[[Zawgyi/Unicode]]
၂၀၂၂ ခုနှစ်ဟာ ရိုဟင်ဂျာတွေ ပင်လယ်ပြင်မှာသေဆုံးမှုအများဆုံးဖြစ်သလို အသက်အန္တရာယ်ကြီးတဲ့ ပင်လယ်ပြင်ကိုကျော်ဖြတ်ပြီး ထွက်ပြေးဖို့ကြိုးစားမှုလည်း အများဆုံးဖြစ်ကြောင်း ကုလသမဂ္ဂက အင်္ဂါနေ့မှာပြောပါတယ်။ ကမ္ဘာ့နိုင်ငံတွေအနေနဲ့ ဒီဒုက္ခသည်တွေကို ထိထိရောက်ရောက် အကူညီတွေပေးကြဖို့လည်း ကုလသမဂ္ဂဒုက္ခသည်များ ဆိုင်ရာ မဟာမင်းကြီးရုံး UNHCR က ပန်ကြားလိုက်ပါတယ်။ အပြည့်အစုံကို ဒေါ်ခင်မျိုးသက်က တင်ပြပေးထားပါတယ်။
ရိုဟင်ဂျာဒုက္ခသည်တွေဟာ ၂၀၂၁ ခုနှစ်ကနဲ့ယှဉ်ရင် ၂၀၂၂ ခုနှစ်ထဲမှာ ဘင်္ဂလားပင်လယ်အော်နဲ့ မုတ္တမပင်လယ်တွေကို သက်စွန့်ဆံဖျားကျော်ဖြတ်ထွက်ပြေးဖို့ ကြိုးစားမှုတွေ အတော့်ကိုများလာတယ်လို့ ကုလသမဂ္ဂဒုက္ခသည်များဆိုင်ရာ မဟာမင်းကြီးရုံး UNHCR ပြောခွင့်ရ Shabia Mantoo က ဂျနီဗာကုလသမဂ္ဂရုံးချုပ်မှာ သတင်းထောက်တွေကို ပြောပါတယ်။
“UNHCR က နောက်ဆုံးရထားတဲ့ စာရင်းတွေအရဆိုရင် ၂၀၂၂ မှာ ဘင်္ဂလားပင်လယ်အော်နဲ့မုတ္တမပင်လယ်ပြင်ထဲမှာ အသက်အန္တရာယ်ကြားက လှေ ၃၉ စင်းနဲ့ ဖြတ်ပြေးဖို့ကြိုးစားတဲ့ ရိုဟင်ဂျာ ၃,၅၀၀ ကျော်ရှိနေပါတယ်။ ဒါဟာ ၂၀၂၁ ကနဲ့စာရင် ရာခိုင်နှုန်း ၃၆၀ တိုးလာတာပါ။ ဒီခရီးကို အသက်မသေဘဲ ဖြတ်သွားနိုင်သူကတော့ ၇၀၀ လောက် ရှိပါတယ်။”
လှေနဲ့ထွက်ပြေးတဲ့ ရိုဟင်ဂျာအများစုဟာ ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်နဲ့ မြန်မာနိုင်ငံကဖြစ်တယ်လို့လည်း ပြောပါတယ်။
မြန်မာနိုင်ငံမှာ ၂၀၂၁ ကတည်းက အာဏာသိမ်းထားတဲ့စစ်တပ်က ခြေမှုန်းမှုတွေဆက်လုပ်နေသလို ရိုဟင်ဂျာတွေထွက်ပြေးရာ ပင်လယ်ကမ်းရိုးတန်း ဒေသတကျောက နိုင်ငံတွေကလည်း ပင်လယ်ပြင်ထဲ ရောက်နေသူတွေကိုကယ်တင်ဖို့၊ လူမှောင်ခိုရန်က ကာကွယ်ဖို့၊ သေသေချာချာလုပ်မပေးကြတာကြောင့် ကုလသမဂ္ဂက သတိပေးလာတာ ဖြစ်ပါတယ်။
ဒေသတွင်း ပင်လယ်ရေကြောင်းဆိုင်ရာ အာဏာပိုင်တွေအနေနဲ့ ပင်လယ်ပြင်ထဲ သီတင်းပတ်ပေါင်းများစွာ မျောနေတဲ့ ရိုဟင်ဂျာလှေတွေကို ပစ်ထားတာ၊ ကမ်းကပ်လာသူတွေကို ပြန်နှင်ထုတ်ထာတွေမလုပ်ကြဖို့ UNHCR က တောင်းဆိုကြောင်းလည်း Shabia Mantoo က ပြောပါတယ်။ တကယ်လို့ ဒေသတွင်း နိုင်ငံတွေ အနေနဲ့ သံန္နိဌာန်ချပြီး ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှုမလုပ်ရင် ပင်လယ်ပြင်တွင်း သေဆုံးမှုတွေ ပိုတိုးလာဖို့ရှိတယ်လို့လည်း သတိပေးပါတယ်။
UNHCR ရဲ့ စစ်တမ်းတွေအရ ၂၀၂၂ ခုနှစ်မှာ ပင်လယ်ပြင်တွင်း လှေနဲ့ထွက်ပြေးရင်း အသက်ဆုံးရတဲ့ရိုဟင်ဂျာက အနည်းဆုံး ၃၄၈ ယောက် ရှိနေတဲ့အတွက် ဒါဟာ ၂၀၁၄ ကနေဆိုရင် အသက်သေဆုံးရမှု အများဆုံးနှစ်တနှစ် ဖြစ်နေတာပါ။
၂၀၂၂ မှာ မြန်မာ၊ မလေးရှား၊ အင်ဒိုနီးရှားနဲ့ ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်နိုင်ငံတွေမှာ လှေစီးပြေး ရိုဟင်ဂျာတွေထဲက ကမ်းကပ်နိုင်သူ ၃,၀၄၀ ရှိပြီး အဲဒီထဲမှာ အမျိုးသမီးနဲ့ကလေးငယ်ဦးရေက ၄၅ % ပါနေတာတွေ့ရတယ် လို့လည်း ပြောပါတယ်။ မနှစ်က နှစ်ကုန်ခါနီးမှာ အင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံ Aceh ပြည်နယ်မှာ ရိုဟင်ဂျာ ၄၅၀ ကို သယ်ဆောင်လာတဲ့ လှေ ၄ စင်း ကမ်းကပ်ခဲ့သလို သီရိလင်္ကာကိုရောက်သွားတဲ့ လှေတစင်းမှာတော့ ရိုဟင်ဂျာ အယောက် ၁၀၀ ကျော် ပါနေတာပါ။ ပြီးခဲ့တဲ့လတုန်းကတော့ လူ ၁၈၀ ကျော်လောက်ပါတဲ့လှေတစင်း နစ်မြှုပ်မယ့်ဘေးနဲ့ ကြုံခဲ့ရသလို ဒီဇင်ဘာလဆန်းက ပင်လယ်ထဲထွက်လာသူတွေ လကုန်တဲ့အထိကမ်း မကပ်နိုင်ကြသေးတာလည်း တွေ့ရတယ်လို့ ပြောပါတယ်။
၂၀၁၇ ကတည်းက မြန်မာနိုင်ငံကနေ ထွက်လာကြတဲ့ရိုဟင်ဂျာတွေဟာ အခုချိန်ထိ နေရပ်ရင်း မပြန်နိုင်ကြသေးတဲ့အတွက် စိုးရိမ်မှုတွေ တိုးလာနေတယ်လို့လည်း ပြောပါတယ်။
“ ရိုဟင်ဂျာတွေဟာ သူတို့ရဲ့ နောင်ရေးအတွက်ရော၊ သူတို့ရဲ့လုံခြုံမှုနဲ့အကာအကွယ်ရဖို့အတွက် စိုးရိမ်မှုတွေ တိုးလာနေတာပါ။ တချို့ကလည်း သူတို့မိသားစုတွေနဲ့ ပြန်ဆုံချင်ကြပါတယ်။ တချို့ကတော့ သူတို့ရဲ့ အားနည်းတဲ့အခြေနေကို အခွင့်ကောင်းယူပြီး လူကုန်ကူးသူတွေရဲ့ အမြတ်ထုတ်တာခံနေရပါတယ်။
ရှေ့လထဲကျင်းပဖို့ရှိတဲ့ ဘာလီဆွေးနွေးပွဲမှာ ဒေသတွင်းဝန်ကြီးတွေအနေနဲ့ ရိုဟင်ဂျာတွေအပေါ် အမြတ်ထုတ်နေတဲ့ လူကုန်ကူးသူတွေအရေးနဲ့ နယ်မြေကျော်ဖြတ်ဖြစ်ပွါးနေတဲ့ ရာဇဝတ်မှုခင်းတွေအရေးကိုပါ ထည့်သွင်းဆွေးနွေးဖို့ရှိတာကြောင့် ရိုဟင်ဂျာတွေအရေးနဲ့ပတ်သက်ပြီး နိုင်ငံတွေကြား ပူးပေါင်းဆောင်ရွက် ကြဖို့လည်း UNHCR က တိုက်တွန်းလိုက်ပါတယ်။
“ဒီဆွေးနွေးပွဲမှာ ရိုဟင်ဂျာအရေးနဲ့ပတ်သက်ပြီး သူတို့ဟာ ဒုက္ခသည်တွေဖြစ်တဲ့အကြောင်း၊ ဒီဒုက္ခသည်တွေဟာ နိုင်ငံတကာရဲ့ အကာကွယ်ပေးမှုလိုနေတဲ့အကြောင်းတွေ ဆွေးနွေးဖို့ လုပ်ရမှာပါ။ သူတို့ကို နေရပ်ရင်း ပြန်မပို့သင့်ပါဘူး။ သူတို့ကို အကာကွယ်ရော အကူညီရော ပေးသင့်ပါတယ်။ ဒါကြောင့် ကမ္ဘာ့နိုင်ငံတွေအနေနဲ့ နိုင်ငံတကာ လိုက်နာရမယ့်ကျင့်ဝတ်အတိုင်း သူတို့ကို ကမ်းပေါ်တက်ခွင့်ပေးဖို့၊ ပင်လယ်ပြင်ထဲကနေ ကယ်ဆယ်ဖို့လုပ်ရမယ့်အပြင် သူတို့ကို အသက်အန္တရာယ်ရှိမယ့်အခြေနေထဲ ပြန်မပို့ဘဲ အကာကွယ်ပေးဖို့ လုပ်ရမှာပါ။”
လက်ရှိမှာ ရိုဟင်ဂျာ အများစုကို ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်ကလက်ခံထားပြီး ခုထက်ပို ထောက်ပံ့ပေးဖို့ လိုနေတယ်လို့လည်း ပြောကြားခဲ့ပါတယ်။
“ ရိုဟင်ဂျာအများစုကို ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်နိုင်ငံက လက်ခံထားပါတယ်။ ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်ပြည်သူတွေ ဒေသခံတွေန့ အစိုးရကပါ သူတို့ကိုလက်ခံထားပြီး အကာကွယ်ရော၊ အကူညီတွေပါ ပေးနေပါတယ်။ ဒါပေမယ့် သူတို့ကို နေရာချဖို့လုပ်နေတဲ့ကာလအတွင်းမှာ ခုထက်ပို အထောက်အကူပေးဖို့လိုပါတယ်။ ”
ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်အစိုးရလို ရိုဟင်ဂျာတွေကို ကူညီစောင့်ရှောက်မှုပေးကြဖို့လည်း UNHCR ပြောခွင့်ရ Shabia Mantoo က ပန်ကြားခဲ့ပါတယ်။
မြန်မာနိုင်ငံမှာ အခြေနေတွေက ခုထိ မတည်ငြိမ်ဘဲရှိနေတာကြောင့် ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်နဲ့ မြန်မာကြား ရိုဟင်ဂျာတွေ နေရပ်ပြန်ရေး ဆောင်ရွက်မှုတွေဟာ ရှေ့မတိုးနိုင်ဘဲဖြစ်နေဆဲပါ။ ရိုဟင်ဂျာဆိုတဲ့အသုံးအနှုံးကို လက်မခံတဲ့ မြန်မာစစ်ကောင်စီကတော့ သူတို့ကို စိစစ်ပြီး ပြန်လက်ခံမှာဖြစ်ကြောင်း ပြောကြားထားတာ ဖြစ်ပါတယ်။
============
[[Unicode]]
၂၀၂၂ ခုနှဈ ရိုဟငျဂြာတှေ ပငျလယျပွငျမှာ သဆေုံးမှုအမြားဆုံးအဖွဈ ကုလမှတျတမျးတငျ
၂၀၂၂ ခုနှဈဟာ ရိုဟငျဂြာတှေ ပငျလယျပွငျမှာသဆေုံးမှုအမြားဆုံးဖွဈသလို အသကျအန်တရာယျကွီးတဲ့ ပငျလယျပွငျကိုကြောျဖွတျပွီး ထှကျပွေးဖို့ကွိုးစားမှုလညျး အမြားဆုံးဖွဈကွောငျး ကုလသမဂ်ဂက အငျ်ဂါနေ့မှာပွောပါတယျ။ ကမ်ဘာ့နိုငျငံတှအေနနေဲ့ ဒီဒုက်ခသညျတှကေို ထိထိရောကျရောကျ အကူညီတှပေေးကွဖို့လညျး ကုလသမဂ်ဂဒုက်ခသညျမြား ဆိုငျရာ မဟာမငျးကွီးရုံး UNHCR က ပနျကွားလိုကျပါတယျ။ အပွည့ျအစုံကို ဒေါျခငျမြိုးသကျက တငျပွပေးထားပါတယျ။
ရိုဟငျဂြာဒုက်ခသညျတှဟော ၂၀၂၁ ခုနှဈကနဲ့ယှဉျရငျ ၂၀၂၂ ခုနှဈထဲမှာ ဘငျ်ဂလားပငျလယျအောျနဲ့ မုတ်တမပငျလယျတှကေို သကျစှန့ျဆံဖြားကြောျဖွတျထှကျပွေးဖို့ ကွိုးစားမှုတှေ အတော့ျကိုမြားလာတယျလို့ ကုလသမဂ်ဂဒုက်ခသညျမြားဆိုငျရာ မဟာမငျးကွီးရုံး UNHCR ပွောခှင့ျရ Shabia Mantoo က ဂနြီဗာကုလသမဂ်ဂရုံးခြုပျမှာ သတငျးထောကျတှကေို ပွောပါတယျ။
“UNHCR က နောကျဆုံးရထားတဲ့ စာရငျးတှအေရဆိုရငျ ၂၀၂၂ မှာ ဘငျ်ဂလားပငျလယျအောျနဲ့မုတ်တမပငျလယျပွငျထဲမှာ အသကျအန်တရာယျကွားက လှေ ၃၉ စငျးနဲ့ ဖွတျပွေးဖို့ကွိုးစားတဲ့ ရိုဟငျဂြာ ၃,၅၀၀ ကြောျရှိနပေါတယျ။ ဒါဟာ ၂၀၂၁ ကနဲ့စာရငျ ရာခိုငျနှုနျး ၃၆၀ တိုးလာတာပါ။ ဒီခရီးကို အသကျမသဘေဲ ဖွတျသှားနိုငျသူကတော့ ၇၀၀ လောကျ ရှိပါတယျ။”
လှနေဲ့ထှကျပွေးတဲ့ ရိုဟငျဂြာအမြားစုဟာ ဘငျ်ဂလားဒေ့ရျှနဲ့ မွနျမာနိုငျငံကဖွဈတယျလို့လညျး ပွောပါတယျ။
မွနျမာနိုငျငံမှာ ၂၀၂၁ ကတညျးက အာဏာသိမျးထားတဲ့စဈတပျက ခွမှေုနျးမှုတှဆေကျလုပျနသေလို ရိုဟငျဂြာတှထှေကျပွေးရာ ပငျလယျကမျးရိုးတနျး ဒသေတကြောက နိုငျငံတှကေလညျး ပငျလယျပွငျထဲ ရောကျနသေူတှကေိုကယျတငျဖို့၊ လူမှောငျခိုရနျက ကာကှယျဖို့၊ သသေခြောခြာလုပျမပေးကွတာကွောင့ျ ကုလသမဂ်ဂက သတိပေးလာတာ ဖွဈပါတယျ။
ဒသေတှငျး ပငျလယျရကွေောငျးဆိုငျရာ အာဏာပိုငျတှအေနနေဲ့ ပငျလယျပွငျထဲ သီတငျးပတျပေါငျးမြားစှာ မြောနတေဲ့ ရိုဟငျဂြာလှတှေကေို ပဈထားတာ၊ ကမျးကပျလာသူတှကေို ပွနျနှငျထုတျထာတှမေလုပျကွဖို့ UNHCR က တောငျးဆိုကွောငျးလညျး Shabia Mantoo က ပွောပါတယျ။ တကယျလို့ ဒသေတှငျး နိုငျငံတှေ အနနေဲ့ သံန်နိဌာနျခပြွီး ပူးပေါငျးဆောငျရှကျမှုမလုပျရငျ ပငျလယျပွငျတှငျး သဆေုံးမှုတှေ ပိုတိုးလာဖို့ရှိတယျလို့လညျး သတိပေးပါတယျ။
UNHCR ရဲ့ စဈတမျးတှအေရ ၂၀၂၂ ခုနှဈမှာ ပငျလယျပွငျတှငျး လှနေဲ့ထှကျပွေးရငျး အသကျဆုံးရတဲ့ရိုဟငျဂြာက အနညျးဆုံး ၃၄၈ ယောကျ ရှိနတေဲ့အတှကျ ဒါဟာ ၂၀၁၄ ကနဆေိုရငျ အသကျသဆေုံးရမှု အမြားဆုံးနှဈတနှဈ ဖွဈနတောပါ။
၂၀၂၂ မှာ မွနျမာ၊ မလေးရှား၊ အငျဒိုနီးရှားနဲ့ ဘငျ်ဂလားဒေ့ရျှနိုငျငံတှမှော လှစေီးပွေး ရိုဟငျဂြာတှထေဲက ကမျးကပျနိုငျသူ ၃,၀၄၀ ရှိပွီး အဲဒီထဲမှာ အမြိုးသမီးနဲ့ကလေးငယျဦးရကေ ၄၅ % ပါနတောတှေ့ရတယျ လို့လညျး ပွောပါတယျ။ မနှဈက နှဈကုနျခါနီးမှာ အငျဒိုနီးရှားနိုငျငံ Aceh ပွညျနယျမှာ ရိုဟငျဂြာ ၄၅၀ ကို သယျဆောငျလာတဲ့ လှေ ၄ စငျး ကမျးကပျခဲ့သလို သီရိလငျ်ကာကိုရောကျသှားတဲ့ လှတေစငျးမှာတော့ ရိုဟငျဂြာ အယောကျ ၁၀၀ ကြောျ ပါနတောပါ။ ပွီးခဲ့တဲ့လတုနျးကတော့ လူ ၁၈၀ ကြောျလောကျပါတဲ့လှတေစငျး နဈမွှုပျမယ့ျဘေးနဲ့ ကွုံခဲ့ရသလို ဒီဇငျဘာလဆနျးက ပငျလယျထဲထှကျလာသူတှေ လကုနျတဲ့အထိကမျး မကပျနိုငျကွသေးတာလညျး တှေ့ရတယျလို့ ပွောပါတယျ။
၂၀၁၇ ကတညျးက မွနျမာနိုငျငံကနေ ထှကျလာကွတဲ့ရိုဟငျဂြာတှဟော အခုခြိနျထိ နရေပျရငျး မပွနျနိုငျကွသေးတဲ့အတှကျ စိုးရိမျမှုတှေ တိုးလာနတေယျလို့လညျး ပွောပါတယျ။
“ ရိုဟငျဂြာတှဟော သူတို့ရဲ့ နောငျရေးအတှကျရော၊ သူတို့ရဲ့လုံခွုံမှုနဲ့အကာအကှယျရဖို့အတှကျ စိုးရိမျမှုတှေ တိုးလာနတောပါ။ တခြို့ကလညျး သူတို့မိသားစုတှနေဲ့ ပွနျဆုံခငြျကွပါတယျ။ တခြို့ကတော့ သူတို့ရဲ့ အားနညျးတဲ့အခွနေကေို အခှင့ျကောငျးယူပွီး လူကုနျကူးသူတှရေဲ့ အမွတျထုတျတာခံနရေပါတယျ။
ရှေ့လထဲကငြျးပဖို့ရှိတဲ့ ဘာလီဆှေးနှေးပှဲမှာ ဒသေတှငျးဝနျကွီးတှအေနနေဲ့ ရိုဟငျဂြာတှအေပေါျ အမွတျထုတျနတေဲ့ လူကုနျကူးသူတှအေရေးနဲ့ နယျမွကြေောျဖွတျဖွဈပှါးနတေဲ့ ရာဇဝတျမှုခငျးတှအေရေးကိုပါ ထည့ျသှငျးဆှေးနှေးဖို့ရှိတာကွောင့ျ ရိုဟငျဂြာတှအေရေးနဲ့ပတျသကျပွီး နိုငျငံတှကွေား ပူးပေါငျးဆောငျရှကျ ကွဖို့လညျး UNHCR က တိုကျတှနျးလိုကျပါတယျ။
“ဒီဆှေးနှေးပှဲမှာ ရိုဟငျဂြာအရေးနဲ့ပတျသကျပွီး သူတို့ဟာ ဒုက်ခသညျတှဖွေဈတဲ့အကွောငျး၊ ဒီဒုက်ခသညျတှဟော နိုငျငံတကာရဲ့ အကာကှယျပေးမှုလိုနတေဲ့အကွောငျးတှေ ဆှေးနှေးဖို့ လုပျရမှာပါ။ သူတို့ကို နရေပျရငျး ပွနျမပို့သင့ျပါဘူး။ သူတို့ကို အကာကှယျရော အကူညီရော ပေးသင့ျပါတယျ။ ဒါကွောင့ျ ကမ်ဘာ့နိုငျငံတှအေနနေဲ့ နိုငျငံတကာ လိုကျနာရမယ့ျကငြ့ျဝတျအတိုငျး သူတို့ကို ကမျးပေါျတကျခှင့ျပေးဖို့၊ ပငျလယျပွငျထဲကနေ ကယျဆယျဖို့လုပျရမယ့ျအပွငျ သူတို့ကို အသကျအန်တရာယျရှိမယ့ျအခွနေထေဲ ပွနျမပို့ဘဲ အကာကှယျပေးဖို့ လုပျရမှာပါ။”
လကျရှိမှာ ရိုဟငျဂြာ အမြားစုကို ဘငျ်ဂလားဒေ့ရျှကလကျခံထားပွီး ခုထကျပို ထောကျပံ့ပေးဖို့ လိုနတေယျလို့လညျး ပွောကွားခဲ့ပါတယျ။
“ ရိုဟငျဂြာအမြားစုကို ဘငျ်ဂလားဒေ့ရျှနိုငျငံက လကျခံထားပါတယျ။ ဘငျ်ဂလားဒေ့ရျှပွညျသူတှေ ဒသေခံတှနေ့ အစိုးရကပါ သူတို့ကိုလကျခံထားပွီး အကာကှယျရော၊ အကူညီတှပေါ ပေးနပေါတယျ။ ဒါပမေယ့ျ သူတို့ကို နရောခဖြို့လုပျနတေဲ့ကာလအတှငျးမှာ ခုထကျပို အထောကျအကူပေးဖို့လိုပါတယျ။ ”
ဘငျ်ဂလားဒေ့ရျှအစိုးရလို ရိုဟငျဂြာတှကေို ကူညီစောင့ျရှောကျမှုပေးကွဖို့လညျး UNHCR ပွောခှင့ျရ Shabia Mantoo က ပနျကွားခဲ့ပါတယျ။
မွနျမာနိုငျငံမှာ အခွနေတှေကေ ခုထိ မတညျငွိမျဘဲရှိနတောကွောင့ျ ဘငျ်ဂလားဒေ့ရျှနဲ့ မွနျမာကွား ရိုဟငျဂြာတှေ နရေပျပွနျရေး ဆောငျရှကျမှုတှဟော ရှေ့မတိုးနိုငျဘဲဖွဈနဆေဲပါ။ ရိုဟငျဂြာဆိုတဲ့အသုံးအနှုံးကို လကျမခံတဲ့ မွနျမာစဈကောငျစီကတော့ သူတို့ကို စိစဈပွီး ပွနျလကျခံမှာဖွဈကွောငျး ပွောကွားထားတာ ဖွဈပါတယျ။
