(Zawgyi/Unicode)
အာဆီယံ မိုင်းနပ်စ် ဝမ်း (ASEAN Minus One) လို့ ဒေသတွင်းမီဒီယာတချို့ ခေါင်းစဉ်ပေးပါတယ်။ အင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံ၊ ဂျာကာတာ အခြေစိုက် အာဆီယံတူဒေးတီဗီ(ASEAN Today TV ) ကတော့ ASEAN Summit Minus Myanmar လို့ အမည်ပေးတင်ဆက်ပါတယ်။ ဘာကြောင့် ဒီလိုနာမည်ပေးကြတာလဲဆိုတော့ ၂၀၂၁ ခုနှစ်၊ အောက်တိုဘာ ၂၆ ရက်ကနေ ၂၈ ရက်အထိ ပြုလုပ်ခဲ့တဲ့ ၃၈ ကြိမ်မြောက်နဲ့ ၃၉ ကြိမ်မြောက် အာဆီယံထိပ်သီးအစည်းအဝေးကြီးမှာ မြန်မာနိုင်ငံကို တက်ရောက်ခွင့်မပေးဘဲ အာဆီယံထိပ်သီးအစည်းအဝေးကြီး ကျင်းပခဲ့ကြလို့ပဲ ဖြစ်ပါတယ်။
ထိပ်သီးအစည်းအဝေးကြီးမှာ မြန်မာ မပါဝင်ပေမယ့် မြန်မာနိုင်ငံအကြောင်းဟာ အစည်းအဝေးကြီးရဲ့အဓိကအကြောင်းအရာအဖြစ် ထည့်သွင်းဆွေးနွေးခဲ့ကြပါတယ်။ ဘာကြောင့်လဲဆိုတော့ မြန်မာစစ်တပ်ရဲ့ အာဏာသိမ်းမှုအကျိုးဆက်ကြောင့်ပါပဲ။၂၀၂၁ ခုနှစ်၊ဖေဖော်ဝါရီလ ၁ ရက်နေ့မှာ စစ်တပ်ဟာ ပြည်သူလူထုက ရွေးကောက်တင်မြှောက်ထားတဲ့ NLD ဦးဆောင်တဲ့ အရပ်သားအစိုးရထံက နိုင်ငံတော်အာဏာကို သိမ်းယူခဲ့ပါတယ်။
ဒီလိုအာဏာသိမ်းလိုက်တာကို လက်မခံနိုင်ကြတဲ့ ပြည်သူတွေက နိုင်ငံအဝှမ်း ဆန့်ကျင်ဆန္ဒပြကြပါတယ်။ အဲဒါကို စစ်တပ်က ပြင်းထန်စွာ ဖိနှိပ် ချေမှုန်းသတ်ဖြတ်တာတွေ၊ ဖမ်းဆီးတာတွေ လုပ်ပါတယ်။ ဒီလိုဖြစ်ပေါ်နေတဲ့ စိုးရိမ်စရာမြန်မာနိုင်ငံအတွင်းက အခြေအနေတွေကို ဖြေရှင်းဖို့ အာဆီယံအဖွဲ့ကြီးရဲ့ အချက် ၅ချက်ပါတဲ့ အစီအစဉ်တစ်ရပ်ကို မြန်မာစစ်တပ် အာဏာသိမ်းခေါင်းဆောင် ဗိုလ်ချုပ်မှူးကြီးမင်းအောင်လှိုင်က သဘောတူခဲ့ပါတယ်။ ဒါပေမဲ့လို့ နောက်ပိုင်းမှာ အာဆီယံသဘောတူညီချက် ၅ ချက်ကို စစ်ကောင်စီက လိုက်နာအကောင်အထည်မဖော်တဲ့အတွက် အာဆီယံထိပ်သီးအစည်းအဝေးကို တက်ရောက်ခွင့် မပေးတာ ဖြစ်ပါတယ်။
ဒီလို အာဆီယံထိပ်သီးအစည်းအဝေးတက်ရောက်ခွင့် မပေးတာကို မြန်မာစစ်ကောင်စီကတော့ အာဆီယံ ပဋိညာဉ်စာတမ်း အပိုဒ် ၂ ပါ " အာဆီယံအဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံအားလုံး၏ လွတ်လပ်မှု၊ အချုပ်အခြာအာဏာပိုင်ဆိုင်မှု၊ တန်းတူရည်တူ ရှိမှု၊နယ်မြေတည်တံ့ခိုင်မြဲမှုနှင့် အမျိုးသားရေးလက္ခဏာများကို လိုက်နာရန်" နဲ့ အပိုဒ် ၅မှာ ပါရှိတဲ့ " အဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံများသည် တူညီသည့်အခွင့်အရေးနှင့် တာဝန်များ ရှိရမည်" ဆိုတဲ့ ပြဋ္ဌာန်းချက်များနဲ့ ကိုက်ညီမှု မရှိဘူးလို့ ပြောဆိုကန့်ကွက်ခဲ့ပါတယ်။ စစ်ကောင်စီက အဲဒီလိုကန့်ကွက်ခဲ့ပေမယ်လို့ နောင်နှစ်မှာ အာဆီယံ အလှည့်ကျဥက္ကဋ္ဌဖြစ်လာမယ့် ကမ္ဘောဒီးယားဝန်ကြီးချုပ်ဟွန်ဆန်ကတော့ " လောလောဆယ်ကျွန်တော်တို့ဟာ ASEAN Minus One အခြေအနေနဲ့ ရင်ဆိုင်နေရပါတယ်။ မြန်မာမပါတဲ့ အာဆီယံဟာ အာဆီယံအပြစ်
မဟုတ်ပါဘူး" လို့ ထိပ်သီးအစည်းအဝေးမှာပြောဆိုခဲ့ပါတယ်။
အခုဆိုရင် ၅၄ နှစ်သက်တမ်းရှိပြီဖြစ်တဲ့ အာဆီယံလို့ခေါ်တဲ့ အရှေ့တောင်အာရှနိုင်ငံများအသင်းကြီးမှာ မြန်မာအပါအဝင် အဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံပေါင်း ၁၀ နိုင်ငံရှိပါတယ်။ အာဆီယံအဖွဲ့ကြီး စတင်တည်ထောင်တဲ့ ၁၉၆၇ ခုနှစ်၊ သြဂုတ်လ ၈ ရက်နေ့မှာတော့ အဖွဲ့နိုင်ငံ ၅ နိုင်ငံနဲ့ စတင်ခဲ့တာပါ။ အဲဒီနိုင်ငံတွေကတော့ အင်ဒိုနီးရှား၊ မလေးရှား၊ ဖိလစ်ပိုင်၊ ထိုင်း နဲ့ စင်ကာပူနိုင်ငံတွေပဲ ဖြစ်ပါတယ်။နောက်ပိုင်းမှာ ဘရူနိုင်း၊ ဗီယက်နမ်၊ မြန်မာ၊ လာအိုနဲ့ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံတွေဟာ အဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံတွေ ဖြစ်လာကြတာပါ။ စတင်ဖွဲ့စည်းစဉ်ကတော့ ကွန်မြူနစ်အန္တရာယ်ကို ကာကွယ်ဖို့
အဓိကရည်ရွယ်ချက်ထားခဲ့ကြတာပါ။ဒါပေမယ့် စစ်အေးကာလပြီးဆုံးသွားပြီးတဲ့ နောက်ပိုင်းကာလတွေမှာတော့ ဒေသတွင်း လူမှုရေး၊ စီးပွါးရေး၊ ယဉ်ကျေးမှုတွေ ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်ဖို့၊ ဒေသတွင်းတည်ငြိမ်မှုနဲ့ ဖွံ့ဖြိုးမှု ရရှိစေဖို့၊ နိုင်ငံတကာအဖွဲ့အစည်းများနဲ့ ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်ဖို့ရည်ရွယ်ချက်တွေ ထားရှိခဲ့ပါတယ်။ အခြေခံမူတွေထဲမှာလည်း နိုင်ငံတစ်နိုင်ငံရဲ့ပြည်တွင်းရေးကို အခြားနိုင်ငံတစ်ခုက ဝင်ရောက်စွက်ဖက်ခြင်း မပြုရန် ဆိုတဲ့အချက်တစ်ချက် ပါဝင်ပါတယ်။ ဒါကြောင့်လည်း အာဆီယံနိုင်ငံတွေဟာ တစ်နိုင်ငံရဲ့အရေးကိစ္စတွေမှာ တစ်နိုင်ငံက ဝင်ရောက်ပြောဆိုလေ့၊ စွက်ဖက်လေ့ မရှိကြပါဘူး။ ဆုံးဖြတ်ချက်တွေ ချတဲ့အခါမှာလည်း အားလုံးသဘောတူညီတဲ့ Consensus အနေနဲ့သာ ချမှတ်လေ့ ရှိပါတယ်။
ဒါပေမဲ့ မကြာခင်က ဘရူနိုင်းနိုင်ငံက ဦးဆောင်ပြုလုပ်ခဲ့တဲ့ အာဆီယံ Summit မှာတော့ မြန်မာနိုင်ငံကို တက်ရောက်ခွင့်မပေးတဲ့အရေးယူမှုမျိုး ပြုလုပ်ခဲ့တာကိုထူးခြားစွာ တွေ့ရပါတယ်။ အဲဒီအခြေအနေကို Bangkok Post သတင်းစာကြီးရဲ့သဘောထားအမြင်ကဏ္ဍမှာ" အာဆီယံအဖွဲ့ကြီး ၉ နိုင်ငံပဲဖြစ်သွားရင် ဘယ်လိုဖြစ်မလဲ" ခေါင်းစဉ်နဲ့ ချူလာလောင်ကွန်တက္ကသိုလ်ရဲ့ ပါမောက္ခတစ်ဦးဖြစ်တဲ့ သီတီနန် ပေါင်ဆူဒီရက်ရဲ့ အမြင်ကို အောက်တိုဘာလ ၂၉ ရက်နေ့မှာ ဖော်ပြခဲ့ပါတယ်။ ပါမောက္ခသီတီနန် ပေါင်ဆူဒီရတ်က " အာဆီယံအနေနဲ့ အရင်လိုပဲ ကြားနေရေး၊ ဝင်ရောက်မစွက်ဖက်ရေးဆိုတဲ့ အလုပ်မဖြစ်၊ လက်တွေ့မကျတဲ့ လမ်းဟောင်းကို လိုက်မလား။လက်တွေ့ကျကျနဲ့ တက်ကြွတဲ့ လမ်းကို လိုက်မလားဆိုတဲ့ ရွေးချယ်စရာ ဖြစ်လာတဲ့အခါ ဒုတိယလမ်းကိုရွေးချယ်ခဲ့ပြီး အဖွဲ့ဝင် ဆယ်နိုင်ငံပါတဲ့အစည်းအဝေးမှာ မြန်မာစစ်ခေါင်းဆောင်ကို တက်ရောက်ခွင့်မပေးဘဲ ချန်လှပ်ထားခဲ့ပါတယ်။ ဒီလိုရဲရင့်တဲ့လုပ်ဆောင်ချက်ဟာ ဒေသတွင်း ငြိမ်းချမ်းရေးနဲ့ တည်ငြိမ်ရေးအတွက်လည်း အရေးပါလှတယ်။"လို့ ရေးသားထားပါတယ်။
အဲဒီလိုပါပဲ။ အမေရိကန်ပြည်ထောင်စု ဝါရှင်တန်ဒီစီမှာ ရှိတဲ့ Woodrow Wilson Center က
သုတေသနသမား ဦးရဲမျိုးဟိန်းကို အာဆီယံအဖွဲ့ကြီးရဲ့ အနေအထားဘယ်လိုရှိသလဲ၊ အခုလို မြန်မာစစ်ခေါင်းဆောင်ကို ထိပ်သီးအစည်းအဝေး ပေးမတက်တာဟာ အာဆီယံအဖွဲ့ကြီးအတွက် အချိုးအကွေ့လားလို့ မေးကြည့်တော့ "ပထဝီအနေအထားအရဆိုရင် အာဆီယံအနေအထားက အတော်လေးအရေးပါလာတာကို တွေ့ရတယ်။ တရုတ်နဲ့အမေရိကန်ပြိုင်ဆိုင်မှုပြင်းထန်လာတဲ့နောက်ပိုင်း အာဆီယံဖြစ်တည်မှုက အရေးကြီးလာတာနဲ့အမျှ အာဆီယံခေါင်းဆောင်တွေက အာဆီယံကို ဂုဏ်သိက္ခာရှိတဲ့ အဖွဲ့တစ်ရပ်အနေနဲ့ ရပ်တည်ဖို့ ကြိုးစားလာတာကို တွေ့ရတယ်။ ဒေသတွင်းမှာ မြန်မာပြဿနာဖြစ်လာတဲ့အခါ အာဆီယံခေါင်းဆောင်တွေကမြန်မာပြဿနာဘယ်လိုဖြေရှင်းကြမလဲ ဆွေးနွေးကြတဲ့အခါ Five Point Concensus လို့ ခေါ်တဲ့ သဘောတူညီချက် ဖြစ်လာတယ်။
အဲဒီသဘောတူညီချက် ၅ ချက်ကိုအကောင်အထည်ဖော်ဖို့ မြန်မာက ပျက်ကွက်တယ်။ အရင်လိုပဲ ဘာသိဘာသာနေမယ်ဆိုရင် အာဆီယံဂုဏ်သိက္ခာ ထိခိုက်မှာကို နိုင်ငံတချို့က စိုးရိမ်ကြတဲ့အခါကျတော့ ဒီကိစ္စကို ထိထိရောက်ရောက်ကိုင်တွယ်ဖို့အဆင့်ကို ရောက်လာတယ်လို့ မြင်ပါတယ်။ အာဆီယံပြောင်းသွားပြီလို့ ပြောဖို့တော့ အတော်လေး ခက်ပါသေးတယ်။ "
ဟုတ်ပါတယ်။ အခုဖြစ်ရပ်ဟာ အာဆီယံအဖွဲ့ကြီးအတွက် အချိုးအကွေ့တစ်ခုဟုတ်၊ မဟုတ် ဆိုတာတော့ ပြောဖို့စောနေပါသေးတယ်။ ဒါပေမဲ့ ဒါဟာ ထူးခြားတဲ့ဖြစ်ရပ် တစ်ခုဆိုတာတော့ သေချာပါတယ်။ ဘယ်လိုပဲဖြစ်ဖြစ် အာဆီယံအဖွဲ့ကြီးရဲ့ဆောင်ပုဒ်ဖြစ်တဲ့" One Vision, One Identity ,One Community " တစ်ခုတည်းသောတူရူချက်၊တစ်ခုတည်းသော သရုပ်လက္ခဏာ၊တစ်ခုတည်းသော အသိုက်အမြုံ" ဆီကိုအရောက်ချီတက်တဲ့အခါ အခုမြန်မာနိုင်ငံကိစ္စဟာ အာဆီယံအဖွဲ့ကြီးအတွက်စမ်းသပ်မှုတစ်ခုဆိုတာတော့ သေချာလှကြောင်းပါ။
-----------------------------
(Unicode)
မွနျမာပါဝငျခှင့ျ မရတဲ့ အာဆီယံထိပျသီးအစညျးအဝေး
အာဆီယံ မိုငျးနပျဈ ဝမျး (ASEAN Minus One) လို့ ဒသေတှငျးမီဒီယာတခြို့ ခေါငျးစဉျပေးပါတယျ။ အငျဒိုနီးရှားနိုငျငံ၊ ဂြာကာတာ အခွစေိုကျ အာဆီယံတူဒေးတီဗီ(ASEAN Today TV ) ကတော့ ASEAN Summit Minus Myanmar လို့ အမညျပေးတငျဆကျပါတယျ။
ဘာကွောင့ျ ဒီလိုနာမညျပေးကွတာလဲဆိုတော့ ၂၀၂၁ ခုနှဈ၊ အောကျတိုဘာ ၂၆ ရကျကနေ ၂၈ ရကျအထိ ပွုလုပျခဲ့တဲ့ ၃၈ ကွိမျမွောကျနဲ့ ၃၉ ကွိမျမွောကျ အာဆီယံထိပျသီးအစညျးအဝေးကွီးမှာ မွနျမာနိုငျငံကို တကျရောကျခှင့ျမပေးဘဲ အာဆီယံထိပျသီးအစညျးအဝေးကွီး ကငြျးပခဲ့ကွလို့ပဲ ဖွဈပါတယျ။ ထိပျသီးအစညျးအဝေးကွီးမှာ မွနျမာ မပါဝငျပမေယ့ျ မွနျမာနိုငျငံအကွောငျးဟာ အစညျးအဝေးကွီးရဲ့အဓိကအကွောငျးအရာအဖွဈ ထည့ျသှငျးဆှေးနှေးခဲ့ကွပါတယျ။ ဘာကွောင့ျလဲဆိုတော့ မွနျမာစဈတပျရဲ့ အာဏာသိမျးမှုအကြိုးဆကျကွောင့ျပါပဲ။၂၀၂၁ ခုနှဈ၊ဖဖေောျဝါရီလ ၁ ရကျနေ့မှာ စဈတပျဟာ ပွညျသူလူထုက ရှေးကောကျတငျမွှောကျထားတဲ့ NLD ဦးဆောငျတဲ့ အရပျသားအစိုးရထံက နိုငျငံတောျအာဏာကို သိမျးယူခဲ့ပါတယျ။ ဒီလိုအာဏာသိမျးလိုကျတာကို လကျမခံနိုငျကွတဲ့ ပွညျသူတှကေ နိုငျငံအဝှမျး ဆန့ျကငြျဆန်ဒပွကွပါတယျ။ အဲဒါကို စဈတပျက ပွငျးထနျစှာ ဖိနှိပျ ခြမှေုနျးသတျဖွတျတာတှေ၊ ဖမျးဆီးတာတှေ လုပျပါတယျ။ ဒီလိုဖွဈပေါျနတေဲ့ စိုးရိမျစရာမွနျမာနိုငျငံအတှငျးက အခွအေနတှေကေို ဖွရှေငျးဖို့ အာဆီယံအဖှဲ့ကွီးရဲ့ အခကြျ ၅ခကြျပါတဲ့ အစီအစဉျတဈရပျကို မွနျမာစဈတပျ အာဏာသိမျးခေါငျးဆောငျ ဗိုလျခြုပျမှူးကွီးမငျးအောငျလှိုငျက သဘောတူခဲ့ပါတယျ။ ဒါပမေဲ့လို့ နောကျပိုငျးမှာ အာဆီယံသဘောတူညီခကြျ ၅ ခကြျကို စဈကောငျစီက လိုကျနာအကောငျအထညျမဖောျတဲ့အတှကျ အာဆီယံထိပျသီးအစညျးအဝေးကို တကျရောကျခှင့ျ မပေးတာ ဖွဈပါတယျ။
ဒီလို အာဆီယံထိပျသီးအစညျးအဝေးတကျရောကျခှင့ျ မပေးတာကို မွနျမာစဈကောငျစီကတော့ အာဆီယံ ပဋိညာဉျစာတမျး အပိုဒျ ၂ ပါ " အာဆီယံအဖှဲ့ဝငျနိုငျငံအားလုံး၏ လှတျလပျမှု၊ အခြုပျအခွာအာဏာပိုငျဆိုငျမှု၊ တနျးတူရညျတူ ရှိမှု၊နယျမွတေညျတံ့ခိုငျမွဲမှုနှင့ျ အမြိုးသားရေးလက်ခဏာမြားကို လိုကျနာရနျ" နဲ့ အပိုဒျ ၅မှာ ပါရှိတဲ့ " အဖှဲ့ဝငျနိုငျငံမြားသညျ တူညီသည့ျအခှင့ျအရေးနှင့ျ တာဝနျမြား ရှိရမညျ" ဆိုတဲ့ ပွဋ်ဌာနျးခကြျမြားနဲ့ ကိုကျညီမှု မရှိဘူးလို့ ပွောဆိုကန့ျကှကျခဲ့ပါတယျ။ စဈကောငျစီက အဲဒီလိုကန့ျကှကျခဲ့ပမေယျလို့ နောငျနှဈမှာ အာဆီယံ အလှည့ျကြဥက်ကဋ်ဌဖွဈလာမယ့ျ ကမ်ဘောဒီးယားဝနျကွီးခြုပျဟှနျဆနျကတော့ " လောလောဆယျကြှနျတောျတို့ဟာ ASEAN Minus One အခွအေနနေဲ့ ရငျဆိုငျနရေပါတယျ။ မွနျမာမပါတဲ့ အာဆီယံဟာ အာဆီယံအပွဈ
မဟုတျပါဘူး" လို့ ထိပျသီးအစညျးအဝေးမှာပွောဆိုခဲ့ပါတယျ။
အခုဆိုရငျ ၅၄ နှဈသကျတမျးရှိပွီဖွဈတဲ့ အာဆီယံလို့ခေါျတဲ့ အရှေ့တောငျအာရှနိုငျငံမြားအသငျးကွီးမှာ မွနျမာအပါအဝငျ အဖှဲ့ဝငျနိုငျငံပေါငျး ၁၀ နိုငျငံရှိပါတယျ။ အာဆီယံအဖှဲ့ကွီး စတငျတညျထောငျတဲ့ ၁၉၆၇ ခုနှဈ၊ သွဂုတျလ ၈ ရကျနေ့မှာတော့ အဖှဲ့နိုငျငံ ၅ နိုငျငံနဲ့ စတငျခဲ့တာပါ။ အဲဒီနိုငျငံတှကေတော့ အငျဒိုနီးရှား၊ မလေးရှား၊ ဖိလဈပိုငျ၊ ထိုငျး နဲ့ စငျကာပူနိုငျငံတှပေဲ ဖွဈပါတယျ။နောကျပိုငျးမှာ ဘရူနိုငျး၊ ဗီယကျနမျ၊ မွနျမာ၊ လာအိုနဲ့ကမ်ဘောဒီးယားနိုငျငံတှဟော အဖှဲ့ဝငျနိုငျငံတှေ ဖွဈလာကွတာပါ။ စတငျဖှဲ့စညျးစဉျကတော့ ကှနျမွူနဈအန်တရာယျကို ကာကှယျဖို့
အဓိကရညျရှယျခကြျထားခဲ့ကွတာပါ။ဒါပမေယ့ျ စဈအေးကာလပွီးဆုံးသှားပွီးတဲ့ နောကျပိုငျးကာလတှမှောတော့ ဒသေတှငျး လူမှုရေး၊ စီးပှါးရေး၊ ယဉျကြေးမှုတှေ ပူးပေါငျးဆောငျရှကျဖို့၊ ဒသေတှငျးတညျငွိမျမှုနဲ့ ဖှံ့ဖွိုးမှု ရရှိစဖေို့၊ နိုငျငံတကာအဖှဲ့အစညျးမြားနဲ့ ပူးပေါငျးဆောငျရှကျဖို့ရညျရှယျခကြျတှေ ထားရှိခဲ့ပါတယျ။ အခွခေံမူတှထေဲမှာလညျး နိုငျငံတဈနိုငျငံရဲ့ပွညျတှငျးရေးကို အခွားနိုငျငံတဈခုက ဝငျရောကျစှကျဖကျခွငျး မပွုရနျ ဆိုတဲ့အခကြျတဈခကြျ ပါဝငျပါတယျ။ ဒါကွောင့ျလညျး အာဆီယံနိုငျငံတှဟော တဈနိုငျငံရဲ့အရေးကိစ်စတှမှော တဈနိုငျငံက ဝငျရောကျပွောဆိုလေ့၊ စှကျဖကျလေ့ မရှိကွပါဘူး။ ဆုံးဖွတျခကြျတှေ ခတြဲ့အခါမှာလညျး အားလုံးသဘောတူညီတဲ့ Consensus အနနေဲ့သာ ခမြှတျလေ့ ရှိပါတယျ။
ဒါပမေဲ့ မကွာခငျက ဘရူနိုငျးနိုငျငံက ဦးဆောငျပွုလုပျခဲ့တဲ့ အာဆီယံ Summit မှာတော့ မွနျမာနိုငျငံကို တကျရောကျခှင့ျမပေးတဲ့အရေးယူမှုမြိုး ပွုလုပျခဲ့တာကိုထူးခွားစှာ တှေ့ရပါတယျ။ အဲဒီအခွအေနကေို Bangkok Post သတငျးစာကွီးရဲ့သဘောထားအမွငျကဏ်ဍမှာ" အာဆီယံအဖှဲ့ကွီး ၉ နိုငျငံပဲဖွဈသှားရငျ ဘယျလိုဖွဈမလဲ" ခေါငျးစဉျနဲ့ ခြူလာလောငျကှနျတက်ကသိုလျရဲ့ ပါမောက်ခတဈဦးဖွဈတဲ့ သီတီနနျ ပေါငျဆူဒီရကျရဲ့ အမွငျကို အောကျတိုဘာလ ၂၉ ရကျနေ့မှာ ဖောျပွခဲ့ပါတယျ။ ပါမောက်ခသီတီနနျ ပေါငျဆူဒီရတျက " အာဆီယံအနနေဲ့ အရငျလိုပဲ ကွားနရေေး၊ ဝငျရောကျမစှကျဖကျရေးဆိုတဲ့ အလုပျမဖွဈ၊ လကျတှေ့မကတြဲ့ လမျးဟောငျးကို လိုကျမလား။လကျတှေ့ကကြနြဲ့ တကျကွှတဲ့ လမျးကို လိုကျမလားဆိုတဲ့ ရှေးခယြျစရာ ဖွဈလာတဲ့အခါ ဒုတိယလမျးကိုရှေးခယြျခဲ့ပွီး အဖှဲ့ဝငျ ဆယျနိုငျငံပါတဲ့အစညျးအဝေးမှာ မွနျမာစဈခေါငျးဆောငျကို တကျရောကျခှင့ျမပေးဘဲ ခနြျလှပျထားခဲ့ပါတယျ။ ဒီလိုရဲရင့ျတဲ့လုပျဆောငျခကြျဟာ ဒသေတှငျး ငွိမျးခမြျးရေးနဲ့ တညျငွိမျရေးအတှကျလညျး အရေးပါလှတယျ။"လို့ ရေးသားထားပါတယျ။
အဲဒီလိုပါပဲ။ အမရေိကနျပွညျထောငျစု ဝါရှငျတနျဒီစီမှာ ရှိတဲ့ Woodrow Wilson Center က
သုတသေနသမား ဦးရဲမြိုးဟိနျးကို အာဆီယံအဖှဲ့ကွီးရဲ့ အနအေထားဘယျလိုရှိသလဲ၊ အခုလို မွနျမာစဈခေါငျးဆောငျကို ထိပျသီးအစညျးအဝေး ပေးမတကျတာဟာ အာဆီယံအဖှဲ့ကွီးအတှကျ အခြိုးအကှေ့လားလို့ မေးကွည့ျတော့
"ပထဝီအနအေထားအရဆိုရငျ အာဆီယံအနအေထားက အတောျလေးအရေးပါလာတာကို တှေ့ရတယျ။ တရုတျနဲ့အမရေိကနျပွိုငျဆိုငျမှုပွငျးထနျလာတဲ့နောကျပိုငျး အာဆီယံဖွဈတညျမှုက အရေးကွီးလာတာနဲ့အမြှ အာဆီယံခေါငျးဆောငျတှကေ အာဆီယံကို ဂုဏျသိက်ခာရှိတဲ့ အဖှဲ့တဈရပျအနနေဲ့ ရပျတညျဖို့ ကွိုးစားလာတာကို တှေ့ရတယျ။ ဒသေတှငျးမှာ မွနျမာပွူနာဖွဈလာတဲ့အခါ အာဆီယံခေါငျးဆောငျတှကေမွနျမာပွူနာဘယျလိုဖွရှေငျးကွမလဲ ဆှေးနှေးကွတဲ့အခါ Five Point Concensus လို့ ခေါျတဲ့ သဘောတူညီခကြျ ဖွဈလာတယျ။
အဲဒီသဘောတူညီခကြျ ၅ ခကြျကိုအကောငျအထညျဖောျဖို့ မွနျမာက ပကြျကှကျတယျ။ အရငျလိုပဲ ဘာသိဘာသာနမေယျဆိုရငျ အာဆီယံဂုဏျသိက်ခာ ထိခိုကျမှာကို နိုငျငံတခြို့က စိုးရိမျကွတဲ့အခါကတြော့ ဒီကိစ်စကို ထိထိရောကျရောကျကိုငျတှယျဖို့အဆင့ျကို ရောကျလာတယျလို့ မွငျပါတယျ။ အာဆီယံပွောငျးသှားပွီလို့ ပွောဖို့တော့ အတောျလေး ခကျပါသေးတယျ။ "
ဟုတျပါတယျ။ အခုဖွဈရပျဟာ အာဆီယံအဖှဲ့ကွီးအတှကျ အခြိုးအကှေ့တဈခုဟုတျ၊ မဟုတျ ဆိုတာတော့ ပွောဖို့စောနပေါသေးတယျ။ ဒါပမေဲ့ ဒါဟာ ထူးခွားတဲ့ဖွဈရပျ တဈခုဆိုတာတော့ သခြောပါတယျ။ ဘယျလိုပဲဖွဈဖွဈ အာဆီယံအဖှဲ့ကွီးရဲ့ဆောငျပုဒျဖွဈတဲ့" One Vision, One Identity ,One Community " တဈခုတညျးသောတူရူခကြျ၊တဈခုတညျးသော သရုပျလက်ခဏာ၊တဈခုတညျးသော အသိုကျအမွုံ" ဆီကိုအရောကျခြီတကျတဲ့အခါ အခုမွနျမာနိုငျငံကိစ်စဟာ အာဆီယံအဖှဲ့ကွီးအတှကျစမျးသပျမှုတဈခုဆိုတာတော့ သခြောလှကွောငျးပါ။
အာဆီယံ မိုင်းနပ်စ် ဝမ်း (ASEAN Minus One) လို့ ဒေသတွင်းမီဒီယာတချို့ ခေါင်းစဉ်ပေးပါတယ်။ အင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံ၊ ဂျာကာတာ အခြေစိုက် အာဆီယံတူဒေးတီဗီ(ASEAN Today TV ) ကတော့ ASEAN Summit Minus Myanmar လို့ အမည်ပေးတင်ဆက်ပါတယ်။ ဘာကြောင့် ဒီလိုနာမည်ပေးကြတာလဲဆိုတော့ ၂၀၂၁ ခုနှစ်၊ အောက်တိုဘာ ၂၆ ရက်ကနေ ၂၈ ရက်အထိ ပြုလုပ်ခဲ့တဲ့ ၃၈ ကြိမ်မြောက်နဲ့ ၃၉ ကြိမ်မြောက် အာဆီယံထိပ်သီးအစည်းအဝေးကြီးမှာ မြန်မာနိုင်ငံကို တက်ရောက်ခွင့်မပေးဘဲ အာဆီယံထိပ်သီးအစည်းအဝေးကြီး ကျင်းပခဲ့ကြလို့ပဲ ဖြစ်ပါတယ်။
ထိပ်သီးအစည်းအဝေးကြီးမှာ မြန်မာ မပါဝင်ပေမယ့် မြန်မာနိုင်ငံအကြောင်းဟာ အစည်းအဝေးကြီးရဲ့အဓိကအကြောင်းအရာအဖြစ် ထည့်သွင်းဆွေးနွေးခဲ့ကြပါတယ်။ ဘာကြောင့်လဲဆိုတော့ မြန်မာစစ်တပ်ရဲ့ အာဏာသိမ်းမှုအကျိုးဆက်ကြောင့်ပါပဲ။၂၀၂၁ ခုနှစ်၊ဖေဖော်ဝါရီလ ၁ ရက်နေ့မှာ စစ်တပ်ဟာ ပြည်သူလူထုက ရွေးကောက်တင်မြှောက်ထားတဲ့ NLD ဦးဆောင်တဲ့ အရပ်သားအစိုးရထံက နိုင်ငံတော်အာဏာကို သိမ်းယူခဲ့ပါတယ်။
ဒီလိုအာဏာသိမ်းလိုက်တာကို လက်မခံနိုင်ကြတဲ့ ပြည်သူတွေက နိုင်ငံအဝှမ်း ဆန့်ကျင်ဆန္ဒပြကြပါတယ်။ အဲဒါကို စစ်တပ်က ပြင်းထန်စွာ ဖိနှိပ် ချေမှုန်းသတ်ဖြတ်တာတွေ၊ ဖမ်းဆီးတာတွေ လုပ်ပါတယ်။ ဒီလိုဖြစ်ပေါ်နေတဲ့ စိုးရိမ်စရာမြန်မာနိုင်ငံအတွင်းက အခြေအနေတွေကို ဖြေရှင်းဖို့ အာဆီယံအဖွဲ့ကြီးရဲ့ အချက် ၅ချက်ပါတဲ့ အစီအစဉ်တစ်ရပ်ကို မြန်မာစစ်တပ် အာဏာသိမ်းခေါင်းဆောင် ဗိုလ်ချုပ်မှူးကြီးမင်းအောင်လှိုင်က သဘောတူခဲ့ပါတယ်။ ဒါပေမဲ့လို့ နောက်ပိုင်းမှာ အာဆီယံသဘောတူညီချက် ၅ ချက်ကို စစ်ကောင်စီက လိုက်နာအကောင်အထည်မဖော်တဲ့အတွက် အာဆီယံထိပ်သီးအစည်းအဝေးကို တက်ရောက်ခွင့် မပေးတာ ဖြစ်ပါတယ်။
ဒီလို အာဆီယံထိပ်သီးအစည်းအဝေးတက်ရောက်ခွင့် မပေးတာကို မြန်မာစစ်ကောင်စီကတော့ အာဆီယံ ပဋိညာဉ်စာတမ်း အပိုဒ် ၂ ပါ " အာဆီယံအဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံအားလုံး၏ လွတ်လပ်မှု၊ အချုပ်အခြာအာဏာပိုင်ဆိုင်မှု၊ တန်းတူရည်တူ ရှိမှု၊နယ်မြေတည်တံ့ခိုင်မြဲမှုနှင့် အမျိုးသားရေးလက္ခဏာများကို လိုက်နာရန်" နဲ့ အပိုဒ် ၅မှာ ပါရှိတဲ့ " အဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံများသည် တူညီသည့်အခွင့်အရေးနှင့် တာဝန်များ ရှိရမည်" ဆိုတဲ့ ပြဋ္ဌာန်းချက်များနဲ့ ကိုက်ညီမှု မရှိဘူးလို့ ပြောဆိုကန့်ကွက်ခဲ့ပါတယ်။ စစ်ကောင်စီက အဲဒီလိုကန့်ကွက်ခဲ့ပေမယ်လို့ နောင်နှစ်မှာ အာဆီယံ အလှည့်ကျဥက္ကဋ္ဌဖြစ်လာမယ့် ကမ္ဘောဒီးယားဝန်ကြီးချုပ်ဟွန်ဆန်ကတော့ " လောလောဆယ်ကျွန်တော်တို့ဟာ ASEAN Minus One အခြေအနေနဲ့ ရင်ဆိုင်နေရပါတယ်။ မြန်မာမပါတဲ့ အာဆီယံဟာ အာဆီယံအပြစ်
မဟုတ်ပါဘူး" လို့ ထိပ်သီးအစည်းအဝေးမှာပြောဆိုခဲ့ပါတယ်။
အခုဆိုရင် ၅၄ နှစ်သက်တမ်းရှိပြီဖြစ်တဲ့ အာဆီယံလို့ခေါ်တဲ့ အရှေ့တောင်အာရှနိုင်ငံများအသင်းကြီးမှာ မြန်မာအပါအဝင် အဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံပေါင်း ၁၀ နိုင်ငံရှိပါတယ်။ အာဆီယံအဖွဲ့ကြီး စတင်တည်ထောင်တဲ့ ၁၉၆၇ ခုနှစ်၊ သြဂုတ်လ ၈ ရက်နေ့မှာတော့ အဖွဲ့နိုင်ငံ ၅ နိုင်ငံနဲ့ စတင်ခဲ့တာပါ။ အဲဒီနိုင်ငံတွေကတော့ အင်ဒိုနီးရှား၊ မလေးရှား၊ ဖိလစ်ပိုင်၊ ထိုင်း နဲ့ စင်ကာပူနိုင်ငံတွေပဲ ဖြစ်ပါတယ်။နောက်ပိုင်းမှာ ဘရူနိုင်း၊ ဗီယက်နမ်၊ မြန်မာ၊ လာအိုနဲ့ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံတွေဟာ အဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံတွေ ဖြစ်လာကြတာပါ။ စတင်ဖွဲ့စည်းစဉ်ကတော့ ကွန်မြူနစ်အန္တရာယ်ကို ကာကွယ်ဖို့
အဓိကရည်ရွယ်ချက်ထားခဲ့ကြတာပါ။ဒါပေမယ့် စစ်အေးကာလပြီးဆုံးသွားပြီးတဲ့ နောက်ပိုင်းကာလတွေမှာတော့ ဒေသတွင်း လူမှုရေး၊ စီးပွါးရေး၊ ယဉ်ကျေးမှုတွေ ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်ဖို့၊ ဒေသတွင်းတည်ငြိမ်မှုနဲ့ ဖွံ့ဖြိုးမှု ရရှိစေဖို့၊ နိုင်ငံတကာအဖွဲ့အစည်းများနဲ့ ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်ဖို့ရည်ရွယ်ချက်တွေ ထားရှိခဲ့ပါတယ်။ အခြေခံမူတွေထဲမှာလည်း နိုင်ငံတစ်နိုင်ငံရဲ့ပြည်တွင်းရေးကို အခြားနိုင်ငံတစ်ခုက ဝင်ရောက်စွက်ဖက်ခြင်း မပြုရန် ဆိုတဲ့အချက်တစ်ချက် ပါဝင်ပါတယ်။ ဒါကြောင့်လည်း အာဆီယံနိုင်ငံတွေဟာ တစ်နိုင်ငံရဲ့အရေးကိစ္စတွေမှာ တစ်နိုင်ငံက ဝင်ရောက်ပြောဆိုလေ့၊ စွက်ဖက်လေ့ မရှိကြပါဘူး။ ဆုံးဖြတ်ချက်တွေ ချတဲ့အခါမှာလည်း အားလုံးသဘောတူညီတဲ့ Consensus အနေနဲ့သာ ချမှတ်လေ့ ရှိပါတယ်။
ဒါပေမဲ့ မကြာခင်က ဘရူနိုင်းနိုင်ငံက ဦးဆောင်ပြုလုပ်ခဲ့တဲ့ အာဆီယံ Summit မှာတော့ မြန်မာနိုင်ငံကို တက်ရောက်ခွင့်မပေးတဲ့အရေးယူမှုမျိုး ပြုလုပ်ခဲ့တာကိုထူးခြားစွာ တွေ့ရပါတယ်။ အဲဒီအခြေအနေကို Bangkok Post သတင်းစာကြီးရဲ့သဘောထားအမြင်ကဏ္ဍမှာ" အာဆီယံအဖွဲ့ကြီး ၉ နိုင်ငံပဲဖြစ်သွားရင် ဘယ်လိုဖြစ်မလဲ" ခေါင်းစဉ်နဲ့ ချူလာလောင်ကွန်တက္ကသိုလ်ရဲ့ ပါမောက္ခတစ်ဦးဖြစ်တဲ့ သီတီနန် ပေါင်ဆူဒီရက်ရဲ့ အမြင်ကို အောက်တိုဘာလ ၂၉ ရက်နေ့မှာ ဖော်ပြခဲ့ပါတယ်။ ပါမောက္ခသီတီနန် ပေါင်ဆူဒီရတ်က " အာဆီယံအနေနဲ့ အရင်လိုပဲ ကြားနေရေး၊ ဝင်ရောက်မစွက်ဖက်ရေးဆိုတဲ့ အလုပ်မဖြစ်၊ လက်တွေ့မကျတဲ့ လမ်းဟောင်းကို လိုက်မလား။လက်တွေ့ကျကျနဲ့ တက်ကြွတဲ့ လမ်းကို လိုက်မလားဆိုတဲ့ ရွေးချယ်စရာ ဖြစ်လာတဲ့အခါ ဒုတိယလမ်းကိုရွေးချယ်ခဲ့ပြီး အဖွဲ့ဝင် ဆယ်နိုင်ငံပါတဲ့အစည်းအဝေးမှာ မြန်မာစစ်ခေါင်းဆောင်ကို တက်ရောက်ခွင့်မပေးဘဲ ချန်လှပ်ထားခဲ့ပါတယ်။ ဒီလိုရဲရင့်တဲ့လုပ်ဆောင်ချက်ဟာ ဒေသတွင်း ငြိမ်းချမ်းရေးနဲ့ တည်ငြိမ်ရေးအတွက်လည်း အရေးပါလှတယ်။"လို့ ရေးသားထားပါတယ်။
အဲဒီလိုပါပဲ။ အမေရိကန်ပြည်ထောင်စု ဝါရှင်တန်ဒီစီမှာ ရှိတဲ့ Woodrow Wilson Center က
သုတေသနသမား ဦးရဲမျိုးဟိန်းကို အာဆီယံအဖွဲ့ကြီးရဲ့ အနေအထားဘယ်လိုရှိသလဲ၊ အခုလို မြန်မာစစ်ခေါင်းဆောင်ကို ထိပ်သီးအစည်းအဝေး ပေးမတက်တာဟာ အာဆီယံအဖွဲ့ကြီးအတွက် အချိုးအကွေ့လားလို့ မေးကြည့်တော့ "ပထဝီအနေအထားအရဆိုရင် အာဆီယံအနေအထားက အတော်လေးအရေးပါလာတာကို တွေ့ရတယ်။ တရုတ်နဲ့အမေရိကန်ပြိုင်ဆိုင်မှုပြင်းထန်လာတဲ့နောက်ပိုင်း အာဆီယံဖြစ်တည်မှုက အရေးကြီးလာတာနဲ့အမျှ အာဆီယံခေါင်းဆောင်တွေက အာဆီယံကို ဂုဏ်သိက္ခာရှိတဲ့ အဖွဲ့တစ်ရပ်အနေနဲ့ ရပ်တည်ဖို့ ကြိုးစားလာတာကို တွေ့ရတယ်။ ဒေသတွင်းမှာ မြန်မာပြဿနာဖြစ်လာတဲ့အခါ အာဆီယံခေါင်းဆောင်တွေကမြန်မာပြဿနာဘယ်လိုဖြေရှင်းကြမလဲ ဆွေးနွေးကြတဲ့အခါ Five Point Concensus လို့ ခေါ်တဲ့ သဘောတူညီချက် ဖြစ်လာတယ်။
အဲဒီသဘောတူညီချက် ၅ ချက်ကိုအကောင်အထည်ဖော်ဖို့ မြန်မာက ပျက်ကွက်တယ်။ အရင်လိုပဲ ဘာသိဘာသာနေမယ်ဆိုရင် အာဆီယံဂုဏ်သိက္ခာ ထိခိုက်မှာကို နိုင်ငံတချို့က စိုးရိမ်ကြတဲ့အခါကျတော့ ဒီကိစ္စကို ထိထိရောက်ရောက်ကိုင်တွယ်ဖို့အဆင့်ကို ရောက်လာတယ်လို့ မြင်ပါတယ်။ အာဆီယံပြောင်းသွားပြီလို့ ပြောဖို့တော့ အတော်လေး ခက်ပါသေးတယ်။ "
ဟုတ်ပါတယ်။ အခုဖြစ်ရပ်ဟာ အာဆီယံအဖွဲ့ကြီးအတွက် အချိုးအကွေ့တစ်ခုဟုတ်၊ မဟုတ် ဆိုတာတော့ ပြောဖို့စောနေပါသေးတယ်။ ဒါပေမဲ့ ဒါဟာ ထူးခြားတဲ့ဖြစ်ရပ် တစ်ခုဆိုတာတော့ သေချာပါတယ်။ ဘယ်လိုပဲဖြစ်ဖြစ် အာဆီယံအဖွဲ့ကြီးရဲ့ဆောင်ပုဒ်ဖြစ်တဲ့" One Vision, One Identity ,One Community " တစ်ခုတည်းသောတူရူချက်၊တစ်ခုတည်းသော သရုပ်လက္ခဏာ၊တစ်ခုတည်းသော အသိုက်အမြုံ" ဆီကိုအရောက်ချီတက်တဲ့အခါ အခုမြန်မာနိုင်ငံကိစ္စဟာ အာဆီယံအဖွဲ့ကြီးအတွက်စမ်းသပ်မှုတစ်ခုဆိုတာတော့ သေချာလှကြောင်းပါ။
-----------------------------
(Unicode)
မွနျမာပါဝငျခှင့ျ မရတဲ့ အာဆီယံထိပျသီးအစညျးအဝေး
အာဆီယံ မိုငျးနပျဈ ဝမျး (ASEAN Minus One) လို့ ဒသေတှငျးမီဒီယာတခြို့ ခေါငျးစဉျပေးပါတယျ။ အငျဒိုနီးရှားနိုငျငံ၊ ဂြာကာတာ အခွစေိုကျ အာဆီယံတူဒေးတီဗီ(ASEAN Today TV ) ကတော့ ASEAN Summit Minus Myanmar လို့ အမညျပေးတငျဆကျပါတယျ။
ဘာကွောင့ျ ဒီလိုနာမညျပေးကွတာလဲဆိုတော့ ၂၀၂၁ ခုနှဈ၊ အောကျတိုဘာ ၂၆ ရကျကနေ ၂၈ ရကျအထိ ပွုလုပျခဲ့တဲ့ ၃၈ ကွိမျမွောကျနဲ့ ၃၉ ကွိမျမွောကျ အာဆီယံထိပျသီးအစညျးအဝေးကွီးမှာ မွနျမာနိုငျငံကို တကျရောကျခှင့ျမပေးဘဲ အာဆီယံထိပျသီးအစညျးအဝေးကွီး ကငြျးပခဲ့ကွလို့ပဲ ဖွဈပါတယျ။ ထိပျသီးအစညျးအဝေးကွီးမှာ မွနျမာ မပါဝငျပမေယ့ျ မွနျမာနိုငျငံအကွောငျးဟာ အစညျးအဝေးကွီးရဲ့အဓိကအကွောငျးအရာအဖွဈ ထည့ျသှငျးဆှေးနှေးခဲ့ကွပါတယျ။ ဘာကွောင့ျလဲဆိုတော့ မွနျမာစဈတပျရဲ့ အာဏာသိမျးမှုအကြိုးဆကျကွောင့ျပါပဲ။၂၀၂၁ ခုနှဈ၊ဖဖေောျဝါရီလ ၁ ရကျနေ့မှာ စဈတပျဟာ ပွညျသူလူထုက ရှေးကောကျတငျမွှောကျထားတဲ့ NLD ဦးဆောငျတဲ့ အရပျသားအစိုးရထံက နိုငျငံတောျအာဏာကို သိမျးယူခဲ့ပါတယျ။ ဒီလိုအာဏာသိမျးလိုကျတာကို လကျမခံနိုငျကွတဲ့ ပွညျသူတှကေ နိုငျငံအဝှမျး ဆန့ျကငြျဆန်ဒပွကွပါတယျ။ အဲဒါကို စဈတပျက ပွငျးထနျစှာ ဖိနှိပျ ခြမှေုနျးသတျဖွတျတာတှေ၊ ဖမျးဆီးတာတှေ လုပျပါတယျ။ ဒီလိုဖွဈပေါျနတေဲ့ စိုးရိမျစရာမွနျမာနိုငျငံအတှငျးက အခွအေနတှေကေို ဖွရှေငျးဖို့ အာဆီယံအဖှဲ့ကွီးရဲ့ အခကြျ ၅ခကြျပါတဲ့ အစီအစဉျတဈရပျကို မွနျမာစဈတပျ အာဏာသိမျးခေါငျးဆောငျ ဗိုလျခြုပျမှူးကွီးမငျးအောငျလှိုငျက သဘောတူခဲ့ပါတယျ။ ဒါပမေဲ့လို့ နောကျပိုငျးမှာ အာဆီယံသဘောတူညီခကြျ ၅ ခကြျကို စဈကောငျစီက လိုကျနာအကောငျအထညျမဖောျတဲ့အတှကျ အာဆီယံထိပျသီးအစညျးအဝေးကို တကျရောကျခှင့ျ မပေးတာ ဖွဈပါတယျ။
ဒီလို အာဆီယံထိပျသီးအစညျးအဝေးတကျရောကျခှင့ျ မပေးတာကို မွနျမာစဈကောငျစီကတော့ အာဆီယံ ပဋိညာဉျစာတမျး အပိုဒျ ၂ ပါ " အာဆီယံအဖှဲ့ဝငျနိုငျငံအားလုံး၏ လှတျလပျမှု၊ အခြုပျအခွာအာဏာပိုငျဆိုငျမှု၊ တနျးတူရညျတူ ရှိမှု၊နယျမွတေညျတံ့ခိုငျမွဲမှုနှင့ျ အမြိုးသားရေးလက်ခဏာမြားကို လိုကျနာရနျ" နဲ့ အပိုဒျ ၅မှာ ပါရှိတဲ့ " အဖှဲ့ဝငျနိုငျငံမြားသညျ တူညီသည့ျအခှင့ျအရေးနှင့ျ တာဝနျမြား ရှိရမညျ" ဆိုတဲ့ ပွဋ်ဌာနျးခကြျမြားနဲ့ ကိုကျညီမှု မရှိဘူးလို့ ပွောဆိုကန့ျကှကျခဲ့ပါတယျ။ စဈကောငျစီက အဲဒီလိုကန့ျကှကျခဲ့ပမေယျလို့ နောငျနှဈမှာ အာဆီယံ အလှည့ျကြဥက်ကဋ်ဌဖွဈလာမယ့ျ ကမ်ဘောဒီးယားဝနျကွီးခြုပျဟှနျဆနျကတော့ " လောလောဆယျကြှနျတောျတို့ဟာ ASEAN Minus One အခွအေနနေဲ့ ရငျဆိုငျနရေပါတယျ။ မွနျမာမပါတဲ့ အာဆီယံဟာ အာဆီယံအပွဈ
မဟုတျပါဘူး" လို့ ထိပျသီးအစညျးအဝေးမှာပွောဆိုခဲ့ပါတယျ။
အခုဆိုရငျ ၅၄ နှဈသကျတမျးရှိပွီဖွဈတဲ့ အာဆီယံလို့ခေါျတဲ့ အရှေ့တောငျအာရှနိုငျငံမြားအသငျးကွီးမှာ မွနျမာအပါအဝငျ အဖှဲ့ဝငျနိုငျငံပေါငျး ၁၀ နိုငျငံရှိပါတယျ။ အာဆီယံအဖှဲ့ကွီး စတငျတညျထောငျတဲ့ ၁၉၆၇ ခုနှဈ၊ သွဂုတျလ ၈ ရကျနေ့မှာတော့ အဖှဲ့နိုငျငံ ၅ နိုငျငံနဲ့ စတငျခဲ့တာပါ။ အဲဒီနိုငျငံတှကေတော့ အငျဒိုနီးရှား၊ မလေးရှား၊ ဖိလဈပိုငျ၊ ထိုငျး နဲ့ စငျကာပူနိုငျငံတှပေဲ ဖွဈပါတယျ။နောကျပိုငျးမှာ ဘရူနိုငျး၊ ဗီယကျနမျ၊ မွနျမာ၊ လာအိုနဲ့ကမ်ဘောဒီးယားနိုငျငံတှဟော အဖှဲ့ဝငျနိုငျငံတှေ ဖွဈလာကွတာပါ။ စတငျဖှဲ့စညျးစဉျကတော့ ကှနျမွူနဈအန်တရာယျကို ကာကှယျဖို့
အဓိကရညျရှယျခကြျထားခဲ့ကွတာပါ။ဒါပမေယ့ျ စဈအေးကာလပွီးဆုံးသှားပွီးတဲ့ နောကျပိုငျးကာလတှမှောတော့ ဒသေတှငျး လူမှုရေး၊ စီးပှါးရေး၊ ယဉျကြေးမှုတှေ ပူးပေါငျးဆောငျရှကျဖို့၊ ဒသေတှငျးတညျငွိမျမှုနဲ့ ဖှံ့ဖွိုးမှု ရရှိစဖေို့၊ နိုငျငံတကာအဖှဲ့အစညျးမြားနဲ့ ပူးပေါငျးဆောငျရှကျဖို့ရညျရှယျခကြျတှေ ထားရှိခဲ့ပါတယျ။ အခွခေံမူတှထေဲမှာလညျး နိုငျငံတဈနိုငျငံရဲ့ပွညျတှငျးရေးကို အခွားနိုငျငံတဈခုက ဝငျရောကျစှကျဖကျခွငျး မပွုရနျ ဆိုတဲ့အခကြျတဈခကြျ ပါဝငျပါတယျ။ ဒါကွောင့ျလညျး အာဆီယံနိုငျငံတှဟော တဈနိုငျငံရဲ့အရေးကိစ်စတှမှော တဈနိုငျငံက ဝငျရောကျပွောဆိုလေ့၊ စှကျဖကျလေ့ မရှိကွပါဘူး။ ဆုံးဖွတျခကြျတှေ ခတြဲ့အခါမှာလညျး အားလုံးသဘောတူညီတဲ့ Consensus အနနေဲ့သာ ခမြှတျလေ့ ရှိပါတယျ။
ဒါပမေဲ့ မကွာခငျက ဘရူနိုငျးနိုငျငံက ဦးဆောငျပွုလုပျခဲ့တဲ့ အာဆီယံ Summit မှာတော့ မွနျမာနိုငျငံကို တကျရောကျခှင့ျမပေးတဲ့အရေးယူမှုမြိုး ပွုလုပျခဲ့တာကိုထူးခွားစှာ တှေ့ရပါတယျ။ အဲဒီအခွအေနကေို Bangkok Post သတငျးစာကွီးရဲ့သဘောထားအမွငျကဏ်ဍမှာ" အာဆီယံအဖှဲ့ကွီး ၉ နိုငျငံပဲဖွဈသှားရငျ ဘယျလိုဖွဈမလဲ" ခေါငျးစဉျနဲ့ ခြူလာလောငျကှနျတက်ကသိုလျရဲ့ ပါမောက်ခတဈဦးဖွဈတဲ့ သီတီနနျ ပေါငျဆူဒီရကျရဲ့ အမွငျကို အောကျတိုဘာလ ၂၉ ရကျနေ့မှာ ဖောျပွခဲ့ပါတယျ။ ပါမောက်ခသီတီနနျ ပေါငျဆူဒီရတျက " အာဆီယံအနနေဲ့ အရငျလိုပဲ ကွားနရေေး၊ ဝငျရောကျမစှကျဖကျရေးဆိုတဲ့ အလုပျမဖွဈ၊ လကျတှေ့မကတြဲ့ လမျးဟောငျးကို လိုကျမလား။လကျတှေ့ကကြနြဲ့ တကျကွှတဲ့ လမျးကို လိုကျမလားဆိုတဲ့ ရှေးခယြျစရာ ဖွဈလာတဲ့အခါ ဒုတိယလမျးကိုရှေးခယြျခဲ့ပွီး အဖှဲ့ဝငျ ဆယျနိုငျငံပါတဲ့အစညျးအဝေးမှာ မွနျမာစဈခေါငျးဆောငျကို တကျရောကျခှင့ျမပေးဘဲ ခနြျလှပျထားခဲ့ပါတယျ။ ဒီလိုရဲရင့ျတဲ့လုပျဆောငျခကြျဟာ ဒသေတှငျး ငွိမျးခမြျးရေးနဲ့ တညျငွိမျရေးအတှကျလညျး အရေးပါလှတယျ။"လို့ ရေးသားထားပါတယျ။
အဲဒီလိုပါပဲ။ အမရေိကနျပွညျထောငျစု ဝါရှငျတနျဒီစီမှာ ရှိတဲ့ Woodrow Wilson Center က
သုတသေနသမား ဦးရဲမြိုးဟိနျးကို အာဆီယံအဖှဲ့ကွီးရဲ့ အနအေထားဘယျလိုရှိသလဲ၊ အခုလို မွနျမာစဈခေါငျးဆောငျကို ထိပျသီးအစညျးအဝေး ပေးမတကျတာဟာ အာဆီယံအဖှဲ့ကွီးအတှကျ အခြိုးအကှေ့လားလို့ မေးကွည့ျတော့
"ပထဝီအနအေထားအရဆိုရငျ အာဆီယံအနအေထားက အတောျလေးအရေးပါလာတာကို တှေ့ရတယျ။ တရုတျနဲ့အမရေိကနျပွိုငျဆိုငျမှုပွငျးထနျလာတဲ့နောကျပိုငျး အာဆီယံဖွဈတညျမှုက အရေးကွီးလာတာနဲ့အမြှ အာဆီယံခေါငျးဆောငျတှကေ အာဆီယံကို ဂုဏျသိက်ခာရှိတဲ့ အဖှဲ့တဈရပျအနနေဲ့ ရပျတညျဖို့ ကွိုးစားလာတာကို တှေ့ရတယျ။ ဒသေတှငျးမှာ မွနျမာပွူနာဖွဈလာတဲ့အခါ အာဆီယံခေါငျးဆောငျတှကေမွနျမာပွူနာဘယျလိုဖွရှေငျးကွမလဲ ဆှေးနှေးကွတဲ့အခါ Five Point Concensus လို့ ခေါျတဲ့ သဘောတူညီခကြျ ဖွဈလာတယျ။
အဲဒီသဘောတူညီခကြျ ၅ ခကြျကိုအကောငျအထညျဖောျဖို့ မွနျမာက ပကြျကှကျတယျ။ အရငျလိုပဲ ဘာသိဘာသာနမေယျဆိုရငျ အာဆီယံဂုဏျသိက်ခာ ထိခိုကျမှာကို နိုငျငံတခြို့က စိုးရိမျကွတဲ့အခါကတြော့ ဒီကိစ်စကို ထိထိရောကျရောကျကိုငျတှယျဖို့အဆင့ျကို ရောကျလာတယျလို့ မွငျပါတယျ။ အာဆီယံပွောငျးသှားပွီလို့ ပွောဖို့တော့ အတောျလေး ခကျပါသေးတယျ။ "
ဟုတျပါတယျ။ အခုဖွဈရပျဟာ အာဆီယံအဖှဲ့ကွီးအတှကျ အခြိုးအကှေ့တဈခုဟုတျ၊ မဟုတျ ဆိုတာတော့ ပွောဖို့စောနပေါသေးတယျ။ ဒါပမေဲ့ ဒါဟာ ထူးခွားတဲ့ဖွဈရပျ တဈခုဆိုတာတော့ သခြောပါတယျ။ ဘယျလိုပဲဖွဈဖွဈ အာဆီယံအဖှဲ့ကွီးရဲ့ဆောငျပုဒျဖွဈတဲ့" One Vision, One Identity ,One Community " တဈခုတညျးသောတူရူခကြျ၊တဈခုတညျးသော သရုပျလက်ခဏာ၊တဈခုတညျးသော အသိုကျအမွုံ" ဆီကိုအရောကျခြီတကျတဲ့အခါ အခုမွနျမာနိုငျငံကိစ်စဟာ အာဆီယံအဖှဲ့ကွီးအတှကျစမျးသပျမှုတဈခုဆိုတာတော့ သခြောလှကွောငျးပါ။
