နေရပ်ပြန်ရေး မရေရာမှုတွေနဲ့ ကြုံနေရတဲ့ ကချင်စစ်ရှောင်တွေရဲ့ဘဝ

တကျော့ပြန် ကချင်စစ်ပွဲတွေကြား ဆယ်စုနှစ်တခုကျော် IDP ဒုက္ခသည်စခန်းတွေထဲ ခိုလှုံနေရဆဲ ကချင်စစ်ပြေးရှောင်ဒုက္ခသည်တွေ နေရပ်ပြန်နိုင်ရေး လုံခြုံရေးအာမခံချက်ပေးဖို့ ခက်နေတယ်လို့ နေရပ်ပြန်ရေး ဦးဆောင်စီစဉ်ပေးနေတဲ့ ဒေါက်တာခလမ်ဆွမ်ဆောင်( Dr.Hkalam Samson) က ပြောပါတယ်။ စစ်ရေးတင်းမာမှု နိုင်ငံရေးမတည်ငြိမ်မှုနဲ့ သဘာဝဘေး၊ ကြွက်အန္တရာယ်တွေကြောင့်ပါ စားနပ်ရိက္ခာနဲ့ အခြေခံဆေးဝါးစောင့်ရှောက်မှုတွေ အရေးပေါ် လိုအပ်ချက်တွေနဲ့ ရင်ဆိုင်နေကြရတယ်လို့ ကူညီပေးနေသူတွေက ပြောပါတယ်။ ဂျပန်နိပွန်ဖောင်ဒေးရှင်းရဲ့အကူအညီနဲ့ နေရပ်ပြန်မယ့်စစ်ရှောင်တွေအတွက် အိုးအိမ်ပြန်လည်ထူထောင်ရေးနဲ့ အသက်မွေးကျောင်းအတွက် စီစဉ်ဆောင်ရွက်နေဆဲ ဖြစ်ပါတယ်။ မြန်မာနိုင်ငံတဝန်း စစ်ပြေးရှောင်ဒုက္ခသည်တွေ တိုးလာချိန် လွန်ခဲ့တဲ့ (၁၁) နှစ်ကျော်ကတည်းက အိုးအိမ်စွန့်ခွာခဲ့ရတဲ့ သိန်းချီတဲ့ ကချင်ဒုက္ခသည်တွေ ရင်ဆိုင်နေရတဲ့အခြေအနေနဲ့ ပတ်သက်လို့ မဆုမွန်က ဆက်သွယ်မေးမြန်း စုစည်းတင်ပြထားပါတယ်။

ကချင်ပြည်နယ်ထဲမှာ ကချင်လွတ်မြောက်ရေးအဖွဲ့ (KIO) လက်အောက်ခံ ကချင်လွတ်မြောက်ရေးတပ် (KIA) နဲ့ မြန်မာအစိုးရစစ်တပ်တို့ကြား ၁၉၉၄ ကနေစလို့ (၁၇) နှစ်တာ အပစ်ရပ်ပြီးတဲ့အချိန် ၂၀၁၁ ခုနှစ်ကစလို့ တကျော့ပြန် စစ်ပြန်ဖြစ်ခဲ့တာ ဒီနှစ်ဆိုရင် (၁၁) နှစ်ပြည့်ပါပြီ။ အခုအချိန်အထိလည်း ကချင်ပြည်နယ် ဝိုင်းမော် ဆဒုံး၊ ဖားကန့် ဆယ်ဇင်း၊ ကာမိုင်းစတဲ့ဒေသတွေမှာ ကချင်လက်နက်ကိုင်တပ် KIA၊ ပြည်သူ့ကာကွယ်ရေးတပ် PDF အဖွဲ့တွေ နဲ့ စစ်ကောင်စီတပ်တို့ကြား လေကြောင်းသုံးတိုက်တဲ့အထိ တိုက်ပွဲတွေပြင်းထန်နေဆဲမို့ နယ်မြေမတည်ငြိမ်သေးလို့ ကချင်ပြည်နယ်က IDP စစ်ရှောင်စခန်းတွေမှာ ခိုလှုံနေထိုင်နေရတဲ့ ဒုက္ခသည်တွေ နေရပ်ပြန်နိုင်ရေး မရေမရာ ဖြစ်နေပါတယ်။ ကချင်လွတ်မြောက်ရေးအဖွဲ့ (KIO) ထိန်းချုပ်နယ်မြေအတွင်းမှာ ခိုလှုံနေထိုင်တဲ့ IDP ဒုက္ခသည်တွေနဲ့ အစိုးရ ထိန်းချုပ်နယ်မြေထဲက ဒုက္ခသည်စခန်းတွေထဲ ခိုလှုံနေထိုင်သူ၊ တရုတ်နယ်စပ်မှာ ခိုလှုံနေထိုင်သူတွေ စုစုပေါင်း တသိန်းကျော်အထိ ရှိနေခဲ့တာပါ။

KIO ထိန်းချုပ်နယ်မြေ အစိုးရထိန်းချုပ်နယ်မြေက ကချင်စစ်ရှောင်ဒုက္ခသည်တွေ နေရပ်ပြန်ရေး စီစဉ်ပေးနေတဲ့ နောက်ဆုံးအခြေအနေကို ကချင်ဒေသ စစ်ဘေးရှောင်ပြည်သူများ ကူညီစောင့်ရှောက်ရေး ကော်မတီ (The Kachin Humanitarian Concern Committee - KHCC) ရဲ့ ဥက္ကဋ္ဌလည်းဖြစ်၊ KBC ကချင်နှစ်ခြင်း ခရစ်ယန်အဖွဲ့ချုပ်ရဲ့ ဥက္ကဋ္ဌလည်းဖြစ်တဲ့ ဒေါက်တာ Hkalam Samson က ဗွီအိုအေမြန်မာပိုင်းကို အခုလိုရှင်းပြပါတယ်။

“ပြန်ဖို့ ကျနော်တို့ ဆုံးဖြတ်ထားတာတွေ ရှိတယ်။ တချို့ပြန်တဲ့သူတွေကတော့ ပြန်သွားကြပြီ။ ဒါပေမဲ့ အတည်တကျ နေထိုင်ဖို့ကျတော့ နည်းနည်း စနိုးစနောင့်ဖြစ်နေတယ်။ အခြေအနေက တည်ငြိမ်မှု မရှိတော့ သူတို့ပြန်နိုင်ရေးက နည်းနည်း လုံခြုံမှုမှာ အာမခံချက်ပေးဖို့ ခက်နေတယ်။

မဆုမွန် ။ ။ အဲ့တော့ လုံခြုံရေး အာမခံချက်ပေးနိုင်ဖို့နဲ့ ဆရာတို့ နေရပ်ပြန်ဖို့ကိစ္စကို ဘယ်လိုများ ဆက်စီစဉ်ထားပါသလဲရှင်။

ဒေါက်တာ Hkalam Samson ။ ။ ကျနော်တို့ကတော့ သူတို့ရဲ့ဆုံးဖြတ်ချက်အပေါ်မှာ မူတည်ပြီး လုပ်ဆောင်မှုတွေတော့ ရှိနေပါတယ်။ ဒါပေမဲ့ သိပ်တွင်တွင်ကျယ်ကျယ်တော့ မလုပ်နိုင်ဘူးပေါ့။ ဘာကြောင့်လဲဆိုတော့ အခုဒီပြန်မယ့် ခရီးလမ်းတွေမှာလည်း အစားအသောက်သယ်နိုင်ရေး ဖြတ်သွားဖြတ်လာတွေကလည်း နည်းနည်း အနှောင့်အယှက်တွေကလည်း ဖြစ်နေတယ် ဆိုတော့ သွားလာမှုတွေမှာလည်း နယ်မြေလုံခြုံရေးဘက်မှာရော သိပ်ပြီးမှ အားရစရာတော့ မရှိဘူး။ ဒါကြောင့်မို့ ကျနော်တို့ကလည်း သိပ်ပြီးမှတွန်းအားတော့ မပေးနိုင်ဘူးပေါ့။ အဲ့ဒီ့အခြေအနေမှာ ဖြစ်နေပါတယ်။

မဆုမွန် ။ ။ ဟုတ်ကဲ့ ဆရာ အဲ့သလိုအခြေအနေမှာ ကမ့်တွေထဲမှာ ကျန်နေရဦးမယ့် စစ်ရှောင်တွေအတွက်ရော ဘာတွေ ကူညီဆောင်ရွက်ပေးနေတာတွေရှိပါလဲရှင့်။

ဒေါက်တာ Hkalam Samson ။ ။ ဟုတ်ကဲ့ အခု ကျနော်တို့ KBC ဘက်က လူမှုကယ်ဆယ်ရေးတွေ ကလည်း INGO နဲ့ ရတဲ့အကူအညီတွေနဲ့ ပေးနေပါတယ်။ အထူးသဖြင့်တော့ ကမ္ဘာ့စားနပ်ရိက္ခာ WFP ရဲ့ထောက်ပံ့မှုတွေနဲ့တော့ ပေးနေပါတယ်။

မဆုမွန် ။ ။ ဟုတ်ကဲ့ နေရပ်ပြန်မယ့်သူတွေအတွက် ဂျပန်အစိုးရရဲ့အကူအညီ အထူးသဖြင့် ဆာဆာကာဝါတို့ဘက်က ကူညီပေးနေတဲ့ လက်ရှိအခြေအနေကရော ဘယ်လိုရှိပါလဲရှင့် ကချင်ဒုက္ခသည်တွေအတွက်။

ဒေါက်တာ Hkalam Samson ။ ။ ဂျပန်ရဲ့ကူညီမှုမှာတော့ Construction ပိုင်းကတော့ ပြီးသွားပြီ။ နေတဲ့သူတွေကလည်း နေနေကြပြီပေါ့။ ဒါပေမဲ့ ဒီအသက်မွေးဝမ်းကျောင်း Livelihood ဘက်မှာလည်း သူတို့ပြန်မှပဲ အကောင်အထည်ဖော်လို့ ရပါမယ်။ ဂျပန်နဲ့တော့ အဲ့ဒီ့အဆင့်လောက်မှာပဲ ရှိသေးတာပေါ့။ ဆက်ပြီး ကူညီမယ့်အပိုင်းမှာတော့ နောက်ဆက်ပြီး တာဝန်ယူမယ့် လူမှုကယ်ဆယ်ရေး ဖွံ့ဖြိုးရေးတာဝန်ခံနဲ့ KBC ရဲ့ အတွင်းရေးမှူးတို့ကပဲ ဆက်ပြီးဆောင်ရွက်ကြမလားဆိုတဲ့ ဆုံးဖြတ်ချက်တွေအပေါ် မူတည်ပါတယ်။ အရင်တုန်းက ဂျပန်က ကူညီခဲ့တာက တည်ဆောက်ရေးပိုင်းမှာ ပြီးသွားပြီးမှ အသက်မွေးဝမ်းကျောင်းဘက်ကတော့ ပြန်သွားချိန်ကျ လုပ်ဖို့ စီစဉ်ထားတာ ရှိပါတယ်။

မဆုမွန် ။ ။ ဟုတ်ကဲ့ နောက်ဆုံးအခြေအနေ ပြောပြပေးတာ ဖြေပေးတာ ကျေးဇူးတင်ပါတယ် ဆရာ ဒေါက်တာ Hkalam Samson ..။

ဒီလို သိန်းနဲ့ချီတဲ့ ကချင်ဒုက္ခသည်တွေ နေရပ်ကို အခုချိန်အထိ မပြန်နိုင်ကြရသေးဘဲ၊ ဒုက္ခသည်စခန်းတွေထဲမှာပဲ ဆယ်စုနှစ်တခုကျော်လောက် ခိုလှုံနေထိုင်နေကြရတဲ့အတွက် သူတို့အတွက် စိန်ခေါ်မှု အခက်အခဲတွေဟာလည်း တနေ့တခြား ပိုမိုကြီးမားလာနေတယ်လို့ ကချင်စစ်ရှောင်တွေ ကြုံနေရတဲ့ အခြေအနေကို ကချင်ပြည်နယ် မြစ်ကြီးနားမြို့ တရားခွင်တခုမှာ တရားသူကြီးကို ချိန်ခွင်ပျက်ပေးမှုနဲ့ ထောင်ချခံရဖူးသူ ကချင်အရေးတက်ကြွလှုပ်ရှားသူ ကိုပေါလုက ဗွီအိုအေမြန်မာပိုင်းကို ပြောပြပါတယ်။

“ကချင်ဒုက္ခသည်တွေမှာ Humanitarian Aid လူသားချင်းစာနာမှု အကူအညီတွေနဲ့ ပတ်သက်လို့ လိုအပ်ချက်တွေရှိတဲ့ အနေအထား ရှိတာပေါ့။ ဘာဖြစ်လို့လဲဆိုတော့ အခုက နိုင်ငံရေးအခြေအနေ မကောင်းတော့ လုပ်ကိုင်စားသောက်ဖို့လည်း အဆင်မပြေ၊ နောက်ကုန်ဈေးနှုန်းတွေကလည်း ဈေးတက်တော့၊ အဓိက ကမ့်ထဲမှာနေတဲ့သူတွေက လိုအပ်တာတွေ အများကြီးရှိတယ်ဆိုတာ သိရတာပေါ့။”

မဆုမွန် ။ ။ အခုဆိုရင် ကချင်စစ်ပြေးဒုက္ခသည်တွေ အိုးအိမ်ကနေ စွန့်ခွာခဲ့ကြရတာ နှစ်က တော်တော်ကြာလာနေတဲ့ အနေအထားရှိတယ် ဆယ်နှစ်ကျော်သွားပြီပေါ့နော်။ အခုက မြန်မာတပြည်လုံးမှာကလည်း လတ်တလော စစ်ပြေးဒုက္ခသည်တွေကလည်း အများကြီးဖြစ်လာနေတယ်။ ဒါပေမဲ့ ကချင်မှာရှိတဲ့ဒုက္ခသည်တွေအတွက်ကလည်း ဆယ်နှစ်တခုတောင် ကျော်လာပြီဆိုတော့ သူတို့အတွက် ဘာတွေများ အခက်အခဲရှိနိုင်မလဲပေါ့နော်။ ကိုပေါလု သိသလောက် ပြောပြပေးပါ။ နောက် သူတို့အတွက် ဘာတွေများ ဝိုင်းပြီး လုပ်ပေးလို့ရတာများ ရှိမလဲလို့။

ကိုပေါလု ။ ။ အဓိက အာဏာမသိမ်းခင်ကပေါ့နော်။ ကချင်အဖွဲ့တွေကနေ ဦးဆောင်ပြီး Return and Resettlement တွေ သူတို့လုပ်ကြတယ် ဒါပေမဲ့ သို့သော်ငြားလည်းပဲ လက်တွေ့ စစ်ရှောင်တွေရဲ့ အသံမပါဘူး။ ပြီးတော့ ထာဝရ ငြိမ်းချမ်းရေးဆိုတာကို မတည်ဆောက်နိုင်ကြဘူးဆိုရင် အချိန်မရွေးက စစ်ပြန်ဖြစ်သွားနိုင်တယ်။ အိမ်ပြန်ရင်တောင် IDP က ပြန်ဖြစ်သွားနိုင်တယ်။ တချို့နေရာတွေမှာဆိုရင် ပရိုဂျက်အရ အိမ်တွေ ဆောက်ပြီးမှ ပြန်ခိုင်းပေမဲ့ မနေတာတွေလည်း ရှိတယ်။ တကယ်က စစ်ရှောင်တွေအတွက် Vocational Training တွေ လုပ်ပေးတာမျိုး ရှိတယ်။ ဒါတွေကို ထိထိရောက်ရောက် လုပ်ပေးနိုင်ရင်တော့ ပိုပြီးတော့ အဆင်ပြေနိုင်တဲ့ အနေအထားရှိတယ်လို့ ကျနော်တို့ကတော့ မြင်တယ် ဒီကချင်ဒေသမှာ။

မဆုမွန် ။ ။ ဟုတ်ကဲ့။ အရင်တုန်းကဆိုရင် ကချင် KIA ထိန်းချုပ်နယ်မြေ၊ အစိုးရထိန်းချုပ်နယ်မြေဆိုပြီး ရှိတယ်ပေါ့နော်။ အကူအညီပေးရေးကိစ္စတွေ သွားပြီး ပို့တဲ့အခါမှာ အစိုးရထိန်းချုပ်နယ်မြေတွေဆိုရင် ပိုရ နည်းနည်းလွယ်တာ ရှိတယ်။ ဟိုဘက် KIO ထိန်းချုပ်နယ်မြေမှာဆိုရင် တိုက်ပွဲတွေကြောင့်ဆိုတဲ့ အကြောင်းပြချက်တွေ ရှိတယ်။ ဒါပေမဲ့ အခုကတော့ နှစ်ခုစလုံးမှာ အခက်အခဲ ပြိုင်တူဖြစ်နေတယ်လို့ ယူဆလို့ရတာပေါ့။ ဆိုတော့ အစာအာဟာရနဲ့ လူသားချင်းစာနာမှု အကူအညီတွေ ပေးနိုင်ဖို့ဆိုရင် ဘာတွေများ လုပ်ပေးလို့ရနိုင်မလဲရှင့်။ လတ်တလော စစ်ရေးအခြေအနေအရရော၊ နိုင်ငံရေးအခြေအနေအရရောပေါ့နော်။

ကိုပေါလု ။ ။ အခုက စစ်ရှောင်အရေးကို အဓိက လုပ်ဆောင်နေတဲ့ စစ်ရှောင်အဖွဲ့တွေထဲက ကလေးတွေ အမျိုးသမီးတွေအရေး လုပ်နေတဲ့ ကချင် CSO တွေ လွတ်မြောက်နယ်မြေထဲမှာ ရှိတဲ့ CSO ရှိတယ်။ သူတို့တွေနဲ့ အဆက်အသွယ်လုပ်ပြီးမှ လွတ်မြောက်နယ်မြေမှာ ရှိတဲ့ ကမ့်တွေထဲက အကူအညီပေးရေး ကိစ္စတွေ လုပ်ဆောင်နိုင်မယ်လို့ ကျနော် မြင်တယ်။ ကျနော်တို့ဘက်ကတော့ လိုအပ်တာတွေကို ဝိုင်းတောင်းဆိုပေးတယ် ထောက်ပြပေးတယ် စစ်ရှောင်တွေအတွက်။ တကယ် စစ်ရှောင်တွေအတွက် လက်တွေ့လုပ်ဆောင်ပေးတဲ့သူတွေ အဖွဲ့အစည်းတွေနဲ့ ဆက်သွယ်ပြီးမှ သူတို့အတွက် အကူအညီပေးနိုင်တဲ့ လမ်းကြောင်းတွေကို ဖော်ဆောင်ပေးနိုင်ရင်တော့ အကောင်းဆုံးဖြစ်မယ်လို့ ထင်တာပေါ့ခင်ဗျ။

မဆုမွန် ။ ။ ကိုပေါလု အဲ့တော့ ကျမ မေးချင်တာက အခုလက်ရှိအခြေအနေအရက သူတို့ နေရပ်ပြန်ဖို့ဆိုတာကလည်း ဘယ်လိုမှ မဖြစ်နိုင်ဘူးပေါ့။ ဒီကမ့်တွေထဲ သူတို့ နေလာရတာကလည်း ဆယ်စုနှစ်တခုတောင် ကျော်လာပြီဆိုတော့ သူတို့အတွက် အကောင်းဆုံး ကချင်လှုပ်ရှားသူတွေ၊ သက်ဆိုင်တဲ့ တာဝန်ရှိသူတွေ လူငယ်တွေအပါအဝင် အမျိုးသမီးတွေအတွက် ဘာများ လုပ်ပေးနိုင်တာရှိမလဲ။ ဘာများ လုပ်ပေးစေချင်တာမျိုးရော ရှိမလဲရှင့်။

ကိုပေါလု ။ ။ အဓိက ကတော့ တကယ်ထိရောက်မှု ရှိတဲ့။ တကယ့် ကိုယ့်ရဲ့ဘဝကို ရပ်တည်နိုင်မယ့် လုပ်ငန်းတွေ၊ အသက်မွေးဝမ်းကျောင်း အလုပ်တွေကို ဖန်တီးပေးပြီးမှ သင်ကြားပေးနိုင်ရင်တော့ အကောင်းဆုံးဖြေရှင်းနည်းလို့ပဲ မြင်တာပေါ့။ ဘယ်လောက်အထိ ဘယ်အချိန်အထိ စစ်ရှောင်တွေက ကြာကြာနေရဦးမလဲ။ နောက် နေရပ်ပြန်နိုင်ဖို့အတွက်ကလည်း အများကြီး ဝေးသေးတာပေါ့။ အဓိကက မြို့တွင်းမှာ ရှိနေတဲ့သူတွေက အဲ့လောက်မဟုတ်ဘူး။ တောင်ပေါ်ဒေသလို ခရီးသွားလာဖို့ မလွယ်ကူတဲ့ ဝေးတဲ့နေရာတွေကသူတွေကတော့ ဒုက္ခရောက်လိမ့်မယ်လို့ ကျနော်ထင်တယ်။ မကြာခင်လည်း ဆောင်းတွင်းလာတော့မယ်ဆိုတော့ စောင်တို့ အကျီ်တို့ အနွေးထည်တို့ က အဓိက လိုအပ်မယ်။

ပိုပြီးတော့ ဆိုးဝါးတာက အဓိက ကချင်ဒေသမှာ ဒီနှစ်မှာ စားဝတ်နေရေးနဲ့ပတ်သက်ပြီးတော့မှ တော်တော်လေးကို ဒုက္ခရောက်ကြမယ်လို့ ကျနော်တို့က မြင်တယ်။ ဘာဖြစ်လို့လဲဆိုတာ့ အင်ဂျားယန် ဆွမ်ဘရာဘွမ်ဘက်မှာ တောင်ပေါ်မှာ တောင်ယာလုပ်စားတဲ့သူတွေရဲ့ တောင်ယာတွေ စိုက်ခင်းတွေကို ကချင်ပြည်နယ်မှာ လွန်ခဲ့တဲ့ နှစ်ငါးဆယ်လောက်တုန်းက ဖြစ်ခဲ့ဖူးသလို စားသုံးသီးနှံတွေ စပါးပင်တွေကို ကြွက်တွေကကိုက်ပြီး စပါးပင်တွေ သီးနှံပင်တွေ သေသွားတာ ဒါမျိုးတွေ အများကြီး ဖြစ်နေတယ်။ ဒါကြောင့် စစ်ရှောင်ဘက်လည်း ဒုက္ခရောက်နိုင်သလို၊ ဒီဘက်မှာ ရှိတဲ့ ပြည်သူတွေအတွက်လည်း စစ်ဘေးတင်မဟုတ်ဘဲ အစာရေစာ ခေါင်းပါးမှု ဘေးတွေလည်း ကချင်ဒေသမှာ အများကြီး ကြုံတွေ့နိုင်တယ်ဆိုပြီးတော့ ကျနော်တို့ မြင်နေရတာပေါ့။

မဆုမွန် ။ ။ အဲ့ဒီ့တော့ UN အပါအဝင် နိုင်ငံတကာအဖွဲ့အစည်းတွေဘက်ကရော ကချင် IDP တွေအတွက် လုပ်ပေးနိုင်တာမျိုး ရှိမလဲ။ ဘာများ လုပ်ပေးစေချင်တာမျိုးရော ရှိမလဲ ကချင်ဒေသမှာ အခုလို စစ်ဘေးအပြင် သဘာဝဘေးနဲ့လည်း ရင်ဆိုင်နေကြရတာဆိုတော့။

ကိုပေါလု ။ ။ ကျနော်တို့ဘက်ကတော့ အများကြီး လုပ်ပေးစေချင်တာပေါ့ဗျာ။ သူတို့ဘက်ကလည်း Statements ထုတ်တာမျိုးလောက်ပဲ လုပ်ပေးနိုင်တာမျိုး ရှိနေတယ်။ ဒီလို ဒုက္ခရောက်နေကြတဲ့အချိန်မှာ ပြည်သူလူထုအတွက်ကို ကူညီပံ့ပိုးတဲ့အပိုင်းမှာတော့ ဆက်ပြီးတော့ကို ကူညီပံ့ပိုးပေးနိုင်ဖို့ လိုအပ်နေသေးတယ်လို့ ကျနော်တို့မြင်တယ်။ ပြီးရင် ကချင် IDP တွေဘက်က ကိုယ့်ခြေထောက်ပေါ် ကိုယ်ရပ်တည်ပြီးတော့မှ လုပ်ဆောင်နိုင်အောင် လုပ်ကြရမယ်။ ကျနော်တို့တွေ ဒုက္ခရောက်နေကြသော်ငြားလည်းပဲ IDP ဖြစ်နေသော်လည်းပဲ ကိုယ့်ကိုကိုယ် ရပ်တည်ပြီးမှ ရှင်သန်နိုင်အောင် လိုအပ်တဲ့ နည်းပညာတွေ ပံ့ပိုးကူညီပေးနိုင်တယ်ဆိုရင် အကောင်းဆုံးဖြေရှင်းနည်းဖြစ်မယ်လို့ ကျနော်ကတော့ မြင်ပါတယ်။

မဆုမွန် ။ ။ ကိုပေါလု အခုလို ဖြေပေးတာ ကျေးဇူးအများကြီးတင်ပါတယ်ရှင့်။

ပြီးခဲ့တဲ့နှစ်တွေတုန်းကတော့ ကချင်စစ်ရှောင်စခန်းတွေ ပိတ်သိမ်းပြီး သူတို့နေရပ်တွေမှာ ပြန်လည်နေရာချထားနိုင်ရေး ကချင်ပြည်နယ်တွင်းက အာဏာပိုင်တွေ ကချင်လူမှုအသိုင်းအဝိုင်းက ခေါင်းဆောင်တွေ ကချင်ဒုက္ခသည်အရေး လှုပ်ရှားသူတွေဘက်က ကွင်းဆင်းလေ့လာပြီး စီစဉ်နေပေမဲ့ လတ်တလောမှာတော့ ကချင်စစ်ပြေးစစ်ရှောင်ဒုက္ခသည်တွေ နေရပ်ပြန်ရေးမှာ နယ်မြေမတည်ငြိမ်မှုတွေ စစ်ရေးတင်းမာမှုတွနဲ့ လက်နက်ကိုင် ပဋိပက္ခတွေက အဓိကအဟန့်အတား ဖြစ်နေတာပါ။ အရင်အုပ်ချုပ်သူ အစိုးရအဆက်ဆက်က အပစ်ခတ်ရပ်စဲရေး NCA သဘောတူညီချက် မထိုးထားတဲ့ ကချင်လက်နက်ကိုင်အဖွဲ့ (KIA) နဲ့ မြန်မာအာဏာပိုင်တွေကြား ဆွေးနွေးမှုတွေ ရှိခဲ့ပေမယ့်လည်း သဘောတူညီမှုတွေ မရခဲ့ပါဘူး။

စစ်အာဏာသိမ်းပြီးနောက်ပိုင်းမှာလည်း အာဏာသိမ်းစစ်ကောင်စီအဖွဲ့ဘက်က ငြိမ်းချမ်းရေးဆွေးနွေးဖို့ ကမ်းလှမ်းခဲ့ပေမဲ့ ကချင်လွတ်မြောက်ရေးအဖွဲ့ဘက်က လက်မခံခဲ့သလို အခုအချိန်အထိလည်း ကချင်ပြည်နယ်ထဲ KIA ကချင်လက်နက်ကိုင်တပ်တွေနဲ့ စစ်ကောင်စီတပ်တို့ကြား မကြာမကြာတိုက်ပွဲတွေဖြစ်နေဆဲမို့ ကချင်ပြည်သူတွေ ဘေးလွတ်ရာကို တိမ်းရှောင်နေရဆဲဖြစ်ပါတယ်။ ဒုက္ခသည်တွေရဲ့ နေရပ်ပြန်ရေး မျှော်လင့်ချက်တွေက မှေးမှိန်နေပြီး လတ်တလော စားဝတ်နေရေး၊ အခြေခံစားနပ်ရိက္ခာနဲ့ လူသားချင်းစာနာမှု အကူအညီတွေက အရေးပေါ် လိုအပ်နေတယ်လို့ ကချင်ဒုက္ခသည်အရေး ကူညီပေးနေသူတွေက ပြောပါတယ်။

====Unicode ===

တကြော့ပွနျ ကခငြျစဈပှဲတှကွေား ဆယျစုနှဈတခုကြောျ IDP ဒုက်ခသညျစခနျးတှထေဲ ခိုလှုံနရေဆဲ ကခငြျစဈပွေးရှောငျဒုက်ခသညျတှေ နရေပျပွနျနိုငျရေး လုံခွုံရေးအာမခံခကြျပေးဖို့ ခကျနတေယျလို့ နရေပျပွနျရေး ဦးဆောငျစီစဉျပေးနတေဲ့ ဒေါကျတာခလမျဆှမျဆောငျ( Dr.Hkalam Samson) က ပွောပါတယျ။ စဈရေးတငျးမာမှု နိုငျငံရေးမတညျငွိမျမှုနဲ့ သဘာဝဘေး၊ ကွှကျအန်တရာယျတှကွေောင့ျပါ စားနပျရိက်ခာနဲ့ အခွခေံဆေးဝါးစောင့ျရှောကျမှုတှေ အရေးပေါျ လိုအပျခကြျတှနေဲ့ ရငျဆိုငျနကွေရတယျလို့ ကူညီပေးနသေူတှကေ ပွောပါတယျ။ ဂပြနျနိပှနျဖောငျဒေးရှငျးရဲ့အကူအညီနဲ့ နရေပျပွနျမယ့ျစဈရှောငျတှအေတှကျ အိုးအိမျပွနျလညျထူထောငျရေးနဲ့ အသကျမှေးကြောငျးအတှကျ စီစဉျဆောငျရှကျနဆေဲ ဖွဈပါတယျ။ မွနျမာနိုငျငံတဝနျး စဈပွေးရှောငျဒုက်ခသညျတှေ တိုးလာခြိနျ လှနျခဲ့တဲ့ (၁၁) နှဈကြောျကတညျးက အိုးအိမျစှန့ျခှာခဲ့ရတဲ့ သိနျးခြီတဲ့ ကခငြျဒုက်ခသညျတှေ ရငျဆိုငျနရေတဲ့အခွအေနနေဲ့ ပတျသကျလို့ မဆုမှနျက ဆကျသှယျမေးမွနျး စုစညျးတငျပွထားပါတယျ။

ကခငြျပွညျနယျထဲမှာ ကခငြျလှတျမွောကျရေးအဖှဲ့ (KIO) လကျအောကျခံ ကခငြျလှတျမွောကျရေးတပျ (KIA) နဲ့ မွနျမာအစိုးရစဈတပျတို့ကွား ၁၉၉၄ ကနစေလို့ (၁၇) နှဈတာ အပဈရပျပွီးတဲ့အခြိနျ ၂၀၁၁ ခုနှဈကစလို့ တကြော့ပွနျ စဈပွနျဖွဈခဲ့တာ ဒီနှဈဆိုရငျ (၁၁) နှဈပွည့ျပါပွီ။ အခုအခြိနျအထိလညျး ကခငြျပွညျနယျ ဝိုငျးမောျ ဆဒုံး၊ ဖားကန့ျ ဆယျဇငျး၊ ကာမိုငျးစတဲ့ဒသေတှမှော ကခငြျလကျနကျကိုငျတပျ KIA၊ ပွညျသူ့ကာကှယျရေးတပျ PDF အဖှဲ့တှေ နဲ့ စဈကောငျစီတပျတို့ကွား လကွေောငျးသုံးတိုကျတဲ့အထိ တိုကျပှဲတှပွေငျးထနျနဆေဲမို့ နယျမွမေတညျငွိမျသေးလို့ ကခငြျပွညျနယျက IDP စဈရှောငျစခနျးတှမှော ခိုလှုံနထေိုငျနရေတဲ့ ဒုက်ခသညျတှေ နရေပျပွနျနိုငျရေး မရမေရာ ဖွဈနပေါတယျ။ ကခငြျလှတျမွောကျရေးအဖှဲ့ (KIO) ထိနျးခြုပျနယျမွအေတှငျးမှာ ခိုလှုံနထေိုငျတဲ့ IDP ဒုက်ခသညျတှနေဲ့ အစိုးရ ထိနျးခြုပျနယျမွထေဲက ဒုက်ခသညျစခနျးတှထေဲ ခိုလှုံနထေိုငျသူ၊ တရုတျနယျစပျမှာ ခိုလှုံနထေိုငျသူတှေ စုစုပေါငျး တသိနျးကြောျအထိ ရှိနခေဲ့တာပါ။

KIO ထိနျးခြုပျနယျမွေ အစိုးရထိနျးခြုပျနယျမွကေ ကခငြျစဈရှောငျဒုက်ခသညျတှေ နရေပျပွနျရေး စီစဉျပေးနတေဲ့ နောကျဆုံးအခွအေနကေို ကခငြျဒသေ စဈဘေးရှောငျပွညျသူမြား ကူညီစောင့ျရှောကျရေး ကောျမတီ (The Kachin Humanitarian Concern Committee - KHCC) ရဲ့ ဥက်ကဋ်ဌလညျးဖွဈ၊ KBC ကခငြျနှဈခွငျး ခရဈယနျအဖှဲ့ခြုပျရဲ့ ဥက်ကဋ်ဌလညျးဖွဈတဲ့ ဒေါကျတာ Hkalam Samson က ဗှီအိုအမွေနျမာပိုငျးကို အခုလိုရှငျးပွပါတယျ။

“ပွနျဖို့ ကနြောျတို့ ဆုံးဖွတျထားတာတှေ ရှိတယျ။ တခြို့ပွနျတဲ့သူတှကေတော့ ပွနျသှားကွပွီ။ ဒါပမေဲ့ အတညျတကြ နထေိုငျဖို့ကတြော့ နညျးနညျး စနိုးစနောင့ျဖွဈနတေယျ။ အခွအေနကေ တညျငွိမျမှု မရှိတော့ သူတို့ပွနျနိုငျရေးက နညျးနညျး လုံခွုံမှုမှာ အာမခံခကြျပေးဖို့ ခကျနတေယျ။

မဆုမှနျ ။ ။ အဲ့တော့ လုံခွုံရေး အာမခံခကြျပေးနိုငျဖို့နဲ့ ဆရာတို့ နရေပျပွနျဖို့ကိစ်စကို ဘယျလိုမြား ဆကျစီစဉျထားပါသလဲရှငျ။

ဒေါကျတာ Hkalam Samson ။ ။ ကနြောျတို့ကတော့ သူတို့ရဲ့ဆုံးဖွတျခကြျအပေါျမှာ မူတညျပွီး လုပျဆောငျမှုတှတေော့ ရှိနပေါတယျ။ ဒါပမေဲ့ သိပျတှငျတှငျကယြျကယြျတော့ မလုပျနိုငျဘူးပေါ့။ ဘာကွောင့ျလဲဆိုတော့ အခုဒီပွနျမယ့ျ ခရီးလမျးတှမှောလညျး အစားအသောကျသယျနိုငျရေး ဖွတျသှားဖွတျလာတှကေလညျး နညျးနညျး အနှောင့ျအယှကျတှကေလညျး ဖွဈနတေယျ ဆိုတော့ သှားလာမှုတှမှောလညျး နယျမွလေုံခွုံရေးဘကျမှာရော သိပျပွီးမှ အားရစရာတော့ မရှိဘူး။ ဒါကွောင့ျမို့ ကနြောျတို့ကလညျး သိပျပွီးမှတှနျးအားတော့ မပေးနိုငျဘူးပေါ့။ အဲ့ဒီ့အခွအေနမှော ဖွဈနပေါတယျ။

မဆုမှနျ ။ ။ ဟုတျကဲ့ ဆရာ အဲ့သလိုအခွအေနမှော ကမ့ျတှထေဲမှာ ကနြျနရေဦးမယ့ျ စဈရှောငျတှအေတှကျရော ဘာတှေ ကူညီဆောငျရှကျပေးနတောတှရှေိပါလဲရှင့ျ။

ဒေါကျတာ Hkalam Samson ။ ။ ဟုတျကဲ့ အခု ကနြောျတို့ KBC ဘကျက လူမှုကယျဆယျရေးတှေ ကလညျး INGO နဲ့ ရတဲ့အကူအညီတှနေဲ့ ပေးနပေါတယျ။ အထူးသဖွင့ျတော့ ကမ်ဘာ့စားနပျရိက်ခာ WFP ရဲ့ထောကျပံ့မှုတှနေဲ့တော့ ပေးနပေါတယျ။

မဆုမှနျ ။ ။ ဟုတျကဲ့ နရေပျပွနျမယ့ျသူတှအေတှကျ ဂပြနျအစိုးရရဲ့အကူအညီ အထူးသဖွင့ျ ဆာဆာကာဝါတို့ဘကျက ကူညီပေးနတေဲ့ လကျရှိအခွအေနကေရော ဘယျလိုရှိပါလဲရှင့ျ ကခငြျဒုက်ခသညျတှအေတှကျ။

ဒေါကျတာ Hkalam Samson ။ ။ ဂပြနျရဲ့ကူညီမှုမှာတော့ Construction ပိုငျးကတော့ ပွီးသှားပွီ။ နတေဲ့သူတှကေလညျး နနေကွေပွီပေါ့။ ဒါပမေဲ့ ဒီအသကျမှေးဝမျးကြောငျး Livelihood ဘကျမှာလညျး သူတို့ပွနျမှပဲ အကောငျအထညျဖောျလို့ ရပါမယျ။ ဂပြနျနဲ့တော့ အဲ့ဒီ့အဆင့ျလောကျမှာပဲ ရှိသေးတာပေါ့။ ဆကျပွီး ကူညီမယ့ျအပိုငျးမှာတော့ နောကျဆကျပွီး တာဝနျယူမယ့ျ လူမှုကယျဆယျရေး ဖှံ့ဖွိုးရေးတာဝနျခံနဲ့ KBC ရဲ့ အတှငျးရေးမှူးတို့ကပဲ ဆကျပွီးဆောငျရှကျကွမလားဆိုတဲ့ ဆုံးဖွတျခကြျတှအေပေါျ မူတညျပါတယျ။ အရငျတုနျးက ဂပြနျက ကူညီခဲ့တာက တညျဆောကျရေးပိုငျးမှာ ပွီးသှားပွီးမှ အသကျမှေးဝမျးကြောငျးဘကျကတော့ ပွနျသှားခြိနျကြ လုပျဖို့ စီစဉျထားတာ ရှိပါတယျ။

မဆုမှနျ ။ ။ ဟုတျကဲ့ နောကျဆုံးအခွအေနေ ပွောပွပေးတာ ဖွပေေးတာ ကြေးဇူးတငျပါတယျ ဆရာ ဒေါကျတာ Hkalam Samson ..။

ဒီလို သိနျးနဲ့ခြီတဲ့ ကခငြျဒုက်ခသညျတှေ နရေပျကို အခုခြိနျအထိ မပွနျနိုငျကွရသေးဘဲ၊ ဒုက်ခသညျစခနျးတှထေဲမှာပဲ ဆယျစုနှဈတခုကြောျလောကျ ခိုလှုံနထေိုငျနကွေရတဲ့အတှကျ သူတို့အတှကျ စိနျခေါျမှု အခကျအခဲတှဟောလညျး တနေ့တခွား ပိုမိုကွီးမားလာနတေယျလို့ ကခငြျစဈရှောငျတှေ ကွုံနရေတဲ့ အခွအေနကေို ကခငြျပွညျနယျ မွဈကွီးနားမွို့ တရားခှငျတခုမှာ တရားသူကွီးကို ခြိနျခှငျပကြျပေးမှုနဲ့ ထောငျခခြံရဖူးသူ ကခငြျအရေးတကျကွှလှုပျရှားသူ ကိုပေါလုက ဗှီအိုအမွေနျမာပိုငျးကို ပွောပွပါတယျ။

“ကခငြျဒုက်ခသညျတှမှော Humanitarian Aid လူသားခငြျးစာနာမှု အကူအညီတှနေဲ့ ပတျသကျလို့ လိုအပျခကြျတှရှေိတဲ့ အနအေထား ရှိတာပေါ့။ ဘာဖွဈလို့လဲဆိုတော့ အခုက နိုငျငံရေးအခွအေနေ မကောငျးတော့ လုပျကိုငျစားသောကျဖို့လညျး အဆငျမပွေ၊ နောကျကုနျဈေးနှုနျးတှကေလညျး ဈေးတကျတော့၊ အဓိက ကမ့ျထဲမှာနတေဲ့သူတှကေ လိုအပျတာတှေ အမြားကွီးရှိတယျဆိုတာ သိရတာပေါ့။”

မဆုမှနျ ။ ။ အခုဆိုရငျ ကခငြျစဈပွေးဒုက်ခသညျတှေ အိုးအိမျကနေ စှန့ျခှာခဲ့ကွရတာ နှဈက တောျတောျကွာလာနတေဲ့ အနအေထားရှိတယျ ဆယျနှဈကြောျသှားပွီပေါ့နောျ။ အခုက မွနျမာတပွညျလုံးမှာကလညျး လတျတလော စဈပွေးဒုက်ခသညျတှကေလညျး အမြားကွီးဖွဈလာနတေယျ။ ဒါပမေဲ့ ကခငြျမှာရှိတဲ့ဒုက်ခသညျတှအေတှကျကလညျး ဆယျနှဈတခုတောငျ ကြောျလာပွီဆိုတော့ သူတို့အတှကျ ဘာတှမြေား အခကျအခဲရှိနိုငျမလဲပေါ့နောျ။ ကိုပေါလု သိသလောကျ ပွောပွပေးပါ။ နောကျ သူတို့အတှကျ ဘာတှမြေား ဝိုငျးပွီး လုပျပေးလို့ရတာမြား ရှိမလဲလို့။

ကိုပေါလု ။ ။ အဓိက အာဏာမသိမျးခငျကပေါ့နောျ။ ကခငြျအဖှဲ့တှကေနေ ဦးဆောငျပွီး Return and Resettlement တှေ သူတို့လုပျကွတယျ ဒါပမေဲ့ သို့သောျငွားလညျးပဲ လကျတှေ့ စဈရှောငျတှရေဲ့ အသံမပါဘူး။ ပွီးတော့ ထာဝရ ငွိမျးခမြျးရေးဆိုတာကို မတညျဆောကျနိုငျကွဘူးဆိုရငျ အခြိနျမရှေးက စဈပွနျဖွဈသှားနိုငျတယျ။ အိမျပွနျရငျတောငျ IDP က ပွနျဖွဈသှားနိုငျတယျ။ တခြို့နရောတှမှောဆိုရငျ ပရိုဂကြျအရ အိမျတှေ ဆောကျပွီးမှ ပွနျခိုငျးပမေဲ့ မနတောတှလေညျး ရှိတယျ။ တကယျက စဈရှောငျတှအေတှကျ Vocational Training တှေ လုပျပေးတာမြိုး ရှိတယျ။ ဒါတှကေို ထိထိရောကျရောကျ လုပျပေးနိုငျရငျတော့ ပိုပွီးတော့ အဆငျပွနေိုငျတဲ့ အနအေထားရှိတယျလို့ ကနြောျတို့ကတော့ မွငျတယျ ဒီကခငြျဒသေမှာ။

မဆုမှနျ ။ ။ ဟုတျကဲ့။ အရငျတုနျးကဆိုရငျ ကခငြျ KIA ထိနျးခြုပျနယျမွေ၊ အစိုးရထိနျးခြုပျနယျမွဆေိုပွီး ရှိတယျပေါ့နောျ။ အကူအညီပေးရေးကိစ်စတှေ သှားပွီး ပို့တဲ့အခါမှာ အစိုးရထိနျးခြုပျနယျမွတှေဆေိုရငျ ပိုရ နညျးနညျးလှယျတာ ရှိတယျ။ ဟိုဘကျ KIO ထိနျးခြုပျနယျမွမှောဆိုရငျ တိုကျပှဲတှကွေောင့ျဆိုတဲ့ အကွောငျးပွခကြျတှေ ရှိတယျ။ ဒါပမေဲ့ အခုကတော့ နှဈခုစလုံးမှာ အခကျအခဲ ပွိုငျတူဖွဈနတေယျလို့ ယူဆလို့ရတာပေါ့။ ဆိုတော့ အစာအာဟာရနဲ့ လူသားခငြျးစာနာမှု အကူအညီတှေ ပေးနိုငျဖို့ဆိုရငျ ဘာတှမြေား လုပျပေးလို့ရနိုငျမလဲရှင့ျ။ လတျတလော စဈရေးအခွအေနအေရရော၊ နိုငျငံရေးအခွအေနအေရရောပေါ့နောျ။

ကိုပေါလု ။ ။ အခုက စဈရှောငျအရေးကို အဓိက လုပျဆောငျနတေဲ့ စဈရှောငျအဖှဲ့တှထေဲက ကလေးတှေ အမြိုးသမီးတှအေရေး လုပျနတေဲ့ ကခငြျ CSO တှေ လှတျမွောကျနယျမွထေဲမှာ ရှိတဲ့ CSO ရှိတယျ။ သူတို့တှနေဲ့ အဆကျအသှယျလုပျပွီးမှ လှတျမွောကျနယျမွမှော ရှိတဲ့ ကမ့ျတှထေဲက အကူအညီပေးရေး ကိစ်စတှေ လုပျဆောငျနိုငျမယျလို့ ကနြောျ မွငျတယျ။ ကနြောျတို့ဘကျကတော့ လိုအပျတာတှကေို ဝိုငျးတောငျးဆိုပေးတယျ ထောကျပွပေးတယျ စဈရှောငျတှအေတှကျ။ တကယျ စဈရှောငျတှအေတှကျ လကျတှေ့လုပျဆောငျပေးတဲ့သူတှေ အဖှဲ့အစညျးတှနေဲ့ ဆကျသှယျပွီးမှ သူတို့အတှကျ အကူအညီပေးနိုငျတဲ့ လမျးကွောငျးတှကေို ဖောျဆောငျပေးနိုငျရငျတော့ အကောငျးဆုံးဖွဈမယျလို့ ထငျတာပေါ့ခငျဗြ။

မဆုမှနျ ။ ။ ကိုပေါလု အဲ့တော့ ကမြ မေးခငြျတာက အခုလကျရှိအခွအေနအေရက သူတို့ နရေပျပွနျဖို့ဆိုတာကလညျး ဘယျလိုမှ မဖွဈနိုငျဘူးပေါ့။ ဒီကမ့ျတှထေဲ သူတို့ နလောရတာကလညျး ဆယျစုနှဈတခုတောငျ ကြောျလာပွီဆိုတော့ သူတို့အတှကျ အကောငျးဆုံး ကခငြျလှုပျရှားသူတှေ၊ သကျဆိုငျတဲ့ တာဝနျရှိသူတှေ လူငယျတှအေပါအဝငျ အမြိုးသမီးတှအေတှကျ ဘာမြား လုပျပေးနိုငျတာရှိမလဲ။ ဘာမြား လုပျပေးစခေငြျတာမြိုးရော ရှိမလဲရှင့ျ။

ကိုပေါလု ။ ။ အဓိက ကတော့ တကယျထိရောကျမှု ရှိတဲ့။ တကယ့ျ ကိုယ့ျရဲ့ဘဝကို ရပျတညျနိုငျမယ့ျ လုပျငနျးတှေ၊ အသကျမှေးဝမျးကြောငျး အလုပျတှကေို ဖနျတီးပေးပွီးမှ သငျကွားပေးနိုငျရငျတော့ အကောငျးဆုံးဖွရှေငျးနညျးလို့ပဲ မွငျတာပေါ့။ ဘယျလောကျအထိ ဘယျအခြိနျအထိ စဈရှောငျတှကေ ကွာကွာနရေဦးမလဲ။ နောကျ နရေပျပွနျနိုငျဖို့အတှကျကလညျး အမြားကွီး ဝေးသေးတာပေါ့။ အဓိကက မွို့တှငျးမှာ ရှိနတေဲ့သူတှကေ အဲ့လောကျမဟုတျဘူး။ တောငျပေါျဒသေလို ခရီးသှားလာဖို့ မလှယျကူတဲ့ ဝေးတဲ့နရောတှကေသူတှကေတော့ ဒုက်ခရောကျလိမ့ျမယျလို့ ကနြောျထငျတယျ။ မကွာခငျလညျး ဆောငျးတှငျးလာတော့မယျဆိုတော့ စောငျတို့ အကြျီတို့ အနှေးထညျတို့ က အဓိက လိုအပျမယျ။

ပိုပွီးတော့ ဆိုးဝါးတာက အဓိက ကခငြျဒသေမှာ ဒီနှဈမှာ စားဝတျနရေေးနဲ့ပတျသကျပွီးတော့မှ တောျတောျလေးကို ဒုက်ခရောကျကွမယျလို့ ကနြောျတို့က မွငျတယျ။ ဘာဖွဈလို့လဲဆိုတာ့ အငျဂြားယနျ ဆှမျဘရာဘှမျဘကျမှာ တောငျပေါျမှာ တောငျယာလုပျစားတဲ့သူတှရေဲ့ တောငျယာတှေ စိုကျခငျးတှကေို ကခငြျပွညျနယျမှာ လှနျခဲ့တဲ့ နှဈငါးဆယျလောကျတုနျးက ဖွဈခဲ့ဖူးသလို စားသုံးသီးနှံတှေ စပါးပငျတှကေို ကွှကျတှကေကိုကျပွီး စပါးပငျတှေ သီးနှံပငျတှေ သသှေားတာ ဒါမြိုးတှေ အမြားကွီး ဖွဈနတေယျ။ ဒါကွောင့ျ စဈရှောငျဘကျလညျး ဒုက်ခရောကျနိုငျသလို၊ ဒီဘကျမှာ ရှိတဲ့ ပွညျသူတှအေတှကျလညျး စဈဘေးတငျမဟုတျဘဲ အစာရစော ခေါငျးပါးမှု ဘေးတှလေညျး ကခငြျဒသေမှာ အမြားကွီး ကွုံတှေ့နိုငျတယျဆိုပွီးတော့ ကနြောျတို့ မွငျနရေတာပေါ့။

မဆုမှနျ ။ ။ အဲ့ဒီ့တော့ UN အပါအဝငျ နိုငျငံတကာအဖှဲ့အစညျးတှဘေကျကရော ကခငြျ IDP တှအေတှကျ လုပျပေးနိုငျတာမြိုး ရှိမလဲ။ ဘာမြား လုပျပေးစခေငြျတာမြိုးရော ရှိမလဲ ကခငြျဒသေမှာ အခုလို စဈဘေးအပွငျ သဘာဝဘေးနဲ့လညျး ရငျဆိုငျနကွေရတာဆိုတော့။

ကိုပေါလု ။ ။ ကနြောျတို့ဘကျကတော့ အမြားကွီး လုပျပေးစခေငြျတာပေါ့ဗြာ။ သူတို့ဘကျကလညျး Statements ထုတျတာမြိုးလောကျပဲ လုပျပေးနိုငျတာမြိုး ရှိနတေယျ။ ဒီလို ဒုက်ခရောကျနကွေတဲ့အခြိနျမှာ ပွညျသူလူထုအတှကျကို ကူညီပံ့ပိုးတဲ့အပိုငျးမှာတော့ ဆကျပွီးတော့ကို ကူညီပံ့ပိုးပေးနိုငျဖို့ လိုအပျနသေေးတယျလို့ ကနြောျတို့မွငျတယျ။ ပွီးရငျ ကခငြျ IDP တှဘေကျက ကိုယ့ျခွထေောကျပေါျ ကိုယျရပျတညျပွီးတော့မှ လုပျဆောငျနိုငျအောငျ လုပျကွရမယျ။ ကနြောျတို့တှေ ဒုက်ခရောကျနကွေသောျငွားလညျးပဲ IDP ဖွဈနသေောျလညျးပဲ ကိုယ့ျကိုကိုယျ ရပျတညျပွီးမှ ရှငျသနျနိုငျအောငျ လိုအပျတဲ့ နညျးပညာတှေ ပံ့ပိုးကူညီပေးနိုငျတယျဆိုရငျ အကောငျးဆုံးဖွရှေငျးနညျးဖွဈမယျလို့ ကနြောျကတော့ မွငျပါတယျ။

မဆုမှနျ ။ ။ ကိုပေါလု အခုလို ဖွပေေးတာ ကြေးဇူးအမြားကွီးတငျပါတယျရှင့ျ။

ပွီးခဲ့တဲ့နှဈတှတေုနျးကတော့ ကခငြျစဈရှောငျစခနျးတှေ ပိတျသိမျးပွီး သူတို့နရေပျတှမှော ပွနျလညျနရောခထြားနိုငျရေး ကခငြျပွညျနယျတှငျးက အာဏာပိုငျတှေ ကခငြျလူမှုအသိုငျးအဝိုငျးက ခေါငျးဆောငျတှေ ကခငြျဒုက်ခသညျအရေး လှုပျရှားသူတှဘေကျက ကှငျးဆငျးလေ့လာပွီး စီစဉျနပေမေဲ့ လတျတလောမှာတော့ ကခငြျစဈပွေးစဈရှောငျဒုက်ခသညျတှေ နရေပျပွနျရေးမှာ နယျမွမေတညျငွိမျမှုတှေ စဈရေးတငျးမာမှုတှနဲ့ လကျနကျကိုငျ ပဋိပက်ခတှကေ အဓိကအဟန့ျအတား ဖွဈနတောပါ။ အရငျအုပျခြုပျသူ အစိုးရအဆကျဆကျက အပဈခတျရပျစဲရေး NCA သဘောတူညီခကြျ မထိုးထားတဲ့ ကခငြျလကျနကျကိုငျအဖှဲ့ (KIA) နဲ့ မွနျမာအာဏာပိုငျတှကွေား ဆှေးနှေးမှုတှေ ရှိခဲ့ပမေယ့ျလညျး သဘောတူညီမှုတှေ မရခဲ့ပါဘူး။

စဈအာဏာသိမျးပွီးနောကျပိုငျးမှာလညျး အာဏာသိမျးစဈကောငျစီအဖှဲ့ဘကျက ငွိမျးခမြျးရေးဆှေးနှေးဖို့ ကမျးလှမျးခဲ့ပမေဲ့ ကခငြျလှတျမွောကျရေးအဖှဲ့ဘကျက လကျမခံခဲ့သလို အခုအခြိနျအထိလညျး ကခငြျပွညျနယျထဲ KIA ကခငြျလကျနကျကိုငျတပျတှနေဲ့ စဈကောငျစီတပျတို့ကွား မကွာမကွာတိုကျပှဲတှဖွေဈနဆေဲမို့ ကခငြျပွညျသူတှေ ဘေးလှတျရာကို တိမျးရှောငျနရေဆဲဖွဈပါတယျ။ ဒုက်ခသညျတှရေဲ့ နရေပျပွနျရေး မြှောျလင့ျခကြျတှကေ မှေးမှိနျနပွေီး လတျတလော စားဝတျနရေေး၊ အခွခေံစားနပျရိက်ခာနဲ့ လူသားခငြျးစာနာမှု အကူအညီတှကေ အရေးပေါျ လိုအပျနတေယျလို့ ကခငြျဒုက်ခသညျအရေး ကူညီပေးနသေူတှကေ ပွောပါတယျ။