[Zawgyi/Unicode]
မုတ်သုန်ရာသီချိန် မိုးများရေကြီးပြီး လူသန်းချီ ရေဘေးသင့်နေရတဲ့ ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်နိုင်ငံထဲက ရိုဟင်ဂျာ camp တွေထဲ ရေဘေးအန္တရာယ် ကြိုတင်ကာကွယ်နေတဲ့အခြေအနေကို ဗွီအိုအေမြန်မာပိုင်းသတင်းထောက် မဆုမွန်က တင်ပြပေးပါမယ်။
ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်နိုင်ငံတဝှမ်း ဒီသီတင်းပတ်တွေထဲ မုတ်သုန်မိုး ပြင်းထန်စွာရွာသွန်းပြီး မိုးများရေကြီးပြီး မြစ်ရေတွေ မြင့်တက်လာတဲ့အတွက် နိုင်ငံရဲ့နေရာတော်တော်များများမှာ ရေလွှမ်းမိုးမှု မြေပြိုကျမှုတွေ ဖြစ်ပွားတာကြောင့် လူ ၃,၀၀၀,၀၀၀ ကျော် ရေဘေးအန္တရာယ်ကြုံနေရပြီး အနည်းဆုံး လူ ၁၀၀ ကျော် သေဆုံးခဲ့ရပါတယ်။ ဒီလို ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်မှာ နိုင်ငံတဝက်လောက် ရေဘေးအန္တရာယ်နဲ့ ရာသီဥတုဆိုးဆိုးဝါးဝါး ရင်ဆိုင်နေရချိန်က ကမ္ဘာ့ကပ်ရောဂါ COVID -19 ဖြစ်ပွားချိန်လည်းဖြစ်နေတာမို့ ရောဂါကူးစက်မှုကာကွယ်ရေးအတွက်ရော ရေဘေးကူညီကယ်ဆယ်ရေးအစီအစဉ်တွေကိုပါ ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်အစိုးရဘက်က အတော်လေးကို အင်တိုက်အားတိုက် ဆောင်ရွက်ပေးနေရပါတယ်။
တပြိုင်တည်းမှာပဲ လူသန်းချီ စုဝေးနေထိုင်ရာ ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်နိုင်ငံထဲက ရိုဟင်ဂျာဒုက္ခသည်စခန်းတွေထဲမှာလည်း ရေကြီးမိုးများ မြေပြိုကျမှု အန္တရာယ်တွေနဲ့ ရင်ဆိုင်ရမယ့်အရေး ကြိုတင်ကာကွယ်မှုတွေနဲ့ အရေးပေါ်ရွှေ့ပြောင်းမှုတွေ လုပ်ဆောင်ပေးနေတယ်လို့ ရိုဟင်ဂျာ ဒုက္ခသည်တွေက ဗွီအိုအေမြန်မာပိုင်းကိုပြောပါတယ်။
အထူးသဖြင့်ကတော့ ရိုဟင်ဂျာဒုက္ခသည်စခန်းတွေထဲက မြေပြိုကျနိုင်တဲ့အန္တရာယ်ရှိတဲ့ တောင်ကုန်းအမြင့်နေရာတွေမှာ နေထိုင်သူတွေကို အရေးပေါ်ရွှေ့ပြောင်းပေးပြီး မိုးများရေကြီးလာရင် မြေပြိုကျမှုအန္တရာယ်ကို ကြိုတင်ကာကွယ်နိုင်အောင် အစီအမံတွေနဲ့ဆောင်ရွက်နေတယ်လို့ ကုတုပလောင်ဒုက္ခသည်စခန်းနေ ရိုဟင်ဂျာဒုက္ခသည် ကိုကာမေလ်ကပြောပြပါတယ်။
"ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်အစိုးရအနေနဲ့ တာဝန်ယူဆောင်ရွက်ပေးနေတာ အများကြီးရှိပါတယ်။ NGO တို့ INGO တို့ရော။ သူတို့အနေနဲ့ ကြိုတင်ပြင်ဆင်မှုတွေ အများကြီးလုပ်ပေးနေပါတယ်။ မြေပြိုကျမှု တော်တော်လေးဖြစ်နိုင်တဲ့နေရာတွေမှာ စေတနာ့ဝန်ထမ်းတွေက ဖြစ်နိုင်တာတွေကို ကြိုပြီးတော့ လုပ်ပေးနေတာရှိတယ်။ တော်တော်လေးပြင်ဆင်ထားတာ ရှိပါတယ်။ မြေပြိုကျနိုင်တဲ့နေရာတွေမှာ အုတ်တိုင်တွေနဲ့ကာပြီး အုတ်နံရံတွေကာထားတာရှိတယ်။ နောက် ပြီးတော့ ဆာလာအိတ်တွေနဲ့ ဖြန့်ခင်းထားပြီး ကမ့်တွေ မပြိုကျအောင် သူတို့ အကာအကွယ်လုပ်ထားတာရှိတယ်။ အုတ်နဲ့ လုပ်ထားတာလည်းရှိတယ် ဘိလပ်မြေတွေနဲ့လုပ်ထားတာတွေလည်းရှိတယ်။ ရေသွားရေလာ မြောင်းတွေဖောက်ပြီး တော်တော်လေး လုပ်ထားတာရှိတယ်။ မိုးရွာလာရင် ကာကွယ်လို့ရအောင် မိုးကာတွေထုတ်ပေးဖို့နဲ့ ဝါးတွေ တောင်းဆိုတာရှိတော့ ကမ့်တာဝန်ခံတွေဘက်က COVID 19 အကန့်အသတ်တွေကြားထဲကနေ သူတို့ လုပ်ပေးနိုင်တာကို တော်တော်လေး ကျေးဇူးတင်ဖို့ကောင်းပါတယ်။"
ဒီသီတင်းပတ်ထဲ မိုးအတော်လေးကို ရွာသွန်းတာကြောင့် ဒုက္ခသည်စခန်းတွေထဲ မိုးများရေကြီးပြီး မြေပြိုကျမှု အန္တရာယ်ရှိတဲ့နေရာတွေက မိသားစုလိုက် ခေတ္တရေဘေးကယ်ဆယ်ရေးစခန်းတွေဖွင့်ထားတဲ့ စာသင်ကျောင်းတွေဆီ အရေးပေါ်ရွှေ့ပြောင်းပေးနေတယ်လို့လည်း ကုတုပလောင်ဒုက္ခသည်စခန်းအမှတ် ၅ မှာနေထိုင်တဲ့ ဦးမောင်မောင်ကလည်း အခြေအနေကိုပြောပြပါတယ်။
"လောလောဆယ် မနေ့ကနဲ့ ဒီနေ့ မိုးသည်းတယ်။ ကမ့်တွေထဲမှာတော့ NGO တွေက နေရာတိုင်းကို အတော်များများ လိုက်ပြီး ကူညီနေပါတယ်။ ကမ့်တွေထဲမှာ အဆောင်တွေရွှေ့ပြောင်းနေရာချထားဖို့ အတွက် နေရာတိုင်းမှာ သူတို့လိုက်လုပ်နေတာတွေ့ရပါတယ်။ ကျနော်တို့ နေတဲ့နေရာတွေမှာ မြေပြိုကျဖို့ အန္တရာယ်ကျရောက်နိုင်မယ့် အနေအထားရှိတယ်ဆိုရင် အဲ့ဒီ့လူတွေကို သူတို့ရွှေ့ပြောင်းနေတယ်။ ရေကြီးနိုင်တဲ့နေရာတွေဆိုလို့ရှိရင် အဲ့ဒီ့လူတွေကို သူတို့က စခန်းတွေထဲက စာသင်ဆောင်တွေရှိတယ် အဲ့ဒီ့နေရာတွေကို စီစဉ်ပေးပြီးတော့ အမိုးအကာတွေထားပြီး စီစဉ်ပေးနေတာရှိတယ်။ ဥပမာ ကျနော်တို့အိမ်မှာ မိသားစု ၁၀ ယောက်ရှိမယ်ဆိုလို့ရှိရင် ၁၀ယောက်ကို တခါတည်း ခေါ်သွားပြီးတော့ အဲ့ဒီ့နေရာမှာထားဖို့ စီစဉ်ပေးထားတယ်။ စခန်းဆောက်ထားတဲ့နေရာတွေမှာ သူတို့စီစဉ်ပြီးနေရာချပေးတာရှိတယ်။ ဒါပေမဲ့ ကျနော်တို့ကတော့ မြန်မာနိုင်ငံကိုပဲပြန်ချင်တယ်။ ဒီမှာမနေချင်ဘူး။"
ရိုဟင်ဂျာဆိုတဲ့အသုံးကို လက်ခံမထားတဲ့ မြန်မာအစိုးရဘက်ကတော့ ဒီဒုက္ခသည်တွေပြန်လည်လက်ခံရေး စီစဉ်ဆောင်ရွက်နေဆဲဖြစ်ပါတယ်။ လတ်တလောမှာတော့-ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်နိုင်ငံအတွင်း ရေဘေးကယ်ဆယ်ရေးစခန်း ၁၀၀၀ နီးပါးလောက်ဖွင့်လှစ်ထားပြီး အရေးပေါ်ကူညီကယ်ဆယ်ရေးဆေးအဖွဲ့ ၁၇၀ ကျော်ကိုလည်း စေလွှတ်ကုသပေးနေပါတယ်။ ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်ကရေဘေးသင့် မိသားစုတွေကို ကူညီဖို့ကုလသမဂ္ဂ ဗဟို အရေးပေါ် အခြေအနေ တုံ့ပြန်ရေး ရန်ပုံငွေ အဖွဲ (CERF) က ကုလ သမဂ္ဂ အဖွဲ့အစည်းတွေကို ကနဦး ထောက်ပံ့ငွေ အမေရိကန် ဒေါ်လာ ၅,၀၀၀,၀၀၀ ကျော် ပေးအပ်ထားပြီး ကူညီကယ်ဆယ်ရေးလုပ်ငန်းတွေမှာ ကုလသမဂ္ဂအဖွဲ့အစည်းတွေဘက်က ကူညီပေးကြပါတယ်။
ဒီသီတင်းပတ်အတွင်းမှာတော့ ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်နိုင်ငံရဲ့ ထက်ဝက်ကျော်လောက် မုတ်သုန်မိုးသည်းထန်စွာရွာသွန်းမှုကြောင့် ရေဘေးအန္တရာယ်ဆိုးဆိုးဝါးဝါး ကြုံရနိုင်ပြီး ဒီနှစ်ရေလွှမ်းမိုးပြီး မိုးကြီးမှုက ဆယ်စုနှစ်တွေအတွင်းမှာ အဆိုးဝါးဆုံးနှစ်ဖြစ်တယ်လို့လည်း မိုးလေဝသပညာရှင်တွေက ခန့်မှန်းထားကြပါတယ်။
[Unicode Version]
ရိုဟငျဂြာစခနျးတှငျး ရဘေေးအရေးပေါျကာကှယျမှုဆောငျရှကျနေ
မုတျသုနျရာသီခြိနျ မိုးမြားရကွေီးပွီး လူသနျးခြီ ရဘေေးသင့ျနရေတဲ့ ဘငျ်ဂလားဒေ့ရျှနိုငျငံထဲက ရိုဟငျဂြာ camp တှထေဲ ရဘေေးအန်တရာယျ ကွိုတငျကာကှယျနတေဲ့အခွအေနကေို ဗှီအိုအမွေနျမာပိုငျးသတငျးထောကျ မဆုမှနျက တငျပွပေးပါမယျ။
ဘငျ်ဂလားဒေ့ရျှနိုငျငံတဝှမျး ဒီသီတငျးပတျတှထေဲ မုတျသုနျမိုး ပွငျးထနျစှာရှာသှနျးပွီး မိုးမြားရကွေီးပွီး မွဈရတှေေ မွင့ျတကျလာတဲ့အတှကျ နိုငျငံရဲ့နရောတောျတောျမြားမြားမှာ ရလှေှမျးမိုးမှု မွပွေိုကမြှုတှေ ဖွဈပှားတာကွောင့ျ လူ ၃,၀၀၀,၀၀၀ ကြောျ ရဘေေးအန်တရာယျကွုံနရေပွီး အနညျးဆုံး လူ ၁၀၀ ကြောျ သဆေုံးခဲ့ရပါတယျ။ ဒီလို ဘငျ်ဂလားဒေ့ရျှမှာ နိုငျငံတဝကျလောကျ ရဘေေးအန်တရာယျနဲ့ ရာသီဥတုဆိုးဆိုးဝါးဝါး ရငျဆိုငျနရေခြိနျက ကမ်ဘာ့ကပျရောဂါ COVID -19 ဖွဈပှားခြိနျလညျးဖွဈနတောမို့ ရောဂါကူးစကျမှုကာကှယျရေးအတှကျရော ရဘေေးကူညီကယျဆယျရေးအစီအစဉျတှကေိုပါ ဘငျ်ဂလားဒေ့ရျှအစိုးရဘကျက အတောျလေးကို အငျတိုကျအားတိုကျ ဆောငျရှကျပေးနရေပါတယျ။
တပွိုငျတညျးမှာပဲ လူသနျးခြီ စုဝေးနထေိုငျရာ ဘငျ်ဂလားဒေ့ရျှနိုငျငံထဲက ရိုဟငျဂြာဒုက်ခသညျစခနျးတှထေဲမှာလညျး ရကွေီးမိုးမြား မွပွေိုကမြှု အန်တရာယျတှနေဲ့ ရငျဆိုငျရမယ့ျအရေး ကွိုတငျကာကှယျမှုတှနေဲ့ အရေးပေါျရှှေ့ပွောငျးမှုတှေ လုပျဆောငျပေးနတေယျလို့ ရိုဟငျဂြာ ဒုက်ခသညျတှကေ ဗှီအိုအမွေနျမာပိုငျးကိုပွောပါတယျ။
အထူးသဖွင့ျကတော့ ရိုဟငျဂြာဒုက်ခသညျစခနျးတှထေဲက မွပွေိုကနြိုငျတဲ့အန်တရာယျရှိတဲ့ တောငျကုနျးအမွင့ျနရောတှမှော နထေိုငျသူတှကေို အရေးပေါျရှှေ့ပွောငျးပေးပွီး မိုးမြားရကွေီးလာရငျ မွပွေိုကမြှုအန်တရာယျကို ကွိုတငျကာကှယျနိုငျအောငျ အစီအမံတှနေဲ့ဆောငျရှကျနတေယျလို့ ကုတုပလောငျဒုက်ခသညျစခနျးနေ ရိုဟငျဂြာဒုက်ခသညျ ကိုကာမလျေကပွောပွပါတယျ။
"ဘငျ်ဂလားဒေ့ရျှအစိုးရအနနေဲ့ တာဝနျယူဆောငျရှကျပေးနတော အမြားကွီးရှိပါတယျ။ NGO တို့ INGO တို့ရော။ သူတို့အနနေဲ့ ကွိုတငျပွငျဆငျမှုတှေ အမြားကွီးလုပျပေးနပေါတယျ။ မွပွေိုကမြှု တောျတောျလေးဖွဈနိုငျတဲ့နရောတှမှော စတေနာ့ဝနျထမျးတှကေ ဖွဈနိုငျတာတှကေို ကွိုပွီးတော့ လုပျပေးနတောရှိတယျ။ တောျတောျလေးပွငျဆငျထားတာ ရှိပါတယျ။ မွပွေိုကနြိုငျတဲ့နရောတှမှော အုတျတိုငျတှနေဲ့ကာပွီး အုတျနံရံတှကောထားတာရှိတယျ။ နောကျ ပွီးတော့ ဆာလာအိတျတှနေဲ့ ဖွန့ျခငျးထားပွီး ကမ့ျတှေ မပွိုကအြောငျ သူတို့ အကာအကှယျလုပျထားတာရှိတယျ။ အုတျနဲ့ လုပျထားတာလညျးရှိတယျ ဘိလပျမွတှေနေဲ့လုပျထားတာတှလေညျးရှိတယျ။ ရသှေားရလော မွောငျးတှဖေောကျပွီး တောျတောျလေး လုပျထားတာရှိတယျ။ မိုးရှာလာရငျ ကာကှယျလို့ရအောငျ မိုးကာတှထေုတျပေးဖို့နဲ့ ဝါးတှေ တောငျးဆိုတာရှိတော့ ကမ့ျတာဝနျခံတှဘေကျက COVID 19 အကန့ျအသတျတှကွေားထဲကနေ သူတို့ လုပျပေးနိုငျတာကို တောျတောျလေး ကြေးဇူးတငျဖို့ကောငျးပါတယျ။"
ဒီသီတငျးပတျထဲ မိုးအတောျလေးကို ရှာသှနျးတာကွောင့ျ ဒုက်ခသညျစခနျးတှထေဲ မိုးမြားရကွေီးပွီး မွပွေိုကမြှု အန်တရာယျရှိတဲ့နရောတှကေ မိသားစုလိုကျ ခတေ်တရဘေေးကယျဆယျရေးစခနျးတှဖှေင့ျထားတဲ့ စာသငျကြောငျးတှဆေီ အရေးပေါျရှှေ့ပွောငျးပေးနတေယျလို့လညျး ကုတုပလောငျဒုက်ခသညျစခနျးအမှတျ ၅ မှာနထေိုငျတဲ့ ဦးမောငျမောငျကလညျး အခွအေနကေိုပွောပွပါတယျ။
"လောလောဆယျ မနေ့ကနဲ့ ဒီနေ့ မိုးသညျးတယျ။ ကမ့ျတှထေဲမှာတော့ NGO တှကေ နရောတိုငျးကို အတောျမြားမြား လိုကျပွီး ကူညီနပေါတယျ။ ကမ့ျတှထေဲမှာ အဆောငျတှရှေှေ့ပွောငျးနရောခထြားဖို့ အတှကျ နရောတိုငျးမှာ သူတို့လိုကျလုပျနတောတှေ့ရပါတယျ။ ကနြောျတို့ နတေဲ့နရောတှမှော မွပွေိုကဖြို့ အန်တရာယျကရြောကျနိုငျမယ့ျ အနအေထားရှိတယျဆိုရငျ အဲ့ဒီ့လူတှကေို သူတို့ရှှေ့ပွောငျးနတေယျ။ ရကွေီးနိုငျတဲ့နရောတှဆေိုလို့ရှိရငျ အဲ့ဒီ့လူတှကေို သူတို့က စခနျးတှထေဲက စာသငျဆောငျတှရှေိတယျ အဲ့ဒီ့နရောတှကေို စီစဉျပေးပွီးတော့ အမိုးအကာတှထေားပွီး စီစဉျပေးနတောရှိတယျ။ ဥပမာ ကနြောျတို့အိမျမှာ မိသားစု ၁၀ ယောကျရှိမယျဆိုလို့ရှိရငျ ၁၀ယောကျကို တခါတညျး ခေါျသှားပွီးတော့ အဲ့ဒီ့နရောမှာထားဖို့ စီစဉျပေးထားတယျ။ စခနျးဆောကျထားတဲ့နရောတှမှော သူတို့စီစဉျပွီးနရောခပြေးတာရှိတယျ။ ဒါပမေဲ့ ကနြောျတို့ကတော့ မွနျမာနိုငျငံကိုပဲပွနျခငြျတယျ။ ဒီမှာမနခေငြျဘူး။"
ရိုဟငျဂြာဆိုတဲ့အသုံးကို လကျခံမထားတဲ့ မွနျမာအစိုးရဘကျကတော့ ဒီဒုက်ခသညျတှပွေနျလညျလကျခံရေး စီစဉျဆောငျရှကျနဆေဲဖွဈပါတယျ။ လတျတလောမှာတော့-ဘငျ်ဂလားဒေ့ရျှနိုငျငံအတှငျး ရဘေေးကယျဆယျရေးစခနျး ၁၀၀၀ နီးပါးလောကျဖှင့ျလှဈထားပွီး အရေးပေါျကူညီကယျဆယျရေးဆေးအဖှဲ့ ၁၇၀ ကြောျကိုလညျး စလှေှတျကုသပေးနပေါတယျ။ ဘငျ်ဂလားဒေ့ရျှကရဘေေးသင့ျ မိသားစုတှကေို ကူညီဖို့ကုလသမဂ်ဂ ဗဟို အရေးပေါျ အခွအေနေ တုံ့ပွနျရေး ရနျပုံငှေ အဖှဲ (CERF) က ကုလ သမဂ်ဂ အဖှဲ့အစညျးတှကေို ကနဦး ထောကျပံ့ငှေ အမရေိကနျ ဒေါျလာ ၅,၀၀၀,၀၀၀ ကြောျ ပေးအပျထားပွီး ကူညီကယျဆယျရေးလုပျငနျးတှမှော ကုလသမဂ်ဂအဖှဲ့အစညျးတှဘေကျက ကူညီပေးကွပါတယျ။
ဒီသီတငျးပတျအတှငျးမှာတော့ ဘငျ်ဂလားဒေ့ရျှနိုငျငံရဲ့ ထကျဝကျကြောျလောကျ မုတျသုနျမိုးသညျးထနျစှာရှာသှနျးမှုကွောင့ျ ရဘေေးအန်တရာယျဆိုးဆိုးဝါးဝါး ကွုံရနိုငျပွီး ဒီနှဈရလှေှမျးမိုးပွီး မိုးကွီးမှုက ဆယျစုနှဈတှအေတှငျးမှာ အဆိုးဝါးဆုံးနှဈဖွဈတယျလို့လညျး မိုးလဝေသပညာရှငျတှကေ ခန့ျမှနျးထားကွပါတယျ။
