{{Zawgyi/Unicode}}
မြန်မာနိုင်ငံမှာ ကိုဗစ်ကပ်ရောဂါဘေးနဲ့ နိုင်ငံရေးမတည်ငြိမ်မှု အကျပ်အတည်းတွေရဲ့ ပေါင်းစပ်မှုကြောင့် မြို့ပြလူဦးရေရဲ့ ဆင်းရဲမွဲတေမှု အရေအတွက်ဟာ ၃ ဆ လောက် တိုးလာမယ်လို့ ကုလသမဂ္ဂ ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်မှုအစီအစဉ် UNDP ရဲ့ စစ်တမ်းက ဖော်ပြထားပါတယ်။ ရောဂါကပ်ဘေးအပြင် နိုင်ငံရေးအကျပ်အတည်းကြား ရင်ဆိုင်ဖြတ်သန်းနေရတဲ့ မြန်မာနိုင်ငံတွင်း စီးပွားရေးလုပ်ငန်းတွေရဲ့ အခြေအနေကရော ဘယ်လိုရှိနေပါသလဲ။ ရန်ကုန်ကလာတဲ့ ဒီသတင်းကို မဆုမွန်က တင်ပြပေးထားပါတယ်။
လာမယ့် ၂၀၂၂ ခုနှစ် အစောပိုင်းမှာ မြန်မာနိုင်ငံရဲ့ လူဦးရေထက်ဝက်ခန့်ဟာ ဆင်းရဲနွမ်းပါးမှုအခြေအနေကို ရင်ဆိုင်ရမှာဖြစ်တယ်လို့ UNDP ရဲ့ စစ်တမ်းမှာ ပါရှိပါတယ်။ သူတို့ရဲ့စစ်တမ်းအရဆို မြို့ပြအိမ်ထောင်စုရဲ့ သုံးပုံတပုံခန့်က စုဆောင်းငွေမရှိကြတော့သလို မြို့ပြအိမ်ထောင်စုရဲ့ ၂၇ ရာခိုင်နှုန်းလောက်က သူတို့အသုံးပြုနေတဲ့ မော်တော်ဆိုင်ကယ်ကိုပါ ရောင်းလိုက်ရပြီလို့ ဖော်ပြထားပါတယ်။ UNDP ရဲ့ အာရှနဲ့ ပစိဖိတ်ဒေသဆိုင်ရာ ညွှန်ကြားရေးမှူး Kanni Wignaraja က ပြည်တွင်းတိုက်ပွဲတွေကြောင့်သာမက ဝဝလင်လင်မစားရတာ၊ အာဟာရချို့တဲ့တာ၊ ဆင်းရဲလွန်းတာတွေကနေ ဖြစ်လာမယ့် ချို့ယွင်းမှုတွေနဲ့ မသန်စွမ်းမှုတွေကြောင့် မျိုးဆက်တခုလုံးကို ဆုံးရှုံးရလိမ့်မယ်လို့ သတိပေးထားပါတယ်။
ကပ်ရောဂါနဲ့ နိုင်ငံရေးမတည်ငြိမ်မှုတွေကြောင့် အထည်ချုပ်လုပ်ငန်း၊ ခရီးသွားလုပ်ငန်းနဲ့ ဆောက်လုပ်ရေးလုပ်ငန်းတွေ အပါအဝင် အသေးစားနဲ့ အလတ်စားလုပ်ငန်းတွေလည်း ထိခိုက်မှုတွေရှိနေတယ်လို့ UNDP စစ်တမ်းမှာ ဖော်ပြထားပါတယ်။ မြန်မာနိုင်ငံမှာ ခရီးသွားရာသီ ပြန်စပြီဆိုပေမယ့် အခက်အခဲတွေကြား နာလန်ထဖို့ ရုန်းကန်နေရတဲ့ ခရီးသွားလုပ်ငန်းတွေဟာ အခုချိန်ထိ ခက်ခဲနေတုန်းပဲလို့ ပြည်တွင်းခရီးသွားလုပ်ငန်းရှင်တဦးက ပြောပါတယ်။
"ခရီးသွားလုပ်ငန်းကို မှီခိုနေတဲ့ ဒေသခံတွေ အများကြီးရှိတယ်။ အကုန်လုံးကတော့ အခုချိန်မှာ ခရီးသွားလုပ်ငန်းနဲ့ ပတ်သက်ပြီးတော့ income ဆိုတာ မရှိသလောက်ပဲပေါ့နော်။ ဆိုတော့ ဒီလိုပဲ ကြုံတာလေးတွေ လုပ်ပြီးတော့ ချွေတာစားပြီးတော့ ရပ်တည်နေရတာပေါ့။ ကျနော်တို့ဆိုလည်း ရှိတာလေးရောင်းပြီး သုံးခဲ့တာကြာပြီ ဆိုတော့ ဆက်တောင့်ခံနိုင်ဖို့က တော်တော်ခက်ခဲသွားပြီ။ အခုဆိုရင် ပွင့်ပွင့်လင်းလင်းပြောရရင် ခရီးသွားရာသီ စတယ်ပေါ့နော်။ ကျနော်တို့က ပုံမှန်ဆိုရင် အောက်တိုဘာကစပြီးတော့ မေလကုန်အထိပေါ့နော်၊ ဒီလိုမျိုးသွားတာ။ မေလအကုန်ဆိုရင် မိုးတွင်းဆိုတော့ ခရီးသွားတွေအကုန်ပြန်ရင် ရပ်ရပြီ။ မတည်ငြိမ်ဘူးဆိုတာတော့ သိတာပေါ့နော်၊ ပွင့်လင့်ရာသီလေးမှာ ကိုယ့်လုပ်ငန်းလေးတွေ ဟိုတယ်တို့ ... စသဖြင့်ပေါ့နော်၊ နည်းနည်းလေးပြန်ပြီးတော့ လာတည်းတဲ့ဧည့်သည်တွေကို လက်ခံပြီးတော့ ပြန်ပြီးတော့ အသက်ရှင်အောင် လုပ်နေရတယ်ပေါ့။ ပွင့်ပွင့်လင်းလင်းပြောရရင် ဒီကာလမှာ ကျနော်တို့က အသက်ရှင်အောင်လုပ်နေရတဲ့ ကာလလို့တောင် ပြောလို့ရတာပေါ့နော်။ အမြတ်အစွန်းတွေ ထည့်တွက်လို့မရဘူး၊ အဲလိုဖြစ်နေတာ။"
ကပ်ရောဂါနဲ့ စစ်အာဏာမသိမ်းခင်ကတည်းက အဆင်းရဲဆုံးဒေသတွေဖြစ်တဲ့ ချင်းနဲ့ ရခိုင်လိုဒေသတွေမှာတော့ ရှိရင်းစွဲအနေအထားအတိုင်း ရှိနေဦးမှာဖြစ်ပြီးတော့ ရန်ကုန်နဲ့ မန္တလေးလို မြို့ပြနေရာတွေမှာပါ ဆင်းရဲရုံမက ဒီထက်ဆိုးတဲ့အခြေအနေအောက်ကို ရောက်သွားမှာဖြစ်တယ်လို့လည်း UNDP စစ်တမ်းမှာ ပါရှိပါတယ်။ ပြည်တွင်းက လုပ်ငန်းတွေအပေါ် မှီခိုနေကြတဲ့ ဝန်ထမ်းတော်တော်များများက ကိုဗစ်ကပ်ဘေးအပြင် စစ်အာဏာသိမ်းပြီးနောက် ပြောင်းလဲသွားတဲ့ အခြေအနေတွေကြောင့် အလုပ်လက်မဲ့ဖြစ်လာသူ အရေအတွက်ကလည်း များလာနေပါတယ်။ စားသောက်ဆိုင်လုပ်ငန်းတွေကတော့ တခြားလုပ်ငန်းတွေထက်စာရင် နာလန်ပြန်ထနိုင်တဲ့ကာလ မြန်ပေမယ့် ခရီးသွားဧည့်သည်မျှော်ရတဲ့ ဒေသမှာရှိတဲ့ စားသောက်ဆိုင်တွေကတော့ အခုချိန်ထိ ခက်ခဲနေတုန်းပါ။ ရန်ကုန်မှာရှိတဲ့ စားသောက်ဆိုင်လုပ်ငန်းတွေကတော့ အခုချိန်မှာ ဒေသခံတွေအပေါ် အမှီပြုပြီး အဆင်ပြေစအခြေအနေမှာ ရှိလာပြီလို့ စားသောက်ဆိုင်လုပ်ငန်းရှင်များအသင်း ဥက္ကဋ္ဌ ဦးနေလင်းက ပြောပါတယ်။
"ဆိုင်တော်တော်များများကတော့ ပြန်ဖွင့်နေကြပြီ ဆိုပေမယ့် ရောင်းအားကတော့ အရင်ရောင်းအားကို ထက်ဝက်တောင်မှ မမီတဲ့အချိန်မှာ ဝန်ထမ်းကိုလည်း အများကြီးလျှော့ထားရတယ်ပေါ့။ အဲဒီတော့ မဖြစ်မနေ ဆိုင်မှာထားတဲ့လူတွေကိုပဲ ပြန်ပြီးတော့သုံးနေရတယ်။ အသစ်ခေါ်ဖို့ နောက်ပြီးတော့ နယ်ပြန်သွားတဲ့ ဝန်ထမ်းဟောင်းတွေကို ပြန်ခေါ်ဖို့ဆိုတာ အဆင်မပြေကြသေးဘူး။ ဘာကြောင့်လဲဆိုတော့ ရောင်းအားလည်း အရင်ကလောက်မကောင်းသေးတဲ့အတွက်ပေါ့။ ပြောရမယ်ဆိုရင် ဝန်ထမ်းဦးရေရဲ့ ထက်ဝက်လောက်က လောလောဆယ်မှာတော့ အလုပ်အကိုင်မဲ့နေတဲ့ အခြေအနေမှာ ရှိနေတာပေါ့နော်။ ဒီအတိုင်းသာ ဆက်ပြီးတော့ သွားနေဦးမယ်၊ ဒီ Third wave က ပြီးကာရှိသေးတယ်၊ နောက်ထပ်တခါ Fourth wave တကယ်လို့သာ လာခဲ့တယ်ဆိုရင်တော့ ဆိုင်တွေပြန်ပိတ်ရမယ်။ ဒီလိုမျိုး အခြေအနေပိုပြီးတော့ ဆိုးဦးမှာပေါ့။ လောလောဆယ်မှာတော့ ဒီဝန်ထမ်းဦးရေက တော်တော်လေးကို လျော့နေတဲ့အတွက် အလုပ်အကိုင်မဲ့တွေတော့ တော်တော်လေးတော့ များလာတာပေါ့လေ။ ဒီထက်ပိုပြီးတော့ အခြေအနေဆိုးလာမှာကိုလည်း ကျနော်တို့အားလုံး စိုးရိမ်နေပါတယ်။"
အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ အလုပ်သမားရေးရာအဖွဲ့ ILO ရဲ့ ပြီးခဲ့တဲ့ ဇူလိုင်လတုန်းက ထုတ်ပြန်ချက်ထဲမှာလည်း မြန်မာနိုင်ငံမှာ ကပ်ရောဂါနဲ့ နိုင်ငံရေးမတည်ငြိမ်မှုတွေကြောင့် အလုပ်လက်မဲ့နှုန်း များလာမှာဖြစ်ပြီး ၂၀၂၁ ခုနှစ် ပထမနှစ်ဝက်အတွင်းမှာတင် အလုပ်အကိုင်ပေါင်း ၂.၂ သန်းလောက် ဆုံးရှုံးခဲ့တယ်လို့ ဖော်ပြထားပါတယ်။ ဆင်းရဲနွမ်းပါးနှုန်း မြင့်တက်လာတာက တိုင်းပြည်တခုလုံး ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်မှုအတွက် ပြင်းထန်တဲ့သက်ရောက်မှုတွေ ဖြစ်ပေါ်စေနိုင်တယ်လို့လည်း UNDP ရဲ့ အစီရင်ခံစာမှာ သတိပေးထားပါတယ်။
============
{{Unicode}}
ကပျဘေးနဲ့ နိုငျငံရေးကွောင့ျ မွနျမာ့စီးပှားရေးလုပျငနျးမြား ထိခိုကျသကျရောကျ
မွနျမာနိုငျငံမှာ ကိုဗဈကပျရောဂါဘေးနဲ့ နိုငျငံရေးမတညျငွိမျမှု အကပြျအတညျးတှရေဲ့ ပေါငျးစပျမှုကွောင့ျ မွို့ပွလူဦးရရေဲ့ ဆငျးရဲမှဲတမှေု အရအေတှကျဟာ ၃ ဆ လောကျ တိုးလာမယျလို့ ကုလသမဂ်ဂ ဖှံ့ဖွိုးတိုးတကျမှုအစီအစဉျ UNDP ရဲ့ စဈတမျးက ဖောျပွထားပါတယျ။ ရောဂါကပျဘေးအပွငျ နိုငျငံရေးအကပြျအတညျးကွား ရငျဆိုငျဖွတျသနျးနရေတဲ့ မွနျမာနိုငျငံတှငျး စီးပှားရေးလုပျငနျးတှရေဲ့ အခွအေနကေရော ဘယျလိုရှိနပေါသလဲ။ ရနျကုနျကလာတဲ့ ဒီသတငျးကို မဆုမှနျက တငျပွပေးထားပါတယျ။
လာမယ့ျ ၂၀၂၂ ခုနှဈ အစောပိုငျးမှာ မွနျမာနိုငျငံရဲ့ လူဦးရထေကျဝကျခန့ျဟာ ဆငျးရဲနှမျးပါးမှုအခွအေနကေို ရငျဆိုငျရမှာဖွဈတယျလို့ UNDP ရဲ့ စဈတမျးမှာ ပါရှိပါတယျ။ သူတို့ရဲ့စဈတမျးအရဆို မွို့ပွအိမျထောငျစုရဲ့ သုံးပုံတပုံခန့ျက စုဆောငျးငှမေရှိကွတော့သလို မွို့ပွအိမျထောငျစုရဲ့ ၂၇ ရာခိုငျနှုနျးလောကျက သူတို့အသုံးပွုနတေဲ့ မောျတောျဆိုငျကယျကိုပါ ရောငျးလိုကျရပွီလို့ ဖောျပွထားပါတယျ။ UNDP ရဲ့ အာရှနဲ့ ပစိဖိတျဒသေဆိုငျရာ ညှှနျကွားရေးမှူး Kanni Wignaraja က ပွညျတှငျးတိုကျပှဲတှကွေောင့ျသာမက ဝဝလငျလငျမစားရတာ၊ အာဟာရခြို့တဲ့တာ၊ ဆငျးရဲလှနျးတာတှကေနေ ဖွဈလာမယ့ျ ခြို့ယှငျးမှုတှနေဲ့ မသနျစှမျးမှုတှကွေောင့ျ မြိုးဆကျတခုလုံးကို ဆုံးရှုံးရလိမ့ျမယျလို့ သတိပေးထားပါတယျ။
ကပျရောဂါနဲ့ နိုငျငံရေးမတညျငွိမျမှုတှကွေောင့ျ အထညျခြုပျလုပျငနျး၊ ခရီးသှားလုပျငနျးနဲ့ ဆောကျလုပျရေးလုပျငနျးတှေ အပါအဝငျ အသေးစားနဲ့ အလတျစားလုပျငနျးတှလေညျး ထိခိုကျမှုတှရှေိနတေယျလို့ UNDP စဈတမျးမှာ ဖောျပွထားပါတယျ။ မွနျမာနိုငျငံမှာ ခရီးသှားရာသီ ပွနျစပွီဆိုပမေယ့ျ အခကျအခဲတှကွေား နာလနျထဖို့ ရုနျးကနျနရေတဲ့ ခရီးသှားလုပျငနျးတှဟော အခုခြိနျထိ ခကျခဲနတေုနျးပဲလို့ ပွညျတှငျးခရီးသှားလုပျငနျးရှငျတဦးက ပွောပါတယျ။
"ခရီးသှားလုပျငနျးကို မှီခိုနတေဲ့ ဒသေခံတှေ အမြားကွီးရှိတယျ။ အကုနျလုံးကတော့ အခုခြိနျမှာ ခရီးသှားလုပျငနျးနဲ့ ပတျသကျပွီးတော့ income ဆိုတာ မရှိသလောကျပဲပေါ့နောျ။ ဆိုတော့ ဒီလိုပဲ ကွုံတာလေးတှေ လုပျပွီးတော့ ခြှတောစားပွီးတော့ ရပျတညျနရေတာပေါ့။ ကနြောျတို့ဆိုလညျး ရှိတာလေးရောငျးပွီး သုံးခဲ့တာကွာပွီ ဆိုတော့ ဆကျတောင့ျခံနိုငျဖို့က တောျတောျခကျခဲသှားပွီ။ အခုဆိုရငျ ပှင့ျပှင့ျလငျးလငျးပွောရရငျ ခရီးသှားရာသီ စတယျပေါ့နောျ။ ကနြောျတို့က ပုံမှနျဆိုရငျ အောကျတိုဘာကစပွီးတော့ မလေကုနျအထိပေါ့နောျ၊ ဒီလိုမြိုးသှားတာ။ မလေအကုနျဆိုရငျ မိုးတှငျးဆိုတော့ ခရီးသှားတှအေကုနျပွနျရငျ ရပျရပွီ။ မတညျငွိမျဘူးဆိုတာတော့ သိတာပေါ့နောျ၊ ပှင့ျလင့ျရာသီလေးမှာ ကိုယ့ျလုပျငနျးလေးတှေ ဟိုတယျတို့ ... စသဖွင့ျပေါ့နောျ၊ နညျးနညျးလေးပွနျပွီးတော့ လာတညျးတဲ့ဧည့ျသညျတှကေို လကျခံပွီးတော့ ပွနျပွီးတော့ အသကျရှငျအောငျ လုပျနရေတယျပေါ့။ ပှင့ျပှင့ျလငျးလငျးပွောရရငျ ဒီကာလမှာ ကနြောျတို့က အသကျရှငျအောငျလုပျနရေတဲ့ ကာလလို့တောငျ ပွောလို့ရတာပေါ့နောျ။ အမွတျအစှနျးတှေ ထည့ျတှကျလို့မရဘူး၊ အဲလိုဖွဈနတော။"
ကပျရောဂါနဲ့ စဈအာဏာမသိမျးခငျကတညျးက အဆငျးရဲဆုံးဒသေတှဖွေဈတဲ့ ခငြျးနဲ့ ရခိုငျလိုဒသေတှမှောတော့ ရှိရငျးစှဲအနအေထားအတိုငျး ရှိနေဦးမှာဖွဈပွီးတော့ ရနျကုနျနဲ့ မန်တလေးလို မွို့ပွနရောတှမှောပါ ဆငျးရဲရုံမက ဒီထကျဆိုးတဲ့အခွအေနအေောကျကို ရောကျသှားမှာဖွဈတယျလို့လညျး UNDP စဈတမျးမှာ ပါရှိပါတယျ။ ပွညျတှငျးက လုပျငနျးတှအေပေါျ မှီခိုနကွေတဲ့ ဝနျထမျးတောျတောျမြားမြားက ကိုဗဈကပျဘေးအပွငျ စဈအာဏာသိမျးပွီးနောကျ ပွောငျးလဲသှားတဲ့ အခွအေနတှေကွေောင့ျ အလုပျလကျမဲ့ဖွဈလာသူ အရအေတှကျကလညျး မြားလာနပေါတယျ။ စားသောကျဆိုငျလုပျငနျးတှကေတော့ တခွားလုပျငနျးတှထေကျစာရငျ နာလနျပွနျထနိုငျတဲ့ကာလ မွနျပမေယ့ျ ခရီးသှားဧည့ျသညျမြှောျရတဲ့ ဒသေမှာရှိတဲ့ စားသောကျဆိုငျတှကေတော့ အခုခြိနျထိ ခကျခဲနတေုနျးပါ။ ရနျကုနျမှာရှိတဲ့ စားသောကျဆိုငျလုပျငနျးတှကေတော့ အခုခြိနျမှာ ဒသေခံတှအေပေါျ အမှီပွုပွီး အဆငျပွစေအခွအေနမှော ရှိလာပွီလို့ စားသောကျဆိုငျလုပျငနျးရှငျမြားအသငျး ဥက်ကဋ်ဌ ဦးနလေငျးက ပွောပါတယျ။
"ဆိုငျတောျတောျမြားမြားကတော့ ပွနျဖှင့ျနကွေပွီ ဆိုပမေယ့ျ ရောငျးအားကတော့ အရငျရောငျးအားကို ထကျဝကျတောငျမှ မမီတဲ့အခြိနျမှာ ဝနျထမျးကိုလညျး အမြားကွီးလြှော့ထားရတယျပေါ့။ အဲဒီတော့ မဖွဈမနေ ဆိုငျမှာထားတဲ့လူတှကေိုပဲ ပွနျပွီးတော့သုံးနရေတယျ။ အသဈခေါျဖို့ နောကျပွီးတော့ နယျပွနျသှားတဲ့ ဝနျထမျးဟောငျးတှကေို ပွနျခေါျဖို့ဆိုတာ အဆငျမပွကွေသေးဘူး။ ဘာကွောင့ျလဲဆိုတော့ ရောငျးအားလညျး အရငျကလောကျမကောငျးသေးတဲ့အတှကျပေါ့။ ပွောရမယျဆိုရငျ ဝနျထမျးဦးရရေဲ့ ထကျဝကျလောကျက လောလောဆယျမှာတော့ အလုပျအကိုငျမဲ့နတေဲ့ အခွအေနမှော ရှိနတောပေါ့နောျ။ ဒီအတိုငျးသာ ဆကျပွီးတော့ သှားနေဦးမယျ၊ ဒီ Third wave က ပွီးကာရှိသေးတယျ၊ နောကျထပျတခါ Fourth wave တကယျလို့သာ လာခဲ့တယျဆိုရငျတော့ ဆိုငျတှပွေနျပိတျရမယျ။ ဒီလိုမြိုး အခွအေနပေိုပွီးတော့ ဆိုးဦးမှာပေါ့။ လောလောဆယျမှာတော့ ဒီဝနျထမျးဦးရကေ တောျတောျလေးကို လြော့နတေဲ့အတှကျ အလုပျအကိုငျမဲ့တှတေော့ တောျတောျလေးတော့ မြားလာတာပေါ့လေ။ ဒီထကျပိုပွီးတော့ အခွအေနဆေိုးလာမှာကိုလညျး ကနြောျတို့အားလုံး စိုးရိမျနပေါတယျ။"
အပွညျပွညျဆိုငျရာ အလုပျသမားရေးရာအဖှဲ့ ILO ရဲ့ ပွီးခဲ့တဲ့ ဇူလိုငျလတုနျးက ထုတျပွနျခကြျထဲမှာလညျး မွနျမာနိုငျငံမှာ ကပျရောဂါနဲ့ နိုငျငံရေးမတညျငွိမျမှုတှကွေောင့ျ အလုပျလကျမဲ့နှုနျး မြားလာမှာဖွဈပွီး ၂၀၂၁ ခုနှဈ ပထမနှဈဝကျအတှငျးမှာတငျ အလုပျအကိုငျပေါငျး ၂.၂ သနျးလောကျ ဆုံးရှုံးခဲ့တယျလို့ ဖောျပွထားပါတယျ။ ဆငျးရဲနှမျးပါးနှုနျး မွင့ျတကျလာတာက တိုငျးပွညျတခုလုံး ဖှံ့ဖွိုးတိုးတကျမှုအတှကျ ပွငျးထနျတဲ့သကျရောကျမှုတှေ ဖွဈပေါျစနေိုငျတယျလို့လညျး UNDP ရဲ့ အစီရငျခံစာမှာ သတိပေးထားပါတယျ။
#MyanmarMilitaryCoup #MyanmarPandemic #MyanmarEconomy #VOABurmese
#UNDP#ကိုဗဈကပျဘေး#ဆငျးရဲမှဲတမှေု၃ဆတိုး#နိုငျငံရေး
