(Zawgyi / Unicode)
ရုရှားနဲ့ မြန်မာကြား စီးပွားရေး ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှုတွေဟာဆိုရင် အမေရိကန် ဒေါ်လာ အပေါ် အားပြုရမှု လျော့သွားစေရေး စစ်ကောင်စီရဲ့ ကြိုးပမ်းမှု အဖြစ် စီးပွားရေး အသိုင်းအဝိုင်းက ရှုမြင်ကြပါတယ်။ ဒါ့အပြင် မြန်မာနိုင်ငံ အတွက် လက်ရှိမှာ လိုအပ်နေတဲ့ စက်သုံးဆီနဲ့ ဓာတ်မြေသြဇာလည်း ရုရှားထံက ရနိုင်ဖွယ် ရှိတယ်လို့လည်း သုံးသပ်ကြပါတယ်။ ဒီသီတင်းပတ် စီးပွားရေး အစီအစဉ်မှာ မသိင်္ဂ ီထိုက် တင်ပြပေးပါမယ်။
စစ်အာဏာသိမ်းပြီးနောက်ပိုင်း မြန်မာ စစ်ကောင်စီ အကြီးအကဲရဲ့ ရုရှား နိုင်ငံ ခရီးစဉ်တွေ ထွက်ပေါ်လာပြီး ရုရှားနဲ့ စီးပွားရေး ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှုတွေ လုပ်နိုင်ဖို့ ကြိုးစားလာခဲ့တာပါ။ ဒါဟာ အမေရိကန် ဒေါ်လာ အပေါ် အားပြုရမှု လျော့သွားရေး စစ်ကောင်စီရဲ့ ကြိုးပမ်းမှု အဖြစ် စီးပွားရေး ပညာရှင် ဦးစိန်ဌေးက ယူဆပါတယ်။
“ဒေါ်လာ အစား သုံးမှာပေါ့ဗျာ။ ယွမ် သုံးမယ်။ ယွမ်ကမှ ရူဘဲလ် သွားမယ်။ အဲလိုနဲ့ တဆင့်ခံနဲ့ သွားမယ် သူက ဒေါ်လာကို အားပြုမှု နည်းအောင် လုပ်တာ။ ဒါပေမယ့် ကျနော်တို့မှာ အဓိက နိုင်ငံခြားငွေ ရပေါက် ရလမ်းက နယ်စပ် ကုန်သွယ်ရေး ရှိတယ်။ နောက်တခါ Gas ရောင်းရတာ ရှိတယ်။ ကျန်တဲ့ဟာတွေက အမေရိကတို့ Europe တို့ ကျန်တဲ့ဟာတွေ ပို့တာက သူတို့ အတွက် ပိတ်ဆို့သွားပြီ။ Sanctions တွေနဲ့ မိတယ်။”
အမေရိကန် ဒေါ်လာ အစား ရုရှား၊ တရုတ်၊ အိန္ဒိယ ငွေကြေးတွေနဲ့ အစားထိုး ဆောင်ရွက်နိုင်ရေး အတွက်လည်း စစ်ကောင်စီ အကြီးအကဲက ရုရှားနိုင်ငံ ခရီးစဉ် အတွင်းမှာ ပြောခဲ့တာပါ။ ရုရှားနဲ့ မြန်မာ စီးပွားရေး ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှုဟာ စိတ်ဝင်စားဖွယ် ဖြစ်တယ်လို့ ပါမောက္ခ Zach Abuza ကလည်း ပြောပါတယ်။ အရှေ့တောင် အာရှ ဒေသတွင်း ငြိမ်းချမ်းရေး လုပ်ငန်းစဉ်၊ ပုန်ကန်တော်လှန်မှု ဆိုင်ရာ ရန်ပုံငွေထောက်ပံ့မှုနဲ့ ထောက်ပံ့ပို့ဆောင်ရေး၊ နိုင်ငံရေးအရ လက်နက်ကိုင် တော်လှန်မှု တို့ကို နှစ်ပေါင်း ၃၀ ကျော်ကြာ လေ့လာနေသူ ပါမောက္ခ Zach Abuza က မြန်မာ့ အရေး Stimson စင်တာ ဆွေးနွေးပွဲမှာ အခုလို ပြောခဲ့တာပါ။
“စီးပွားရေး ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှုက ပိုပြီး စိတ်ဝင်စားဖို့ ကောင်းပါတယ်။ မြန်မာနိုင်ငံမှာ လက်ရှိ တကယ်ကို လိုအပ်နေတဲ့ ဓာတ်မြေသြဇာ ရောင်းချပေးတာမျိုး၊ လောင်စာဆီကို လျှော့ဈေးနဲ့ ရောင်းချပေးတာမျိုးပါ။ နောက်ပြီး ဒါတွေ အားလုံးကို အမေရိကန် ဒေါ်လာနဲ့ မဟုတ်ဘဲ ရောင်းချတာမျိုးလည်း ဖြစ်နိုင်ပါတယ်။ ရုရှားမှာ မြန်မာဘဏ်တွေ ရုံးဖွင့်နေကြတာ ကျနော်တို့ တွေ့နေရပါပြီ။ နှစ်နိုင်ငံ စလုံးက ပြင်းပြင်းထန်ထန် ဒဏ်ခတ်ပိတ်ဆို့ခံနေရတာကြောင့် သူတို့ အနေနဲ့ အမေရိကန် ဒေါ်လာကို ရှောင်ရှားနိုင်ရေး အတွက် ရူဘဲလ်နဲ့ ဒါမှမဟုတ်လည်း ကျပ်နဲ့ ဒါမှမဟုတ်လည်း တခြားနည်းတချို့နဲ့ ဖလှယ်နိုင်ရေး ကြိုးစားနေကြတာပါ။ ”
တချိန်တည်းမှာဘဲ မြန်မာ ဗဟိုဘဏ်က စက်သုံးဆီ တင်သွင်းမှုကို တရုတ် ယွမ်ငွေနဲ့ ပေးချေခွင့် ပြုမယ့် အကြောင်း စက်တင်ဘာလ ၃၀ ရက်နေ့ သောကြာနေ့က ကြေညာတဲ့ အကြောင်း ပြည်တွင်း လုပ်ငန်းရှင်တွေက ပြောပါတယ်။ စီးပွားရေး လုပ်ငန်းရှင် ဒေါက်တာ စိုးထွန်းကတော့ အခုလို မှတ်ချက်ပေးပါတယ်။
Dollarization ကို လျှော့ချတဲ့ သဘောပါ။ တရုတ်ပြည်ကို ဆန်တို့ ဆန်ကွဲတို့ တင်ပို့ရင် တရုတ် ယွမ်ငွေ ရရှိတာ ဖြစ်ပြီး အဲဒီ ယွမ်ငွေကိုလည်း နယ်စပ်က တင်သွင်းတဲ့ ပစ္စည်းကိုဘဲ ပေးချေခွင့် ပြုထားတာ ဖြစ်ပါတယ်။ နယ်စပ်က တင်သွင်းတာ နည်းတာကြောင့် ပြည်ပ တင်ပို့မှုက ရလာတဲ့ ယွမ်ငွေကို အသုံးပြုမှု နည်းပါးတယ်။ နည်းတော့ ယွမ်ဈေး သိပ်မရတဲ့ သဘော ရှိတယ်။ အခုတော့ ဆီသမားကို ပေးချေခွင့် ပြုလိုက်တယ်ဆိုရင်တော့ ဘာဘဲ ဖြစ်ဖြစ် အခု ကျနော်တို့က တရုတ်နိုင်ငံကို Export ပို့တဲ့လူတွေ အတွက်ကတော့ နယ်စပ်က ပို့တဲ့သူတွေ အတွက်ကတော့ ပိုပြီး အားသာသွားတယ်ပေါ့နော်။ သူတို့ အတွက် ဈေးကောင်း ပြန်ရနိုင်တဲ့ အနေအထား တွေ့တယ်။
ပြည်တွင်းဈေးကွက်မှာလည်း ရွှေဈေး ဒေါ်လာဈေး စက်သုံးဆီဈေး အနည်းငယ် ကျလာပေမယ့် တခြားကုန်စည်တွေကတော့ ဈေးသိပ်မကျသေးပါဘူး။ ဆန်ဈေး ကတော့ စနေနေ့တုန်းက ဒိုင်ဈေးကျခဲ့ပါတယ်။
ရုရှားကနေ လောင်စာဆီ ဝယ်ယူမယ်ဆိုတာကိုတော့ စစ်ကောင်စီဘက်က ပြောဆိုထားပါတယ်။ ဒါပေမယ့်လည်း ဘယ်လို နှုန်းထားနဲ့ ဝယ်ယူသလဲ ဘယ်လောက် ပမာဏ ဝယ်ယူသလဲ ဆိုတာကိုတော့ ရှင်းရှင်းလင်းလင်း ထုတ်ပြန် မထားပါဘူး။ ပုံမှန်အားဖြင့်တော့ မြန်မာနိုင်ငံဟာ စကာၤပူ၊ နောက် တရုတ်ရဲ့ Petro China တို့ကနေ ရန်ကုန် ဆိပ်ကမ်းအရောက် နှုန်းနဲ့ ဝယ်ယူနေတာ ဖြစ်ပါတယ်။
ဒါ့အပြင် ရုရှားထံက ဓာတ်မြေသြဇာ ဝယ်ယူ ရရှိရေးလည်း ဖြစ်နိုင်တယ်လို့ ဒေါက်တာ စိုးထွန်းက ယူဆပါတယ်။
“ဓာတ်မြေသြဇာလည်း ပြီးခဲ့တဲ့ လတွေတုန်းက ဝယ်ဖို့ ခက်သွားတာပေါ့နော်။ တရုတ်ပြည်က အရင်တုန်းက ယူရီးယား မြေသြဇာ ဝယ်တယ်။ ဒါပေမယ့် တရုတ်နိုင်ငံက Export ban တဲ့ အတွက် ဝယ်ဖို့ ခက်သွားတာပေါ့နော်။ ”
“ တကယ်တော့ ယူရီးယားက ဝယ်ဖို့ ပိုခက်တယ်။ ဓာတ်ဆီ ဒီဇယ်ကတောင် ဝယ်ဖို့ ပိုလွယ်တယ်။ နကစ အနေနဲ့ကတော့ အဓိက သူပေးချင်တာကတော့ ယူရီးယား မြေသြဇာကို အခြေခံတယ်လို့ ထင်တယ်။ ”
“ထုတ်ပြန်တဲ့ အထဲမှာတော့ နွေစပါး ဧက ၈ သိန်း စိုက်ဖို့ အတွက်ကို ၄၀၀ ဘီလျံ အစိုးရကနေ ထောက်ပံ့မယ်ဆိုပြီး ပြောတာပေါ့။ Covid ရန်ပုံငွေကနေ။ အဲဒီလို ထောက်ပံ့တဲ့ အထဲမှာ ငွေကို မထောက်ပံ့ဘဲနဲ့ မြေသြဇာ ထောက်ပံ့မယ်လို့ ပြောထားတယ်။ ကျနော် ထင်တာကတော့ ဒီ ယူရီးယားမြေသြဇာကို ရုရှားကနေ ရတဲ့ သဘောလို့ ကျနော် ထင်တယ်။ ”
ဒါ့အပြင် ရုရှားနဲ့ မြန်မာကြား ရေလုပ်ငန်း ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်ရေး နားလည်မှု စာချွန်လွှာ ရေးထိုးထားတာလည်း တွေ့ရကြောင်း ဒေါက်တာ စိုးထွန်းက ပြောပါတယ်။
အိန္ဒိယကလည်း မြန်မာပြည်က ကုန်စည်ကို ရူပီးနဲ့ ဝယ်ယူဖို့ နှစ်ဘက် ဆွေးနွေးနေကြဆဲ ဖြစ်ပြီး လက်တွေ့ ဆောင်ရွက်နိုင်ခြင်းတော့ မရှိသေးပါဘူး။ လက်ရှိမှာတော့ ထိုင်းနယ်စပ်မှာ ထိုင်းဘဏ်တွေနဲ့ ဘတ်ငွေ ၊ ယွမ်ငွေတို့ အသုံးပြု ဆောင်ရွက်နိုင်တာ ရှိပါတယ်။ ဒါပေမယ့် ရုရှားနဲ့ အိန္ဒိယ ငွေကြေးတွေနဲ့တော့ ကုန်သွယ်ရေး မလုပ်နိုင်သေးပါဘူး။
(Unicode)
ရုရှားနဲ့ မွနျမာ စီးပှားရေး ပူးပေါငျးဆောငျရှကျမှု အလားအလာ
ရုရှားနဲ့ မွနျမာကွား စီးပှားရေး ပူးပေါငျးဆောငျရှကျမှုတှဟောဆိုရငျ အမရေိကနျ ဒေါျလာ အပေါျ အားပွုရမှု လြော့သှားစရေေး စဈကောငျစီရဲ့ ကွိုးပမျးမှု အဖွဈ စီးပှားရေး အသိုငျးအဝိုငျးက ရှုမွငျကွပါတယျ။ ဒါ့အပွငျ မွနျမာနိုငျငံ အတှကျ လကျရှိမှာ လိုအပျနတေဲ့ စကျသုံးဆီနဲ့ ဓာတျမွသွေဇာလညျး ရုရှားထံက ရနိုငျဖှယျ ရှိတယျလို့လညျး သုံးသပျကွပါတယျ။ ဒီသီတငျးပတျ စီးပှားရေး အစီအစဉျမှာ မသိငျ်ဂ ီထိုကျ တငျပွပေးပါမယျ။
စဈအာဏာသိမျးပွီးနောကျပိုငျး မွနျမာ စဈကောငျစီ အကွီးအကဲရဲ့ ရုရှား နိုငျငံ ခရီးစဉျတှေ ထှကျပေါျလာပွီး ရုရှားနဲ့ စီးပှားရေး ပူးပေါငျးဆောငျရှကျမှုတှေ လုပျနိုငျဖို့ ကွိုးစားလာခဲ့တာပါ။ ဒါဟာ အမရေိကနျ ဒေါျလာ အပေါျ အားပွုရမှု လြော့သှားရေး စဈကောငျစီရဲ့ ကွိုးပမျးမှု အဖွဈ စီးပှားရေး ပညာရှငျ ဦးစိနျဌေးက ယူဆပါတယျ။
“ဒေါျလာ အစား သုံးမှာပေါ့ဗြာ။ ယှမျ သုံးမယျ။ ယှမျကမှ ရူဘဲလျ သှားမယျ။ အဲလိုနဲ့ တဆင့ျခံနဲ့ သှားမယျ သူက ဒေါျလာကို အားပွုမှု နညျးအောငျ လုပျတာ။ ဒါပမေယ့ျ ကနြောျတို့မှာ အဓိက နိုငျငံခွားငှေ ရပေါကျ ရလမျးက နယျစပျ ကုနျသှယျရေး ရှိတယျ။ နောကျတခါ Gas ရောငျးရတာ ရှိတယျ။ ကနြျတဲ့ဟာတှကေ အမရေိကတို့ Europe တို့ ကနြျတဲ့ဟာတှေ ပို့တာက သူတို့ အတှကျ ပိတျဆို့သှားပွီ။ Sanctions တှနေဲ့ မိတယျ။”
အမရေိကနျ ဒေါျလာ အစား ရုရှား၊ တရုတျ၊ အိန်ဒိယ ငှကွေေးတှနေဲ့ အစားထိုး ဆောငျရှကျနိုငျရေး အတှကျလညျး စဈကောငျစီ အကွီးအကဲက ရုရှားနိုငျငံ ခရီးစဉျ အတှငျးမှာ ပွောခဲ့တာပါ။ ရုရှားနဲ့ မွနျမာ စီးပှားရေး ပူးပေါငျးဆောငျရှကျမှုဟာ စိတျဝငျစားဖှယျ ဖွဈတယျလို့ ပါမောက်ခ Zach Abuza ကလညျး ပွောပါတယျ။ အရှေ့တောငျ အာရှ ဒသေတှငျး ငွိမျးခမြျးရေး လုပျငနျးစဉျ၊ ပုနျကနျတောျလှနျမှု ဆိုငျရာ ရနျပုံငှထေောကျပံ့မှုနဲ့ ထောကျပံ့ပို့ဆောငျရေး၊ နိုငျငံရေးအရ လကျနကျကိုငျ တောျလှနျမှု တို့ကို နှဈပေါငျး ၃၀ ကြောျကွာ လေ့လာနသေူ ပါမောက်ခ Zach Abuza က မွနျမာ့ အရေး Stimson စငျတာ ဆှေးနှေးပှဲမှာ အခုလို ပွောခဲ့တာပါ။
“စီးပှားရေး ပူးပေါငျးဆောငျရှကျမှုက ပိုပွီး စိတျဝငျစားဖို့ ကောငျးပါတယျ။ မွနျမာနိုငျငံမှာ လကျရှိ တကယျကို လိုအပျနတေဲ့ ဓာတျမွသွေဇာ ရောငျးခပြေးတာမြိုး၊ လောငျစာဆီကို လြှော့ဈေးနဲ့ ရောငျးခပြေးတာမြိုးပါ။ နောကျပွီး ဒါတှေ အားလုံးကို အမရေိကနျ ဒေါျလာနဲ့ မဟုတျဘဲ ရောငျးခတြာမြိုးလညျး ဖွဈနိုငျပါတယျ။ ရုရှားမှာ မွနျမာဘဏျတှေ ရုံးဖှင့ျနကွေတာ ကနြောျတို့ တှေ့နရေပါပွီ။ နှဈနိုငျငံ စလုံးက ပွငျးပွငျးထနျထနျ ဒဏျခတျပိတျဆို့ခံနရေတာကွောင့ျ သူတို့ အနနေဲ့ အမရေိကနျ ဒေါျလာကို ရှောငျရှားနိုငျရေး အတှကျ ရူဘဲလျနဲ့ ဒါမှမဟုတျလညျး ကပြျနဲ့ ဒါမှမဟုတျလညျး တခွားနညျးတခြို့နဲ့ ဖလှယျနိုငျရေး ကွိုးစားနကွေတာပါ။ ”
တခြိနျတညျးမှာဘဲ မွနျမာ ဗဟိုဘဏျက စကျသုံးဆီ တငျသှငျးမှုကို တရုတျ ယှမျငှနေဲ့ ပေးခြခှေင့ျ ပွုမယ့ျ အကွောငျး စကျတငျဘာလ ၃၀ ရကျနေ့ သောကွာနေ့က ကွညောတဲ့ အကွောငျး ပွညျတှငျး လုပျငနျးရှငျတှကေ ပွောပါတယျ။ စီးပှားရေး လုပျငနျးရှငျ ဒေါကျတာ စိုးထှနျးကတော့ အခုလို မှတျခကြျပေးပါတယျ။
Dollarization ကို လြှော့ခတြဲ့ သဘောပါ။ တရုတျပွညျကို ဆနျတို့ ဆနျကှဲတို့ တငျပို့ရငျ တရုတျ ယှမျငှေ ရရှိတာ ဖွဈပွီး အဲဒီ ယှမျငှကေိုလညျး နယျစပျက တငျသှငျးတဲ့ ပစ်စညျးကိုဘဲ ပေးခြခှေင့ျ ပွုထားတာ ဖွဈပါတယျ။ နယျစပျက တငျသှငျးတာ နညျးတာကွောင့ျ ပွညျပ တငျပို့မှုက ရလာတဲ့ ယှမျငှကေို အသုံးပွုမှု နညျးပါးတယျ။ နညျးတော့ ယှမျဈေး သိပျမရတဲ့ သဘော ရှိတယျ။ အခုတော့ ဆီသမားကို ပေးခြခှေင့ျ ပွုလိုကျတယျဆိုရငျတော့ ဘာဘဲ ဖွဈဖွဈ အခု ကနြောျတို့က တရုတျနိုငျငံကို Export ပို့တဲ့လူတှေ အတှကျကတော့ နယျစပျက ပို့တဲ့သူတှေ အတှကျကတော့ ပိုပွီး အားသာသှားတယျပေါ့နောျ။ သူတို့ အတှကျ ဈေးကောငျး ပွနျရနိုငျတဲ့ အနအေထား တှေ့တယျ။
ပွညျတှငျးဈေးကှကျမှာလညျး ရှှဈေေး ဒေါျလာဈေး စကျသုံးဆီဈေး အနညျးငယျ ကလြာပမေယ့ျ တခွားကုနျစညျတှကေတော့ ဈေးသိပျမကသြေးပါဘူး။ ဆနျဈေး ကတော့ စနနေေ့တုနျးက ဒိုငျဈေးကခြဲ့ပါတယျ။
ရုရှားကနေ လောငျစာဆီ ဝယျယူမယျဆိုတာကိုတော့ စဈကောငျစီဘကျက ပွောဆိုထားပါတယျ။ ဒါပမေယ့ျလညျး ဘယျလို နှုနျးထားနဲ့ ဝယျယူသလဲ ဘယျလောကျ ပမာဏ ဝယျယူသလဲ ဆိုတာကိုတော့ ရှငျးရှငျးလငျးလငျး ထုတျပွနျ မထားပါဘူး။ ပုံမှနျအားဖွင့ျတော့ မွနျမာနိုငျငံဟာ စကာၤပူ၊ နောကျ တရုတျရဲ့ Petro China တို့ကနေ ရနျကုနျ ဆိပျကမျးအရောကျ နှုနျးနဲ့ ဝယျယူနတော ဖွဈပါတယျ။
ဒါ့အပွငျ ရုရှားထံက ဓာတျမွသွေဇာ ဝယျယူ ရရှိရေးလညျး ဖွဈနိုငျတယျလို့ ဒေါကျတာ စိုးထှနျးက ယူဆပါတယျ။
“ဓာတျမွသွေဇာလညျး ပွီးခဲ့တဲ့ လတှတေုနျးက ဝယျဖို့ ခကျသှားတာပေါ့နောျ။ တရုတျပွညျက အရငျတုနျးက ယူရီးယား မွသွေဇာ ဝယျတယျ။ ဒါပမေယ့ျ တရုတျနိုငျငံက Export ban တဲ့ အတှကျ ဝယျဖို့ ခကျသှားတာပေါ့နောျ။ ”
“ တကယျတော့ ယူရီးယားက ဝယျဖို့ ပိုခကျတယျ။ ဓာတျဆီ ဒီဇယျကတောငျ ဝယျဖို့ ပိုလှယျတယျ။ နကစ အနနေဲ့ကတော့ အဓိက သူပေးခငြျတာကတော့ ယူရီးယား မွသွေဇာကို အခွခေံတယျလို့ ထငျတယျ။ ”
“ထုတျပွနျတဲ့ အထဲမှာတော့ နှစေပါး ဧက ၈ သိနျး စိုကျဖို့ အတှကျကို ၄၀၀ ဘီလြံ အစိုးရကနေ ထောကျပံ့မယျဆိုပွီး ပွောတာပေါ့။ Covid ရနျပုံငှကေနေ။ အဲဒီလို ထောကျပံ့တဲ့ အထဲမှာ ငှကေို မထောကျပံ့ဘဲနဲ့ မွသွေဇာ ထောကျပံ့မယျလို့ ပွောထားတယျ။ ကနြောျ ထငျတာကတော့ ဒီ ယူရီးယားမွသွေဇာကို ရုရှားကနေ ရတဲ့ သဘောလို့ ကနြောျ ထငျတယျ။ ”
ဒါ့အပွငျ ရုရှားနဲ့ မွနျမာကွား ရလေုပျငနျး ပူးပေါငျးဆောငျရှကျရေး နားလညျမှု စာခြှနျလှှာ ရေးထိုးထားတာလညျး တှေ့ရကွောငျး ဒေါကျတာ စိုးထှနျးက ပွောပါတယျ။
အိန်ဒိယကလညျး မွနျမာပွညျက ကုနျစညျကို ရူပီးနဲ့ ဝယျယူဖို့ နှဈဘကျ ဆှေးနှေးနကွေဆဲ ဖွဈပွီး လကျတှေ့ ဆောငျရှကျနိုငျခွငျးတော့ မရှိသေးပါဘူး။ လကျရှိမှာတော့ ထိုငျးနယျစပျမှာ ထိုငျးဘဏျတှနေဲ့ ဘတျငှေ ၊ ယှမျငှတေို့ အသုံးပွု ဆောငျရှကျနိုငျတာ ရှိပါတယျ။ ဒါပမေယ့ျ ရုရှားနဲ့ အိန်ဒိယ ငှကွေေးတှနေဲ့တော့ ကုနျသှယျရေး မလုပျနိုငျသေးပါဘူး။
