(Zawgyi/ Unicode)
လူအများစုအတွက်ကတော့ သူတို့ လက်ထပ် ထိမ်းမြားတဲ့ နေ့က ငယ်ငယ်က စိတ်ကူးယဉ်ခဲ့သလို ဖြစ်လာကြပါတယ်။ ဒါပေမယ့်လည်း အမေရိက တဝန်းမှာတော့ ကလေးဘ၀ လက်ထပ်မှု ပြသနာ ဆက်ပြီး ရှိနေတာကြောင့် သိန်းနဲ့ချီတဲ့ အမျိုးသမီးငယ်တွေ အတွက် လက်ထပ် ထိမ်းမြားတဲ့ နေ့က ထိတ်လန့်ချောက်ချားဖွယ် နေ့ တခုလို ဖြစ်နေပါတယ်။ Anush Avetisyan ရဲ့ သတင်းဆောင်းပါးကို မသိင်္ဂ ီထိုက် ပြောပြထားပါတယ်။
အမေရိကန် ပြည်ထောင်စု နယူးယောက် ပြည်နယ် Brooklyn က အော်သိုဒေါသ့် ဂျူးအသိုင်းအဝိုင်းမှာ ကြီးပြင်းလာတဲ့ Fraidy Reiss ကတော့ မိသားစုက သူ့အပေါ် သစ္စာဖောက်တာလို့ ပြောပါတယ်။ ယောက်ျားနဲ့ ကွာရှင်းပြီးတဲ့ နောက်မှာတော့ အခက်အခဲ အားလုံးကို ကျော်လွှားပြီး ဘွဲ့ရအောင် ယူပါတယ်၊ နောက် ပိုက်ဆံစုပြီး သမီး ၂ ယောက်နဲ့ အတူ အသိုင်းအဝိုင်းနဲ့ ဝေးရာကို ထွက်သွားခဲ့ပါတယ်တဲ့။
“ဆယ်စုနှစ် တခုကျော်တဲ့ အထိဘဲ ကျမရဲ့ မိသားစုနဲ့ အသိုင်းအဝိုင်းက ကျမကို သေသွားပြီလို့ သတ်မှတ်ထားကြဆဲပါ။”
အတွေ့အကြုံ အရ Reiss ဟာ ကလေးဘ၀ လက်ထပ်မှု၊ အတင်းအဓမ္မ လက်ထပ်မှုနဲ့ စီစဉ် ထိမ်းမြားမှုတွေ ပပျောက်ရေး လှုပ်ရှားသူ တဦး ဖြစ်လာခဲ့ပါတယ်။ ကလေးဘဝမှာ လက်ထပ် ထိမ်းမြားပေးခံရပြီး ဒုက္ခရောက်ရသူတွေကို ကူညီပေးတဲ့ Unchainde At Last အဖွဲ့ကို နယူးဂျာဆီမှာ တည်ထောင်ခဲ့ပါတယ်။ ၂၀၁၁ ခုနှစ်နောက်ပိုင်း ဒီလို လက်ထပ် ပေးခံရမှုကနေ လွတ်မြောက်လာသူ ၅၅၀ ကျော်ရှိပြီး Reiss ရဲ့ ကြိုးပမ်းမှုကြောင့်ဘဲ နယူးဂျာဆီ ပြည်နယ်မှာ အသက် ၁၈ နှစ်အောက် လက်ထပ် ထိမ်းမြားမှုကို တရားဝင် တားမြစ်ခဲ့ပါတယ်။
“သိပ်ကို တုန်လှုပ်ချောက်ချားစရာ ကောင်းပါတယ်။ ဒီအလုပ်ကို စပြီး လုပ်တဲ့ အချိန်မှာ အသက် ၁၈ နှစ်အောက် လက်ထပ် ထိမ်းမြားမှုက အမေရိကန် ပြည်နယ် ၅၀ အားလုံးမှာ တရားဝင်ဖြစ်ပါတယ်။ အသက် ၁၈ နှစ် သတ်မှတ်ချက်က သိပ်ပြီး အရေးကြီးပါတယ်။ ဘာကြောင့်လဲ ဆိုတော့ အသက် ၁၈ နှစ် မပြည့်ခင်မှာ အတင်းအဓမ္မ လက်ထပ် ထိမ်းမြားမှုကနေ ကိုယ့်ဘာသာ ကာကွယ်နိုင်တဲ့ အခွင့်အရေး မရှိလို့ပါ။”
အမေရိကန် ပြည်နယ် အများစုမှာတော့ လူငယ်တွေ အနေနဲ့ အသက် ၁၆ နှစ်မှာ လက်ထပ်ခွင့် ပြုထားပြီး ပြည်နယ် ၂ ခုမှာတော့ အသက် ၁၄ နှစ်မှာ လက်ထပ်ခွင့်ပြုပါတယ်။ ပြည်နယ် ၁၃ ခုမှာတော့ အသက်အရွယ် ကန့်သတ်ချက် မရှိပါဘူး။ အိုင်ဒါဟို ပြည်နယ်မှာတော့ ကလေးဘ၀ လက်ထပ်မှုနှုန်း အမြင့်ဆုံး ဖြစ်ပါတယ်။ ၂၀၁၉ ခုနှစ်မှာ ဒီမိုကရက် လွှတ်တော် အမတ် Melissa Wintrow က အနိမ့်ဆုံး အသက် ၁၆ နှစ် ပြည့်မှ လက်ထပ်ခွင့်ပြုဖို့ ကြိုးပမ်းခဲ့ပေမယ့် မအောင်မြင်ခဲ့ပါဘူး။
“ပြည်နယ် သမိုင်းကြောင်း အရရော ရှေးထုံး အစဉ်အလာတွေ အရပါ သင့်လျော်မယ်လို့ ယူဆပြီး အနည်းဆုံး အသက် ၁၆ နှစ် သတ်မှတ်ဖို့ ကျမက အဆိုပြုခဲ့တာပါ။ နောက်ပြီး ကိုယ့်ဆန္ဒနဲ့ အညီ လက်မှတ်ထိုးနိုင်တဲ့ အရွယ်၊ အဓမ္မပြုကျင့်မှုများဆိုင်ရာ ဥပဒေတွေနဲ့လည်း ကိုက်ညီပါတယ်။”
၂၀၁၉ ခုနှစ်မှာတော့ လူဝီစီယားနား ပြည်နယ်က လက်ထပ် ထိမ်းမြားနိုင်တဲ့ အသက်ကို အနည်းဆုံး ၁၆ နှစ် အဖြစ် တိုးမြှင့် သတ်မှတ်ခဲ့ပါတယ်။ ဒါ့အပြင် အသက်မပြည့်သေးသူ တဦးနဲ့ လက်ထပ်မယ့်သူဟာလည်း အသက် ၃ နှစ်ထက် ပိုပြီး မကြီးရပါဘူး။ ဒီအပြောင်းအလဲကို ဆန့်ကျင်တဲ့ အထဲမှာ ပါတဲ့ Louisiana Family Forum က Kathleen Benfield က အခုလို ပြောပါတယ်။
“လူဝီစီယားနားမှာက လက်ထပ် ထိမ်းမြားမှုကို လေးစား တန်ဖိုးထားပါတယ်။ လက်ထပ် ထိမ်းမြားမှုက သိပ်အရေးကြီးပါတယ်။ ကျမတို့ နိုင်ငံ ဓလေ့ထုံးစံနဲ့ လူမှု အသိုင်းအဝိုင်းရဲ့ အခြေခံ အုတ်မြစ်လည်း ဖြစ်ပါတယ်။ ကလေးတွေကို ကြီးပြင်းအောင် ကျွေးမွေးပြုစု စောင့်ရှောက်မှုမှာ အထောက်အကူ ဖြစ်ပါတယ်။ ဒါကြောင့်လည်း လက်ထပ် ထိမ်းမြားမှုက သိပ်ပြီး အရေးကြီးတယ်လို့ ကျမတို့က ယူဆပါတယ်။ အသက် ကန့်သတ်ချက် အပေါ် ဆွေးနွေး ငြင်းခုံမှုတွေကြောင့် လက်ထပ် ထိမ်းမြားမှုရဲ့ ဂုဏ်သရေကို လျှော့ချလိုက်သလို ဖြစ်စေပြီး မကောင်းမြင်ဘက်ကို ပိုပြီး ရောက်သွားစေပါတယ်။”
ကလေးဘ၀ လက်ထပ်မှုကို ဆန့်ကျင်နေကြတဲ့ လွှတ်တော် အမတ်တွေနဲ့ တက်ကြွ လှုပ်ရှားသူတွေကတော့ အခု ဆွေးနွေး ငြင်းခုံမှုတွေက မိသားစု ဘ၀ ထူထောင်မှုထက် ပိုပြီး လေးနက်တဲ့ ပြဿနာလို့ ပြောကြပါတယ်။ အိုင်ဒါဟို ပြည်နယ် လွှတ်တော် အမတ် Melissa Wintrow က အခုလို ပြောပါတယ်။
“ကလေးဘ၀ လက်ထပ်မှု နှုန်းကို ကြည့်ရင် လူလတ်တန်းစား လူဖြူတွေ ဖြစ်နေပါတယ်။ အဲဒါက ပြဿနာပါ။ နိုင်ငံတွင်း ကျားမခွဲခြားမှု သမိုင်းကြောင်းပေါ်မှာ နက်နက်ရှိုင်းရှိုင်း အမြစ်တွယ်နေတာ ဖြစ်ပါတယ်။ ကလေး အရွယ်မှာ သူတို့ ဘ၀ တလျှောက်လုံး အတွက် ဆုံးဖြတ်ချက်ချဖို့ အထိ ဦးနှောက် မဖွံ့ဖြိုးသေးဘူး ဆိုတဲ့ သုတေသန တွေ့ရှိချက်တွေလည်း ရှိထားတာကြောင့် ဒီလုပ်ရပ်က လူ့အခွင့်အရေး ချိုးဖောက်မှု တခုလို့ဘဲ ကျမကတော့ ရှုမြင်ပါတယ်။”
Unchained At Last အဖွဲ့က ကောက်ယူထားတဲ့ စစ်တမ်း အရတော့ ၂၀၀၀ ပြည့်နှစ်ကနေ ၂၀၁၀ ပြည့်နှစ်ကြား ကလေးငယ် ၂၅၀,၀၀၀ ကျော် လက်ထပ်ခဲ့ကြပြီး အများစုကတော့ မိန်းကလေးငယ်တွေ ဖြစ်ပြီး သူတို့ထက် အသက်ကြီးတဲ့ အမျိုးသားတွေနဲ့ လက်ထပ်ခဲ့ကြတာ ဖြစ်ပါတယ်။
.....................
အရှယျမရောကျခငျ လကျထပျမှု အမရေိကနျမှာ ကယြျပွန့ျနဆေဲ
(Zawgyi)
လူအမြားစုအတှကျကတော့ သူတို့ လကျထပျ ထိမျးမွားတဲ့ နေ့က ငယျငယျက စိတျကူးယဉျခဲ့သလို ဖွဈလာကွပါတယျ။ ဒါပမေယ့ျလညျး အမရေိက တဝနျးမှာတော့ ကလေးဘ၀ လကျထပျမှု ပွသနာ ဆကျပွီး ရှိနတောကွောင့ျ သိနျးနဲ့ခြီတဲ့ အမြိုးသမီးငယျတှေ အတှကျ လကျထပျ ထိမျးမွားတဲ့ နေ့က ထိတျလန့ျခြောကျခြားဖှယျ နေ့ တခုလို ဖွဈနပေါတယျ။ Anush Avetisyan ရဲ့ သတငျးဆောငျးပါးကို မသိငျ်ဂ ီထိုကျ ပွောပွထားပါတယျ။
အမရေိကနျ ပွညျထောငျစု နယူးယောကျ ပွညျနယျ Brooklyn က အောျသိုဒေါသ့ျ ဂြူးအသိုငျးအဝိုငျးမှာ ကွီးပွငျးလာတဲ့ Fraidy Reiss ကတော့ မိသားစုက သူ့အပေါျ သစ်စာဖောကျတာလို့ ပွောပါတယျ။ ယောကျြားနဲ့ ကှာရှငျးပွီးတဲ့ နောကျမှာတော့ အခကျအခဲ အားလုံးကို ကြောျလှှားပွီး ဘှဲ့ရအောငျ ယူပါတယျ၊ နောကျ ပိုကျဆံစုပွီး သမီး ၂ ယောကျနဲ့ အတူ အသိုငျးအဝိုငျးနဲ့ ဝေးရာကို ထှကျသှားခဲ့ပါတယျတဲ့။
“ဆယျစုနှဈ တခုကြောျတဲ့ အထိဘဲ ကမြရဲ့ မိသားစုနဲ့ အသိုငျးအဝိုငျးက ကမြကို သသှေားပွီလို့ သတျမှတျထားကွဆဲပါ။”
အတှေ့အကွုံ အရ Reiss ဟာ ကလေးဘ၀ လကျထပျမှု၊ အတငျးအဓမ်မ လကျထပျမှုနဲ့ စီစဉျ ထိမျးမွားမှုတှေ ပပြောကျရေး လှုပျရှားသူ တဦး ဖွဈလာခဲ့ပါတယျ။ ကလေးဘဝမှာ လကျထပျ ထိမျးမွားပေးခံရပွီး ဒုက်ခရောကျရသူတှကေို ကူညီပေးတဲ့ Unchainde At Last အဖှဲ့ကို နယူးဂြာဆီမှာ တညျထောငျခဲ့ပါတယျ။ ၂၀၁၁ ခုနှဈနောကျပိုငျး ဒီလို လကျထပျ ပေးခံရမှုကနေ လှတျမွောကျလာသူ ၅၅၀ ကြောျရှိပွီး Reiss ရဲ့ ကွိုးပမျးမှုကွောင့ျဘဲ နယူးဂြာဆီ ပွညျနယျမှာ အသကျ ၁၈ နှဈအောကျ လကျထပျ ထိမျးမွားမှုကို တရားဝငျ တားမွဈခဲ့ပါတယျ။
“သိပျကို တုနျလှုပျခြောကျခြားစရာ ကောငျးပါတယျ။ ဒီအလုပျကို စပွီး လုပျတဲ့ အခြိနျမှာ အသကျ ၁၈ နှဈအောကျ လကျထပျ ထိမျးမွားမှုက အမရေိကနျ ပွညျနယျ ၅၀ အားလုံးမှာ တရားဝငျဖွဈပါတယျ။ အသကျ ၁၈ နှဈ သတျမှတျခကြျက သိပျပွီး အရေးကွီးပါတယျ။ ဘာကွောင့ျလဲ ဆိုတော့ အသကျ ၁၈ နှဈ မပွည့ျခငျမှာ အတငျးအဓမ်မ လကျထပျ ထိမျးမွားမှုကနေ ကိုယ့ျဘာသာ ကာကှယျနိုငျတဲ့ အခှင့ျအရေး မရှိလို့ပါ။”
အမရေိကနျ ပွညျနယျ အမြားစုမှာတော့ လူငယျတှေ အနနေဲ့ အသကျ ၁၆ နှဈမှာ လကျထပျခှင့ျ ပွုထားပွီး ပွညျနယျ ၂ ခုမှာတော့ အသကျ ၁၄ နှဈမှာ လကျထပျခှင့ျပွုပါတယျ။ ပွညျနယျ ၁၃ ခုမှာတော့ အသကျအရှယျ ကန့ျသတျခကြျ မရှိပါဘူး။ အိုငျဒါဟို ပွညျနယျမှာတော့ ကလေးဘ၀ လကျထပျမှုနှုနျး အမွင့ျဆုံး ဖွဈပါတယျ။ ၂၀၁၉ ခုနှဈမှာ ဒီမိုကရကျ လှှတျတောျ အမတျ Melissa Wintrow က အနိမ့ျဆုံး အသကျ ၁၆ နှဈ ပွည့ျမှ လကျထပျခှင့ျပွုဖို့ ကွိုးပမျးခဲ့ပမေယ့ျ မအောငျမွငျခဲ့ပါဘူး။
“ပွညျနယျ သမိုငျးကွောငျး အရရော ရှေးထုံး အစဉျအလာတှေ အရပါ သင့ျလြောျမယျလို့ ယူဆပွီး အနညျးဆုံး အသကျ ၁၆ နှဈ သတျမှတျဖို့ ကမြက အဆိုပွုခဲ့တာပါ။ နောကျပွီး ကိုယ့ျဆန်ဒနဲ့ အညီ လကျမှတျထိုးနိုငျတဲ့ အရှယျ၊ အဓမ်မပွုကငြ့ျမှုမြားဆိုငျရာ ဥပဒတှေနေဲ့လညျး ကိုကျညီပါတယျ။”
၂၀၁၉ ခုနှဈမှာတော့ လူဝီစီယားနား ပွညျနယျက လကျထပျ ထိမျးမွားနိုငျတဲ့ အသကျကို အနညျးဆုံး ၁၆ နှဈ အဖွဈ တိုးမွှင့ျ သတျမှတျခဲ့ပါတယျ။ ဒါ့အပွငျ အသကျမပွည့ျသေးသူ တဦးနဲ့ လကျထပျမယ့ျသူဟာလညျး အသကျ ၃ နှဈထကျ ပိုပွီး မကွီးရပါဘူး။ ဒီအပွောငျးအလဲကို ဆန့ျကငြျတဲ့ အထဲမှာ ပါတဲ့ Louisiana Family Forum က Kathleen Benfield က အခုလို ပွောပါတယျ။
“လူဝီစီယားနားမှာက လကျထပျ ထိမျးမွားမှုကို လေးစား တနျဖိုးထားပါတယျ။ လကျထပျ ထိမျးမွားမှုက သိပျအရေးကွီးပါတယျ။ ကမြတို့ နိုငျငံ ဓလေ့ထုံးစံနဲ့ လူမှု အသိုငျးအဝိုငျးရဲ့ အခွခေံ အုတျမွဈလညျး ဖွဈပါတယျ။ ကလေးတှကေို ကွီးပွငျးအောငျ ကြှေးမှေးပွုစု စောင့ျရှောကျမှုမှာ အထောကျအကူ ဖွဈပါတယျ။ ဒါကွောင့ျလညျး လကျထပျ ထိမျးမွားမှုက သိပျပွီး အရေးကွီးတယျလို့ ကမြတို့က ယူဆပါတယျ။ အသကျ ကန့ျသတျခကြျ အပေါျ ဆှေးနှေး ငွငျးခုံမှုတှကွေောင့ျ လကျထပျ ထိမျးမွားမှုရဲ့ ဂုဏျသရကေို လြှော့ခလြိုကျသလို ဖွဈစပွေီး မကောငျးမွငျဘကျကို ပိုပွီး ရောကျသှားစပေါတယျ။”
ကလေးဘ၀ လကျထပျမှုကို ဆန့ျကငြျနကွေတဲ့ လှှတျတောျ အမတျတှနေဲ့ တကျကွှ လှုပျရှားသူတှကေတော့ အခု ဆှေးနှေး ငွငျးခုံမှုတှကေ မိသားစု ဘ၀ ထူထောငျမှုထကျ ပိုပွီး လေးနကျတဲ့ ပွူနာလို့ ပွောကွပါတယျ။ အိုငျဒါဟို ပွညျနယျ လှှတျတောျ အမတျ Melissa Wintrow က အခုလို ပွောပါတယျ။
“ကလေးဘ၀ လကျထပျမှု နှုနျးကို ကွည့ျရငျ လူလတျတနျးစား လူဖွူတှေ ဖွဈနပေါတယျ။ အဲဒါက ပွူနာပါ။ နိုငျငံတှငျး ကြားမခှဲခွားမှု သမိုငျးကွောငျးပေါျမှာ နကျနကျရှိုငျးရှိုငျး အမွဈတှယျနတော ဖွဈပါတယျ။ ကလေး အရှယျမှာ သူတို့ ဘ၀ တလြှောကျလုံး အတှကျ ဆုံးဖွတျခကြျခဖြို့ အထိ ဦးနှောကျ မဖှံ့ဖွိုးသေးဘူး ဆိုတဲ့ သုတသေန တှေ့ရှိခကြျတှလေညျး ရှိထားတာကွောင့ျ ဒီလုပျရပျက လူ့အခှင့ျအရေး ခြိုးဖောကျမှု တခုလို့ဘဲ ကမြကတော့ ရှုမွငျပါတယျ။”
Unchained At Last အဖှဲ့က ကောကျယူထားတဲ့ စဈတမျး အရတော့ ၂၀၀၀ ပွည့ျနှဈကနေ ၂၀၁၀ ပွည့ျနှဈကွား ကလေးငယျ ၂၅၀,၀၀၀ ကြောျ လကျထပျခဲ့ကွပွီး အမြားစုကတော့ မိနျးကလေးငယျတှေ ဖွဈပွီး သူတို့ထကျ အသကျကွီးတဲ့ အမြိုးသားတှနေဲ့ လကျထပျခဲ့ကွတာ ဖွဈပါတယျ။
