မြောက်ပိုင်းမဟာမိတ် တိုင်းရင်းသားလက်နက်ကိုင်အဖွဲ့တွေ၊ NUG ဦးဆောင်တဲ့ လက်နက်ကိုင်တော်လှန်ရေးအဖွဲ့တွေ၊ ဒေသခံ ပြည်သူ့ကာကွယ်ရေးတပ်တွေ နေရာဒေသအသီးသီးမှာ စစ်ကောင်စီကို တချိန်တည်း စစ်ဆင်ရေးအဖြစ် တိုက်ခိုက်နေတာဟာ အချိန်ကောင်းဖြစ်သလို ဖယ်ဒရယ်ပြည်ထောင်စု ပေါ်ပေါက်ရေး လမ်းကြောင်းအစဖြစ်ကြောင်း အမေရိကန် (အငြိမ်းစား) ဒုဗိုလ်မှူးကြီး မီမီဝင်းဘတ်က သုံးသပ်ပါတယ်။
ဒီတပတ် မြန်မာ့ဒီမိုကရေစီရေးရာအစီအစဉ်မှာ ဟာဝိုင်အီအခြေစိုက် Asia-Pacific Center for Security Studies (APCSS) လုံခြုံရေးဘာသာရပ်ဆိုင်ရာ ပါမောက္ခလည်းဖြစ်တဲ့ (အငြိမ်းစား) ဒုဗိုလ်မှူးကြီး မီမီဝင်းဘတ်ကို မအင်ကြင်းနိုင်က Zoom ကနေ ဆက်သွယ်မေးမြန်းထားပါတယ်။
မေး ။ ။ မြန်မာနိုင်ငံမှာ လက်ရှိ တော်လှန်ရေး အင်အားစုတွေ၊ တိုင်းရင်းသား လက်နက်ကိုင်အင်အားစုတွေက စစ်ကောင်စီတပ်တွေကို အရှိန်အဟုန်နဲ့ ပြန်ပြီးတိုက်လာနေတဲ့ အခြေအနေကို ဘယ်လိုသုံးသပ်လဲ။
ဖြေ ။ ။ ကျမ တခုပြောချင်တာက ကျမ ဒီနေ့ပြောသွားတဲ့ သုံးသပ်ချက်တွေက ကျမပုဂ္ဂိုလ်တယောက်အနေနဲ့ ပြောတာပါ။ ဘယ်အဖွဲ့ကိုမှ ကိုယ်စားပြုပြီးတော့ ပြောတာမဟုတ်ပါဘူးလို့ ပြောချင်ပါတယ်။ သူတို့ one-year plan ကို ဟိုတုန်းကတည်းက လုပ်ထားတာ။ ပြင်ဆင်ထားတဲ့ operation တခုဆိုတော့ ဒီကိစ္စက surprising အံ့သြစရာတော့ မဟုတ်ပါဘူး။ ဒီဥစ္စာကို အစကတည်းက ပြောထားပြီး လုပ်နေတာဆိုတော့ အခုအချိန်မှာလည်း စစ်တပ်ကလည်း အရမ်းကွဲပြဲနေတယ်ဆိုတော့ စစ်တပ်က အားအနည်းဆုံးလို့ ပြောလို့ရတယ်။ သူတို့ စစ်ဆင်ရေးကို လုပ်တဲ့အခါမှာ အချိန်က အရမ်းကောင်းတယ်လို့ ပြောလို့ရပါတယ်။
မေး ။ ။ အချိန်ကောင်းဖြစ်တယ်၊ ကြိုတင်ပြင်ဆင်ခဲ့တယ်ဆိုပေမယ့် သိမ်းပိုက်နိုင်တဲ့ နယ်မြေတွေကို ရေရှည်ထိန်းသိမ်းနိုင်မယ့် အလားအလာကိုရော ဘယ်လိုမြင်လဲ။
ဖြေ ။ ။ ကျမလည်း အမြဲတမ်းပြောထားတယ်။ စစ်တိုက်တယ်ဆိုတာ fire power က ဒီလောက်လောက် အရေးမကြီးဘူး။ ပိုပြီးတော့ အရေးကြီးတာက strategy ဗျူဟာ ဘယ်အချိန်မှာ ဘယ်လိုနည်းနဲ့ ရန်သူရဲ့ အားနည်းချက်ကို ဘယ်လိုအဓိကယူပြီးတော့ တိုက်တာ။ အခုအချိန်မှာ မြေပြင်မှာ တွေ့နေရတာက စစ်တပ်ရဲ့ outposts တွေ စစ်တပ်တပ်ရင်းတွေက လူမရှိတော့ဘူး။ ရှိတဲ့အခါမှာလည်း ရှိတဲ့လူတွေက will to fight စိတ်ဓါတ်တွေ အရမ်းကျပြီးတော့ များသောအားဖြင့် အခုဆိုရင် ရှမ်းပြည်ဘက်မှာ အမြဲတမ်းပြေးနေတာတွေ၊ လက်နက်ချပြီး ပြေးတာတွေ။ ဆိုတော့ on the ground က ရတယ်။ ဒါပေမဲ့ အခုအချိန်မှာ air power တော့ ရှိနေသေးတယ်။ ဒီလိုမျိုး တိုက်ပွဲတွေက air power ဒီလောက်ထိ effective မဖြစ်ဘူး။ အကယ်၍ air power က effective ဖြစ်မယ်ဆိုရင် မြန်မာပြည်နဲ့ မြန်မာပြည်သူလူထုက စစ်တပ်ကို အခုထိ ဆန့်ကျင်နေတုန်းပဲ။ ကျမတို့ သိရသလောက် ၉၀% ပြည်သူပြည်သားတွေက စစ်တပ်ကို လုံးဝလက်မခံဘူး။ အဲဒီလက်မခံတဲ့ ကာလမှာ စစ်တပ်က ဘယ်လိုမှ နိုင်အောင်တိုက်လို့ မရဘူး။ ဆိုတော့ တော်လှန်ပုန်ကန်သူတွေဘက်က NUG, EAOs ပူးပေါင်းပြီးတော့ တခါတည်းတိုက်တာ။ အဲဒါကို ကျမတို့က ကြည့်နေတာ လေ့လာသုံးသပ်သူအနေနဲ့ ဘယ်အချိန်မှာ အတူတကွ ပူးပေါင်းပြီးတော့ တိုက်နိုင်မလဲ။ အဲဒါ ဖြစ်လာပြီ။ တွေ့လာရပြီ။ Co-operation level ပူးပေါင်းစစ်ဆင်ရေးကို လုပ်လာနိုင်တာကို တွေ့လာပြီ။ အဲဒါကြောင့် ကျမတို့အနေနဲ့ ဒီတော်လှန်ရေးက tipping point ကို ရောက်နေပြီလို့ စဝင်လာပြီလို့ ပြောလို့ရတယ်။
မေး ။ ။ ရှမ်းမြောက်က ၁၀၂၇ စစ်ဆင်ရေးမှာ ညီနောင် ၃ ဖွဲ့ရဲ့ ထုတ်ပြန်ချက်အရဆိုရင် သူတို့ သတ်မှတ်ထားတဲ့ နယ်မြေတွေကို စိုးမိုးဖို့ပဲ ရည်မှန်းထားတာတွေ့ရတယ်။ ကိုးကန့် MNDAA ဆိုရင်လည်း သူတို့ ကိုးကန့်ဒေသကို ပြန်သိမ်းပိုက်ဖို့ အဓိကထားတာ တွေ့ရပါတယ်။ အဲတော့ စစ်ဗျူဟာအရ ကရင်နီ၊ စစ်ကိုင်း၊ ချင်းဒေသတွေမှာ ဖြစ်နေတဲ့ တိုက်ပွဲတွေနဲ့ ဆက်စပ်ဖို့ဆိုတာ မဖြစ်နိုင်ဘူးလို့ သုံးသပ်ချက်အပေါ်မှာ ဘယ်လို မြင်ပါလဲ။
ဖြေ ။ ။ သူတို့က သူတို့နေတဲ့ နယ်မြေတွေကို ထိန်းသိမ်းထားနိုင်ရင် ဒါပဲလိုအပ်တယ်။ အခုအချိန်မှာက ဘာလို့လဲဆိုတော့ ကျမ အမြဲပြောတယ် - ဗျိုင်းပျံသလိုမျိုး - သူတို့မှာ general direction ဦးတည်ချက် ရှိတယ်။ နောက်ပြီးတော့ သူတို့မှာ ရှိနေတဲ့ တော်လှန်ဘက်က အဖွဲ့တွေကလည်း သူတို့နေရာထက် ပိုပြီးတော့ မသွားနိုင်ဘူး။ ဒါပေမဲ့ သူတို့နေတဲ့ နေရာမှာ အားလုံးတပြိုင်နက်တည်း အရှိန်နဲ့ တိုက်မယ်ဆိုလို့ရှိရင် စစ်တပ်က လုံးဝပြန်မတုံ့ပြန်နိုင်ဘူး။ သူတို့က အခုအချိန်မှာ ဟန့်ချက်ညီညီ timing နဲ့ တိုက်နေကြတာ။ တယောက်နဲ့တယောက် ကြည့်ပြီးတော့ သူတို့အတွက် ဘာမှအမိန့် command မလိုဘူး။ ဟိုဘက်က သွားတိိုက်တာသိတာနဲ့ ဒီဘက်ကလည်း သူတို့အသိတရားနဲ့ လုပ်နေကြတယ်။ အဲဒါကလည်း တနှစ်လုံး one-year plan ထဲမှာ အရင်ကတည်းက စကားပြောထားကြတယ်။ ညှိနှိုင်းထားကြတယ်လို့ ကျမ တွေ့တယ်။ ဆိုတော့ တိုင်းရင်းသားတွေ တပ်ဖွဲ့တွေက သူတို့နေရာကနေ ဘယ်နေရာမှာ သွားစရာမလိုဘူး။ သူတို့နေရာကပဲ တိုက်လို့ရှိရင် စစ်တပ်က ဘယ်လိုမှ မလိုက်နိုင်ဘူး။
မေး ။ ။ ပြီးခဲ့တဲ့သီတင်းပတ်အတွင်း လုပ်သွားတဲ့ ကာလုံအစည်းအဝေးမှာ မြောက်ပိုင်းမဟာမိတ်သုံးဖွဲ့ရဲ့ တိုက်ပွဲတွေဟာ တိုင်းပြည်ပြိုကွဲအောင် လုပ်ဆောင်နေတယ်လို့ စစ်ကောင်စီဘက်က ပြောဆိုသွားတာရှိပါတယ်။ အဲဒါ တကယ်ပဲ ပြိုကွဲမယ်လို့ မြင်လား။
ဖြေ ။ ။ အဲဒါကတော့ သူတို့ပြောနေကြ ဝါဒဖြန့်ချီရေး propaganda တခုပဲ။ သူတို့မှသာ မှန်တယ်။ တကယ်တော့ သူတို့လုပ်လို့သာ မြန်မာနိုင်ငံက ကွဲပြားနေတာ။ တယောက်နဲ့တယောက် အတူတကွ မလုပ်နိုင်တာ။ သူတို့ရဲ့ ဗျူဟာ strategy က divide and conquer တမင်တကာ လူတွေကို ကွဲပြားအောင်လုပ်ထားတဲ့ ဗျူဟာ။ ဆိုတော့ သူတို့ကတော့ အရင်ကတည်းက ပြောတဲ့အတိိုင်းပါပဲ။ ကျမ ပြောချင်တာက သူတို့တွေက အဓိက။ သူတို့တွေ လုပ်လိုက်လို့ မြန်မာနိုင်ငံ ကွဲပြားသွားတာ။ လူတွေကို ခွဲခြားကွဲပြားစေတဲ့ ဗျူဟာ မရှိဘူးဆိုရင် မြန်မာနိုင်ငံ ကွဲသွားမှာ မဟုတ်ဘူး။ သူတို့ အမြဲတမ်းလုပ်တဲ့အရာပါ။ အဲဒါက သူတို့ရဲ့ ဝါဒဖြန့်ချီရေးပါပဲ။
မေး ။ ။ ဗွီအိုအေက NUG သမ္မတရုံးပြောခွင့်ရနဲ့ မေးမြန်းခန်းမှာ ပြောခွင့်ရ ဦးကျော်ဇောရဲ့ သုံးသပ်ချက်ကိုကြည့်မယ်ဆိုရင် တော်လှန်ရေးအင်အားစုတွေနဲ့ တိုင်းရင်းသားတွေဘက်က နယ်မြေတွေသိမ်းပိုက်နိုင်တာဟာ အင်အားကြီးပါတယ်ဆိုတဲ့ စစ်ကောင်စီတပ်တွေဘက်က တကယ်တမ်းပြိုလဲနေတာ တွေ့ရတယ်လို့ သုံးသပ်သွားပါတယ်။ အဲဒီတော့ စစ်ကောင်စီဘက်က ဘယ်လိုနည်းဗျူဟာတွေနဲ့ တုံ့ပြန်သွားမယ်လို့ မြင်လဲ။
ဖြေ ။ ။ သူတို့မှာတော့ တမျိုးပဲ ရှိတယ်။ သူတို့က air power လေကြောင်းတိုက်ခိုက်မှုကိုပဲ သုံးမှာ။ ဒါပေမဲ့ စစ်တိုက်တဲ့အခါမှာ လေကြောင်းတိုက်ခိုက်မှုက သိပ်ပြီးတော့ effective ထိရောက်မှု မရှိဘူး။ နောက်ပြီးတော့ အခုအချိန်မှာ အခုထိ နားမလည်တာက ပြည်သူလူထု ကိုယ့်ဘက်ကို မရောက်လို့ရှိရင် လုံးဝနိုင်စရာအကြောင်း မရှိဘူး။ ပြည်သူလူထုကို လက်နက်ကြီးနဲ့ပစ်၊ air strikes လေကြောင်းနဲ့ တိုက်ခိုက်မှုတွေ လုပ်နေတော့ ပြည်သူလူထုက လုံးဝလက်မခံပါဘူး။ သူတို့လုပ်တဲ့နည်းနဲ့ ဗျူဟာနဲ့ သူတို့လိုအပ်တဲ့ဟာနဲ့ ပြောင်ပြန်ဖြစ်နေတယ်။ ဘာကြောင့်လဲဆိုတော့ သူတို့တွေရဲ့ ဗျူဟာ - စစ်တိုက်တဲ့ နည်းပညာက ၁၉၅၀ က နည်းဟောင်းတွေပဲ ရှိတယ်။ နောက်ပြီးတော့ operating environment မြန်မာနိုင်ငံအတွင်းမှာရှိနေတဲ့ အခြေအနေကို အသေအချာ နားမလည်ဘူး။ ဘာလို့လဲဆိုတော့ ပြည်သူလူထုကလည်း သူတို့ကို ဆန့်ကျင်နေတယ်ဆိုတော့ သူတို့ရမယ့် သတင်းအချက်အလက်တွေ မရှိဘူး။ နောက်ပြီးတော့ သူတို့ကိုယ်တိုင်လည်း ရှေ့တန်းမှာ ရှိနေတဲ့ စစ်ဗ်ိုလ်တွေက သူတို့ကို သတင်းအချက်အလက် information အသေအချာ မပေးဘူး။ ဆိုပါတော့ အရင်တုန်းကလည်း ပြောထားတယ် - လူဆယ်ယောက် ကျသွားတယ်ဆိုရင် လူနှစ်ယောက်ပဲ ကျသွားတယ်ဆိုပြီး ပြန်ပို့တာ။ အဲဒါကြောင့်လည်း ကျမ အခုတလော ရှမ်းပြည်မှာ တပ်ရင်းတခုကို လက်နက်ချတယ်ဆိုလို့ ကြည့်လိုက်တဲ့အခါ လူ (၄၁) ယောက်ပဲ ရှိတယ်။ တပ်ရင်းတရင်းက အင်အားပြည့်ဆိုရင် လူ (၈၀၀) ရှိရမယ်။ အရင်နှစ် နိုဝင်ဘာတုန်းက အင်တာဗျူး လုပ်လိုက်တဲ့အခါ ထွက်ပြေးလာတဲ့ CDM တပ်ရင်မှူးတွေကို အင်တာဗျူး လုပ်တဲ့အခါမှာ (၁၅၀) ပဲ ရှိတော့တယ်လို့ပြောတယ်။ အဲဒီ (၁၅၀) က ဒီတနှစ်လည်းရောက်တော့ (၄၀) လောက်ပဲ ရှိတော့တယ်။ သူတို့မှာ desertion တပ်ပြေးတွေ ရှိတယ်။ defection ဘက်ပြောင်းသူတွေ ရှိတယ်။ နောက်ပြီးတော့ တိုက်ပွဲမှာ ကျဆုံးသူတွေ။ အဲဒါတွေနဲ့ သူတို့ဆုံးရှုံးနေတာ။ သူတို့ ရှေ့တန်းမှာ လူဘယ်လောက် ရှိလဲ၊ မရှိလဲ မသိဘူးဆိုရင် ကိုယ့်ရဲ့ ဗျူဟာကလည်း အသေအချာ၊ အတိအကျ မလုပ်နိုင်ဘူး။ ရှိတဲ့ဗျူဟာကလည်း မအောင်မြင်ဘူး။ အဲဒါကြောင့် သူတို့မှာ ဗျူဟာ နည်းပညာလည်း မှားတယ်။ ပြီးတော့ နည်းဗျူဟာဟောင်းနဲ့။ နောက်ပြီးတော့ တကယ့်အချက်အလက်လည်း အသေအချာ မရှိဘူး။ နောက်ပြီးတော့ operating environment အချက်အလက်တွေလည်း အသေအချာ မရှိဘူး။ အဲဒါတွေအားလုံး ပေါင်းလိုက်လို့ရှိရင် စစ်တပ်တာ လုံးဝမနိုင်နိုင်ဘူး။
မေး ။ ။ တိုင်းရင်းသား လက်နက်ကိုင်အဖွဲ့တွေဘက်က သူတို့နယ်မြေစိုးမိုးထားတဲ့အပိုင်းမှာ သူတို့ဘာသာ အုပ်ချုပ်တာတွေ ရှိနေတာ၊ ညီနောင်သုံးဖွဲ့ စတင်စစ်ကြေညာတိုက်တဲ့အချိန်မှာ NUG နဲ့ ဆက်စပ်ပတ်သက်မှု မရှိဘူး။ ဆိုတော့ တဘက်မှာလည်း လက်နက်ကိုင် မဟာမိတ်တပ်ပေါင်းစုတွေအဖြစ် ပူးပေါင်းရပ်တည်လာတဲ့ တည်ရှိလာတဲ့အပိုင်းကနေ ရှေ့ဆက်ဘယ်လို ပြင်သင့်တယ်လို့ မြင်ပါသလဲရှင့်။
ဖြေ ။ ။ ညီနောင်သုံးဖွဲ့နဲ့ NUG နဲ့ မဆက်စပ်ဘူးလို့တော့ ပြောလို့တော့ မရဘူး။ ဘာလို့လဲဆိုတော့ သူတို့မှာ နည်းမျိုးစုံနဲ့ တယောက်နဲ့တယောက် ပြောဆိုပြီး လုပ်နေတာတွေ ရှိတယ်လို့ ကျမ ပြောလို့ရတယ်။ ဒီဟာက set of democracy အရင်တုန်းကလို top down အပေါ်အောက်မျိုး မဟုတ်ဘူး။ ဒီဥစ္စာက bottom up အောက်ကနေ အပေါ်ကိုသွားတာ။ လက်နက်ကိုင်အဖွဲ့တွေကို ကျမ အင်တာဗျူးလုပ်ထားတယ်။ သူတို့တွေအားလုံးက သူတို့ဘာသာသူတို့ နိုင်ငံတခု လုပ်မယ်ဆိုတာကို ပြောနေတာ မဟုတ်ဘူး။ သူတို့တွေက ဖက်ဒရယ်ဒီမိုကရေစီ လိုချင်တယ်လို့ပြောတာ။ သူတို့မှာရှိတဲ့ သူတို့ဒေသကို ကိုယ်ပိုင်အုပ်ချုပ်ရေး လိုချင်ကြတာ။ ဒါပေမဲ့ ဖက်ဒရယ်စနစ်ကို ပြောနေကြတာ။ ကျမအနေနဲ့ အမေရိကန် ဖြစ်နေတဲ့အခါကြတော့ အမေရိကန်ကလည်း အဲဒီအတိုင်းပဲလေ အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုကို (၁၃) ပြည်နယ်နဲ့ စခဲ့ပြီး၊ သူတို့ဘာသာ တည်ဆောက်ကြတယ်။ ပြီးတော့ ဖက်ဒရယ်ကို ဘယ်လိုပေါင်းစည်းကြမလဲဆိုတာကို ညှိနှိုင်းကြတယ်။ အလားတူပဲ အဲဒီလိုမျိုး - ဒီတခါကြတော့ အရင်တုန်းက top down ဖြစ်ကြတာ။ အခုအခါတော့ bottom up ဆိုတော့ ဒီဒေသတွေမှာ သူတို့ပိုင်နယ်မြေတွေကို သူတို့ကိုယ်ပိုင်အုပ်ချုပ်ပြီးတော့ ဒီမိုကရေစီလမ်းစဉ်မူဝါဒတွေနဲ့ အုပ်ချုပ်နိုင်ရင် သူတို့အတွက် တနေ့ ဖက်ဒရယ်ဒီမိုကရေစီ ရဖို့အတွက်က အများကြီးအင်အားရှိလာမယ်လို့ ပြောလို့ရတယ်။ ကျမတို့ ပြန်ကြည့်ရမှာက mindset က ပြောင်းရမယ်။ top down one မဟုတ်ဘူး၊ bottom up many ဖြစ်ရမယ်။
မေး ။ ။ အဲဒီတော့ ဖက်ဒရယ်တပ် ပေါ်ပေါက်လာရေး အလားအလာကော ဘယ်လိုမြင်ပါသလဲရှင့်။
ဖြေ ။ ။ Federal Army က ဖက်ဒရယ်ဒီမိုကရေစီ ဖြစ်လာလို့ရှိရင် ဖြစ်လာမှာပေါ့။ ပထမဦးဆုံးက political solution နိုင်ငံရေးဖြေရှင်းမှု၊ သဘောတူညီမှု လိုအပ်တယ်။ ပြီးနောက် ဘယ် armed forces က ဘယ်လို သဘောတူညီ လုပ်ကြမလဲ။ အမေရိကကိုလည်း ပြန်ကြည့်လိုက် - ကျမတို့ ပြည်နယ်တိုင်းမှာ national guard ရှိတယ်။ national guard က ပြည်နယ်အုပ်ချုပ်ရေးမှူးအောက်မှာ။ ပြီးတော့ ဖက်ဒရယ်တပ် ရှိတယ်။ ဒါက သမ္မတအောက်မှာ။ ဆိုတော့ အဲဒီလိုမျိုးစနစ်လည်း ဖြစ်ရင်ဖြစ်နိုင်လိမ့်မယ်။ ဒါပေမဲ့ အမေရိကမှာဆိုရင် အားလုံးသော တပ်တွေအားလုံးက standard တခုတော့ ရှိတယ်။ တခုတည်းသော standard - professional codes of conduct အားလုံး တူညီစွာရှိနေတယ်။ အဲဒီလိုမျိုး ဖြစ်ရင်ဖြစ်လိမ့်မယ်။ နိုင်ငံရေးသဘောတူညီမှုက ဖက်ဒရယ်တပ် တည်ရှိမှုနဲ့ ဆက်စပ်လိမ့်မယ်။