ရခိုင်ပြည်နယ်မှာ တကြော့ပြန်ဖြစ်ပွားခဲ့တဲ့ ပဋိပက္ခတွေကြောင့် ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်နိုင်ငံဘက်ကို ထွက်ပြေးပြီး ဒုက္ခသည် စခန်းတွေမှာ နေထိုင်နေကြသူတွေအနေနဲ့ စခန်းအတွင်းမှာ စားဝတ်နေရေး အခက်အခဲ ရှိလာတာကြောင့် လွန်ခဲ့တဲ့ လပိုင်းအတွင်းကစလို့ သူတို့ သဘောဆန္ဒအလျှောက် မြန်မာနိုင်ငံဘက်ကို အသုတ်လိုက် တချို့ ပြန်လာနေကြပါတယ်။ ပြီးခဲ့တဲ့ စက်တင်ဘာ ၂၅ ရက်နေ့ကလည်း မွတ်ဆလင် ၂၆ ဦးဟာ နှစ်နိုင်ငံနယ်စပ် ကြိုဆိုရေးစခန်းကတဆင့် သူတို့ ဆန္ဒအလျှောက် နေရပ်ကို ပြန်လာခဲ့ကြပေမယ့် စခန်းအတွင်းမှာ ကျန်နေတဲ့ အများစုကောတ့ တဘက်နိုင်ငံက အကြမ်းဖက် အဖွဲ့အစည်းတွေရဲ့ရန်ကိုကြောက်လို့ မပြန်ရဲကြဘူးလို့ နေရပ်ပြန်သူ တချို့ကပြောပါတယ်။ ဒီအခြေ အနေကို ဗွီအိုအေမြန်မာပိုင်း သတင်းထောက် နိုင်ကွန်းအိန်ကနေ သတင်းပေးပို့ထားပါတယ်။
ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်နိုင်ငံဘက်ကို တိမ်းရှောင်သွားတာ ၂ နှစ်လောက် ကြာလာပြီးတဲ့နောက် စက်တင်ဘာ ၂၅ ရက်နေ့က မိမိသဘောဆန္ဒ အလျှောက် ပြည်တွင်းကိုပြန်ဝင်လာတဲ့မွတ်ဆလင်ရွာသား ၂၆ ဟာ လက်ရှိ မောင်တောမြို့နယ်အတွင်း နေရပ်ရင်းမှာ ပြန်လည်အခြေချ နေထိုင်နေပြီး ဖြစ်ပါတယ်။
လက်ရှိ ဦးရှည့်ကျကျေးရွာက ပြန်လည်ဝင်ရောက်လာသူ၁၃ဦးရှိနေပြီး နေထိုင်စားသောက်ရေး အခြေအနေကိုတော့ ကျေးရွာအုပ်ချုပ်ရေးမှူး ဦးဖီရက်က အခုလိုပြောပါတယ်။
“ကျနော်တို့ရွာက ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ် ရောက်လာတဲ့ သူက စုစုပေါင်း ၁၃ ယောက် ရှိပါတယ်။ အခုရွာမှာ ရှိပါတယ်။ သူတို့ ဒီမှာ မိသားစု အိမ်မှာပဲ နေတာပါ။”
ကြက်ရိုးပြင်ကျေးရွာမှာလည်း ပြန်လည်ဝင်ရောက်လာသူ၁၁ဦး ရှိနေပါတယ်။ ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်နိုင်ငံဘက်ကို တိမ်းရှောင် သွားပြီး ဒုက္ခသည်စခန်းမှာ စားဝတ်နေထိုင်ရေး အခက်ခဲကြောင့် ပြည်တွင်းပြန်ဝင်လာတယ်လို့ နေရပ်ပြန်သူ တဦးက ပြောပါတယ်။
“မနေ့က ရောက်တာပါ။ သွားရေးရှုပ်ထွေးတယ်။ တနေ့ဟိုဟာ စားဝတ်နေရေး ပညာရေး၊ ကျန်းမာရေး အဲ့ဒါ လူမှုရေးတွေ အခက်ခဲလို့ အိမ်ကို ပြန်လာတာပါ။”
ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်နိုင်ငံဘက်ကို တိမ်းရှောင်သွားသူ တချို့ နေရပ်ပြန်ချင်ပေမဲ့ တဘက်နိုင်ငံက အကြမ်းဖက် အဖွဲ့အစည်းရန်ကို ကြောက်နေရတယ်လို့ တခြား နေရပ်ပြန်သူ ကြက်ရိုးပြင်ရွာသား တဦးက အခုလို ပြောပါတယ်။
“ဒီဘက်ကတော့ ကျနော်တို့ အစိုးရကလည်း ကျနော်တို့ လက်ခံဖို့ကလည်း အဆင်သင့်ရှိပါတယ်။ လာလိုချင်လည်း လာရခက်နေပါတယ်။ ဒါပေမဲ့ မလာကြတာကတော့ အကြမ်းဖက်တွေက သူတို့ကြောက်နေတယ်လို့ပဲ ကျနော်တို့ ကြားနေရပါတယ်။”
လက်ရှိ ပြည်တွင်းပြန်ဝင်ရောက်လာသူတွေ အပါအဝင် ဦးရှည့်ကျကျေးရွာ၊ ကြက်ရိုးပြင်ကျေးရွာ၊ ကပ္ပကောင်းကျေးရွာ၊ မျှော့တောင် ကျေးရွာစတဲ့ မွတ်ဆလင်ကျေးရွာတွေကို အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာကြက်ခြေနီအဖွဲ့ ICRC ကနေ ကူညီမှုပေး ထားတယ်လို့ ကြက်ရိုး ပြင်ကျေးရွာ အုပ်ချုပ်ရေးမှူး ဦးမင်းနိုင်က ဆိုပါတယ်။
“လက်ရှိရွာမှာနေတဲ့သူကိုတော့ ICRC က ထောက်ပံ့နေတာ။ အခု သူတို့မနေ့ကလာတာနဲ့ စာရင်းတင်လို့ မရဘူး။ ICRC အဖွဲ့ဒီဘက် ကိုလာမယ်ဆိုရင် ကျနော်တို့သတင်းပို့မယ်။”
ရခိုင်ပြည်နယ် မောင်တောခရိုင်အတွင်း၂၀၁၇ ခုနှစ် သြဂုတ်လမှာ အကြမ်းဖက် တိုက်ခိုက်မှု ဖြစ်ပွားခဲ့ပြီးနောက် တပ်မတော်ကနေ နယ်မြေရှင်းလင်းရေးနဲ့ လုံခြုံရေးလုပ်ဆောင်မှုအတွင်း ဒေသခံမူဆလင်ရွာသား ၇ သိန်းကျော် ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ် နိုငံဘက်ကို ထွက်ပြေးသွားကြောင်း ကုလသမဂ္ဂက ထုတ်ပြန်ထားပါတယ်။
ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်နဲ့ နှစ်နိုင်ငံ သဘောတူညီချက်အရ နေရပ်စွန့်ခွာသူတွေကို သက်ဆိုင်ရာ တာဝန်ရှိသူတွေက ပြန်လည် လက်ခံဖို့အတွက် ၂၀၁၈ ခုနှစ် နှစ်စပိုင်းကတည်းက မြန်မာအစိုးရဘက်က ပြန်လည် လက်ခံရေးစခန်းတွေဖွင့်ပြီး ပြင်ဆင်ဆောင်ရွက်လာခဲ့တာပါ။
၂၀၁၉ ခုနှစ် စက်တင်ဘာ လဆန်းပိုင်းထိတော့ မိမိဆန္ဒအလျှောက် နေရပ်ပြန်လာသူ၃၀၀ နီးပါးရှိနေပြီး သူတို့ တတွေဟာ မိမိနေရပ်ရင်းမှာ အခြေချနေထိုင်နေကြတယ်လို့ လှဖိုးခေါင် ကြိုဆိုလက်ခံရေးစခန်း အထွေထွေ အုပ်ချုပ်ရေးမှူးရုံး ညွှန်ကြားရေးမှုး ဦးစိုးရွှေအောင်က ပြောပါတယ်။
“၂၅ ရက်နေ့က ၂၆ ယောက်ဆိုတော့ ဟိုဟာနဲ့ဆို ၃၀၀ လောက် ရှိမယ်။ သူတို့ သဘောဆန္ဒအလျှောက် ခွင့်ပြုချက်တွေ တောင်းပြီးတော့ စီစစ်ခံပြီးဝင်လာတဲ့ လူတွေ ရှိတယ်ဆိုတော့ သူတို့ဒီဘက်မှာ နေစရာ ရှိတယ်။ သူတို့ဆွေမျိုးသားချင်းတွေ ရှိလို့ ပြန်လာတဲ့ လူတွေဖြစ်ပါတယ်။ သူတို့နေခဲ့တဲ့ရွာက ကျေးရွာတာဝန်ခံတွေ ကျေးရွာအုပ်ချုပ်ရေးမှူးတွေ သူတို့ဆွေမျိုးသားချင်းတွေက သူတို့ဆက်သွယ်ပြီး တခါထဲ လာတာဖြစ်တဲ့အတွက် သူတို့နေထိုင်မဲ့နေရာတွေက ရှိပြီး သားဖြစ်တဲ့အတွက် အဲဒီနေရာမှာပဲ ပြန်ပြီးတော့ နေထိုင်ပါတယ်။"
သူတို့ ဆန္ဒအလျှောက် ဝင်ရောက်လာသူတွေကို UEHRD ခေါ် နေရပ်စွန့်ခွါများ ပြန်လည်လက်ခံရေး လုပ်ငန်းအဖွဲ့ကနေ စီစစ်လက်ခံခဲ့ပြီး ၎င်းတို့ဆန္ဒအရ NV Card ထုတ်ပေးခြင်း၊ မူလနေထိုင်ရာ နေရာတွေကို ပို့ဆောင်ပေးခြင်းတွေ လုပ်ဆောင်ခဲ့တယ်လို့ မြန်မာအာဏာပိုင်တွေဘက်က ပြောပါတယ်။
ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ် နိုင်ငံဘက် တိမ်းရှောင်သူတွေ နေရပ်ပြန်ရေးအတွက် မြန်မာနဲ့ ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ် နိုင်ငံ အစိုးရတို့ ညှိနှှိုင်းခဲ့ရာမှာ နှစ်နိုင်ငံသဘောတူညီချက်အရ ပြန်လည်လက်ခံဖို့အတွက်၂၀၁၈ ခုနှစ် ဇန်နဝါရီလ၊ နိုဝင်ဘာလနဲ့ ၂၀၁၉ ခုနှစ် သြဂုတ်လတို့မှာ စီစဉ်ခဲ့ပေမဲ့ အောင်မြင်မှု မရှိခဲ့ပါဘူး။
မြန်မာအစိုးရကတော့ တဘက်နိုင်ငံကို ထွက်ပြေးသွားသူတွေကို ရိုဟင်ဂျာလို့ ခေါ်ဆိုတာ လက်မခံပေမဲ့ သူတို့ တတွေ ပြန်လာနိုင်ရေးအတွက် ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ် အစိုးရနဲ့ နားလည်မှု စာချွန်လွှာ လက်မှတ်ထိုးလုပ် ဆောင်နေပြီး စစ်ရှောင်ဒုက္ခသည်တွေ ပြန်လက်ခံဖို့ ကြိုးစားနေတာ အခုထိ မအောင်မြင်သေးပါဘူး။
[UNICODE VERSION]
ရခိုငျပွညျနယျမှာ တကွော့ပွနျဖွဈပှားခဲ့တဲ့ ပဋိပက်ခတှကွေောင့ျ ဘငျ်ဂလားဒေ့ရျှနိုငျငံဘကျကို ထှကျပွေးပွီး ဒုက်ခသညျ စခနျးတှမှော နထေိုငျနကွေသူတှအေနနေဲ့ စခနျးအတှငျးမှာ စားဝတျနရေေး အခကျအခဲ ရှိလာတာကွောင့ျ လှနျခဲ့တဲ့ လပိုငျးအတှငျးကစလို့ သူတို့ သဘောဆန်ဒအလြှောကျ မွနျမာနိုငျငံဘကျကို အသုတျလိုကျ တခြို့ ပွနျလာနကွေပါတယျ။ ပွီးခဲ့တဲ့ စကျတငျဘာ ၂၅ ရကျနေ့ကလညျး မှတျဆလငျ ၂၆ ဦးဟာ နှဈနိုငျငံနယျစပျ ကွိုဆိုရေးစခနျးကတဆင့ျ သူတို့ဆန်ဒအလြှောကျ နရေပျကို ပွနျလာခဲ့ကွပမေယ့ျ စခနျးအတှငျးမှာ ကနြျနတေဲ့ အမြားစုကောတ့ တဘကျနိုငျငံက အကွမျးဖကျ အဖှဲ့အစညျးတှရေဲ့ရနျကိုကွောကျလို့ မပွနျရဲကွဘူးလို့ နရေပျပွနျသူ တခြို့ကပွောပါတယျ။ ဒီအခွေ အနကေို ဗှီအိုအမွေနျမာပိုငျး သတငျးထောကျ နိုငျကှနျးအိနျကနေ သတငျးပေးပို့ထားပါတယျ။
ဘငျ်ဂလားဒေ့ရျှနိုငျငံဘကျကို တိမျးရှောငျသှားတာ ၂ နှဈလောကျ ကွာလာပွီးတဲ့နောကျ စကျတငျဘာ ၂၅ ရကျနေ့က မိမိသဘောဆန်ဒ အလြှောကျ ပွညျတှငျးကိုပွနျဝငျလာတဲ့မှတျဆလငျရှာသား၂၆ ဟာ လကျရှိ မောငျတောမွို့နယျအတှငျး နရေပျရငျးမှာ ပွနျလညျအခွခြေ နထေိုငျနပွေီး ဖွဈပါတယျ။
လကျရှိ ဦးရှည့ျကကြြေးရှာက ပွနျလညျဝငျရောကျလာသူ၁၃ဦးရှိနပွေီး နထေိုငျစားသောကျရေး အခွအေနကေိုတော့ ကြေးရှာအုပျခြုပျရေးမှူး ဦးဖီရကျက အခုလိုပွောပါတယျ။
“ကနြောျတို့ရှာက ဘငျ်ဂလားဒေ့ရျှရောကျလာတဲ့ သူက စုစုပေါငျး ၁၃ ယောကျ ရှိပါတယျ။ အခုရှာမှာ ရှိပါတယျ။ သူတို့ ဒီမှာ မိသားစု အိမျမှာပဲနတောပါ။”
ကွကျရိုးပွငျကြေးရှာမှာလညျး ပွနျလညျဝငျရောကျလာသူ၁၁ဦး ရှိနပေါတယျ။ ဘငျ်ဂလားဒေ့ရျှနိုငျငံဘကျကို တိမျးရှောငျ သှားပွီး ဒုက်ခသညျစခနျးမှာ စားဝတျနထေိုငျရေး အခကျခဲကွောင့ျ ပွညျတှငျးပွနျဝငျလာတယျလို့ နရေပျပွနျသူ တဦးက ပွောပါတယျ။
“မနေ့က ရောကျတာပါ။ သှားရေးရှုပျထှေးတယျ။ တနေ့ဟိုဟာ စားဝတျနရေေး ပညာရေး၊ ကနြျးမာရေး အဲတာလူမှုရေးတှေ အခကျခဲလို့ အိမျကို ပွနျလာတာပါ။”
ဘငျ်ဂလားဒေ့ရျှနိုငျငံဘကျကို တိမျးရှောငျသှားသူ တခြို့ နရေပျပွနျခငြျပမေဲ့ တဘကျနိုငျငံက အကွမျးဖကျ အဖှဲ့အစညျးရနျကို ကွောကျနရေတယျလို့ တခွား နရေပျပွနျသူ ကွကျရိုးပွငျရှာသား တဦးက အခုလို ပွောပါတယျ။
“ဒီဘကျကတော့ ကနြောျတို့ အစိုးရကလညျး ကနြောျတို့ လကျခံဖို့ကလညျး အဆငျသင့ျရှိပါတယျ။ လာလိုခငြျလညျး လာရခကျနပေါတယျ။ ဒါပမေဲ့ မလာကွတာကတော့ အကွမျးဖကျတှကေ သူတို့ကွောကျနတေယျလို့ပဲ ကနြောျတို့ ကွားနရေပါတယျ။”
လကျရှိ ပွညျတှငျးပွနျဝငျရောကျလာသူတှေ အပါအဝငျ ဦးရှည့ျကကြြေးရှာ၊ ကွကျရိုးပွငျကြေးရှာ၊ ကပ်ပကောငျးကြေးရှာ၊ မြှော့တောငျ ကြေးရှာစတဲ့ မှတျဆလငျကြေးရှာတှကေို အပွညျပွညျဆိုငျရာကွကျခွနေီအဖှဲ့ ICRC ကနေ ကူညီမှုပေး ထားတယျလို့ ကွကျရိုး ပွငျကြေးရှာ အုပျခြုပျရေးမှူး ဦးမငျးနိုငျက ဆိုပါတယျ။
“လကျရှိရှာမှာနတေဲ့သူကိုတော့ ICRC က ထောကျပံ့နတော။ အခု သူတို့မနေ့ကလာတာနဲ့ စာရငျးတငျလို့ မရဘူး။ ICRC အဖှဲ့ဒီဘကျ ကိုလာမယျဆိုရငျ ကနြောျတို့သတငျးပို့မယျ။”
ရခိုငျပွညျနယျ မောငျတောခရိုငျအတှငျး၂၀၁၇ ခုနှဈ သွဂုတျလမှာ အကွမျးဖကျ တိုကျခိုကျမှု ဖွဈပှားခဲ့ပွီးနောကျ တပျမတောျကနေ နယျမွရှေငျးလငျးရေးနဲ့ လုံခွုံရေးလုပျဆောငျမှုအတှငျး ဒသေခံမူဆလငျရှာသား ၇ သိနျးကြောျ ဘငျ်ဂလားဒေ့ရျှ နိုငံဘကျကို ထှကျပွေးသှားကွောငျး ကုလသမဂ်ဂက ထုတျပွနျထားပါတယျ။
ဘငျ်ဂလားဒေ့ရျှနဲ့ နှဈနိုငျငံ သဘောတူညီခကြျအရ နရေပျစှန့ျခှာသူတှကေို သကျဆိုငျရာ တာဝနျရှိသူတှကေ ပွနျလညျ လကျခံဖို့အတှကျ ၂၀၁၈ ခုနှဈ နှဈစပိုငျးကတညျးက မွနျမာအစိုးရဘကျက ပွနျလညျ လကျခံရေးစခနျးတှဖှေင့ျပွီး ပွငျဆငျဆောငျရှကျလာခဲ့တာပါ။
၂၀၁၉ ခုနှဈ စကျတငျဘာ လဆနျးပိုငျးထိတော့ မိမိဆန်ဒအလြှောကျ နရေပျပွနျလာသူ၃၀၀ နီးပါးရှိနပွေီး သူတို့ တတှဟော မိမိနရေပျရငျးမှာ အခွခေနြထေိုငျနကွေတယျလို့ လှဖိုးခေါငျ ကွိုဆိုလကျခံရေးစခနျး အထှထှေေ အုပျခြုပျရေးမှူးရုံး ညှှနျကွားရေးမှုး ဦးစိုးရှှအေောငျက ပွောပါတယျ။
“၂၅ ရကျနေ့က ၂၆ ယောကျဆိုတော့ ဟိုဟာနဲ့ဆို ၃၀၀ လောကျ ရှိမယျ။ သူတို့ သဘောဆန်ဒအလြှောကျ ခှင့ျပွုခကြျတှေ တောငျးပွီးတော့ စီစဈခံပွီးဝငျလာတဲ့ လူတှေ ရှိတယျဆိုတော့ သူတို့ဒီဘကျမှာ နစေရာ ရှိတယျ။ သူတို့ဆှမြေိုးသားခငြျးတှေ ရှိလို့ ပွနျလာတဲ့ လူတှဖွေဈပါတယျ။ သူတို့နခေဲ့တဲ့ရှာက ကြေးရှာတာဝနျခံတှေ ကြေးရှာအုပျခြုပျရေးမှူးတှေ သူတို့ဆှမြေိုးသားခငြျးတှကေ သူတို့ဆကျသှယျပွီး တခါထဲ လာတာဖွဈတဲ့အတှကျ သူတို့နထေိုငျမဲ့နရောတှကေ ရှိပွီး သားဖွဈတဲ့အတှကျ အဲဒီနရောမှာပဲ ပွနျပွီးတော့ နထေိုငျပါတယျ။"
သူတို့ ဆန်ဒအလြှောကျ ဝငျရောကျလာသူတှကေို UEHRD ခေါျ နရေပျစှန့ျခှါမြား ပွနျလညျလကျခံရေး လုပျငနျးအဖှဲ့ကနေ စီစဈလကျခံခဲ့ပွီး ၎င်းငျးတို့ဆန်ဒအရ NV Card ထုတျပေးခွငျး၊ မူလနထေိုငျရာ နရောတှကေို ပို့ဆောငျပေးခွငျးတှေ လုပျဆောငျခဲ့တယျလို့ မွနျမာအာဏာပိုငျတှဘေကျက ပွောပါတယျ။
ဘငျ်ဂလားဒေ့ရျှ နိုငျငံဘကျ တိမျးရှောငျသူတှေ နရေပျပွနျရေးအတှကျ မွနျမာနဲ့ ဘငျ်ဂလားဒေ့ရျှ နိုငျငံ အစိုးရတို့ ညှိနှှိုငျးခဲ့ရာမှာ နှဈနိုငျငံသဘောတူညီခကြျအရ ပွနျလညျလကျခံဖို့အတှကျ၂၀၁၈ ခုနှဈ ဇနျနဝါရီလ၊ နိုဝငျဘာလနဲ့ ၂၀၁၉ ခုနှဈ သွဂုတျလတို့မှာ စီစဉျခဲ့ပမေဲ့ အောငျမွငျမှု မရှိခဲ့ပါဘူး။
မွနျမာအစိုးရကတော့ တဘကျနိုငျငံကို ထှကျပွေးသှားသူတှကေို ရိုဟငျဂြာလို့ ခေါျဆိုတာ လကျမခံပမေဲ့ သူတို့ တတှေ ပွနျလာနိုငျရေးအတှကျ ဘငျ်ဂလားဒေ့ရျှ အစိုးရနဲ့ နားလညျမှု စာခြှနျလှှာ လကျမှတျထိုးလုပျ ဆောငျနပွေီး စဈရှောငျဒုက်ခသညျတှေ ပွနျလကျခံဖို့ ကွိုးစားနတော အခုထိ မအောငျမွငျသေးပါဘူး။
