စစ်အာဏာသိမ်းပြီးနောက် ဖမ်းဆီးတရားစွဲဆိုထားတဲ့ သတင်းသမားတချို့ကို တရားရုံးစစ်ဆေးမှုတွေ ပြီးစီးလုနီးပါးရှိပြီမို့ ဒီရက်ပိုင်းအတွင်းမှာ ပြစ်ဒဏ်အမိန့်တွေ ချမှတ်နိုင်ချေရှိပါတယ်။ သတင်းသမားတချို့ကတော့ ပြင်းထန်တဲ့ အကြမ်းဖက်မှုတိုက်ဖျက်ရေးဥပဒေနဲ့ပါ စွဲဆိုခံနေရတာပါ။ ဒီအကြောင်း ရန်ကုန်က သတင်းပေးပို့ထားတာ အလိမ္မာ ပြောပြပါလိမ့်မယ်။
သြဂုတ်လ ၁၅ ရက်နေ့က ဖမ်းဆီးပြီး တရားစွဲခံထားရတဲ့ ဗွီအိုအေမြန်မာပိုင်း ပြင်ပဆောင်းပါးရှင် ဦးစည်သူ အောင်မြင့်နဲ့ BBC Media Action ရဲ့ "ခံစားကြည့်" အစီအစဉ်တင်ဆက်သူ မထက်ထက်ခိုင်တို့ ကိုစွဲဆိုထား တဲ့အမှုတွေထဲက တချို့ကိုမကြာခင်မှာ အပြီးသတ်အမိန့်ချမှတ်ဖွယ် ရှိပါ တယ်။ ဦးစည်သူအောင်မြင့်အပေါ် တပ်မတော်ပြိုကွဲအောင် လှုံ့ဆော်လုပ်ဆောင်မှု ရာဇသတ်ကြီးပုဒ်မ ၅၀၅-က နဲ့ အမှုနှစ်မှုအပြင် နိုင်ငံတော်အ ကြည်ညို ၏ပျက်အောင် ပြုလုပ်မှု ရာဇသတ်ကြီး ဥပဒေပုဒ်မ ၁၂၄-ကနဲ့ပါအမှုနဲ့ပါ တရားစွဲဆို စစ်ဆေးနေတာပါ။
ဦးစည်သူအောင်မြင့်နဲ့အတူ ဖမ်းဆီးခံခဲ့ရတဲ့ BBC Media Action ရဲ့ခံစားကြည့် အစီအစဉ်တင်ဆက်သူ မထက်ထက်ခိုင်ကိုလည်း ရာဇသတ်ကြီးပုဒ်မ ၅၀၅-က၊ မတရားအသင်းဆက်သွယ်မှု ပုဒ်မ ၁၇/၁ တို့နဲ့ တရားစွဲထားပါတယ်။ သူ့အမှုတွေထဲက ရာဇသတ်ကြီးပုဒ်မ ၅၀၅-ကအမှုကို ဒီရက်ပိုင်းအတွင်းအပြီးသတ်အမိန့် ချမှတ်ဖို့ရှိတယ်လို့ သူ့ရှေ့နေကပြောပြပါတယ်။
"ဗဟန်း ၅၀၅ အမှုကလေ အပြီးသတ်လျှောက်လဲချက် ပေးပြီးသွားပြီဆိုတော့ အမိန့်ကကျတော့ မနက်ဖန ်မချဖြစ်ရင် နောက်တပါတ်ကြာသပတေးနေ့ချပါမယ်။ မင်္ဂလာ တောင်ညွှန့်ရုံးကတော့ ၂၆ရက်ချိန်းထားတယ်။ အဲဒါက ခံပြသက်သေတယောက်ကျန်သေးတယ်။ ခုလောလော ဆယ်လိုအပ်ချက်ကတော့ဆေးပေါ့နော်။ အထဲမှာဆေးကိုထိထိရောက်ရောက် မ ON နိုင်တော့ ဆေးနဲ့ပတ်သတ် တဲ့ အခက်အခဲတွေရှိတယ်။"
စစ်အုပ်ချုပ်ရေးကောင်စီဘက်က အကြမ်းဖက်မှုတိုက်ဖျက်ရေးဥပဒေ ပုဒ်မတချို့ကို ပြီးခဲ့တဲ့နှစ် ဩဂုတ်လပိုင်းက ပြန်လည်ပြင်ဆင်ပြီး၊ ထပ်တိုးပုဒ်မခွဲတွေ ထည့်သွင်းခဲ့ပါတယ်။ မြန်မာနိုင်ငံတွင်းမှာရှိတဲ့ သတင်းမီဒီယာ လုပ်ငန်း လုပ်ကိုင်နေသူတွေ၊ အရင်က သတင်းထောက်လုပ်ခဲ့ဖူးတဲ့ သတင်းမီဒီယာသမားတချို့ကို ထောင်ဒဏ် ၇နှစ်အထိ ချမှတ်နိုင်တဲ့ အကြမ်းဖက်မှုတိုက်ဖျက်ရေးဥပဒေ ပုဒ်မ ၅၂-ကနဲ့ စွဲဆိုထားပါတယ်။ ပုဒ်မ ၅၂-က ဆိုတာက အကြမ်းဖက်အုပ်စုတစ်ခုခုတွင်ဖြစ်စေ၊ အကြမ်းဖက်လုပ်ငန်းများဆောင်ရွက်ရာတွင်ဖြစ်စေ ပါဝင်စေရန် တိုက်တွန်းမှု၊ စည်းရုံးသိမ်းသွင်းမှု၊ ဝါဒဖြန့်မှု၊ စုဆောင်းရန်ပြုလုပ်မှုများကို တရားစွဲဆိုဖို့ ပြဌာန်းထားတဲ့ပုဒ်မဖြစ်ပါတယ်။
ဒီပုဒ်မတွေနဲ့ တရားစွဲခံရတဲ့ သတင်းသမားဦးရေဟာ ၁၀ဦးထက်မနည်းရှိနေပါတယ်။ ဒီထဲမှာ မေလ ၁ဝ ရက်နေ့ ဘားအံမြို့အနီး သံလွင်မြစ်ကူးတံတား စစ်ဆေးရေးဂိတ်မှာ ဖမ်းဆီးခံခဲ့ရတဲ့ မဲခေါင်သတင်းဋ္ဌာန (MNA) ရဲ့ အလွတ်တန်းသတင်းထောက် မောင်မောင်မျိုးလဲပါဝင်ပါတယ်။ သူ့ကိုလည်း လာမယ့် သောကြာ နေ့မှာ အပြီးသတ်အမိန့်ချဖို့ရှိနေပါတယ်။ သူဟာ မတရားဖမ်းဆီးခံရတာဖြစ်သလို ပြင်းထန်တဲ့ပုဒ်မနဲ့ပါ အရေးယူခံနေရတယ်လို့ မဲခေါင်သတင်းဌာန အယ်ဒီတာ ကိုဉာဏ်လင်းထက်က ပြောပါတယ်။
ပြီးခဲ့တဲ့ ဧပြီလက ဖမ်းဆီးခံရတဲ့ အလွတ်တန်းသတင်းထောက် ကိုစိုးရာဇာထွန်းကိုလည်းစစ်ကောင်စီက အကြမ်းဖက်မှုတိုက်ဖျက်ရေးဥပဒေ ပုဒ်မ ၅၂ -ကနဲ့ တရားစွဲဆိုထားတာမှာ အခုဆို ရုံးချိန်း ၁၁ချိန်း ကြားနာ ပြီးပြီဖြစ်တယ်လို့ နီးစပ်သူတဦးကဆိုပါတယ်။ PDF တွေကို ဆက်သွယ်သတင်းမေးတဲ့အပေါ် အကြမ်းဖက်အောင်အားပေးလှုံဆော်မှုဆိုတဲ့ ဒီဥပဒေနဲ့ တရားစွဲခဲ့တာဖြစ်တယ်လို့ သူက ပြောပါတယ်။
"သတင်းထောက်တယောက်ကို ဒီလိုလူမဆန်စွာဖမ်းဆီးသွားတဲ့ အတွက် မိသားစုဝင်တယောက်အနေနဲ့ ခံရခက်တာပေါ့။ လွတ်လပ်တဲ့မီဒီယာသမားတယောက်အနေနဲ့ သတင်းအလုပ် ကိုလုပ်နေရင်း မတရားပူဒ်မတပ်မတရားဖမ်းခံရတဲ့ အတွက် စိတ်မကောင်းဖြစ်မိပါတယ်။"
ကိုစိုးရာဇာထွန်းဟာ တပ်မတော်ပြိုကွဲအောင် လှုံ့ဆော်မှု ပုဒ်မ ၅၀၅-ကနဲ့ဖမ်းဆီးခံရပြီး ပြီးခဲ့တဲ့နှစ်ကပဲ အကျဉ်းထောင်ကပြန် လည်လွတ်မြောက်လာတာဖြစ်ပါတယ်။ လွတ်မြောက်ပြီး ၇လအကြာမှာထပ်မံဖမ်းခံရပြီး ပုဒ်မ ၅၂ -ကနဲ့ တရားစွဲဆို ခံရတာပါ။
အာဏာသိမ်းပြီးတဲ့နောက်ပိုင်း ဖမ်းဆီးခံရတဲ့ သတင်းသမား ၁၅၀ထက် မနည်းဖမ်းဆီးခံခဲ့ရတယ်လို့ သတင်းသမားကာကွယ်ရေးအဖွဲ့တွေက မှတ်တမ်းပြုစုထားပါတယ်။ အများစုက ပြန်လည်လွတ်မြောက်လာပြီး လက်ရှိမှာ သတင်းသမား အယောက် ၅၀ ထက်မနည်း အကျဉ်းထောင်အသီးသီးမှာ ဖမ်းဆီးထိမ်းသိမ်းခံနေရဆဲပါ။ အဲဒီအထဲ သတင်းသမားသုံးဦးကတော့ အကျဉ်းထောင်ထဲမှာ အသက်ဆုံးရှုံးခဲ့ရပါတယ်။
----------------------------------
ဖမျးဆီးခံရတဲ့ သတငျးသမားတခြို့ တရားရုံးစဈဆေးမှုပွီးစီးလုနီးပါးရှိ
စဈအာဏာသိမျးပွီးနောကျ ဖမျးဆီးတရားစှဲဆိုထားတဲ့ သတငျးသမားတခြို့ကို တရားရုံးစဈဆေးမှုတှေ ပွီးစီးလုနီးပါးရှိပွီမို့ ဒီရကျပိုငျးအတှငျးမှာ ပွဈဒဏျအမိန့ျတှေ ခမြှတျနိုငျခြရှေိပါတယျ။ သတငျးသမားတခြို့ကတော့ ပွငျးထနျတဲ့ အကွမျးဖကျမှုတိုကျဖကြျရေးဥပဒနေဲ့ပါ စှဲဆိုခံနရေတာပါ။ ဒီအကွောငျး ရနျကုနျက သတငျးပေးပို့ထားတာ အလိမ်မာ ပွောပွပါလိမ့ျမယျ။
သွဂုတျလ ၁၅ ရကျနေ့က ဖမျးဆီးပွီး တရားစှဲခံထားရတဲ့ ဗှီအိုအမွေနျမာပိုငျး ပွငျပဆောငျးပါးရှငျ ဦးစညျသူ အောငျမွင့ျနဲ့ BBC Media Action ရဲ့ "ခံစားကွည့ျ" အစီအစဉျတငျဆကျသူ မထကျထကျခိုငျတို့ ကိုစှဲဆိုထား တဲ့အမှုတှထေဲက တခြို့ကိုမကွာခငျမှာ အပွီးသတျအမိန့ျခမြှတျဖှယျ ရှိပါ တယျ။ ဦးစညျသူအောငျမွင့ျအပေါျ တပျမတောျပွိုကှဲအောငျ လှုံ့ဆောျလုပျဆောငျမှု ရာဇသတျကွီးပုဒျမ ၅၀၅-က နဲ့ အမှုနှဈမှုအပွငျ နိုငျငံတောျအ ကွညျညို ၏ပကြျအောငျ ပွုလုပျမှု ရာဇသတျကွီး ဥပဒပေုဒျမ ၁၂၄-ကနဲ့ပါအမှုနဲ့ပါ တရားစှဲဆို စဈဆေးနတောပါ။
ဦးစညျသူအောငျမွင့ျနဲ့အတူ ဖမျးဆီးခံခဲ့ရတဲ့ BBC Media Action ရဲ့ခံစားကွည့ျ အစီအစဉျတငျဆကျသူ မထကျထကျခိုငျကိုလညျး ရာဇသတျကွီးပုဒျမ ၅၀၅-က၊ မတရားအသငျးဆကျသှယျမှု ပုဒျမ ၁၇/၁ တို့နဲ့ တရားစှဲထားပါတယျ။ သူ့အမှုတှထေဲက ရာဇသတျကွီးပုဒျမ ၅၀၅-ကအမှုကို ဒီရကျပိုငျးအတှငျးအပွီးသတျအမိန့ျ ခမြှတျဖို့ရှိတယျလို့ သူ့ရှေ့နကေပွောပွပါတယျ။
"ဗဟနျး ၅၀၅ အမှုကလေ အပွီးသတျလြှောကျလဲခကြျ ပေးပွီးသှားပွီဆိုတော့ အမိန့ျကကတြော့ မနကျဖန ျမခဖြွဈရငျ နောကျတပါတျကွာသပတေးနေ့ခပြါမယျ။ မငျ်ဂလာ တောငျညှှန့ျရုံးကတော့ ၂၆ရကျခြိနျးထားတယျ။ အဲဒါက ခံပွသကျသတေယောကျကနြျသေးတယျ။ ခုလောလော ဆယျလိုအပျခကြျကတော့ဆေးပေါ့နောျ။ အထဲမှာဆေးကိုထိထိရောကျရောကျ မ ON နိုငျတော့ ဆေးနဲ့ပတျသတျ တဲ့ အခကျအခဲတှရှေိတယျ။"
စဈအုပျခြုပျရေးကောငျစီဘကျက အကွမျးဖကျမှုတိုကျဖကြျရေးဥပဒေ ပုဒျမတခြို့ကို ပွီးခဲ့တဲ့နှဈ ဩဂုတျလပိုငျးက ပွနျလညျပွငျဆငျပွီး၊ ထပျတိုးပုဒျမခှဲတှေ ထည့ျသှငျးခဲ့ပါတယျ။ မွနျမာနိုငျငံတှငျးမှာရှိတဲ့ သတငျးမီဒီယာ လုပျငနျး လုပျကိုငျနသေူတှေ၊ အရငျက သတငျးထောကျလုပျခဲ့ဖူးတဲ့ သတငျးမီဒီယာသမားတခြို့ကို ထောငျဒဏျ ၇နှဈအထိ ခမြှတျနိုငျတဲ့ အကွမျးဖကျမှုတိုကျဖကြျရေးဥပဒေ ပုဒျမ ၅၂-ကနဲ့ စှဲဆိုထားပါတယျ။ ပုဒျမ ၅၂-က ဆိုတာက အကွမျးဖကျအုပျစုတဈခုခုတှငျဖွဈစေ၊ အကွမျးဖကျလုပျငနျးမြားဆောငျရှကျရာတှငျဖွဈစေ ပါဝငျစရေနျ တိုကျတှနျးမှု၊ စညျးရုံးသိမျးသှငျးမှု၊ ဝါဒဖွန့ျမှု၊ စုဆောငျးရနျပွုလုပျမှုမြားကို တရားစှဲဆိုဖို့ ပွဌာနျးထားတဲ့ပုဒျမဖွဈပါတယျ။
ဒီပုဒျမတှနေဲ့ တရားစှဲခံရတဲ့ သတငျးသမားဦးရဟော ၁၀ဦးထကျမနညျးရှိနပေါတယျ။ ဒီထဲမှာ မလေ ၁ဝ ရကျနေ့ ဘားအံမွို့အနီး သံလှငျမွဈကူးတံတား စဈဆေးရေးဂိတျမှာ ဖမျးဆီးခံခဲ့ရတဲ့ မဲခေါငျသတငျးဋ်ဌာန (MNA) ရဲ့ အလှတျတနျးသတငျးထောကျ မောငျမောငျမြိုးလဲပါဝငျပါတယျ။ သူ့ကိုလညျး လာမယ့ျ သောကွာ နေ့မှာ အပွီးသတျအမိန့ျခဖြို့ရှိနပေါတယျ။ သူဟာ မတရားဖမျးဆီးခံရတာဖွဈသလို ပွငျးထနျတဲ့ပုဒျမနဲ့ပါ အရေးယူခံနရေတယျလို့ မဲခေါငျသတငျးဌာန အယျဒီတာ ကိုဉာဏျလငျးထကျက ပွောပါတယျ။
ပွီးခဲ့တဲ့ ဧပွီလက ဖမျးဆီးခံရတဲ့ အလှတျတနျးသတငျးထောကျ ကိုစိုးရာဇာထှနျးကိုလညျးစဈကောငျစီက အကွမျးဖကျမှုတိုကျဖကြျရေးဥပဒေ ပုဒျမ ၅၂ -ကနဲ့ တရားစှဲဆိုထားတာမှာ အခုဆို ရုံးခြိနျး ၁၁ခြိနျး ကွားနာ ပွီးပွီဖွဈတယျလို့ နီးစပျသူတဦးကဆိုပါတယျ။ PDF တှကေို ဆကျသှယျသတငျးမေးတဲ့အပေါျ အကွမျးဖကျအောငျအားပေးလှုံဆောျမှုဆိုတဲ့ ဒီဥပဒနေဲ့ တရားစှဲခဲ့တာဖွဈတယျလို့ သူက ပွောပါတယျ။
"သတငျးထောကျတယောကျကို ဒီလိုလူမဆနျစှာဖမျးဆီးသှားတဲ့ အတှကျ မိသားစုဝငျတယောကျအနနေဲ့ ခံရခကျတာပေါ့။ လှတျလပျတဲ့မီဒီယာသမားတယောကျအနနေဲ့ သတငျးအလုပျ ကိုလုပျနရေငျး မတရားပူဒျမတပျမတရားဖမျးခံရတဲ့ အတှကျ စိတျမကောငျးဖွဈမိပါတယျ။"
ကိုစိုးရာဇာထှနျးဟာ တပျမတောျပွိုကှဲအောငျ လှုံ့ဆောျမှု ပုဒျမ ၅၀၅-ကနဲ့ဖမျးဆီးခံရပွီး ပွီးခဲ့တဲ့နှဈကပဲ အကဉြျးထောငျကပွနျ လညျလှတျမွောကျလာတာဖွဈပါတယျ။ လှတျမွောကျပွီး ၇လအကွာမှာထပျမံဖမျးခံရပွီး ပုဒျမ ၅၂ -ကနဲ့ တရားစှဲဆို ခံရတာပါ။
အာဏာသိမျးပွီးတဲ့နောကျပိုငျး ဖမျးဆီးခံရတဲ့ သတငျးသမား ၁၅၀ထကျ မနညျးဖမျးဆီးခံခဲ့ရတယျလို့ သတငျးသမားကာကှယျရေးအဖှဲ့တှကေ မှတျတမျးပွုစုထားပါတယျ။ အမြားစုက ပွနျလညျလှတျမွောကျလာပွီး လကျရှိမှာ သတငျးသမား အယောကျ ၅၀ ထကျမနညျး အကဉြျးထောငျအသီးသီးမှာ ဖမျးဆီးထိမျးသိမျးခံနရေဆဲပါ။ အဲဒီအထဲ သတငျးသမားသုံးဦးကတော့ အကဉြျးထောငျထဲမှာ အသကျဆုံးရှုံးခဲ့ရပါတယျ။
