တောင်ကိုရီးယားနိုင်ငံဟာ အကူးအပြောင်းဆိုင်ရာ တရားမျှတမှုကို ပြည့်ပြည့်ဝဝ အကောင်အထည် ဖော်သင့်တယ်လို့ ကုလသမဂ္ဂ လူ့အခွင့်အရေးကောင်စီမဟာမင်းကြီးရုံးက ဇွန်လ ၁၅ ရက်နေ့ မှာ ထုတ်ပြန်ချက် တစ်ရပ် ထုတ်ပြန် တိုက်တွန်းလိုက်ပါတယ်။ အကူးအပြောင်းဆိုင်ရာ တရားမျှတမှုဆိုတာ ဘာလဲ။ လူ့အခွင့်အရေးချိုးဖောက်မှုတွေနဲ့ ပတ်သက်ပြီး၊ တရားမျှတမှုအတွက် ဆောင်ရွက်ကြရာမှာ အာရှဟာ နောက်ကျကျန်နေခဲ့ပါတယ်။ ဘာကြောင့်လဲ။ တောင်အာဖရိကကကော လူဖြူလူမည်း ခွဲခြားရေးစနစ်က ကူးပြောင်းရာမှာ ဘယ်လို မူဝါဒကို ချမှတ်ခဲ့သလဲ။ တောင်အာဖရိကနိုင်ငံက အုပ်ချုပ်မှုဆိုင်ရာ ပါရဂူဘွဲ့ ယူခဲ့တဲ့ ဒေါက်တာမျိုးနိုင်နဲ့ ဦးတင်မောင်သန်းက ဆွေးနွေးတင်ပြထားပါတယ်။
အကျဉ်းချုပ်
ဒုတိယကမ္ဘာစစ်အတွင်း ကျူးလွန်ခဲ့တဲ့ လူ့အခွင့်အရေး ချိုးဖောက်မှုတွေ (အထူးသဖြင့် ဂျာမဏီနဲ့ ဂျပန် တို့ရဲ့ ပြစ်မှုတွေ) အတွက် တရားမျှတမှုရှိအောင် ဆောင်ရွက်ရာက စတင်တယ်။
ဒုတိယလှိုင်းက စပြီး လူ့အခွင့်အရေးကိစ္စတွေကို ဦးစားပေးလာတယ်။ လက်တင်အမေရိကနိုင်ငံတွေက အာဏာရှင်တွေရဲ့ လူ့အခွင့်အရေး ချိုးဖောက်မှုတွေအတွက် တရားမျှတမှုကို ရရှိအောင် ကြိုးစားလာကြတယ်။
လူဖြူလူမည်း ခွဲခြားမှုစနစ်ကို အဆုံးသတ်ပြီး အကူးအပြောင်းဖြစ်တဲ့အခါ တတိယလှိုင်းစတင်တယ်။ တတိယလှိုင်းမှာတော့ လူ့အခွင့်အရေးအပြင်၊ အရပ်ဘက်အဖွဲ့အစည်းတွေနဲ့ ဒီမိုကရေစီ ဆိုင်ရာအခြေခံ အဆောက်အအုံတွေ ခိုင်မာရေးလည်း ပါလာတယ်။
မြန်မာနိုင်ငံရဲ့ ဒီနေ့တရားမျှတရေး လှုပ်ရှားမှုဟာ စတုတ္ထလှိုင်းလို့ ပြောလို့ရမယ်လို့ ထင်ကြောင်း ဒေါက်တာမျိုးနိုင်က သုံးသပ်ပါတယ်။
အာရှမှာ လူ့အခွင့်အရေးချိုးဖောက်မှုကို ကိုင်တွယ်တဲ့ နည်းနာယန္တယား မရှိသေးတာဟာ ယဉ်ကျေးမှုနဲ့ ဆက်စပ်နေနိုင်ပါတယ်။ စားဝတ်နေရေးဆိုတဲ့ စီးပွါးရေး ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်မှု၊ လုံခြုံရေးနဲ့ တည်ငြိမ်ရေး၊ တစ်ဦးချင်း လွတ်လပ်ခွင့်၊ တရားမျှတမှု၊ သဟဇာတ ဖြစ်ရေး ... ဘာကို ဦးစားပေးမလဲဆိုတဲ့ ယဉ်ကျေးမှုတွေ ကွာတာနဲ့ ဆက်စပ်နိုင်တယ်လို့ ဒေါက်တာမျိုးနိုင်က သုံးသပ်ပါတယ်။
အကူးအပြောင်းဆိုင်ရာ တရားမျှတမှု မူဝါဒ ကို စဉ်းစားတဲ့အခါ ဘာကို ဦးစားပေးမလဲ စဉ်းစားရပါတယ်။ ပြန်လည် ရင်ကြားစေ့ရေးလား။ ဒါမှမဟုတ် တရားမျှတမှုလား စဉ်းစာရတယ်လို့ ဆိုပါတယ်။
တောင်အာဖရိကကတော့ အမှန်းတရားနဲ့ ပြန်လည် ရင်ကြားစေ့ရေးကို ရွေးချယ်ခဲ့ပြီး၊ ကော်မီတီ တစ်ရပ် ဖွဲ့ခဲ့ပါတယ်။ အရေးယူဖို့ ဦးမတည်ခဲ့ပါဘူး။ လူ့အခွင့်အရေး ချိုးဖောက်ခဲ့သူတွေက ဖြစ်ခဲ့တာတွေကို အမှန်အတိုင်း ပြောကြရပါတယ်။ တောင်အာဖရိက လူဖြူသမ္မတကလည်း လူမျိုးခွဲခြားတဲ့ စနစ်အတွက် ထပ်ခါထပ်ခါ တောင်းပန်ခဲ့တယ်လို့ ဆိုပါတယ်။
ဒီနောက်ပိုင်းမှာတော့ လူဖြူလူမည်းရယ်လို့တောင် သတ်မှတ် ခေါ်ဝေါ်ကြတာ၊ နည်းသွားတာ တွေ့ရကြောင်း ဒေါက်တာမျိုးနိုင်က သူ့ အတွေ့အကြုံကို ပြောပြသွားပါတယ်။
[Unicode Version]
အကူးအပွောငျးကာလ တရားမြှတမှု
တောငျကိုရီးယားနိုငျငံဟာ အကူးအပွောငျးဆိုငျရာ တရားမြှတမှုကို ပွည့ျပွည့ျဝဝ အကောငျအထညျ ဖောျသင့ျတယျလို့ ကုလသမဂ်ဂ လူ့အခှင့ျအရေးကောငျစီမဟာမငျးကွီးရုံးက ဇှနျလ ၁၅ ရကျနေ့ မှာ ထုတျပွနျခကြျ တဈရပျ ထုတျပွနျ တိုကျတှနျးလိုကျပါတယျ။ အကူးအပွောငျးဆိုငျရာ တရားမြှတမှုဆိုတာ ဘာလဲ။ လူ့အခှင့ျအရေးခြိုးဖောကျမှုတှနေဲ့ ပတျသကျပွီး၊ တရားမြှတမှုအတှကျ ဆောငျရှကျကွရာမှာ အာရှဟာ နောကျကကြနြျနခေဲ့ပါတယျ။ ဘာကွောင့ျလဲ။ တောငျအာဖရိကကကော လူဖွူလူမညျး ခှဲခွားရေးစနဈက ကူးပွောငျးရာမှာ ဘယျလို မူဝါဒကို ခမြှတျခဲ့သလဲ။ တောငျအာဖရိကနိုငျငံက အုပျခြုပျမှုဆိုငျရာ ပါရဂူဘှဲ့ ယူခဲ့တဲ့ ဒေါကျတာမြိုးနိုငျနဲ့ ဦးတငျမောငျသနျးက ဆှေးနှေးတငျပွထားပါတယျ။
အကဉြျးခြုပျ
ဒုတိယကမ်ဘာစဈအတှငျး ကြူးလှနျခဲ့တဲ့ လူ့အခှင့ျအရေး ခြိုးဖောကျမှုတှေ (အထူးသဖွင့ျ ဂြာမဏီနဲ့ ဂပြနျ တို့ရဲ့ ပွဈမှုတှေ) အတှကျ တရားမြှတမှုရှိအောငျ ဆောငျရှကျရာက စတငျတယျ။
ဒုတိယလှိုငျးက စပွီး လူ့အခှင့ျအရေးကိစ်စတှကေို ဦးစားပေးလာတယျ။ လကျတငျအမရေိကနိုငျငံတှကေ အာဏာရှငျတှရေဲ့ လူ့အခှင့ျအရေး ခြိုးဖောကျမှုတှအေတှကျ တရားမြှတမှုကို ရရှိအောငျ ကွိုးစားလာကွတယျ။
လူဖွူလူမညျး ခှဲခွားမှုစနဈကို အဆုံးသတျပွီး အကူးအပွောငျးဖွဈတဲ့အခါ တတိယလှိုငျးစတငျတယျ။ တတိယလှိုငျးမှာတော့ လူ့အခှင့ျအရေးအပွငျ၊ အရပျဘကျအဖှဲ့အစညျးတှနေဲ့ ဒီမိုကရစေီ ဆိုငျရာအခွခေံ အဆောကျအအုံတှေ ခိုငျမာရေးလညျး ပါလာတယျ။
မွနျမာနိုငျငံရဲ့ ဒီနေ့တရားမြှတရေး လှုပျရှားမှုဟာ စတုတ်ထလှိုငျးလို့ ပွောလို့ရမယျလို့ ထငျကွောငျး ဒေါကျတာမြိုးနိုငျက သုံးသပျပါတယျ။
အာရှမှာ လူ့အခှင့ျအရေးခြိုးဖောကျမှုကို ကိုငျတှယျတဲ့ နညျးနာယန်တယား မရှိသေးတာဟာ ယဉျကြေးမှုနဲ့ ဆကျစပျနနေိုငျပါတယျ။ စားဝတျနရေေးဆိုတဲ့ စီးပှါးရေး ဖှံ့ဖွိုးတိုးတကျမှု၊ လုံခွုံရေးနဲ့ တညျငွိမျရေး၊ တဈဦးခငြျး လှတျလပျခှင့ျ၊ တရားမြှတမှု၊ သဟဇာတ ဖွဈရေး ... ဘာကို ဦးစားပေးမလဲဆိုတဲ့ ယဉျကြေးမှုတှေ ကှာတာနဲ့ ဆကျစပျနိုငျတယျလို့ ဒေါကျတာမြိုးနိုငျက သုံးသပျပါတယျ။
အကူးအပွောငျးဆိုငျရာ တရားမြှတမှု မူဝါဒ ကို စဉျးစားတဲ့အခါ ဘာကို ဦးစားပေးမလဲ စဉျးစားရပါတယျ။ ပွနျလညျ ရငျကွားစေ့ရေးလား။ ဒါမှမဟုတျ တရားမြှတမှုလား စဉျးစာရတယျလို့ ဆိုပါတယျ။
တောငျအာဖရိကကတော့ အမှနျးတရားနဲ့ ပွနျလညျ ရငျကွားစေ့ရေးကို ရှေးခယြျခဲ့ပွီး၊ ကောျမီတီ တဈရပျ ဖှဲ့ခဲ့ပါတယျ။ အရေးယူဖို့ ဦးမတညျခဲ့ပါဘူး။ လူ့အခှင့ျအရေး ခြိုးဖောကျခဲ့သူတှကေ ဖွဈခဲ့တာတှကေို အမှနျအတိုငျး ပွောကွရပါတယျ။ တောငျအာဖရိက လူဖွူသမ်မတကလညျး လူမြိုးခှဲခွားတဲ့ စနဈအတှကျ ထပျခါထပျခါ တောငျးပနျခဲ့တယျလို့ ဆိုပါတယျ။
ဒီနောကျပိုငျးမှာတော့ လူဖွူလူမညျးရယျလို့တောငျ သတျမှတျ ခေါျဝေါျကွတာ၊ နညျးသှားတာ တှေ့ရကွောငျး ဒေါကျတာမြိုးနိုငျက သူ့ အတှေ့အကွုံကို ပွောပွသှားပါတယျ။