မြန်မာနိုင်ငံမှာ ပြင်းထန်လှတဲ့ လူ့အခွင့်အရေးချိုးဖောက်မှုတွေကို အရေးယူနိုင်ရေး အာဂျင်တီးနားနဲ့ တူရကီနိုင်ငံတွေလို မြန်မာစစ်ခေါင်းဆောင်တွေကို နိုင်ငံတကာဥပဒေနဲ့အညီ စုံစမ်းစစ်ဆေးကြဖို့ ကုလသမဂ္ဂ လူ့အခွင့်အရေးမဟာမင်းကြီးက တိုက်တွန်းလိုက်ပါတယ်။ တချိန်တည်းမှာပဲ မြန်မာ့အရေးဆွေးနွေးပွဲမှာ မြန်မာနိုင်ငံကိုယ်စားလှယ် ပါဝင်ခွင့်မရတဲ့အပေါ် တရုတ်နဲ့ ရုရှားက ဝေဖန်ကန့်ကွက်ခဲ့ပါတယ်။ ဂျီနီဗာလူ့အခွင့်အရေးကောင်စီညီလာခံမှာ မြန်မာ့အရေး ဘာတွေဆွေးနွေးတင်ပြခဲ့ကြသလဲဆိုတာကို မအင်ကြင်းနိုင်က ပြောပြမှာပါ။
===========
မြန်မာနိုင်ငံကလူ့အခွင့်အရေးအခြေအနေနဲ့ ပတ်သက်တဲ့ဆွေးနွေးပွဲကို ဇွန်လ ၁၄ ရက်နေ့က လူ့အခွင့်အရေးကောင်စီညီလာခံမှာ ပြုလုပ်ခဲ့ချိန်မှာ လူ့အခွင့်အရေးမဟာမင်းကြီး Michelle Bachelet က စစ်အာဏာသိမ်းမှုကြောင့် မြန်မာနိုင်ငံရဲ့အခြေအနေ နောက်ပြန်လှည့်သွားတဲ့အပေါ် နိုင်ငံတကာအနေနဲ့ စိတ်မကောင်းဖြစ်ရကြောင်းနဲ့ မြန်မာစစ်တပ်ရဲ့လူ့အခွင့်အရေး ချိုးဖောက်မှုတွေဟာ လူသားထုအပေါ်ကျူးလွန်တဲ့ ရာဇဝတ်မှု မြောက်နိုင်ဖွယ်ရှိကြောင်း ပြောကြားခဲ့ပါတယ်။ အထူးသဖြင့် မြန်မာနိုင်ငံရဲ့ ပြသနာကိုဖြေရှင်းဖို့ နိုင်ငံတကာကို အကြံပြုခဲ့တဲ့ အချက်တွေထဲမှာ နိုင်ငံတကာရာဇဝတ်မှုမြောက်နေတဲ့ မြန်မာစစ်တပ်ရဲ့ ပြစ်မှုကျူးလွန်မှုတွေကို အရေးယူနိုင်ရေး အလွန်အရေးကြီးကြောင်းနဲ့ ဒါဟာ တိုင်းပြည် ပြန်လည်တည်ဆောက်ရေးအတွက် အရေးပါတယ်လို့လည်း သူက ဆိုပါတယ်။ ဒါကြောင့် လက်ရှိ မြန်မာစစ်ခေါင်းဆောင်တွေကို Universal Jurisdiction နဲ့အညီ စုံစမ်းစစ်ဆေးနေတဲ့ အာဂျင်တီးနားနဲ့ တူရကီနိုင်ငံတွေအတိုင်း ဝိုင်းဝန်းဆောင်ရွက်ကြဖို့ Michelle Bachelet က အခုလို တိုက်တွန်းသွားပါတယ်။
"အာဂျင်တီးနားနဲ့ တူရကီနိုင်ငံတွေရဲ့ စံနမူနာအတိုင်း မြန်မာနိုင်ငံမှာ ကျူးလွန်တဲ့ ရာဇဝတ်မှုတွေကို စုံစမ်းစစ်ဆေးအရေးယူနိုင်ရေးအတွက် Universal Jurisdiction နိုင်ငံတကာဥပဒေချိုးဖောက်မှုမှန်သမျှ ကမ္ဘာ့နေရာတိုင်းမှာ စုံစမ်း စီရင်ပိုင်ခွင့်ဥပဒေကို ကုလသမဂ္ဂအဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံတွေအနေနဲ့ လက်ခံအတည်ပြုအကောင်အထည်ဖေါ်နိုင်ကြပါတယ်။"
နောက် သူပြောသွားတဲ့အထဲမှာ ကုလသမဂ္ဂအဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံတွေအနေနဲ့ မြန်မာစစ်တပ်နဲ့ အခြား လက်နက်ကိုင်တပ်တွေကနေ ထွက်ခွာလိုသူတွေအတွက် ပြန်လည်နေရာချထားရေးအစီအစဉ်တွေ ဆောင်ရွက်ပေးခြင်းအားဖြင့် စစ်တပ်အပေါ်အရေးယူမှုတွေပြုလုပ်နိုင်ရေး အချက်အလက်အထောက်အထားတွေရဖို့ သူတို့က အထောက်အပံ့ပေးနိုင်မှာဖြစ်တယ်လို့ လည်း လူ့အခွင့်အရေးမဟာမင်းကြီးက ပြောကြားခဲ့ပါတယ်။
ဒါအပြင် ထင်ရှားတဲ့ ဒီမိုကရေစီရေးလှုပ်ရှားသူတွေဖြစ်တဲ့ အမျိုးသား ဒီမိုကရေစီအဖွဲ့ချုပ်က လွှတ်တော်အမတ်ဟောင်း ဦးဖြိုးဇေယျာသော်နဲ့ ဒီမိုကရေစီရေးလှုပ်ရှားသူ ဦးဂျင်မီ ခေါ် ဦးကျော်မင်းယုတို့ အပါအဝင် လှုပ်ရှားတက်ကြွသူတွေအပေါ် ချမှတ်ထားတဲ့ သေဒဏ်တွေကို ရပ်ဆိုင်းဖို့ စစ်ကောင်စီကို ကုလသမဂ္ဂမဟာမင်းကြီးက သူ့ရဲ့ အဖွင့်မိန့်ခွန်းမှာ အခုလို တိုက်တွန်းသွားပါတယ်။
“မကြာသေးခင်က ဖြစ်ရပ်မှာဆိုရင် တပ်မတော်ပြောရေးဆိုခွင့်ရှိသူကနေ ထင်ရှားတဲ့ ဒီမိုကရေစီရေး လှုပ်ရှားသူနှစ်ဦးအပါအဝင် တက်ကြွလှုပ်ရှားသူ လေးဦးကို သေဒဏ်ပေးဖို့ရည်ရွယ်ထားတဲ့အကြောင်းပြောကြားခဲ့ပါတယ်။ မြန်မာနိုင်ငံမှာ တရားရုံးက သေဒဏ်အမိန့်ချမှတ်တာကို အကောင်အထည်မဖေါ်ပဲ ရပ်ဆိုင်းခဲ့တာအနှစ် ၃၀ လောက်ရှိနေပါပြီ။ ဒီလို နောက်ပြန်ဆုတ်သွားတဲ့ ခြေလှမ်းမျိုး ကို မလှမ်းဖို့ စစ်အာဏာပိုင်တွေ ကို ကျွန်မ အရေးပေါ် တောင်းဆိုပါတယ်။"
လက်ရှိကျင်းပနေတဲ့ လူ့အခွင့်အရေးကောင်စီညီလာခံမှာ မြန်မာနိုင်ငံကိုယ်စားလှယ် မရှိတဲ့အပေါ်မှာတရုတ်အနေနဲ့ စိတ်မကောင်းဖြစ်မိကြောင်း တရုတ်နိုင်ငံ ကိုယ်စားလှယ်က အစည်းအဝေးမှာ အခုလိုပြောသွားပါတယ်။
"ဒီဆွေးနွေးပွဲမှာ သက်ဆိုင်ရာနိုင်ငံဖြစ်တဲ့ မြန်မာအနေနဲ့ ပါဝင်ဆွေးနွေးနိုင်ခြင်းမရှိတဲ့အတွက် တရုတ်ကိုယ်စားလှယ်အဖွဲ့အနေနဲ့ စိတ်မကောင်းဖြစ်ရပါတယ်။ အိမ်နီးချင်းနိုင်ငံဖြစ်တဲ့ တရုတ်အနေနဲ့ မြန်မာနိုင်ငံက အခြေအနေတွေကို အနီးကပ်စောင့်ကြည့်နေပါတယ်။ အဖွဲ့အစည်းအားလုံးအနေနဲ့ ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေနဲ့တရားဥပဒေဘောင်အတွင်း တွေ့ဆုံဆွေးနွေးမှုကတဆင့် နိုင်ငံရေးအရ အဖြေရှာဖို့ တရုတ်က တလျောက်လုံးရပ်တည်ခဲ့ပါတယ်။"
အလားတူ ရုရှားနိုင်ငံကလည်း မြန်မာကိုယ်စားလှယ်ပါဝင်သင့်ကြောင်းလည်း အစည်းအဝေးမှာ တောင်းဆိုခဲ့ပါတယ်။ဂျီနီဗာ ကုလသမဂ္ဂမှာ မြန်မာနိုင်ငံ ကိုယ်စားလှယ်နဲ့ ပတ်သက်လို့ စစ်ကောင်စီဘက်ကိုရော၊ အတိုက်အခံ NUG အမျိုးသားညီညွတ်ရေးအစိုးရဘက်ကိုရော ဘယ်သူ့ကိုမှ ပေးအပ်ခြင်းမရှိပဲ လစ်လပ်ထားတာဖြစ်ပါတယ်။
လူ့အခွင့်အရေးကောင်စီညီလာခံမှာ စစ်အာဏာသိမ်းထားတဲ့ မြန်မာနိုင်ငံက လူ့အခွင့်အရေးအခြေအနေတွေ အလွန်ဆိုးရွားနေတဲ့အကြောင်းရှေ့ပြေးအသံ အပါအဝင် မြန်မာလူ့အခွင့်အရေးအဖွဲ့တချို့ ကတင်ပြခဲ့ကြပါတယ်။ အင်္ဂါနေ့က မြန်မာ့အရေးဆွေးနွေးပွဲမှာ မြန်မာပြည်သူတွေရဲ့ အသံကို နိုင်ငံတကာသိအောင် တင်ပြနိုင်ခဲ့ကြောင်း ဗြိတိန်အခြေစိုက် BHRN မြန်မာလူ့အခွင့်အရေးကွန်ရက် အမှုဆောင်ညွန်ကြားရေးမှူး ဦးကျော်ဝင်းက ဗွီအိုအေကိုပြောပါတယ်။
မနေ့ကလည်းလူ့အခွင့်အရေးမဟာမင်းကြီး Michelle Bacheletကိုယ်တိုင် ဦးဆောင်ကျင်းပခဲ့တဲ့ ရိုဟင်ဂျာအရေးဆွေးနွေးပွဲမှာလည်း မြန်မာစစ်ခေါင်းဆောင်တွေကို ICC နိုင်ငံတကာရာဇဝတ်ခုံရုံးလွဲှပြောင်းစစ်ဆေးနိုင်ရေး ကုလသမဂ္ဂအဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံတွေအနေနဲ့ ဝိုင်းဝန်းထောက်ခံကြဖို့ တိုက်တွန်းခဲ့ကြောင်း ဗြိတိန်အခြေစိုက် မြန်မာရိုဟင်ဂျာအဖွဲ့ ဥက္ကဋ္ဌဦးထွန်းခင်က ဗွီအိုအေကို ပြောပါတယ်။
ဇွန်လ ၁၃- ဇူလိုင် ၈ ရက်နေ့ထိ ဆွစ်ဇာလန်နိုင်ငံ ဂျီနီဗာမှာ ပြုလုပ်နေတဲ့ အကြိမ် (၅၀) မြောက် လူ့အခွင့်အရေးညီလာခံမှာ ကုလသမဂ္ဂရဲ့ မြန်မာနိုင်ငံဆိုင်ရာ လူ့အခွင့်အရေး အထူးကိုယ်စားလှယ် Tom Andrews ကိုယ်တိုင်လည်း သူ့ရဲ့နှစ်ပတ်လည် အစီရင်ခံစာကို တင်သွင်းဖို့ရှိပါတယ်။
Unicode
မွနျမာနိုငျငံမှာ ပွငျးထနျလှတဲ့ လူ့အခှင့ျအရေးခြိုးဖောကျမှုတှကေို အရေးယူနိုငျရေး အာဂငြျတီးနားနဲ့ တူရကီနိုငျငံတှလေို မွနျမာစဈခေါငျးဆောငျတှကေို နိုငျငံတကာဥပဒနေဲ့အညီ စုံစမျးစဈဆေးကွဖို့ ကုလသမဂ်ဂ လူ့အခှင့ျအရေးမဟာမငျးကွီးက တိုကျတှနျးလိုကျပါတယျ။ တခြိနျတညျးမှာပဲ မွနျမာ့အရေးဆှေးနှေးပှဲမှာ မွနျမာနိုငျငံကိုယျစားလှယျ ပါဝငျခှင့ျမရတဲ့အပေါျ တရုတျနဲ့ ရုရှားက ဝဖေနျကန့ျကှကျခဲ့ပါတယျ။ ဂြီနီဗာလူ့အခှင့ျအရေးကောငျစီညီလာခံမှာ မွနျမာ့အရေး ဘာတှဆှေေးနှေးတငျပွခဲ့ကွသလဲဆိုတာကို မအငျကွငျးနိုငျက ပွောပွမှာပါ။
===========
မွနျမာနိုငျငံကလူ့အခှင့ျအရေးအခွအေနနေဲ့ ပတျသကျတဲ့ဆှေးနှေးပှဲကို ဇှနျလ ၁၄ ရကျနေ့က လူ့အခှင့ျအရေးကောငျစီညီလာခံမှာ ပွုလုပျခဲ့ခြိနျမှာ လူ့အခှင့ျအရေးမဟာမငျးကွီး Michelle Bachelet က စဈအာဏာသိမျးမှုကွောင့ျ မွနျမာနိုငျငံရဲ့အခွအေနေ နောကျပွနျလှည့ျသှားတဲ့အပေါျ နိုငျငံတကာအနနေဲ့ စိတျမကောငျးဖွဈရကွောငျးနဲ့ မွနျမာစဈတပျရဲ့လူ့အခှင့ျအရေး ခြိုးဖောကျမှုတှဟော လူသားထုအပေါျကြူးလှနျတဲ့ ရာဇဝတျမှု မွောကျနိုငျဖှယျရှိကွောငျး ပွောကွားခဲ့ပါတယျ။ အထူးသဖွင့ျ မွနျမာနိုငျငံရဲ့ ပွသနာကိုဖွရှေငျးဖို့ နိုငျငံတကာကို အကွံပွုခဲ့တဲ့ အခကြျတှထေဲမှာ နိုငျငံတကာရာဇဝတျမှုမွောကျနတေဲ့ မွနျမာစဈတပျရဲ့ ပွဈမှုကြူးလှနျမှုတှကေို အရေးယူနိုငျရေး အလှနျအရေးကွီးကွောငျးနဲ့ ဒါဟာ တိုငျးပွညျ ပွနျလညျတညျဆောကျရေးအတှကျ အရေးပါတယျလို့လညျး သူက ဆိုပါတယျ။ ဒါကွောင့ျ လကျရှိ မွနျမာစဈခေါငျးဆောငျတှကေို Universal Jurisdiction နဲ့အညီ စုံစမျးစဈဆေးနတေဲ့ အာဂငြျတီးနားနဲ့ တူရကီနိုငျငံတှအေတိုငျး ဝိုငျးဝနျးဆောငျရှကျကွဖို့ Michelle Bachelet က အခုလို တိုကျတှနျးသှားပါတယျ။
"အာဂငြျတီးနားနဲ့ တူရကီနိုငျငံတှရေဲ့ စံနမူနာအတိုငျး မွနျမာနိုငျငံမှာ ကြူးလှနျတဲ့ ရာဇဝတျမှုတှကေို စုံစမျးစဈဆေးအရေးယူနိုငျရေးအတှကျ Universal Jurisdiction နိုငျငံတကာဥပဒခြေိုးဖောကျမှုမှနျသမြှ ကမ်ဘာ့နရောတိုငျးမှာ စုံစမျး စီရငျပိုငျခှင့ျ ဥပဒကေို ကုလသမဂ်ဂအဖှဲ့ဝငျနိုငျငံတှအေနနေဲ့ လကျခံအတညျပွုအကောငျအထညျဖေါျနိုငျကွပါတယျ။"
နောကျ သူပွောသှားတဲ့အထဲမှာ ကုလသမဂ်ဂအဖှဲ့ဝငျနိုငျငံတှအေနနေဲ့ မွနျမာစဈတပျနဲ့ အခွား လကျနကျကိုငျတပျတှကေနေ ထှကျခှာလိုသူတှအေတှကျ ပွနျလညျနရောခထြားရေးအစီအစဉျတှေ ဆောငျရှကျပေးခွငျးအားဖွင့ျ စဈတပျအပေါျအရေးယူမှုတှပွေုလုပျနိုငျရေး အခကြျအလကျအထောကျအထားတှရေဖို့ သူတို့က အထောကျအပံ့ပေးနိုငျမှာဖွဈတယျလို့ လညျး လူ့အခှင့ျအရေးမဟာမငျးကွီးက ပွောကွားခဲ့ပါတယျ။
ဒါအပွငျ ထငျရှားတဲ့ ဒီမိုကရစေီရေးလှုပျရှားသူတှဖွေဈတဲ့ အမြိုးသား ဒီမိုကရစေီအဖှဲ့ခြုပျက လှှတျတောျအမတျဟောငျး ဦးဖွိုးဇယြောသောျနဲ့ ဒီမိုကရစေီရေးလှုပျရှားသူ ဦးဂငြျမီ ခေါျ ဦးကြောျမငျးယုတို့ အပါအဝငျ လှုပျရှားတကျကွှသူတှအေပေါျ ခမြှတျထားတဲ့ သဒေဏျတှကေို ရပျဆိုငျးဖို့ စဈကောငျစီကို ကုလသမဂ်ဂမဟာမငျးကွီးက သူ့ရဲ့ အဖှင့ျမိန့ျခှနျးမှာ အခုလို တိုကျတှနျးသှားပါတယျ။
“မကွာသေးခငျက ဖွဈရပျမှာဆိုရငျ တပျမတောျပွောရေးဆိုခှင့ျရှိသူကနေ ထငျရှားတဲ့ ဒီမိုကရစေီရေး လှုပျရှားသူနှဈဦးအပါအဝငျ တကျကွှလှုပျရှားသူ လေးဦးကို သဒေဏျပေးဖို့ရညျရှယျထားတဲ့အကွောငျးပွောကွားခဲ့ပါတယျ။ မွနျမာနိုငျငံမှာ တရားရုံးက သဒေဏျအမိန့ျခမြှတျတာကို အကောငျအထညျမဖေါျပဲ ရပျဆိုငျးခဲ့တာ အနှဈ ၃၀ လောကျရှိနပေါပွီ။ ဒီလို နောကျပွနျဆုတျသှားတဲ့ ခွလှေမျးမြိုး ကို မလှမျးဖို့ စဈအာဏာပိုငျတှေ ကို ကြှနျမ အရေးပေါျ တောငျးဆိုပါတယျ။"
လကျရှိကငြျးပနတေဲ့ လူ့အခှင့ျအရေးကောငျစီညီလာခံမှာ မွနျမာနိုငျငံကိုယျစားလှယျ မရှိတဲ့အပေါျမှာတရုတျအနနေဲ့ စိတျမကောငျးဖွဈမိကွောငျး တရုတျနိုငျငံ ကိုယျစားလှယျက အစညျးအဝေးမှာ အခုလိုပွောသှားပါတယျ။
"ဒီဆှေးနှေးပှဲမှာ သကျဆိုငျရာနိုငျငံဖွဈတဲ့ မွနျမာအနနေဲ့ ပါဝငျဆှေးနှေးနိုငျခွငျးမရှိတဲ့အတှကျ တရုတျကိုယျစားလှယျအဖှဲ့အနနေဲ့ စိတျမကောငျးဖွဈရပါတယျ။ အိမျနီးခငြျးနိုငျငံဖွဈတဲ့ တရုတျအနနေဲ့ မွနျမာနိုငျငံက အခွအေနတှေကေို အနီးကပျစောင့ျကွည့ျနပေါတယျ။ အဖှဲ့အစညျးအားလုံးအနနေဲ့ ဖှဲ့စညျးပုံအခွခေံဥပဒနေဲ့တရားဥပဒဘေောငျအတှငျး တှေ့ဆုံဆှေးနှေးမှုကတဆင့ျ နိုငျငံရေးအရ အဖွရှောဖို့ တရုတျက တလြောကျလုံးရပျတညျခဲ့ပါတယျ။"
အလားတူ ရုရှားနိုငျငံကလညျး မွနျမာကိုယျစားလှယျပါဝငျသင့ျကွောငျးလညျး အစညျးအဝေးမှာ တောငျးဆိုခဲ့ပါတယျ။
ဂြီနီဗာ ကုလသမဂ်ဂမှာ မွနျမာနိုငျငံ ကိုယျစားလှယျနဲ့ ပတျသကျလို့ စဈကောငျစီဘကျကိုရော၊ အတိုကျအခံ NUG အမြိုးသားညီညှတျရေးအစိုးရဘကျကိုရော ဘယျသူ့ကိုမှ ပေးအပျခွငျးမရှိပဲ လဈလပျထားတာဖွဈပါတယျ။
လူ့အခှင့ျအရေးကောငျစီညီလာခံမှာ စဈအာဏာသိမျးထားတဲ့ မွနျမာနိုငျငံက လူ့အခှင့ျအရေးအခွအေနတှေေ အလှနျဆိုးရှားနတေဲ့အကွောငျးရှေ့ပွေးအသံ အပါအဝငျ မွနျမာလူ့အခှင့ျအရေးအဖှဲ့တခြို့ ကတငျပွခဲ့ကွပါတယျ။ အငျ်ဂါနေ့က မွနျမာ့အရေးဆှေးနှေးပှဲမှာ မွနျမာပွညျသူတှရေဲ့ အသံကို နိုငျငံတကာသိအောငျ တငျပွနိုငျခဲ့ကွောငျး ဗွိတိနျအခွစေိုကျ BHRN မွနျမာလူ့အခှင့ျအရေးကှနျရကျ အမှုဆောငျညှနျကွားရေးမှူး ဦးကြောျဝငျးက ဗှီအိုအကေိုပွောပါတယျ။
မနေ့ကလညျးလူ့အခှင့ျအရေးမဟာမငျးကွီး Michelle Bacheletကိုယျတိုငျ ဦးဆောငျကငြျးပခဲ့တဲ့ ရိုဟငျဂြာအရေးဆှေးနှေးပှဲမှာလညျး မွနျမာစဈခေါငျးဆောငျတှကေို ICC နိုငျငံတကာရာဇဝတျခုံရုံးလှဲှပွောငျးစဈဆေးနိုငျရေး ကုလသမဂ်ဂအဖှဲ့ဝငျနိုငျငံတှအေနနေဲ့ ဝိုငျးဝနျးထောကျခံကွဖို့ တိုကျတှနျးခဲ့ကွောငျး ဗွိတိနျအခွစေိုကျ မွနျမာရိုဟငျဂြာအဖှဲ့ ဥက်ကဋ်ဌဦးထှနျးခငျက ဗှီအိုအကေို ပွောပါတယျ။
ဇှနျလ ၁၃- ဇူလိုငျ ၈ ရကျနေ့ထိ ဆှဈဇာလနျနိုငျငံ ဂြီနီဗာမှာ ပွုလုပျနတေဲ့ အကွိမျ (၅၀) မွောကျ လူ့အခှင့ျအရေးညီလာခံမှာ ကုလသမဂ်ဂရဲ့ မွနျမာနိုငျငံဆိုငျရာ လူ့အခှင့ျအရေး အထူးကိုယျစားလှယျ Tom Andrews ကိုယျတိုငျလညျး သူ့ရဲ့နှဈပတျလညျ အစီရငျခံစာကို တငျသှငျးဖို့ရှိပါတယျ။
