{{Zawgyi/Unicode}}
မြန်မာနိုင်ငံအလယ်ပိုင်းမှာ အခုနှစ်ထဲ မိုးများတာကြောင့် ပုဂံမြို့က ရှေးဟောင်း စေတီပုထိုးတွေ ထိခိုက်ပျက်စီးတာများလာနေပါတယ်။ ခရီးသွားလုပ်ငန်းကို အဓိကမှီတည်နေရတဲ့ ပုံဂံမှာ ရာသီဥတုဒဏ်၊ ကိုဗစ်ကပ်ရောဂါဘေးနဲ့ နိုင်ငံရေးအခြေအနေတွေကြောင့် ဘယ်လို သက်ရောက်မှုတွေဖြစ်နေသလဲဆိုတာ ရန်ကုန်ကလာတဲ့သတင်းကို ကိုရဲမွန် က ပြောပြမှာပါ။
သီတင်းကျွတ်ပြီးချိန် မိုးအကုန် ဆောင်းအကူးကာလဆိုရင် ရှေးဟောင်း စေတီ ပုထိုးတွေရှိတဲ့ ပုံဂံမြိုမှာ ပုံမှန် ခရီးသွားဧည့်သည်တွေနဲ့ စတင်စည်ကားနေလေ့ရှိပါတယ်။ ဒေသခံတွေ အလှဆုံးအချိန်ဖြစ်တယ်လို့ ဒီကာလမှာ အခုနှစ်မှာတော့ မိုးတွေရွာနေတာကြောင့်
ရှေးဟောင်း စေတီပုထိုးတွေ ထိခိုက်ပျက်စီးတာတွေ ခပ်စိပ်စိပ်ဖြစ်လာနေပါတယ်။ မိုးများပြီး ရေတက်တဲ့အရှိန်ကြောင့် ဘုရားစေတီတွေရဲ့ အုတ်နံရံပြိုကျ ပျက်စီးတာတွေ၊ ဘုရားအဝင် မုခ်ဦးပြိုကျတာတွေနဲ့ မဟာရံတံတိုင်းပြိုကျတာတွေ ရှိလာနေတာပါ။ ဒီထဲမှာ နံရံဆေးရေးပန်းချီ လက်ရာကောင်းတွေနဲ့ ထင်ရှားတဲ့ ပုထိုးသားများဘုရားလည်း ပြိုကျပျက်စီးသွားတယ်လို့ ပုဂံဒေသခံ၊ ဧည့်လမ်းညွှန် ကိုမင်းတင်က ပြောပါတယ်။
"မိုးကလည်း ဒီနှစ်က သိသိသာသာများတယ်။ ပုထိုးသားများကလည်း နည်းနည်းပြိုတယ်။ အဲဒီပုထိုးသားများဆိုရင် နံရံပန်းချီတွေက တော်တော်ကောင်းတဲ့ဟာတွေပေါ့နော့်။ အရင်မိုး နည်းစဉ်ကတည်းက အဲဒီပုထိုးသားများရဲ့ အရှေ့မြောက်ဒေါင့်က ရေစိမ့်နေတာလေ။ သော့ခတ်ထားတော့ ဝင်ကြည့်မရတော့ အထဲမှာပျက်နေသလား၊ နံရံပန်းချီတွေ ကွာကျနေပြီလား၊ ရေအိုင်သလား။ အကုန် ဘာမှမသိရဘူး။ ဘုရားတွေက ပိတ်ထားတော့လေ။"
နှစ်ပေါင်းထောင်ချီထဲက တည်ရှိလာတဲ့ ဒီစေတီပုထိုးတွေကို ပုံမှန်ပြုပြင် ထိန်းသိမ်းရေးကို ထိထိရောက်ရောက် ဆောင်ရွက်ဖို့လိုတယ်လို့လည်း သူကပြောပါတယ်။
"ဒီတိုင်းကြီး ပျက်စီးနေတာတွေကို ကြည့်နေရတာတော့ စိတ်မကောင်းဘူးပေါ့ဗျာ။ တခုခုတော့ ဘာပဲပြောပြော ထိန်းသိမ်းတဲ့လုပ်ငန်းမျိုးတွေကို လုပ်ချင်တာပေါ့။ ဒါပေမယ့် အဲလိုလည်း အခုက လုပ်လို့အဆင်မပြေတဲ့ အခြေအနေကြီးဖြစ်နေတဲ့ အခါကျတော့ ပြောရမှာ တော်တော်ကိုခက်နေတဲ့ အနေအထားဖြစ်နေတယ် ဒီပုဂံနဲ့ပတ်သက်ပြီးတော့လေ။ ဒါ ဘယ်ကနေ ဘယ်လိုစလုပ်ရမယ်မှန်းကို မသိဘူးဖြစ်နေပြီ အခုဟာက။ တခုခုဖြစ်လာပြီဆိုရင် ကျနော်တို့က ဒီဟာတွေကို ထိန်းသိမ်းဖို့အတွက် ဘယ်သူ့အားကိုးလို့ အားကိုးရမှန်းကို မသိဘူးဖြစ်နေတယ်။ ဘယ်သူ့ အကူအညီတောင်းလို့ တောင်းရမှန်းကို မသိဘူးဖြစ်နေတာ အခုဟာကလေ။"
ကုလသမဂ္ဂ UNESCO က ပုဂံကို ရှေးဟောင်းအမွေအနှစ်အဖြစ်ထိမ်းသိမ်းရမယ့် နေရာအဖြစ် ၂၀၁၉ ခုနှစ်က သတ်မှတ်ခဲ့ပါတယ်။
ကမ္ဘာ့အမွေအနှစ် စာရင်းဝင်ဖြစ်တဲ့ ပုဂံ ဒေသမှာ ဘုရားစေတီပေါင်း ၃,၈၀၀ ကျော်ရှိပါတယ်။ ကမ္ဘာ့ယဉ်ကျေးမှု အမွေအနှစ် သတ်မှတ်ထားတဲ့ ဒေသတွေကို ကာကွယ်ထိန်းသိမ်းဖို့အတွက် ယဉ်ကျေးမှုအမွေအနှစ် ဒေသများ ကာကွယ်ထိန်းသိမ်းရေး ဥပဒေကိုတော့ ၂၀၁၉ ခုနှစ်၊ ဖေဖော်ဝါရီလတုန်းက ပြဌာန်းထားပါတယ်။ လူသိများ ထင်ရှားတဲ့ ဘုရားစေတီတော်တွေအပြင် ပြုပြင်ထိန်းသိမ်းဖို့ လိုနေတဲ့ စေတီတော်တွေကိုလည်း အမြန်ဆုံးဆောင်ရွက်ပေးဖို့ ဒေသခံတွေက လိုလားနေကြပါတယ်။
ပုဂံဒေသမှာ ဝင်ငွေအတွက် ကမ္ဘာလှည့်ခရီးသွားလုပ်ငန်းတွေကို အဓိက အားထားကြရတာပါ။ ကိုဗစ်ကပ်ရောဂါဖြစ်စဖြစ်ထဲက ထိခိုက်နေတဲ့ ခရီးသွားလုပ်ငန်းတွေ စစ်အာဏာသိမ်းပြီးနောက်မှာ လုပ်ငန်းတွေပုံမှန်ပြန်လည် မလည်ပတ်နိုင်သေးတာကြောင့် လုပ်ငန်းတော်တော်တော်များများ အခက်အခဲဖြစ်နေကြပါတယ်။ ကပ်ရောဂါနဲ့ နိုင်ငံရေးအခြေအနေကြောင့် ပုဂံဒေသ ခရီးသွားဝင်ရောက်မှုဟာလည်း မရှိသလောက် လျော့နည်းသွားတယ်လို့ ဒေသခံတွေက ပြောပါတယ်။ ခရီးသွားဧည့်သည်တွေကို မှီခိုပြီး လုပ်ကိုင်စားသောက်နေတဲ့ ဒေသခံတွေလည်း အခက်အခဲတွေ ရှိနေပါတယ်။ ဟိုတယ်လုပ်ငန်းတွေလည်း ယာယီရပ်နားထားရတာ ၂ နီးပါးရှိနေတာကြောင့် လုပ်ငန်းရှင်တွေအတော်လေး အခက်ကြုံနေကြပါတယ်။ ဒီအခြေအနေမှာပဲ ဟိုတယ်တွေနဲ့ သက်ဆိုင်တဲ့ ယစ်မျိုးခွန်၊ မြေခွန်တွေကို မဖြစ်မမေပေးသွင်းရမယ်လို့ တောင်းခံနေပြီး လုပ်ငန်းလိုင်စင်ပိတ်သိမ်းမယ်ဆိုတဲ့အထိ ဖိအားပေးမှုတွေ ရှိလာတယ်လို့ ဟိုတယ်ပိုင်ရှင်တဦးက ပြောပါတယ်။
"ပုဂံမှာက tourism ကိုအဓိက အားကိုးနေရတော့ ဒီဟာမှာ မပေးဘဲနေတာ မဟုတ်ပေမယ့် သူတို့ဘက်က သက်ညှာမှုတခုနဲ့ ဖြေလျှော့မှုကို ကိုယ်ကလိုချင်တာ။ ပုဂံမှာက ဒီလောက်ကြီးဧည့်သည်မလာလို့ ဒီလိုခေတ်ပျက်နေပါတယ်ဆိုတဲ့ အနေအထားမှာ အဲလိုအတောင်းခံရတော့ တဖက်လှည့်နဲ့ပြန်တွက်ရင် ညီမတို့လုပ်ငန်းရှင်တွေ အနေနဲ့ကျတော့ မလုံခြုံတော့ဘူးပေါ့နော်။"
ပြည်ပခရီးသွားဧည့်သည်တွေ ပြန်မလာကြသေးတဲ့ ရှေးဟောင်းပုဂံမြို့ဆီ ပြည်တွင်း ဧည့်သည်အနည်းအကျဉ်း သွားလည်တာတော့ ရှိနေပါတယ်။ ဒါပေမဲ့ အရင်လို လုပ်ငန်းတွေ ပုံမှန်ပြန်ဖြစ်နိုင်ဖို့ အများကြီးလိုသေးတယ်လို့ ဟိုတယ်လုပ်ငန်းလုပ်နေကြသူတွေက ပြောပါတယ်။ အခုလို ကမ္ဘာလှည့်ခရီးသည်တွေ ပြန်မများလာချိန်မှာ ဘဘာဝကြောင့် ပျက်စီးနေတဲ့ ရှေးဟောင်းဘုရားတွေကို ပြန်ပြင်ဆင် သင့်တယ်လို့ ပုဂံဒေသခံတွေက ပြောနေကြပါတယ်။
{{Unicode}}
မွနျမာနိုငျငံအလယျပိုငျးမှာ အခုနှဈထဲ မိုးမြားတာကွောင့ျ ပုဂံမွို့က ရှေးဟောငျး စတေီပုထိုးတှေ ထိခိုကျပကြျစီးတာမြားလာနပေါတယျ။ ခရီးသှားလုပျငနျးကို အဓိကမှီတညျနရေတဲ့ ပုံဂံမှာ ရာသီဥတုဒဏျ၊ ကိုဗဈကပျရောဂါဘေးနဲ့ နိုငျငံရေးအခွအေနတှေကွေောင့ျ ဘယျလို သကျရောကျမှုတှဖွေဈနသေလဲဆိုတာ ရနျကုနျကလာတဲ့သတငျးကို ကိုရဲမှနျ က ပွောပွမှာပါ။
သီတငျးကြှတျပွီးခြိနျ မိုးအကုနျ ဆောငျးအကူးကာလဆိုရငျ ရှေးဟောငျး စတေီ ပုထိုးတှရှေိတဲ့ ပုံဂံမွိုမှာ ပုံမှနျ ခရီးသှားဧည့ျသညျတှနေဲ့ စတငျစညျကားနလေေ့ရှိပါတယျ။ ဒသေခံတှေ အလှဆုံးအခြိနျဖွဈတယျလို့ ဒီကာလမှာ အခုနှဈမှာတော့ မိုးတှရှောနတောကွောင့ျ
ရှေးဟောငျး စတေီပုထိုးတှေ ထိခိုကျပကြျစီးတာတှေ ခပျစိပျစိပျဖွဈလာနပေါတယျ။ မိုးမြားပွီး ရတေကျတဲ့အရှိနျကွောင့ျ ဘုရားစတေီတှရေဲ့ အုတျနံရံပွိုကြ ပကြျစီးတာတှေ၊ ဘုရားအဝငျ မုချဦးပွိုကတြာတှနေဲ့ မဟာရံတံတိုငျးပွိုကတြာတှေ ရှိလာနတောပါ။ ဒီထဲမှာ နံရံဆေးရေးပနျးခြီ လကျရာကောငျးတှနေဲ့ ထငျရှားတဲ့ ပုထိုးသားမြားဘုရားလညျး ပွိုကပြကြျစီးသှားတယျလို့ ပုဂံဒသေခံ၊ ဧည့ျလမျးညှှနျ ကိုမငျးတငျက ပွောပါတယျ။
"မိုးကလညျး ဒီနှဈက သိသိသာသာမြားတယျ။ ပုထိုးသားမြားကလညျး နညျးနညျးပွိုတယျ။ အဲဒီပုထိုးသားမြားဆိုရငျ နံရံပနျးခြီတှကေ တောျတောျကောငျးတဲ့ဟာတှပေေါ့နော့ျ။ အရငျမိုး နညျးစဉျကတညျးက အဲဒီပုထိုးသားမြားရဲ့ အရှေ့မွောကျဒေါင့ျက ရစေိမ့ျနတောလေ။ သော့ခတျထားတော့ ဝငျကွည့ျမရတော့ အထဲမှာပကြျနသေလား၊ နံရံပနျးခြီတှေ ကှာကနြပွေီလား၊ ရအေိုငျသလား။ အကုနျ ဘာမှမသိရဘူး။ ဘုရားတှကေ ပိတျထားတော့လေ။"
နှဈပေါငျးထောငျခြီထဲက တညျရှိလာတဲ့ ဒီစတေီပုထိုးတှကေို ပုံမှနျပွုပွငျ ထိနျးသိမျးရေးကို ထိထိရောကျရောကျ ဆောငျရှကျဖို့လိုတယျလို့လညျး သူကပွောပါတယျ။
"ဒီတိုငျးကွီး ပကြျစီးနတောတှကေို ကွည့ျနရေတာတော့ စိတျမကောငျးဘူးပေါ့ဗြာ။ တခုခုတော့ ဘာပဲပွောပွော ထိနျးသိမျးတဲ့လုပျငနျးမြိုးတှကေို လုပျခငြျတာပေါ့။ ဒါပမေယ့ျ အဲလိုလညျး အခုက လုပျလို့အဆငျမပွတေဲ့ အခွအေနကွေီးဖွဈနတေဲ့ အခါကတြော့ ပွောရမှာ တောျတောျကိုခကျနတေဲ့ အနအေထားဖွဈနတေယျ ဒီပုဂံနဲ့ပတျသကျပွီးတော့လေ။ ဒါ ဘယျကနေ ဘယျလိုစလုပျရမယျမှနျးကို မသိဘူးဖွဈနပွေီ အခုဟာက။ တခုခုဖွဈလာပွီဆိုရငျ ကနြောျတို့က ဒီဟာတှကေို ထိနျးသိမျးဖို့အတှကျ ဘယျသူ့အားကိုးလို့ အားကိုးရမှနျးကို မသိဘူးဖွဈနတေယျ။ ဘယျသူ့ အကူအညီတောငျးလို့ တောငျးရမှနျးကို မသိဘူးဖွဈနတော အခုဟာကလေ။"
ကုလသမဂ်ဂ UNESCO က ပုဂံကို ရှေးဟောငျးအမှအေနှဈအဖွဈထိမျးသိမျးရမယ့ျ နရောအဖွဈ ၂၀၁၉ ခုနှဈက သတျမှတျခဲ့ပါတယျ။
ကမ်ဘာ့အမှအေနှဈ စာရငျးဝငျဖွဈတဲ့ ပုဂံ ဒသေမှာ ဘုရားစတေီပေါငျး ၃,၈၀၀ ကြောျရှိပါတယျ။ ကမ်ဘာ့ယဉျကြေးမှု အမှအေနှဈ သတျမှတျထားတဲ့ ဒသေတှကေို ကာကှယျထိနျးသိမျးဖို့အတှကျ ယဉျကြေးမှုအမှအေနှဈ ဒသေမြား ကာကှယျထိနျးသိမျးရေး ဥပဒကေိုတော့ ၂၀၁၉ ခုနှဈ၊ ဖဖေောျဝါရီလတုနျးက ပွဌာနျးထားပါတယျ။ လူသိမြား ထငျရှားတဲ့ ဘုရားစတေီတောျတှအေပွငျ ပွုပွငျထိနျးသိမျးဖို့ လိုနတေဲ့ စတေီတောျတှကေိုလညျး အမွနျဆုံးဆောငျရှကျပေးဖို့ ဒသေခံတှကေ လိုလားနကွေပါတယျ။
ပုဂံဒသေမှာ ဝငျငှအေတှကျ ကမ်ဘာလှည့ျခရီးသှားလုပျငနျးတှကေို အဓိက အားထားကွရတာပါ။ ကိုဗဈကပျရောဂါဖွဈစဖွဈထဲက ထိခိုကျနတေဲ့ ခရီးသှားလုပျငနျးတှေ စဈအာဏာသိမျးပွီးနောကျမှာ လုပျငနျးတှပေုံမှနျပွနျလညျ မလညျပတျနိုငျသေးတာကွောင့ျ လုပျငနျးတောျတောျတောျမြားမြား အခကျအခဲဖွဈနကွေပါတယျ။ ကပျရောဂါနဲ့ နိုငျငံရေးအခွအေနကွေောင့ျ ပုဂံဒသေ ခရီးသှားဝငျရောကျမှုဟာလညျး မရှိသလောကျ လြော့နညျးသှားတယျလို့ ဒသေခံတှကေ ပွောပါတယျ။ ခရီးသှားဧည့ျသညျတှကေို မှီခိုပွီး လုပျကိုငျစားသောကျနတေဲ့ ဒသေခံတှလေညျး အခကျအခဲတှေ ရှိနပေါတယျ။ ဟိုတယျလုပျငနျးတှလေညျး ယာယီရပျနားထားရတာ ၂ နီးပါးရှိနတောကွောင့ျ လုပျငနျးရှငျတှအေတောျလေး အခကျကွုံနကွေပါတယျ။ ဒီအခွအေနမှောပဲ ဟိုတယျတှနေဲ့ သကျဆိုငျတဲ့ ယဈမြိုးခှနျ၊ မွခှေနျတှကေို မဖွဈမမပေေးသှငျးရမယျလို့ တောငျးခံနပွေီး လုပျငနျးလိုငျစငျပိတျသိမျးမယျဆိုတဲ့အထိ ဖိအားပေးမှုတှေ ရှိလာတယျလို့ ဟိုတယျပိုငျရှငျတဦးက ပွောပါတယျ။
"ပုဂံမှာက tourism ကိုအဓိက အားကိုးနရေတော့ ဒီဟာမှာ မပေးဘဲနတော မဟုတျပမေယ့ျ သူတို့ဘကျက သကျညှာမှုတခုနဲ့ ဖွလြှေော့မှုကို ကိုယျကလိုခငြျတာ။ ပုဂံမှာက ဒီလောကျကွီးဧည့ျသညျမလာလို့ ဒီလိုခတျေပကြျနပေါတယျဆိုတဲ့ အနအေထားမှာ အဲလိုအတောငျးခံရတော့ တဖကျလှည့ျနဲ့ပွနျတှကျရငျ ညီမတို့လုပျငနျးရှငျတှေ အနနေဲ့ကတြော့ မလုံခွုံတော့ဘူးပေါ့နောျ။"
ပွညျပခရီးသှားဧည့ျသညျတှေ ပွနျမလာကွသေးတဲ့ ရှေးဟောငျးပုဂံမွို့ဆီ ပွညျတှငျး ဧည့ျသညျအနညျးအကဉြျး သှားလညျတာတော့ ရှိနပေါတယျ။ ဒါပမေဲ့ အရငျလို လုပျငနျးတှေ ပုံမှနျပွနျဖွဈနိုငျဖို့ အမြားကွီးလိုသေးတယျလို့ ဟိုတယျလုပျငနျးလုပျနကွေသူတှကေ ပွောပါတယျ။ အခုလို ကမ်ဘာလှည့ျခရီးသညျတှေ ပွနျမမြားလာခြိနျမှာ ဘဘာဝကွောင့ျ ပကြျစီးနတေဲ့ ရှေးဟောငျးဘုရားတှကေို ပွနျပွငျဆငျ သင့ျတယျလို့ ပုဂံဒသေခံတှကေ ပွောနကွေပါတယျ။
