Zawgyi/ Unicode
ပြီးခဲ့တဲ့ ဒီဇင်ဘာ ၂၄ ရက်နေ့က ရခိုင်ပြည်နယ် မြေပုံမြို့နယ်မှာ တပ်မတော်နဲ့ AA ရခိုင်တပ်ဖွဲ့ တိုက်ပွဲတွေ ဖြစ်လို့ ရွာသား နှစ်ထောင်ကျော်လောက် ထွက်ပြေးပြီး ဒုက္ခသည် စခန်းတွေမှာ သွားခိုလှုံကြရပါတယ်။ ဒါဟာ ၂၀၁၉ ကုန်ချိန်အထိ ရခိုင်ပြည်နယ်မှာ တိုက်ပွဲတွေ ဆက်ဖြစ်ပွား နေတာကို ပြသလိုက်တာ ဖြစ်ပြီး ဒုက္ခသည် အရည်အတွက်ကလည်း တစ်သိန်းနီးပါး ရောက်လာပြီလို့ ကူညီနေတဲ့ အဖွဲ့တွေက ဆိုပါတယ်။ ၂၀၁၆-၁၇ ခုနှစ် ကတည်းက ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ် နိုင်ငံဘက် ထွက်ပြေးသွားတဲ့ သန်းတစ်ဝက်ကျော် ရှိမယ့် မူလဆင် ဒုက္ခသည်တွေလည်း မြန်မာနိုင်ငံထဲ ပြန်ဝင်မလာကြသေးပါဘူး။ အဲဒီအစား စစ်တွေ ဒုက္ခသည် စခန်းမှာ ပိတ်မိနေတဲ့ မူဆလင် ဒုက္ခသည်တွေ ရခိုင်ပြည်နယ် ပြင်ပ မြန်မာနိုင်ငံ အတွင်းပိုင်းကို ခိုးဝင်ချိန် ဖမ်းဆီးခံရမှုတွေကလည်း ဆက်တိုက်ဆိုသလို ဖြစ်နေပါတယ်။ ရခိုင်ပြည်နယ်မှာ နဂို ရှိနေပြီးသား ပြသနာတွေ ပြေငြိမ်းမသွားတဲ့ အပြင် ပြသနာတွေ ပဋိပက္ခတွေ တစ်ခုပြီး တစ်ခု တိုးလာနေတာပဲ တွေ့ကြရပါတယ်။ လာမယ့် ၂၀၂၀ ခုနှစ် ရခိုင်ပြည်နယ်မှာ ဘာတွေ ဆက်ဖြစ်လာမလဲ ဆိုတာ ရခိုင်ပြည်နယ် အတွက်ရော၊ မြန်မာနိုင်ငံ အတွက်ပါ စိုးရိမ်ပူပန်ဖို့ ကောင်းတဲ့ အနေအထားမျိုးပါ။ အဲဒီအကြောင်း လေ့လာ တင်ပြသွားပါ့မယ်။
လာမယ့် ၂၀၂၀ ထဲမှာလည်း ရခိုင်ပြည်နယ်မြောက်ပိုင်းမှာ တပ်မတော်နဲ့ AA တပ်ဖွဲ့ တိုက်ပွဲ ဖြစ်ပွားမှု လျော့ကျမယ့် အရိပ်လက္ခဏာ သိပ် မတွေ့ရပါဘူး။ အကြောင်းကတော့ လက်ရှိ တပ်မတော် ခေါင်းဆောင်တွေနဲ့ AA ထိပ်ပိုင်းခေါင်းဆောင်တွေရဲ့ ပြောဆိုချက်တွေမှာ သူတို့အနေနဲ့ ရခိုင်ပြည်နယ်က စစ်ရေး ပဋိပက္ခကနေ နောက်ဆုတ်သွားမယ့် အနေအထားမျိုး ပါဝင်တာ မတွေ့ရလို့ပါပဲ။ AA ဟာ အင်အား တစ်စုံတစ်ရာ ရှိပြီး လူထု ထောက်ခံမှုလည်း ရနေတာမို့ တပ်မတော်ဘက်က လွယ်လွယ် နှိမ်နင်းနိုင်မှာ မဟုတ်ပါဘူး။ အခြားတစ်ဖက်မှာလည်း တပ်မတော်ဟာ တရားဝင် တပ်မတော်တစ်ရပ် ဖြစ်နေတာ၊ ကြည်း၊ရေ၊ လေ တပ်ဖွဲ့စုံ ဖွဲ့စည်းထားနိုင်တာ၊ ကျယ်ပြန့်တဲ့ အင်အား အရင်းအမြစ် ရှိနေတာမို့ တပ်မတော်ကို ရခိုင်ပြည်နယ် မြောက်ပိုင်းက ထွက်ခွာသွားအောင် AA တပ်ဖွဲ့က စွမ်းဆောင်နိုင်မှာ မဟုတ်ပါဘူး။ အခုလို အခြေအနေမျိုး လွန်ခဲ့တဲ့ နှစ်ပေါင်းများစွာက ကရင်ပြည်နယ်နဲ့ ကချင်ပြည်နယ်မှာ ဖြစ်ပွားခဲ့တဲ့ စစ်ပွဲတွေက သက်သေ ပြခဲ့ပြီး ဖြစ်ပါတယ်။ အဲဒီမှာ ဖြစ်ပွားခဲ့တဲ့ စစ်ရေးပဋိပက္ခကြောင့် နစ်နာရသူတွေကတော့ ဒေသခံ တိုင်းရင်းသားတွေ ဖြစ်ပြီး အသက်သေဆုံး ဒါဏ်ရာရကြတာ၊ ဒုက္ခသည် စခန်းတွေရောက်ပြီး ဘ၀ မျှော်လင့်ချက် မဲ့သွားတာမျိုးလည်း ကြုံကြရပါတယ်။ အဆိုးဆုံးကတော့ စစ်ပွဲ ရှည်ကြာရင် ရှည်ကြာသလောက် ဒေသတွင်းက လူမျိုးစု တစ်ခုလုံးရဲ့ စီးပွားရေး၊ ပညာရေး၊ လူမှုရေး အဖက်ဖက်က နိမ့်ကျသွားခဲ့တာမျိုးပါပဲ။
လက်ရှိ အချိန်ထိ ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်နိုင်ငံဘက် ရောက်သွားတဲ့ မူဆလင် ဒုက္ခသည်တွေ တရားဝင် နေရပ် ပြန်လာတာမျိုး မရှိသေးတာကြောင့် မြန်မာအစိုးရ အနေနဲ့ နိုင်ငံတကာ ဖိအားဒဏ်တွေ ရင်ဆိုင်နေရဆဲပါ။ ဒုက္ခသည် စခန်းကို ရောက်သွားတဲ့ မူဆလင် ဒုက္ခသည်တွေရဲ့ အနေအထားဟာ ဘယ်လို အခွင့်အရေး၊ ဘယ်လို အနေအထားရမှ ပြန်လာမယ် တောင်းဆိုပြီး မြန်မာအစိုးရကို နိုင်ငံရေး တိုက်ပွဲ ဆင်တဲ့ ပုံသဏ္ဍာန်မျိုး ဖြစ်နေတာကြောင့် လွယ်လွယ် ပြန်လာကြလိမ့်မယ်လို့ မမျှော်မှန်းနိုင်ပါဘူး။ တကယ်လို့များ ကုလသမဂ္ဂရဲ့ ICJ အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ တရားရုံးကနေ ဂျီနိုဆိုက် အမှုမှာ မြန်မာနိုင်ငံအပေါ် ကြားဖြတ် အမိန့် တစ်ခုခု ချမှတ်ပေးလိုက်တယ် ဆိုရင် အဲဒီ ဒုက္ခသည်တွေ ပြန်လာရေး ပြသနာ ပိုကြာ၊ ပိုဆိုးသွားနိုင်စရာ အကြောင်း ရှိနေပါတယ်။
အဲဒီ သန်းတစ်ဝက်ကျော်လောက် ရှိတဲ့ ဒုက္ခသည်တွေ နေရပ်ပြန်လာရေး ပြသနာ မရှင်းနိုင်သေးခင် လူတစ်သိန်းလောက်ရှိမယ့် စစ်တွေ ဒုက္ခသည် စခန်းက မူဆလင် တစ်ချို့ လူမှောင်ခိုကူးသူတွေ အကူအညီနဲ့ ဧရာဝတီတိုင်း၊ ပဲခူးတိုင်းကနေ တဆင့် ရန်ကုန်ဘက် ထွက်ခွာတာ၊ ဥပဒေအရ အဲဒီလူတွေဟာ ခွင့်ပြုချက် မရှိပဲ ရခိုင်ပြည်နယ် အပြင်ဘက် သွားခွင့်မရှိဘူး ဆိုပြီး အာဏာပိုင်တွေက ဖမ်းဆီး၊ တစ်ချို့ကို ထောင်ချ၊ တစ်ချို့ကို နေရပ်ပြန်ပို့ လုပ်နေတာ စတာတွေ နေ့စဉ်ရက်ဆက် မြင်တွေ့နေကြရပါတယ်။ ဒီပြသနာ၊ တစ်နည်းအားဖြင့် စစ်တွေဘက်က ဒုက္ခသည် စခန်း ဖျက်သိမ်းရေး ပြသနာ ပြေလည်အောင် မဖြေရှင်းနိုင်ရင် နိုင်ငံတကာကနေ နောက်ထပ် ရောက်လာနိုင်တဲ့ ပြသနာကြီးတစ်ခု ဖြစ်သွားနိုင်ပါတယ်။
ရခိုင်ပြည်နယ်မှာ တရုတ်နဲ့ အိန္ဒိယ နိုင်ငံတွေရဲ့ စီမံကိန်းကြီးတွေ ရှိနေပါတယ်။ AA တပ်ဖွဲ့ဌာနချုပ်ဟာ တရုတ်နယ်စပ်မှာ အခြေစိုက်တာကြောင့် တရုတ် အစိုးရနဲ့လည်း အဆက်အဆံ ရှိပြီး တရုတ်စီမံကိန်းတွေကို အနှောင့်အယှက်ပေးမှာ မဟုတ်တဲ့အတွက် ရခိုင်ပြည်နယ်ထဲက တရုတ် ရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှုတွေ ပြသနာ ကြီးကြီးမားမား ကြုံရမှာ မဟုတ်ပါဘူး။ ဒါပေမယ့် အိန္ဒိယနိုင်ငံရဲ့ ကုလားတန်မြစ် ဘက်စုံ စီမံကိန်းကြီးကတော့ AA နဲ့ တပ်မတော် တိုက်ပွဲတွေကြောင့် လက်ရှိမှာကိုပဲ ပြသနာမျိုးစုံ ကြုံနေရပြီး နောက်ပိုင်း စီမံကိန်း အကောင်အထည် ပေါ်လာရေးမှာလည်း အနှောင့်အယှက်တွေ အများကြီး ကြုံရနိုင်ပါသေးတယ်။ အဲဒီလို ပြသနာကြောင့် ရခိုင်ပြည်နယ်တွင်းမှာ နိုင်ငံတကာက တိုက်ရိုက်ရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှုတွေ ဝင်ရောက်လာရေး ဆိုတာ ကိုလည်း လောလောဆယ် မမျှော်မှန်းနိုင်ပါဘူး။
အရေးကြီးတာက ပြည်သူတွေရဲ့ စားဝတ်နေရေး နဲ့ ဖွံ့ဖြိုးရေး ဆိုင်ရာ ပြသနာပါ။ ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်ဘက် ထွက်ပြေးသွားကြတဲ့ မောင်တောခရိုင် မြောက်ပိုင်းက မူဆလင်တွေရဲ့ ဒေသမှာတော့ ARSA အဖွဲ့ရဲ့ အကြမ်းဖက်မှု၊ တပ်မတော်ရဲ့ တန်ပြန်နှိမ်နင်းမှု၊ တဆက်တည်း အဘက်ဘက်ကနေ လုံခြုံရေး တင်းကြပ်မှုတွေကြောင့် ၂၀၁၆ အောက်တိုဘာ နောက်ပိုင်းကတည်းက ရေလုပ်ငန်း အပါအဝင် သက်မွေးဝမ်းကျောင်း စီးပွားရေး လုပ်ငန်း အတော်များများ ပျက်စီးခဲ့ပြီးသား ဖြစ်ပါတယ်။ ခုတစ်ခါ AA နဲ့ တပ်မတော် တိုက်ပွဲတွေကြောင့် အဲဒီ ဧရိယာထဲက ရခိုင်တိုင်းရင်းသား အတော်များများ ဒုက္ခသည် စခန်းတွေမှာ သွားခိုလှုံနေရသလို၊ မတည်ငြိမ်မှုကြောင့် ကျန်သူတွေရဲ့ စီးပွားရေး လုပ်ငန်းတွေလည်း ကျဆင်းပြီး ကျီးလန့်စာစား အခြေအနေ ရောက်ကုန်ပါတယ်။ ဒီအတွက် ဖွံ့ဖြိုးရေး ဆိုတာကိုလည်း မျှော်မှန်းလို့ ရနိုင်တော့မှာ မဟုတ်ပါဘူး။
အဲလို ပြသနာမျိုးစုံနဲ့ ကြုံနေရတဲ့ ရခိုင်ပြည်နယ် မြောက်ပိုင်းက ပြည်သူတွေကို ကယ်တင်ဖို့ ဆိုရင် AA နဲ့ တပ်မတော် အပစ်အခတ် ရပ်စဲကြဖို့ လိုပါတယ်။ ပစ်ခိုက်တိုက်ခိုက်မှု မရပ်စဲနိုင်မခြင်း၊ နိုင်ငံရေးပြသနာတွေကို စားပွဲဝိုင်းပေါ်မှာ ဖြေရှင်းကြဖို့ စိတ်မဝင်စားမခြင်း ပြသနာတွေ မပြေလည်နိုင်သလို၊ ပြည်သူတွေ ဆင်းရဲဒုက္ခ ရောက်နေကြဦးမှာ ဖြစ်ပါတယ်။
အခြားတစ်ဖက်မှာတော့ မြန်မာ အစိုးရ အနေနဲ့ ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်နိုင်ငံဘက် ရောက်သွားတဲ့ မူဆလင် ဒုက္ခသည်တွေ ပြန်လာအောင် မစွမ်းဆောင်နိုင်သေးတဲ့တိုင်၊ မောင်တော မြောက်ပိုင်းမှာ ကျန်နေတဲ့ မူဆလင်တွေ လူ့အခွင့်အရေး ရလာအောင်၊ သက်မွေးဝမ်းကျောင်း လုပ်ငန်းတွေ ကောင်းကောင်းမွန်မွန် လုပ်နိုင်အောင် ဖန်တီးပေးရင်း ဒေသဖွံ့ဖြိုးရေး လုပ်ငန်းတွေ ဆက်အကောင်အထည် ဖော်ပေးရပါလိမ့်မယ်။ တစ်ပြိုင်တည်း စစ်တွေဘက်က ဒုက္ခသည် စခန်းတွေထဲ ရောက်နေတာ ၆ နှစ် ၇ နှစ် ရှိပြီဖြစ်တဲ့ တစ်သိန်းဝန်းကျင်ရှိမယ့် မူဆလင် ဒုက္ခသည်တွေအရေးကိုလည်း အချိန်မဆွဲပဲ လက်တွေ့ကျကျ ဖြေရှင်း ပေးဖို့ လိုပါလိမ့်မယ်။ အဲဒီလို ဖြေရှင်းရာမှာ အစိုးရအနေနဲ့ တပ်မတော်ကိုရော၊ ရခိုင်တိုင်းရင်းသား ခေါင်းဆောင်တွေကိုပါ စည်းရုံးဆွဲဆောင်ဖို့ လိုပါလိမ့်မယ်။ ဒီလိုမှ မဟုတ်ပဲ ဘက်အသီးသီးက ပါဝင်ပတ်သက်သူအားလုံး ကိုယ့်အယူအဆနဲ့ကိုယ် ပိုနေမြဲ ကျားနေမြဲ နဂိုအတိုင်း တိုက်မြဲ ခိုက်မြဲ လုပ်ကိုင်မြဲ ဆိုရင်တော့ ရခိုင်ပြည်နယ်မြောက်ပိုင်းဟာ စစ်အုပ်ချုပ်ရေးအောက် ရောက်သွားတာ၊ ဒါမှမဟုတ် ရခိုင်ဟာ ကျရှုံးပြည်နယ် အဆင့် ရောက်သွားတာမျိုး ဖြစ်လာနိုင်ပါကြောင်း တင်ပြလိုက်ရပါတယ်။
-------------------
၂၀၂၀၊ ရခိုငျပွညျနယျမှာ ဘာဆကျဖွဈမလဲ
ပွီးခဲ့တဲ့ ဒီဇငျဘာ ၂၄ ရကျနေ့က ရခိုငျပွညျနယျ မွပေုံမွို့နယျမှာ တပျမတောျနဲ့ AA ရခိုငျတပျဖှဲ့ တိုကျပှဲတှေ ဖွဈလို့ ရှာသား နှဈထောငျကြောျလောကျ ထှကျပွေးပွီး ဒုက်ခသညျ စခနျးတှမှော သှားခိုလှုံကွရပါတယျ။ ဒါဟာ ၂၀၁၉ ကုနျခြိနျအထိ ရခိုငျပွညျနယျမှာ တိုကျပှဲတှေ ဆကျဖွဈပှား နတောကို ပွသလိုကျတာ ဖွဈပွီး ဒုက်ခသညျ အရညျအတှကျကလညျး တဈသိနျးနီးပါး ရောကျလာပွီလို့ ကူညီနတေဲ့ အဖှဲ့တှကေ ဆိုပါတယျ။ ၂၀၁၆-၁၇ ခုနှဈ ကတညျးက ဘငျ်ဂလားဒေ့ရျှ နိုငျငံဘကျ ထှကျပွေးသှားတဲ့ သနျးတဈဝကျကြောျ ရှိမယ့ျ မူလဆငျ ဒုက်ခသညျတှလေညျး မွနျမာနိုငျငံထဲ ပွနျဝငျမလာကွသေးပါဘူး။ အဲဒီအစား စဈတှေ ဒုက်ခသညျ စခနျးမှာ ပိတျမိနတေဲ့ မူဆလငျ ဒုက်ခသညျတှေ ရခိုငျပွညျနယျ ပွငျပ မွနျမာနိုငျငံ အတှငျးပိုငျးကို ခိုးဝငျခြိနျ ဖမျးဆီးခံရမှုတှကေလညျး ဆကျတိုကျဆိုသလို ဖွဈနပေါတယျ။ ရခိုငျပွညျနယျမှာ နဂို ရှိနပွေီးသား ပွသနာတှေ ပွငွေိမျးမသှားတဲ့ အပွငျ ပွသနာတှေ ပဋိပက်ခတှေ တဈခုပွီး တဈခု တိုးလာနတောပဲ တှေ့ကွရပါတယျ။ လာမယ့ျ ၂၀၂၀ ခုနှဈ ရခိုငျပွညျနယျမှာ ဘာတှေ ဆကျဖွဈလာမလဲ ဆိုတာ ရခိုငျပွညျနယျ အတှကျရော၊ မွနျမာနိုငျငံ အတှကျပါ စိုးရိမျပူပနျဖို့ ကောငျးတဲ့ အနအေထားမြိုးပါ။ အဲဒီအကွောငျး လေ့လာ တငျပွသှားပါ့မယျ။
လာမယ့ျ ၂၀၂၀ ထဲမှာလညျး ရခိုငျပွညျနယျမွောကျပိုငျးမှာ တပျမတောျနဲ့ AA တပျဖှဲ့ တိုကျပှဲ ဖွဈပှားမှု လြော့ကမြယ့ျ အရိပျလက်ခဏာ သိပျ မတှေ့ရပါဘူး။ အကွောငျးကတော့ လကျရှိ တပျမတောျ ခေါငျးဆောငျတှနေဲ့ AA ထိပျပိုငျးခေါငျးဆောငျတှရေဲ့ ပွောဆိုခကြျတှမှော သူတို့အနနေဲ့ ရခိုငျပွညျနယျက စဈရေး ပဋိပက်ခကနေ နောကျဆုတျသှားမယ့ျ အနအေထားမြိုး ပါဝငျတာ မတှေ့ရလို့ပါပဲ။ AA ဟာ အငျအား တဈစုံတဈရာ ရှိပွီး လူထု ထောကျခံမှုလညျး ရနတောမို့ တပျမတောျဘကျက လှယျလှယျ နှိမျနငျးနိုငျမှာ မဟုတျပါဘူး။ အခွားတဈဖကျမှာလညျး တပျမတောျဟာ တရားဝငျ တပျမတောျတဈရပျ ဖွဈနတော၊ ကွညျး၊ရေ၊ လေ တပျဖှဲ့စုံ ဖှဲ့စညျးထားနိုငျတာ၊ ကယြျပွန့ျတဲ့ အငျအား အရငျးအမွဈ ရှိနတောမို့ တပျမတောျကို ရခိုငျပွညျနယျ မွောကျပိုငျးက ထှကျခှာသှားအောငျ AA တပျဖှဲ့က စှမျးဆောငျနိုငျမှာ မဟုတျပါဘူး။ အခုလို အခွအေနမြေိုး လှနျခဲ့တဲ့ နှဈပေါငျးမြားစှာက ကရငျပွညျနယျနဲ့ ကခငြျပွညျနယျမှာ ဖွဈပှားခဲ့တဲ့ စဈပှဲတှကေ သကျသေ ပွခဲ့ပွီး ဖွဈပါတယျ။ အဲဒီမှာ ဖွဈပှားခဲ့တဲ့ စဈရေးပဋိပက်ခကွောင့ျ နဈနာရသူတှကေတော့ ဒသေခံ တိုငျးရငျးသားတှေ ဖွဈပွီး အသကျသဆေုံး ဒါဏျရာရကွတာ၊ ဒုက်ခသညျ စခနျးတှရေောကျပွီး ဘ၀ မြှောျလင့ျခကြျ မဲ့သှားတာမြိုးလညျး ကွုံကွရပါတယျ။ အဆိုးဆုံးကတော့ စဈပှဲ ရှညျကွာရငျ ရှညျကွာသလောကျ ဒသေတှငျးက လူမြိုးစု တဈခုလုံးရဲ့ စီးပှားရေး၊ ပညာရေး၊ လူမှုရေး အဖကျဖကျက နိမ့ျကသြှားခဲ့တာမြိုးပါပဲ။
လကျရှိ အခြိနျထိ ဘငျ်ဂလားဒေ့ရျှနိုငျငံဘကျ ရောကျသှားတဲ့ မူဆလငျ ဒုက်ခသညျတှေ တရားဝငျ နရေပျ ပွနျလာတာမြိုး မရှိသေးတာကွောင့ျ မွနျမာအစိုးရ အနနေဲ့ နိုငျငံတကာ ဖိအားဒဏျတှေ ရငျဆိုငျနရေဆဲပါ။ ဒုက်ခသညျ စခနျးကို ရောကျသှားတဲ့ မူဆလငျ ဒုက်ခသညျတှရေဲ့ အနအေထားဟာ ဘယျလို အခှင့ျအရေး၊ ဘယျလို အနအေထားရမှ ပွနျလာမယျ တောငျးဆိုပွီး မွနျမာအစိုးရကို နိုငျငံရေး တိုကျပှဲ ဆငျတဲ့ ပုံသဏ်ဍာနျမြိုး ဖွဈနတောကွောင့ျ လှယျလှယျ ပွနျလာကွလိမ့ျမယျလို့ မမြှောျမှနျးနိုငျပါဘူး။ တကယျလို့မြား ကုလသမဂ်ဂရဲ့ ICJ အပွညျပွညျဆိုငျရာ တရားရုံးကနေ ဂြီနိုဆိုကျ အမှုမှာ မွနျမာနိုငျငံအပေါျ ကွားဖွတျ အမိန့ျ တဈခုခု ခမြှတျပေးလိုကျတယျ ဆိုရငျ အဲဒီ ဒုက်ခသညျတှေ ပွနျလာရေး ပွသနာ ပိုကွာ၊ ပိုဆိုးသှားနိုငျစရာ အကွောငျး ရှိနပေါတယျ။
အဲဒီ သနျးတဈဝကျကြောျလောကျ ရှိတဲ့ ဒုက်ခသညျတှေ နရေပျပွနျလာရေး ပွသနာ မရှငျးနိုငျသေးခငျ လူတဈသိနျးလောကျရှိမယ့ျ စဈတှေ ဒုက်ခသညျ စခနျးက မူဆလငျ တဈခြို့ လူမှောငျခိုကူးသူတှေ အကူအညီနဲ့ ဧရာဝတီတိုငျး၊ ပဲခူးတိုငျးကနေ တဆင့ျ ရနျကုနျဘကျ ထှကျခှာတာ၊ ဥပဒအေရ အဲဒီလူတှဟော ခှင့ျပွုခကြျ မရှိပဲ ရခိုငျပွညျနယျ အပွငျဘကျ သှားခှင့ျမရှိဘူး ဆိုပွီး အာဏာပိုငျတှကေ ဖမျးဆီး၊ တဈခြို့ကို ထောငျခြ၊ တဈခြို့ကို နရေပျပွနျပို့ လုပျနတော စတာတှေ နေ့စဉျရကျဆကျ မွငျတှေ့နကွေရပါတယျ။ ဒီပွသနာ၊ တဈနညျးအားဖွင့ျ စဈတှဘေကျက ဒုက်ခသညျ စခနျး ဖကြျသိမျးရေး ပွသနာ ပွလေညျအောငျ မဖွရှေငျးနိုငျရငျ နိုငျငံတကာကနေ နောကျထပျ ရောကျလာနိုငျတဲ့ ပွသနာကွီးတဈခု ဖွဈသှားနိုငျပါတယျ။
ရခိုငျပွညျနယျမှာ တရုတျနဲ့ အိန်ဒိယ နိုငျငံတှရေဲ့ စီမံကိနျးကွီးတှေ ရှိနပေါတယျ။ AA တပျဖှဲ့ဌာနခြုပျဟာ တရုတျနယျစပျမှာ အခွစေိုကျတာကွောင့ျ တရုတျ အစိုးရနဲ့လညျး အဆကျအဆံ ရှိပွီး တရုတျစီမံကိနျးတှကေို အနှောင့ျအယှကျပေးမှာ မဟုတျတဲ့အတှကျ ရခိုငျပွညျနယျထဲက တရုတျ ရငျးနှီးမွှုပျနှံမှုတှေ ပွသနာ ကွီးကွီးမားမား ကွုံရမှာ မဟုတျပါဘူး။ ဒါပမေယ့ျ အိန်ဒိယနိုငျငံရဲ့ ကုလားတနျမွဈ ဘကျစုံ စီမံကိနျးကွီးကတော့ AA နဲ့ တပျမတောျ တိုကျပှဲတှကွေောင့ျ လကျရှိမှာကိုပဲ ပွသနာမြိုးစုံ ကွုံနရေပွီး နောကျပိုငျး စီမံကိနျး အကောငျအထညျ ပေါျလာရေးမှာလညျး အနှောင့ျအယှကျတှေ အမြားကွီး ကွုံရနိုငျပါသေးတယျ။ အဲဒီလို ပွသနာကွောင့ျ ရခိုငျပွညျနယျတှငျးမှာ နိုငျငံတကာက တိုကျရိုကျရငျးနှီးမွှုပျနှံမှုတှေ ဝငျရောကျလာရေး ဆိုတာ ကိုလညျး လောလောဆယျ မမြှောျမှနျးနိုငျပါဘူး။
အရေးကွီးတာက ပွညျသူတှရေဲ့ စားဝတျနရေေး နဲ့ ဖှံ့ဖွိုးရေး ဆိုငျရာ ပွသနာပါ။ ဘငျ်ဂလားဒေ့ရျှဘကျ ထှကျပွေးသှားကွတဲ့ မောငျတောခရိုငျ မွောကျပိုငျးက မူဆလငျတှရေဲ့ ဒသေမှာတော့ ARSA အဖှဲ့ရဲ့ အကွမျးဖကျမှု၊ တပျမတောျရဲ့ တနျပွနျနှိမျနငျးမှု၊ တဆကျတညျး အဘကျဘကျကနေ လုံခွုံရေး တငျးကွပျမှုတှကွေောင့ျ ၂၀၁၆ အောကျတိုဘာ နောကျပိုငျးကတညျးက ရလေုပျငနျး အပါအဝငျ သကျမှေးဝမျးကြောငျး စီးပှားရေး လုပျငနျး အတောျမြားမြား ပကြျစီးခဲ့ပွီးသား ဖွဈပါတယျ။ ခုတဈခါ AA နဲ့ တပျမတောျ တိုကျပှဲတှကွေောင့ျ အဲဒီ ဧရိယာထဲက ရခိုငျတိုငျးရငျးသား အတောျမြားမြား ဒုက်ခသညျ စခနျးတှမှော သှားခိုလှုံနရေသလို၊ မတညျငွိမျမှုကွောင့ျ ကနြျသူတှရေဲ့ စီးပှားရေး လုပျငနျးတှလေညျး ကဆြငျးပွီး ကြီးလန့ျစာစား အခွအေနေ ရောကျကုနျပါတယျ။ ဒီအတှကျ ဖှံ့ဖွိုးရေး ဆိုတာကိုလညျး မြှောျမှနျးလို့ ရနိုငျတော့မှာ မဟုတျပါဘူး။
အဲလို ပွသနာမြိုးစုံနဲ့ ကွုံနရေတဲ့ ရခိုငျပွညျနယျ မွောကျပိုငျးက ပွညျသူတှကေို ကယျတငျဖို့ ဆိုရငျ AA နဲ့ တပျမတောျ အပဈအခတျ ရပျစဲကွဖို့ လိုပါတယျ။ ပဈခိုကျတိုကျခိုကျမှု မရပျစဲနိုငျမခွငျး၊ နိုငျငံရေးပွသနာတှကေို စားပှဲဝိုငျးပေါျမှာ ဖွရှေငျးကွဖို့ စိတျမဝငျစားမခွငျး ပွသနာတှေ မပွလေညျနိုငျသလို၊ ပွညျသူတှေ ဆငျးရဲဒုက်ခ ရောကျနကွေဦးမှာ ဖွဈပါတယျ။
အခွားတဈဖကျမှာတော့ မွနျမာ အစိုးရ အနနေဲ့ ဘငျ်ဂလားဒေ့ရျှနိုငျငံဘကျ ရောကျသှားတဲ့ မူဆလငျ ဒုက်ခသညျတှေ ပွနျလာအောငျ မစှမျးဆောငျနိုငျသေးတဲ့တိုငျ၊ မောငျတော မွောကျပိုငျးမှာ ကနြျနတေဲ့ မူဆလငျတှေ လူ့အခှင့ျအရေး ရလာအောငျ၊ သကျမှေးဝမျးကြောငျး လုပျငနျးတှေ ကောငျးကောငျးမှနျမှနျ လုပျနိုငျအောငျ ဖနျတီးပေးရငျး ဒသေဖှံ့ဖွိုးရေး လုပျငနျးတှေ ဆကျအကောငျအထညျ ဖောျပေးရပါလိမ့ျမယျ။ တဈပွိုငျတညျး စဈတှဘေကျက ဒုက်ခသညျ စခနျးတှထေဲ ရောကျနတော ၆ နှဈ ၇ နှဈ ရှိပွီဖွဈတဲ့ တဈသိနျးဝနျးကငြျရှိမယ့ျ မူဆလငျ ဒုက်ခသညျတှအေရေးကိုလညျး အခြိနျမဆှဲပဲ လကျတှေ့ကကြြ ဖွရှေငျး ပေးဖို့ လိုပါလိမ့ျမယျ။ အဲဒီလို ဖွရှေငျးရာမှာ အစိုးရအနနေဲ့ တပျမတောျကိုရော၊ ရခိုငျတိုငျးရငျးသား ခေါငျးဆောငျတှကေိုပါ စညျးရုံးဆှဲဆောငျဖို့ လိုပါလိမ့ျမယျ။ ဒီလိုမှ မဟုတျပဲ ဘကျအသီးသီးက ပါဝငျပတျသကျသူအားလုံး ကိုယ့ျအယူအဆနဲ့ကိုယျ ပိုနမွေဲ ကြားနမွေဲ နဂိုအတိုငျး တိုကျမွဲ ခိုကျမွဲ လုပျကိုငျမွဲ ဆိုရငျတော့ ရခိုငျပွညျနယျမွောကျပိုငျးဟာ စဈအုပျခြုပျရေးအောကျ ရောကျသှားတာ၊ ဒါမှမဟုတျ ရခိုငျဟာ ကရြှုံးပွညျနယျ အဆင့ျ ရောကျသှားတာမြိုး ဖွဈလာနိုငျပါကွောငျး တငျပွလိုကျရပါတယျ။