုင်ငံတာဝန်ရှိသူတွေ ဆက်ဆံနိုင်ဖို့အတွက်ပါ ဦးဆောင်ဆောင်ရွက်မယ့်သူ တစ်ယောက်ယောက်ကို ခန့်အပ်ဖို့လည်း လိုပါတယ်။

မေး ။ ။ တကယ်တော့ အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုအနေနဲ့ မြန်မာနိုင်ငံအပေါ်မှာ အရင်ကတည်းကလဲ ဖိအားပေးတာတွေ ရှိပါတယ်။ အထူးသဖြင့် ထိပ်တန်းစစ်အရာရှိတွေအပေါ် ပစ်မှတ်ထား ဒဏ်ခတ်တာတွေ ရှိပါတယ်။ ဆိုတော့ ရိုဟင်ဂျာအရေး ဖြေရှင်းတဲ့နေရာမှာ အထောက်အကူ ဖြစ်ဖို့ဆိုရင် အမေရိကန်အနေနဲ့ နောက်ထပ်လုပ်နိုင်တဲ့ နည်းလမ်းတွေ ဘာတွေများ ရှိအုံးမယ်လို့ ယူဆထားပါလဲ။

ဖြေ ။ ။ ဗိုလ်ချုပ်မှူးကြီးမင်းအောင်လှိုင်အပေါ် အရေးယူဒဏ်ခတ်တာအပါအဝင် အမေရိကန်က တော်တော်များများ လုပ်ခဲ့တာတွေ ရှိပါတယ်။ လူသားချင်း စာနာမှုအပိုင်းတွေမှာလည်း လုပ်ပေးတာတွေ ရှိပါတယ်။ ဒါတွေက အရေးကြီးသလို ရှေ့ဆက်လုပ်ဖို့လည်း လိုပါတယ်။ ဒါပေမဲ့လဲ မဟာမိတ်တွေနဲ့ လက်တွဲပြီး ထိရောက်တဲ့ ဖိအားတွေ ဖြစ်လာအောင် တကမ္ဘာလုံး အတိုင်းအတာနဲ့ ကြိုးပမ်းတာမျိုးတော့ မရှိသေးပါဘူး။ ဒါကြောင့်လဲ တကမ္ဘာလုံး အတိုင်းအတာအထိ ဖြစ်သွားအောင် လုပ်စရာတွေ အများကြီးရှိပါတယ်။ ကျနော် ပြောခဲ့သလိုပဲ အမေရိကန်အဆင့်မြင့်အရာရှိတစ်ယောက်ကို တာဝန်ပေးခြင်းအားဖြင့် ဘယ်လောက်အထိ အလေးအနက်ထားတာမျိုးကို ပြသနိုင်သလို၊ လူမျိုးတုန်းသတ်ဖြတ်မှုအဖြစ် သတ်မှတ်တာမျိုး ဆုံးဖြတ်ဖို့ လုပ်ရမှာပါ။ ကုလသမဂ္ဂလုံခြုံရေးကောင်စီမှာ ဦးဆောင်ဆွေးနွေးပေးတာမျိုးလည်း မလုပ်ဖြစ်တာ (၂) နှစ်ကျော်လောက် ရှိနေပါပြီ။

မေး ။ ။ တကယ်တော့ မြန်မာနိုင်ငံအပေါ် အမေရိကန်ရဲ့ ပစ်မှတ်ထား ဒဏ်ခတ်မှုတွေနဲ့ ပတ်သက်လို့ အရင် စစ်အစိုးရတွေ လက်ထက်ကတည်းကလည်း ရာဇဝင်တွေ ရှိဖူးပါတယ်။ တချို့ကလဲ အရင်က မြန်မာနိုင်ငံပေါ် ချမှတ်တဲ့ ပိတ်စို့ဒဏ်ခတ်မှုတွေက ထိရောက်မှုမရှိသလို၊ ပြောင်းပြန်အကျိုးသက်ရောက်မှုတွေတောင် ရှိတယ်လို့ ယူဆတာမျိုးတွေလည်း ရှိပါတယ်။ ဆိုတော့ ဒီအမြင်တွေပေါ်ကို ဘယ်လိုပြောနိုင်မလဲ။

ဖြေ ။ ။ အတိတ်မှာတုန်းကလို သိမ်းကျုံးပြီးတော့ ပြစ်ဒဏ်ခတ်တာမျိုး၊ အထီးကျန်ဖြစ်တာမျိုးတွေတော့ လုပ်စရာမလိုဘူးလို့ ပြောရပါလိမ့်မယ်။ အရေးယူဒဏ်ခတ်တဲ့ နည်းလမ်းနဲ့ သံတမန်ရေး နည်းလမ်းတွေကိုပါ သုံးခဲ့တာတွေ ရှိပါတယ်။ ဒါတွေကို အကျိုးရှိရှိ အသုံးချလို့ ရပါတယ်။ ဒါကြောင့်လဲ ဖိအားနဲ့ ထိတွေ့ဆက်ဆံမှုကို ပေါင်းစပ်ကျင့်သုံးဖို့ လိုပါတယ်။ မတူကွဲပြားတဲ့ အမေရိကန်ရဲ့ မဟာမိတ်တွေအနေနဲ့ မြန်မာနိုင်ငံနဲ့ မတူညီတဲ့ ဆက်ဆံရေးတွေ ရှိတာကြောင့် ဒါတွေက အသုံးကျနိုင်ပါတယ်။ ဒါပေမဲ့လဲ ကျနော်တို့အနေနဲ့ အတိတ်မှာတုန်းကလို လုံးဝအထီးကျန်ဖြစ်အောင် ဝိုင်းပယ်တာမျိုးကို ပြောနေတာ မဟုတ်ပါဘူး။

မေး ။ ။ ဒီနေရာမှာ အမေရိကန်ရဲ့ မြန်မာနိုင်ငံဆိုင်ရာ နိုင်ငံခြားရေးရာမူဝါဒနဲ့ ပတ်သက်လို့ စိုးရိမ်မှုတချို့လည်း ရှိပါတယ်။ အထူးသဖြင့် တရုတ်နိုင်ငံနဲ့ ပတ်သက်ပါတယ်။ တရုတ်နိုင်ငံဆိုတာ ကုလသမဂ္ဂလုံခြုံရေးကောင်စီမှာ ဗီတိုအာဏာလည်း သုံးခွင့်ရှိတဲ့ နိုင်ငံတစ်ခုလည်း ဖြစ်ပါတယ်။ ဆိုတော့ အမေရိကန်က မြန်မာအပေါ် ဖိအားပေးလာတာနဲ့အမျှ တရုတ်နိုင်ငံဘက်ကို ယိမ်းသွားမလားဆိုတဲ့ စိုးရိမ်မှုတွေလည်း ရှိပါတယ်။ ဒါကရော စိုးရိမ်သင့်၊ စိုးရိမ်ထိုက်တဲ့ ကိစ္စ ဖြစ်နိုင်မလား။

ဖြေ ။ ။ ဟုတ်ပါတယ်။ အမေရိကန်ရဲ့ ယေဘုယျ နိုင်ငံခြားရေး မူဝါဒနဲ့ အထူးသဖြင့် မြန်မာ့နိုင်ငံရေးမှာ တရုတ်နိုင်ငံနဲ့ ဆက်ဆံရေးက ရှုပ်ထွေးနက်နဲပါတယ်။ ဒါပေမဲ့လဲ လုပ်နိုင်တဲ့အပိုင်းတွေလည်း ရှိတယ်လို့ ထင်ပါတယ်။ ဘုံအကျိုးစီးပွားတချို့လည်း ရှိနေပါတယ်။ တရုတ်နိုင်ငံအနေနဲ့ ခါးပတ်လမ်း စီမံကိန်းလို စီးပွားရေးအကျိုးစီးပွားတွေနဲ့ တည်ငြိမ်မှုရှိဖို့ မြန်မာနိုင်ငံမှာ ဖြစ်နေတဲ့ လက်နက်ကိုင်တိုက်ပွဲတွေနဲ့ ပတ်သက်လို့ပဲဖြစ်ဖြစ်၊ အကျိုးစီးပွားနဲ့ ပတ်သက်နေတဲ့ ကိစ္စမျိုးတွေ ရှိနေပါတယ်။ မြန်မာအာဏာပိုင်တွေအနေနဲ့လဲ အတိတ်ကာလမှာတုန်းကလိုပဲ ဆက်ဆံရေးမှာ ဘက်မျှအောင် ထိန်းထားဖို့ လိုလားတဲ့သဘောမျိုး ရှိတယ်လို့ ကျနော် ထင်ပါတယ်။ မြန်မာနိုင်ငံအပေါ် တရုတ်နိုင်ငံရဲ့ သြဇာအရှိန်အဝါကလည်း ကြီးမားလွန်ပါတယ်။ ဒါတွေက အမေရိကန်အတွက် အပေါင်းလက္ခဏာဆောင်တဲ့ အခန်းကဏ္ဍကနေ ပါဝင်နိုင်မယ့် လမ်းစလို့ ထင်ပါတယ်။ တချို့ဝေဖန်နေသူတွေ ပြောနေသလို အမေရိကန်က ဖိအားပေးလို့ တရုတ်လက်ထဲ ရောက်သွားစရာအကြောင်း မရှိနိုင်ပါဘူး။ ဒီနေရာမှာ အမေရိကန်နဲ့ တရုတ်ဆက်ဆံရေးက ရှုပ်ထွေးနက်နဲတယ်ဆိုတာကတော့ သံသယဖြစ်စရာ မရှိပါဘူး။ ဒါပေမဲ့ ဘုံအကျိုးစီးပွားတချို့ ရှိနေတာက လက်တွဲနိုင်မယ့် နည်းလမ်းတွေလည်း ရှိနေပါတယ်။ ရိုဟင်ဂျာဒုက္ခသည်တွေ နေရပ်ပြန်ရေးကိစ္စမှာလည်း ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်နဲ့ မြန်မာနိုင်ငံကြား ညှိနှိုင်းနိုင်အောင် တရုတ်က ကြားဝင်ဆောင်ရွက်နေတာလည်း ရှိပါတယ်။

မေး ။ ။ ဒုက္ခသည်တွေ နေရပ်ပြန်ရေးဆိုတဲ့ အပိုင်းကိုလည်း မေးချင်ပါတယ်။ မြန်မာအာဏာပိုင်တွေအနေနဲ့ ရိုဟင်ဂျာဆိုတဲ့ အသုံးအနှုန်းကို တရားဝင်အသိအမှတ်ပြု လက်ခံနိုင်တာမျိုးတော့ မရှိပါဘူး။ ဒါပေမဲ့လဲ ရခိုင်ပြည်နယ်ကနေ ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ် နိုင်ငံဘက်ကို တိမ်းရှောင်သွားတဲ့ ဒုက္ခသည်တွေကို ပြန်လက်ခံထားဖို့ ပြင်ဆင်ထားတဲ့ ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ် တာဝန်ရှိသူတွေနဲ့ကော နောက် ကုလသမဂ္ဂလို နိုင်ငံတကာအဖွဲ့အစည်းတွေနဲ့ ဆွေးနွေးနေတာတွေ ရှိတယ်လို့ ပြောထားတာတွေ ရှိပါတယ်။ ဒါပေမဲ့ သိန်းနဲ့ချီတဲ့ ဒုက္ခသည်တွေ နေရပ်ပြန်ရေးကတော့ လက်တွေ့မှာ ဖြစ်မလာသေးဘူးပေါ့။ ဆိုတော့ ဒုက္ခသည်တွေ ပြန်နိုင်ဖို့အတွက် အဓိက ဘယ်လိုအခြေခံအချက်တွေ ရှိနေလို့ အခုလို မပြန်နိုင်သေးဘဲ၊ ဖြစ်နေရတယ်လို့ နားလည်ထားသလဲ။

ဖြေ ။ ။ အခြေခံအားဖြင့်တော့ ကိုယ့်သဘောဆန္ဒနဲ့ ဘေးအန္တရာယ်ကင်းကင်း၊ နိုင်ငံတကာစံတွေနဲ့အညီ ဂုဏ်သိက္ခာရှိရှိ ပြန်နိုင်တဲ့ အခြေအနေမျိုး မြန်မာနိုင်ငံထဲမှာ ဖန်တီးပေးဖို့လိုတယ်လို့ ထင်ပါတယ်။ ရခိုင်ပြည်နယ်မှာ ကျန်နေသေးတဲ့ ရိုဟင်ဂျာ ခြောက်သိန်းလောက်ကလည်း သွားလာလှုပ်ရှားမှုတွေ၊ ဘာသာရေးယုံကြည်မှုတွေကို အကြီးအကျယ် ကန့်သတ်ချုပ်ချယ်တာတွေနဲ့ ရင်ဆိုင်နေရတာပါ။ ပြီးခဲ့တဲ့ ရွေးကောက်ပွဲမှာဆိုရင်လဲ ဝင်ယှဉ်ပြိုင်နိုင်ဖို့နေနေသာ မဲထည့်ခွင့်တောင် မရခဲ့ပါဘူး။ လူ့အခွင့်အရေး ချိုးဖောက်မှုတွေ ဆက်ဖြစ်နေသလို၊ ရခိုင်တပ်တော် AA နဲ့လည်း တိုက်ပွဲတွေ ဖြစ်နေတာကလဲ ရိုဟင်ဂျာတွေ နေရပ်ပြန်ဖို့အရေး အဟန့်အတား ဖြစ်နေပါတယ်။ ဘင်္ဂလားဒေရှ်ဘက်မှာလည်း လုပ်ရမယ့်ကိစ္စတွေ ရှိပါတယ်။ ရိုဟင်ဂျာဒုက္ခသည် အသိုင်းအဝိုင်းရဲ့ သဘောထားအမြင်၊ ပါဝင်ခွင့်တွေရဖို့ လိုသလို၊ သိသင့်သိထိုက်တာတွေကိုလည်း အသိပေးဖို့ လိုပါတယ်။ ဒုက္ခသည်တွေကို Bhashan Char ကျွန်းကို ပြောင်းရွှေ့တာမျိုးလို ပြဿနာမျိုးတွေ ရှိနေပါတယ်။

မေး ။ ။ နောက်တစ်ချက်ကတော့ Refugees International အစီရင်ခံစာမှာလည်း ပါပါတယ်။ အစောပိုင်းမှာလည်း ပြောသွားတာ တွေ့ပါတယ်။ ဒါကတော့ နောက်တက်မယ့် အမေရိကန်အစိုးရအနေနဲ့ ရိုဟင်ဂျာတွေအပေါ် ကျူးလွန်တဲ့ လူ့အခွင့်အရေး ချိုးဖောက်မှုတွေကို လူမျိုးတုန်းသတ်ဖြတ်မှုအဖြစ် သတ်မှတ်သင့်မသင့်ဆိုတာကို စဉ်းစားဖို့ဆိုတဲ့ ကိစ္စပါ။ ဆိုတော့ လူမျိုးတုန်းသတ်ဖြတ်မှုအဖြစ် အမေရိကန်အစိုးရက အသိအမှတ်ပြု လက်ခံလိုက်ခြင်းအားဖြင့် ရိုဟင်ဂျာအရေး ဖြေရှင်းတဲ့နေရာမှာ ဘယ်လိုတွန်းအားတွေ ဖြစ်လာနိုင်မယ်လို့ ယူဆထားလို့များ အခုလို တိုက်တွန်းနေရတာလဲ။

ဖြေ ။ ။ အရှိကိုအရှိအတိုင်း ခေါ်ဝေါ်သုံးနှုန်းဖို့က တကယ့်ကို အရေးကြီးတယ်လို့ ထင်ပါတယ်။ အမေရိကန်နိုင်ငံခြားရေး မူဝါဒအပေါ် အများယုံကြည်ကိုးစားမှုရအောင် အမှန်အတိုင်းပြောဖို့က အရေးကြီးတယ်လို့ ထင်ပါတယ်။ ဒီနည်းက နိုင်ငံတကာက တာဝန်ခံမှုရှိအောင် ဆောင်ရွက်နေတဲ့ ယန္တရားတွေအတွက် အထောက်အကူ ဖြစ်နိုင်ပါတယ်။ ICJ နိုင်ငံတကာတရားရုံးက အခုဆိုရင် ကြားဖြတ်အမိန့် ချတာမျိုးပါ။ ဒါကြောင့်လဲ လူမျိုးတုန်းသတ်ဖြတ်မှုအဖြစ် သတ်မှတ်ဖို့ ဆုံးဖြတ်တာဟာ ဘယ်လောက်အထိ အလေးအနက် ထားတယ်ဆိုတာကို ပြသရာ ရောက်ပါတယ်။

မေး ။ ။ နောက်ဆုံးအနေနဲ့ မေးချင်တာကတော့ မကြာခင်မှာဆိုရင်လဲ အမေရိကန်မှာ အစိုးရသစ်တစ်ရပ် တက်လာပါတော့မယ်။ ဒီအစိုးရဖွဲ့သစ်ထဲမှာ ရိုဟင်ဂျာအရေးကို ဖြေရှင်းရာမှာ ဘယ်လိုလူတွေက အဓိက ဦးဆောင်လုပ်နိုင်လိမ့်မယ်လို့ ထင်ပါသလဲ။ ဘယ်လိုလူတွေဆိုရင် သင့်တော်မယ်လို့များ ယူဆထားပါသလဲ။

ဖြေ ။ ။ ဘယ်သူတွေနဲ့ သင့်တော်မယ်ဆိုတာကို အတိအကျ ကျနော် မပြောနိုင်ပေမယ့် အဆင့်မြင့်ရာထူးတာဝန် ထမ်းဆောင်ကြမယ့်လူတွေရဲ့ ပြောဆိုချက်တွေကြောင့် ကျနော် အားရကျေနပ်မိတာတွေ ရှိပါတယ်။ Biden အစိုးရအဖွဲ့မှာ ပထမဦးဆုံးအနေနဲ့ ဒုသမ္မတ Kamala Harris က အထက်လွှတ်တော်ဘဝမှာတုန်းက မြန်မာနိုင်ငံ လူ့အခွင့်အရေးဆိုင်ရာ ဥပဒေကြမ်းကို ပူးတွဲတင်သွင်းဖူးပါတယ်။ နိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီးအဖြစ် အဆိုပြုခံထားရတဲ့ Antony Blinken ဆိုရင်လဲ ရိုဟင်ဂျာတွေ တိုက်ခိုက်ခံရမှု စဖြစ်ခဲ့တဲ့ (၃) နှစ်ပြည့် အခမ်းအနားအဖြစ် ပြီးခဲ့တဲ့ သြဂုတ်လ (၂၅) ရက်နေ့က ရိုဟင်ဂျာအရေး တာဝန်ခံမှု ရှိဖို့နဲ့ နိုင်ငံသားအခွင့်အရေး ရရှိဖို့ Twitter လူ့မှုကွန်ရက်ကနေ တောင်းဆိုခဲ့ဖူးပါတယ်။ Samantha Power ကလည်း အစိုးရအဖွဲ့မှာ ပါလာဖို့ ရှိတာကြောင့် ရိုဟင်ဂျာအရေး ဖြေရှင်းဖို့ လိုလိုလားလား ပြောဆိုကြသူတွေ တော်တော်များများ အစိုးရအဖွဲ့သစ်မှာ ပါလာကြတော့မှာပါ။

ကိုအောင်လွင်ဦး ။ ။ ရိုဟင်ဂျာအရေး နိုင်ငံတကာအတိုင်းအတာနဲ့ ဦးဆောင်ဖြေရှင်းဖို့ ရွေးကောက်ခံ သမ္မတ Joe Biden အတွက် အရေးကြီးတဲ့ မူဝါဒရေးရာ အကြံပြုချက်အဖြစ် ဝါရှင်တန်အခြေစိုက် Refugees International အဖွဲ့က ဒီတပတ်ထဲ ထုတ်ပြန်လိုက်တဲ့ အစီရင်ခံစာကို ဦးဆောင်ရေးခဲ့သူ Daniel Sullivan Skype ကနေ ဆက်သွယ်မေးမြန်းခဲ့တာပါ။

==Unicode===

အမရေိကနျပွညျထောငျစုမှာ ရှေးကောကျခံသမ်မတ Joe Biden အစိုးရတကျလာတဲ့အခါ ရိုဟငျဂြာအရေး ဦးဆောငျဖွရှေငျးဖို့ ဒုက်ခသညျအရေး လှုပျရှားသူတှေ လိုလားနပေါတယျ။ ရိုဟငျဂြာတှအေပေါျ လူ့အခှင့ျအရေး ခြိုးဖောကျမှုတှကေို ဟန့ျတားနိုငျအောငျ အမရေိကနျ အစိုးရသဈနဲ့ မူဝါဒသဈတှေ ကငြ့ျသုံးဖို့လညျး ဒီတပတျထဲမှာပဲ ဝါရှငျတနျအခွစေိုကျ Refugees International အဖှဲ့ကလညျး “ရိုဟငျဂြာအရေး နိုငျငံတကာအတိုငျးအတာနဲ့ ဦးဆောငျဖွရှေငျးဖို့ ရှေးကောကျခံသမ်မတ Biden အတှကျ အရေးကွီးတဲ့ မူဝါဒရေးရာ အကွံပွုခကြျအဖွဈ” အစီရငျခံစာတစောငျ ထုတျပွနျပွီး တိုကျတှနျးခဲ့တာပါ။ အစီရငျခံစာကို ဦးဆောငျပွုစုခဲ့တဲ့ Daniel Sullivan ကို Skype ကနေ ဆကျသှယျမေးမွနျး တငျဆကျထားပါတယျ။

မေး ။ ။ VOA မွနျမာပိုငျးက ကွိုဆိုပါတယျ။ ပထမဦးဆုံးအနနေဲ့ Refugees International ရဲ့ အစီရငျခံစာနဲ့ ပတျသကျလို့ မေးခငြျပါတယျ။ ရိုဟငျဂြာဒုက်ခသညျတှေ ကွုံနရေတဲ့ အခွအေနနေဲ့ ပတျသကျလို့ အစီရငျခံစာမှာ အလေးထားဖောျပွထားတာကို တှေ့ရသလို၊ တကျလာမယ့ျ Joe Biden အစိုးရအနနေဲ့ ဒီကိစ်စကို ဦးဆောငျဖွရှေငျးဖို့ တိုကျတှနျးထားတာကိုလညျး တှေ့ပါတယျ။ ဆိုတော့ ဒီကိစ်စကို ဖွရှေငျးတဲ့နရောမှာ အမရေိကနျရဲ့ အခနျးကဏ်ဍက ဘယျလောကျအထိ အရေးပါနလေို့ အခုလို တိုကျတှနျးရတာလဲ။

ဖွေ ။ ။ အမရေိကနျပွညျထောငျစုအနနေဲ့ အဓိကအခနျးကဏ်ဍကနေ ဦးဆောငျနိုငျမယျလို့ ကနြောျတို့ ယုံကွညျထားပါတယျ။ ဖွဈခဲ့တာတှအေပေါျ ဖွဈတဲ့အတိုငျး တရားဝငျအသိအမှတျပွု သုံးနှုနျးပွောဆိုတာမြိုးကအစ လုပျနိုငျတာတှလေညျး အတောျမြားမြား ရှိပါတယျ။ လူမြိုးတုနျးသတျဖွတျမှု၊ လူသားတို့အပေါျ ကြူးလှနျတဲ့ ရာဇဝတျမှုအဖွဈ သတျမှတျဖို့နဲ့ နောကျဆကျတှဲ သံတမနျအရေးအရ အရေးတကွီးဆောငျရှကျတာတှေ အပါအဝငျ တခွားအရေးယူဆောငျရှကျတာတှေ လုပျသှားဖို့လညျး လိုပါတယျ။ ဒီလိုလုပျတဲ့နရောမှာ Biden အစိုးရအနနေဲ့ အဖွတေဈခုထှကျလာအောငျ အခွားနိုငျငံတှနေဲ့ လကျတှဲလုပျနိုငျဖို့နဲ့ မွနျမာနိုငျငံတာဝနျရှိသူတှေ ဆကျဆံနိုငျဖို့အတှကျပါ ဦးဆောငျဆောငျရှကျမယ့ျသူ တဈယောကျယောကျကို ခန့ျအပျဖို့လညျး လိုပါတယျ။

မေး ။ ။ တကယျတော့ အမရေိကနျပွညျထောငျစုအနနေဲ့ မွနျမာနိုငျငံအပေါျမှာ အရငျကတညျးကလဲ ဖိအားပေးတာတှေ ရှိပါတယျ။ အထူးသဖွင့ျ ထိပျတနျးစဈအရာရှိတှအေပေါျ ပဈမှတျထား ဒဏျခတျတာတှေ ရှိပါတယျ။ ဆိုတော့ ရိုဟငျဂြာအရေး ဖွရှေငျးတဲ့နရောမှာ အထောကျအကူ ဖွဈဖို့ဆိုရငျ အမရေိကနျအနနေဲ့ နောကျထပျလုပျနိုငျတဲ့ နညျးလမျးတှေ ဘာတှမြေား ရှိအုံးမယျလို့ ယူဆထားပါလဲ။

ဖွေ ။ ။ ဗိုလျခြုပျမှူးကွီးမငျးအောငျလှိုငျအပေါျ အရေးယူဒဏျခတျတာအပါအဝငျ အမရေိကနျက တောျတောျမြားမြား လုပျခဲ့တာတှေ ရှိပါတယျ။ လူသားခငြျး စာနာမှုအပိုငျးတှမှောလညျး လုပျပေးတာတှေ ရှိပါတယျ။ ဒါတှကေ အရေးကွီးသလို ရှေ့ဆကျလုပျဖို့လညျး လိုပါတယျ။ ဒါပမေဲ့လဲ မဟာမိတျတှနေဲ့ လကျတှဲပွီး ထိရောကျတဲ့ ဖိအားတှေ ဖွဈလာအောငျ တကမ်ဘာလုံး အတိုငျးအတာနဲ့ ကွိုးပမျးတာမြိုးတော့ မရှိသေးပါဘူး။ ဒါကွောင့ျလဲ တကမ်ဘာလုံး အတိုငျးအတာအထိ ဖွဈသှားအောငျ လုပျစရာတှေ အမြားကွီးရှိပါတယျ။ ကနြောျ ပွောခဲ့သလိုပဲ အမရေိကနျအဆင့ျမွင့ျအရာရှိတဈယောကျကို တာဝနျပေးခွငျးအားဖွင့ျ ဘယျလောကျအထိ အလေးအနကျထားတာမြိုးကို ပွသနိုငျသလို၊ လူမြိုးတုနျးသတျဖွတျမှုအဖွဈ သတျမှတျတာမြိုး ဆုံးဖွတျဖို့ လုပျရမှာပါ။ ကုလသမဂ်ဂလုံခွုံရေးကောငျစီမှာ ဦးဆောငျဆှေးနှေးပေးတာမြိုးလညျး မလုပျဖွဈတာ (၂) နှဈကြောျလောကျ ရှိနပေါပွီ။

မေး ။ ။ တကယျတော့ မွနျမာနိုငျငံအပေါျ အမရေိကနျရဲ့ ပဈမှတျထား ဒဏျခတျမှုတှနေဲ့ ပတျသကျလို့ အရငျ စဈအစိုးရတှေ လကျထကျကတညျးကလညျး ရာဇဝငျတှေ ရှိဖူးပါတယျ။ တခြို့ကလဲ အရငျက မွနျမာနိုငျငံပေါျ ခမြှတျတဲ့ ပိတျစို့ဒဏျခတျမှုတှကေ ထိရောကျမှုမရှိသလို၊ ပွောငျးပွနျအကြိုးသကျရောကျမှုတှတေောငျ ရှိတယျလို့ ယူဆတာမြိုးတှလေညျး ရှိပါတယျ။ ဆိုတော့ ဒီအမွငျတှပေေါျကို ဘယျလိုပွောနိုငျမလဲ။

ဖွေ ။ ။ အတိတျမှာတုနျးကလို သိမျးကြုံးပွီးတော့ ပွဈဒဏျခတျတာမြိုး၊ အထီးကနြျဖွဈတာမြိုးတှတေော့ လုပျစရာမလိုဘူးလို့ ပွောရပါလိမ့ျမယျ။ အရေးယူဒဏျခတျတဲ့ နညျးလမျးနဲ့ သံတမနျရေး နညျးလမျးတှကေိုပါ သုံးခဲ့တာတှေ ရှိပါတယျ။ ဒါတှကေို အကြိုးရှိရှိ အသုံးခလြို့ ရပါတယျ။ ဒါကွောင့ျလဲ ဖိအားနဲ့ ထိတှေ့ဆကျဆံမှုကို ပေါငျးစပျကငြ့ျသုံးဖို့ လိုပါတယျ။ မတူကှဲပွားတဲ့ အမရေိကနျရဲ့ မဟာမိတျတှအေနနေဲ့ မွနျမာနိုငျငံနဲ့ မတူညီတဲ့ ဆကျဆံရေးတှေ ရှိတာကွောင့ျ ဒါတှကေ အသုံးကနြိုငျပါတယျ။ ဒါပမေဲ့လဲ ကနြောျတို့အနနေဲ့ အတိတျမှာတုနျးကလို လုံးဝအထီးကနြျဖွဈအောငျ ဝိုငျးပယျတာမြိုးကို ပွောနတော မဟုတျပါဘူး။

မေး ။ ။ ဒီနရောမှာ အမရေိကနျရဲ့ မွနျမာနိုငျငံဆိုငျရာ နိုငျငံခွားရေးရာမူဝါဒနဲ့ ပတျသကျလို့ စိုးရိမျမှုတခြို့လညျး ရှိပါတယျ။ အထူးသဖွင့ျ တရုတျနိုငျငံနဲ့ ပတျသကျပါတယျ။ တရုတျနိုငျငံဆိုတာ ကုလသမဂ်ဂလုံခွုံရေးကောငျစီမှာ ဗီတိုအာဏာလညျး သုံးခှင့ျရှိတဲ့ နိုငျငံတဈခုလညျး ဖွဈပါတယျ။ ဆိုတော့ အမရေိကနျက မွနျမာအပေါျ ဖိအားပေးလာတာနဲ့အမြှ တရုတျနိုငျငံဘကျကို ယိမျးသှားမလားဆိုတဲ့ စိုးရိမျမှုတှလေညျး ရှိပါတယျ။ ဒါကရော စိုးရိမျသင့ျ၊ စိုးရိမျထိုကျတဲ့ ကိစ်စ ဖွဈနိုငျမလား။

ဖွေ ။ ။ ဟုတျပါတယျ။ အမရေိကနျရဲ့ ယဘေုယြ နိုငျငံခွားရေး မူဝါဒနဲ့ အထူးသဖွင့ျ မွနျမာ့နိုငျငံရေးမှာ တရုတျနိုငျငံနဲ့ ဆကျဆံရေးက ရှုပျထှေးနကျနဲပါတယျ။ ဒါပမေဲ့လဲ လုပျနိုငျတဲ့အပိုငျးတှလေညျး ရှိတယျလို့ ထငျပါတယျ။ ဘုံအကြိုးစီးပှားတခြို့လညျး ရှိနပေါတယျ။ တရုတျနိုငျငံအနနေဲ့ ခါးပတျလမျး စီမံကိနျးလို စီးပှားရေးအကြိုးစီးပှားတှနေဲ့ တညျငွိမျမှုရှိဖို့ မွနျမာနိုငျငံမှာ ဖွဈနတေဲ့ လကျနကျကိုငျတိုကျပှဲတှနေဲ့ ပတျသကျလို့ပဲဖွဈဖွဈ၊ အကြိုးစီးပှားနဲ့ ပတျသကျနတေဲ့ ကိစ်စမြိုးတှေ ရှိနပေါတယျ။ မွနျမာအာဏာပိုငျတှအေနနေဲ့လဲ အတိတျကာလမှာတုနျးကလိုပဲ ဆကျဆံရေးမှာ ဘကျမြှအောငျ ထိနျးထားဖို့ လိုလားတဲ့သဘောမြိုး ရှိတယျလို့ ကနြောျ ထငျပါတယျ။ မွနျမာနိုငျငံအပေါျ တရုတျနိုငျငံရဲ့ သွဇာအရှိနျအဝါကလညျး ကွီးမားလှနျပါတယျ။ ဒါတှကေ အမရေိကနျအတှကျ အပေါငျးလက်ခဏာဆောငျတဲ့ အခနျးကဏ်ဍကနေ ပါဝငျနိုငျမယ့ျ လမျးစလို့ ထငျပါတယျ။ တခြို့ဝဖေနျနသေူတှေ ပွောနသေလို အမရေိကနျက ဖိအားပေးလို့ တရုတျလကျထဲ ရောကျသှားစရာအကွောငျး မရှိနိုငျပါဘူး။ ဒီနရောမှာ အမရေိကနျနဲ့ တရုတျဆကျဆံရေးက ရှုပျထှေးနကျနဲတယျဆိုတာကတော့ သံသယဖွဈစရာ မရှိပါဘူး။ ဒါပမေဲ့ ဘုံအကြိုးစီးပှားတခြို့ ရှိနတောက လကျတှဲနိုငျမယ့ျ နညျးလမျးတှလေညျး ရှိနပေါတယျ။ ရိုဟငျဂြာဒုက်ခသညျတှေ နရေပျပွနျရေးကိစ်စမှာလညျး ဘငျ်ဂလားဒေ့ရျှနဲ့ မွနျမာနိုငျငံကွား ညှိနှိုငျးနိုငျအောငျ တရုတျက ကွားဝငျဆောငျရှကျနတောလညျး ရှိပါတယျ။

မေး ။ ။ ဒုက်ခသညျတှေ နရေပျပွနျရေးဆိုတဲ့ အပိုငျးကိုလညျး မေးခငြျပါတယျ။ မွနျမာအာဏာပိုငျတှအေနနေဲ့ ရိုဟငျဂြာဆိုတဲ့ အသုံးအနှုနျးကို တရားဝငျအသိအမှတျပွု လကျခံနိုငျတာမြိုးတော့ မရှိပါဘူး။ ဒါပမေဲ့လဲ ရခိုငျပွညျနယျကနေ ဘငျ်ဂလားဒေ့ရျှ နိုငျငံဘကျကို တိမျးရှောငျသှားတဲ့ ဒုက်ခသညျတှကေို ပွနျလကျခံထားဖို့ ပွငျဆငျထားတဲ့ ဘငျ်ဂလားဒေ့ရျှ တာဝနျရှိသူတှနေဲ့ကော နောကျ ကုလသမဂ်ဂလို နိုငျငံတကာအဖှဲ့အစညျးတှနေဲ့ ဆှေးနှေးနတောတှေ ရှိတယျလို့ ပွောထားတာတှေ ရှိပါတယျ။ ဒါပမေဲ့ သိနျးနဲ့ခြီတဲ့ ဒုက်ခသညျတှေ နရေပျပွနျရေးကတော့ လကျတှေ့မှာ ဖွဈမလာသေးဘူးပေါ့။ ဆိုတော့ ဒုက်ခသညျတှေ ပွနျနိုငျဖို့အတှကျ အဓိက ဘယျလိုအခွခေံအခကြျတှေ ရှိနလေို့ အခုလို မပွနျနိုငျသေးဘဲ၊ ဖွဈနရေတယျလို့ နားလညျထားသလဲ။

ဖွေ ။ ။ အခွခေံအားဖွင့ျတော့ ကိုယ့ျသဘောဆန်ဒနဲ့ ဘေးအန်တရာယျကငျးကငျး၊ နိုငျငံတကာစံတှနေဲ့အညီ ဂုဏျသိက်ခာရှိရှိ ပွနျနိုငျတဲ့ အခွအေနမြေိုး မွနျမာနိုငျငံထဲမှာ ဖနျတီးပေးဖို့လိုတယျလို့ ထငျပါတယျ။ ရခိုငျပွညျနယျမှာ ကနြျနသေေးတဲ့ ရိုဟငျဂြာ ခွောကျသိနျးလောကျကလညျး သှားလာလှုပျရှားမှုတှေ၊ ဘာသာရေးယုံကွညျမှုတှကေို အကွီးအကယြျ ကန့ျသတျခြုပျခယြျတာတှနေဲ့ ရငျဆိုငျနရေတာပါ။ ပွီးခဲ့တဲ့ ရှေးကောကျပှဲမှာဆိုရငျလဲ ဝငျယှဉျပွိုငျနိုငျဖို့နနေသော မဲထည့ျခှင့ျတောငျ မရခဲ့ပါဘူး။ လူ့အခှင့ျအရေး ခြိုးဖောကျမှုတှေ ဆကျဖွဈနသေလို၊ ရခိုငျတပျတောျ AA နဲ့လညျး တိုကျပှဲတှေ ဖွဈနတောကလဲ ရိုဟငျဂြာတှေ နရေပျပွနျဖို့အရေး အဟန့ျအတား ဖွဈနပေါတယျ။ ဘငျ်ဂလားဒရျှေဘကျမှာလညျး လုပျရမယ့ျကိစ်စတှေ ရှိပါတယျ။ ရိုဟငျဂြာဒုက်ခသညျ အသိုငျးအဝိုငျးရဲ့ သဘောထားအမွငျ၊ ပါဝငျခှင့ျတှရေဖို့ လိုသလို၊ သိသင့ျသိထိုကျတာတှကေိုလညျး အသိပေးဖို့ လိုပါတယျ။ ဒုက်ခသညျတှကေို Bhashan Char ကြှနျးကို ပွောငျးရှှေ့တာမြိုးလို ပွူနာမြိုးတှေ ရှိနပေါတယျ။

မေး ။ ။ နောကျတဈခကြျကတော့ Refugees International အစီရငျခံစာမှာလညျး ပါပါတယျ။ အစောပိုငျးမှာလညျး ပွောသှားတာ တှေ့ပါတယျ။ ဒါကတော့ နောကျတကျမယ့ျ အမရေိကနျအစိုးရအနနေဲ့ ရိုဟငျဂြာတှအေပေါျ ကြူးလှနျတဲ့ လူ့အခှင့ျအရေး ခြိုးဖောကျမှုတှကေို လူမြိုးတုနျးသတျဖွတျမှုအဖွဈ သတျမှတျသင့ျမသင့ျဆိုတာကို စဉျးစားဖို့ဆိုတဲ့ ကိစ်စပါ။ ဆိုတော့ လူမြိုးတုနျးသတျဖွတျမှုအဖွဈ အမရေိကနျအစိုးရက အသိအမှတျပွု လကျခံလိုကျခွငျးအားဖွင့ျ ရိုဟငျဂြာအရေး ဖွရှေငျးတဲ့နရောမှာ ဘယျလိုတှနျးအားတှေ ဖွဈလာနိုငျမယျလို့ ယူဆထားလို့မြား အခုလို တိုကျတှနျးနရေတာလဲ။

ဖွေ ။ ။ အရှိကိုအရှိအတိုငျး ခေါျဝေါျသုံးနှုနျးဖို့က တကယ့ျကို အရေးကွီးတယျလို့ ထငျပါတယျ။ အမရေိကနျနိုငျငံခွားရေး မူဝါဒအပေါျ အမြားယုံကွညျကိုးစားမှုရအောငျ အမှနျအတိုငျးပွောဖို့က အရေးကွီးတယျလို့ ထငျပါတယျ။ ဒီနညျးက နိုငျငံတကာက တာဝနျခံမှုရှိအောငျ ဆောငျရှကျနတေဲ့ ယန်တရားတှအေတှကျ အထောကျအကူ ဖွဈနိုငျပါတယျ။ ICJ နိုငျငံတကာတရားရုံးက အခုဆိုရငျ ကွားဖွတျအမိန့ျ ခတြာမြိုးပါ။ ဒါကွောင့ျလဲ လူမြိုးတုနျးသတျဖွတျမှုအဖွဈ သတျမှတျဖို့ ဆုံးဖွတျတာဟာ ဘယျလောကျအထိ အလေးအနကျ ထားတယျဆိုတာကို ပွသရာ ရောကျပါတယျ။

မေး ။ ။ နောကျဆုံးအနနေဲ့ မေးခငြျတာကတော့ မကွာခငျမှာဆိုရငျလဲ အမရေိကနျမှာ အစိုးရသဈတဈရပျ တကျလာပါတော့မယျ။ ဒီအစိုးရဖှဲ့သဈထဲမှာ ရိုဟငျဂြာအရေးကို ဖွရှေငျးရာမှာ ဘယျလိုလူတှကေ အဓိက ဦးဆောငျလုပျနိုငျလိမ့ျမယျလို့ ထငျပါသလဲ။ ဘယျလိုလူတှဆေိုရငျ သင့ျတောျမယျလို့မြား ယူဆထားပါသလဲ။

ဖွေ ။ ။ ဘယျသူတှနေဲ့ သင့ျတောျမယျဆိုတာကို အတိအကြ ကနြောျ မပွောနိုငျပမေယ့ျ အဆင့ျမွင့ျရာထူးတာဝနျ ထမျးဆောငျကွမယ့ျလူတှရေဲ့ ပွောဆိုခကြျတှကွေောင့ျ ကနြောျ အားရကြနေပျမိတာတှေ ရှိပါတယျ။ Biden အစိုးရအဖှဲ့မှာ ပထမဦးဆုံးအနနေဲ့ ဒုသမ်မတ Kamala Harris က အထကျလှှတျတောျဘဝမှာတုနျးက မွနျမာနိုငျငံ လူ့အခှင့ျအရေးဆိုငျရာ ဥပဒကွေမျးကို ပူးတှဲတငျသှငျးဖူးပါတယျ။ နိုငျငံခွားရေးဝနျကွီးအဖွဈ အဆိုပွုခံထားရတဲ့ Antony Blinken ဆိုရငျလဲ ရိုဟငျဂြာတှေ တိုကျခိုကျခံရမှု စဖွဈခဲ့တဲ့ (၃) နှဈပွည့ျ အခမျးအနားအဖွဈ ပွီးခဲ့တဲ့ သွဂုတျလ (၂၅) ရကျနေ့က ရိုဟငျဂြာအရေး တာဝနျခံမှု ရှိဖို့နဲ့ နိုငျငံသားအခှင့ျအရေး ရရှိဖို့ Twitter လူ့မှုကှနျရကျကနေ တောငျးဆိုခဲ့ဖူးပါတယျ။ Samantha Power ကလညျး အစိုးရအဖှဲ့မှာ ပါလာဖို့ ရှိတာကွောင့ျ ရိုဟငျဂြာအရေး ဖွရှေငျးဖို့ လိုလိုလားလား ပွောဆိုကွသူတှေ တောျတောျမြားမြား အစိုးရအဖှဲ့သဈမှာ ပါလာကွတော့မှာပါ။

ကိုအောငျလှငျဦး ။ ။ ရိုဟငျဂြာအရေး နိုငျငံတကာအတိုငျးအတာနဲ့ ဦးဆောငျဖွရှေငျးဖို့ ရှေးကောကျခံ သမ်မတ Joe Biden အတှကျ အရေးကွီးတဲ့ မူဝါဒရေးရာ အကွံပွုခကြျအဖွဈ ဝါရှငျတနျအခွစေိုကျ Refugees International အဖှဲ့က ဒီတပတျထဲ ထုတျပွနျလိုကျတဲ့ အစီရငျခံစာကို ဦးဆောငျရေးခဲ့သူ Daniel Sullivan Skype ကနေ ဆကျသှယျမေးမွနျးခဲ့တာပါ။