[[Zawgyi/Unicode]]
မြန်မာနိုင်ငံမှာ နိုင်ငံရေးအကျဉ်းသားတွေလွှတ်ပေးဖို့ ကုလသမဂ္ဂ၊ အာဆီယံအပါအဝင် အနောက်နိုင်ငံတွေက စစ်ကောင်စီကို ဖိအားပေး တိုက်တွန်းနေပေမယ့် နိုင်ငံတဝှမ်းအကျဉ်းထောင်အသီးသီးမှာ နိုင်ငံရေး အကျဉ်းသား ပေါင်း ၁၀,၀၀၀ ကျော်ထိရှိနေဆဲဖြစ်ကြောင်း နိုင်ငံရေးအကျဉ်းသားများ ကူညီစောင့်ရှောက်ရေးအဖွဲ့ အေအေ ပီပီက ထုတ်ပြန်ထားပါတယ်။ နိုင်ငံရေးအကျဉ်းသားအများအပြားဟာ ဆိုးရွာတဲ့အခြေအနေအောက်မှာ မိသားစုနဲ့မတွေ့ရ ပြင်ပမှ ဆက်သွယ်ခွင့်မရတာတွေအပြင် ထောင်တွင်းဆန္ဒပြမှုတွေကြောင့်လည်း ညှင်းပမ်းနှိပ်စက်ခံရမှုတွေရှိနေပါတယ်။ ဒီအကြောင်း မအင်ကြင်းနိုင် စုံစမ်းမေးမြန်းထားတာပါ။
အေအေပီပီရဲ့ မကြာသေးခင်က ထုတ်ပြန်ချက်အရဆိုရင် ၂၀၂၁ခုနှစ် ဖေဖေါ်ဝါရီလမှာ စစ်အာဏာသိမ်းပြီး ကတည်းက ၁၄ လကျော်ကာလအတွင်း နိုင်ငံတဝှမ်းဖမ်းဆီးခံခဲ့ရတဲ့ နိုင်ငံရေးအကျဉ်းသားပေါင်း ၁၀,၀၀၀ ကျော်ရှိလာတာဟာ မြန်မာနိုင်ငံမှာ နှစ်ပေါင်း ၅၀ ကျော်အုပ်ချုပ်ခဲ့တဲ့ အရင် စစ်အစိုးရအဆက်ဆက်က ဖမ်းဆီးခဲ့တဲ့အရေအတွက်နဲ့ယှဉ်ရင် အများဆုံးဖြစ်ပါတယ်။ တရက်ကို သံသယရှိသူ အနည်းဆုံးအယောက် ၂၀ နှုန်းနဲ့ ဖမ်းဆီးခံရတဲ့ သဘောမျိုးဖြစ်နေပြီး မြန်မာ့သမိုင်းမှာ ဒီလောက် ဆိုးဆိုးရွားရွား ဖမ်းဆီးခံရတဲ့ အခြေအနေမျိုး မရှိခဲ့ဘူးလို့လည်း အေအေပီပီက ပြောပါတယ်။
နာမည်ဆိုးနဲ့ ကျော်ကြားတဲ့ အင်းစိန်အကျဉ်းထောင်မှာ (၇) လနီးပါး ထိန်းသိမ်းခံခဲ့ရတဲ့ နိုင်ငံရေးအကျဉ်းသူ ဟောင်း Generation Wave အဖွဲ့က မအိအိမိုးက သူ့ရဲ့အတွေ့အကြုံကို အခုလို ဗွီအိုအေကိုပြောပါတယ်။
“ညီမက ၃ လပိုင်း၊ ၃ ရက်နေ့ကပေါ့နော်၊ တာမွေသပိတ်စစ်ကြောင်းကနေပြီးတော့မှ ဖမ်းဆီးခံရတယ်။ ဖမ်းဆီးခံရတဲ့အချိန်မှာ ၃၀၀ ကျော်လောက်ကို ရှိတယ်ပေါ့လေ။ ...ဆိုတော့ အဲဒီကနေပြီးတော့မှ စအဖမ်းခံရတဲ့နေရာကနေ ကျိုက္ကဆံကွင်းကိုခေါ်သွားတယ်။ အဲဒီမှာတနေကုန်ထားတယ်။ တနေကုန် ရေသောက်စရာမလုံလောက်၊ အစားစားဖို့မရှိပေါ့လေ။ ဆိုတော့..အဲလိုမျိုးနဲ့တနေကုန်ထားတယ်။ ထားပြီး ည ဆယ်နာရီကျော် လူတွေအပြင်မထွက်တော့တဲ့အချိန်ကျမှ ညီမတို့ကို ကား ၁၀ စီးကျော်လောက်နဲ့ အင်းစိန်ထောင်ကိုပို့တယ်။ ထောင်ကိုမပို့ခင်မှာလည်း ကားပေါ်မှာတလျှောက်လုံး တနေကုန် ရဲနဲ့စစ်သားတွေနဲ့က ညီမတို့ကို ဖမ်းလာတာရယ်၊ ညီမတို့ကိုထားဖို့ လုပ်နေရင်းနဲ့မှ ညဘက်ရောက်တော့ ရဲတွေစစ်သားတွေက မူးနေကြပြီ။ အဲလို မူးနေကြတဲ့အချိန်မှာ မိန်းကလေးတွေကလည်း အများကြီးပေါ့။ အထူးသဖြင့် ကျောင်းသားသမဂ္ဂက ကျောင်းသူလေးတွေ...အဲဒီလို အများကြီးပါတဲ့အချိန်မှာ ဘာလုပ်ပစ်လိုက်မယ်၊ ညာလုပ်ပစ်လိုက်မယ်...အဲဒါမျိုးတွေ ခြိမ်းခြောက်၊ အဲလို ခြိမ်းခြောက်တဲ့လူက ခြိမ်းခြောက်၊ ဆဲဆိုတဲ့သူက ဆဲဆို၊ တချို့ကလည်း တနေရာခေါ်သွားပေါ့။ ခေါ်သွားပြီးတော့ ပစ်သတ်လိုက်...ပေါ့။ ဘယ်သူမှသိတာမဟုတ်ဘူးပေါ့။ အဲလိုမျိုး ပြောတဲ့သူတွေကပြောပေါ့...။ပြောပြီးတော့မှ တလျှောက်လုံး၊ ရန်ကုန်မြို့တပတ်လုံး ပတ်မောင်းပြီးတော့မှ အင်းစိန်ထောင်ကိုရောက်တယ်ပေါ့။”
အင်ကြင်းနိုင်။ ။ အခုဆိုရင် ဖမ်းဆီးခံရတဲ့ နိုင်ငံရေးအကျဉ်းသူတွေကို လိင်ပိုင်းဆိုင်ရာ စော်ကားမှုတွေရှိတယ်ဆိုတာလည်း သတင်းတွေ ထွက်လာတဲ့အခါကျတော့ အဲဒီလိုအခြေအနေမျိုးနဲ့ပတ်သက်လို့ ညီမ တွေ့ကြုံခဲ့ရတာမျိုးတွေရော ရှိလားရှင့်။
“ညီမတို့နဲ့အတူတူနေရတဲ့သူတွေ ကြုံရတာပေါ့လေ။ ညီမကတော့ အဆောင်က အဖမ်းခံရတာဖြစ်တယ်။ ဆိုတော့ ပထမဆုံး နဲ့နောက်ဆုံးအသုတ်လို့ ပြောလို့ရတာပေါ့နော်။ ထောင်ထဲမှာပဲ စစ်ကြောရေးဝင်ရတယ်။ ဒါပေမယ့် ထောင်ထဲမှာ အတူတူဖြတ်သန်းခဲ့ရတဲ့ အမျိုးသမီးတွေ ကြုံရတာကို...။ ထောင်ထဲမှာ အမျိုးသမီးတွေကိုမှ မဟုတ်ဘူးပေါ့လေ။ အမျိုးသမီးတွေ၊ အမျိုးသားတွေ၊ LGBT တွေ...သူတို့တွေကို လိင်ပိုင်းဆိုင်ရာ စော်ကားတာတောင်မှ သူတို့တွေကို အုပ်စုဖွဲ့ပြီးတော့ ယောက်ကျား လေး-ငါး-ခြောက်ယောက်လောက်က ဝိုင်းပြီးတော့မှ အထူးသဖြင့် LGBT တွေကို ရင်သားတွေကို ပလာယာနဲ့ညှပ်တာတို့၊ လိမ်ဆွဲတာတို့၊ ဆွဲဆိတ်တာတို့..အဲဒါမျိုးတွေလုပ်။ နောက်ပြီးတော့ လိင်အင်္ဂါတွေကို ရိုက်နှက်တာပေါ့နော်။ အဲဒါမျိုးတွေ လုပ်တာမျိုးတွေရှိတယ်။ နောက်ပြီးလို့ရှိရင် လေးဘက်ထောက်ခိုင်းပြီးတော့မှ တင်ပါးတွေကို နံပါတ်တုတ်တွေနဲ့ရိုက်တာပေါ့။ အဲလိုရိုက်တယ်။ နောက် ဓာတ်ပုံတွေရိုက်တယ်။ ရိုက်ပြီးတော့မှ သူတို့အချင်းချင်း ပြန်ပြပြီးတော့မှ ထပ်ပြီးတော့မှ စော်ကားတာပေါ့လေ။ စစ်ကြောရေးအခန်းတွေမှာ ကြုံရတဲ့ဟာပေါ့။ ..စစ်ကြောရေးကိုခေါ်သွားတဲ့ လမ်းတလျှောက်မှာလည်း တချို့ဆိုရင် မျက်လုံးကို အဝတ်စည်းထားပြီးတော့မှ ...“နင်တို့ကို အဝတ်စည်းထားတယ်၊ စည်းထားပြီးတော့မှ စစ်ကြောရေးနေရာကို မရောက်ခင်အထိကို အရှေ့မှာ ချိုင့်ရှိတယ်၊ ကျော်...အရှေ့မှာကြိုးတန်းရှိတယ်..ငုံ့...ပေါ့။ ဘယ်ကွေ့..ညာကွေ့ အဲလိုမျိုးတွေ လုပ်ခိုင်းပြီးတော့မှ ခန္ဓာကိုယ်ကို ထိန်းပေးသလိုနဲ့ ခန္ဓာကိုယ်အစိတ်အပိုင်းတွေကို ထိပြီးတော့မှ စော်ကားတာပေါ့လေ။ အဲလိုမျိုးတွေ စပြီးတော့မှ ကြုံရတယ်။ ငရဲခန်းကို ဖြတ်သန်းရတယ်ပေါ့လေ။ ...ဆိုတော့ ပုံမှန် ဒီလိုမျိုး နှိပ်စက်တာတွေအပြင်ကို အုပ်စုဖွဲ့ပြီးတော့မှ လိင်ပိုင်းဆိုင်ရာ ဆိုးဆိုးဝါးဝါး ညှင်းပန်းနှိပ်စက်တာတွေ အများကြီးပဲ ရှိတယ်။
ဒါ့အပြင် ၂၀၂၁ခုနှစ် မတ်လ ကနေ အောက်တိုဘာလအထိ ထိန်းသိမ်းခံခဲ့ရတဲ့ ကာလတလျောက် ရင်ဆိုင်ခဲ့ရတဲ့ ထောင်တွင်း တရားစီရင်တဲ့ အခြေအနေကိုလည်း သူက အခုလိုပြောပါတယ်။
“ရုံးထုတ်လည်း ရှေ့နေတွေနဲ့လည်း မတွေ့ရတော့ဘူး။ တရားသူကြီးတွေနဲ့ဆိုတာကလည်း ဖုံးထဲမှာပဲ ဖုံးလေးတလုံးထောင်ပေးထားတယ်။ ဒါမှမဟုတ်လည်း ကွန်ပြူတာဖွင့်ပေးထားပြီးတော့မှ ဘယ်သူမှန်းမသိတဲ့လူကနေပြီးတော့မှ ကိုယ့်နာမည်ခေါ်တယ်။ အဖေ နာမည်ထိုးပေးရတယ်။ ပြီးရင် ဘယ်နေ့ ရုံးချိန်း ဘယ်နေ့ပြန်ချိန်းပါတယ် ဆိုပြီးတော့ပဲ ချိန်းတာပေါ့။”
လက်ရှိ စစ်ကောင်စီလက်ထက် ထောင်တွင်း တရားစီရင်တဲ့အခြေအနေဟာ အရင် စစ်အစိုးရလက်ထက်က နိုင်ငံရေးလှုပ်ရှားမှုတွေနဲ့ ပတ်သက်လို့ စီရင်ချက် ချမှတ်တဲ့ ပုံစံနဲ့ ဘယ်လိုကွာခြားချက်တွေရှိနေပါသလဲ။ ပြည်တွင်းက လူ့အခွင့်အရေးဆိုင်ရာအမှုတွေကို လိုက်ပါဆောင်ရွက်ပေးနေသူ ရှေ့နေတဦးက အခုလို သူ့အမြင်ကို ဗွီအိုအေကို ပြောပါတယ်။
“ဘယ်လိုကွာလဲဆိုတော့ အခု ၂၀၂၁ ကတော့ ပိုပြီးတော့ တင်းကြပ်တာပေါ့။ ၂၀၂၁ မှာ ဖြစ်တဲ့ကိစ္စကျတော့ ရန်ကုန်တိုင်းတတိုင်းလုံး က နိုင်ငံရေးနဲ့ပတ်သက်တဲ့အမှုတွေအားလုံးကို အင်းစိန်ထောင်ထဲမှာပဲ စစ်ဆေးတာရှိတယ်။ အပြင်မှာ ရှားရှားပါးပါး တမှုစ၊ နှစ်မှုစ အပြင်မှာလုပ်တယ်လို့တော့ သိရတယ်။ ကျန်တဲ့ဟာ အတော်များများကတော့ အင်းစိန်ထောင်ထဲမှာပဲ စစ်တာပေါ့။”
တက်ကြွလှုပ်ရှားတဲ့ အမျိုးသမီးတွေကို ဖမ်းဆီးထိန်းသိမ်းစစ်ဆေးတဲ့အခါမှာ လိင်ပိုင်းဆိုင်ရာ စော်ကားမှုတွေ ရှိနေတယ်ဆိုတဲ့ စွပ်စွဲပြောဆိုချက်တွေနဲ့ ပတ်သက်လို့ စစ်ကောင်စီ သတင်းပြန်ကြားရေးအဖွဲ့ကို ဗွီအိုအေက ဆက်သွယ်မေးမြန်းခဲ့ပေမယ့် တုံ့ပြန်ချက် မရခဲ့ပါဘူး။ ထိမ်းသိမ်းခံထားနေရတဲ့ နိုင်ငံရေးအကျဉ်းသား အများ စုဟာ ပြင်ပနဲ့အဆက်အသွယ်မရတဲ့အပြင် တရားရုံးတွေမှာလည်း အများပြည်သူ စောင့်ကြည့်ခွင့်မရကြပါဘူး။ ပြီးခဲ့တဲ့လပိုင်းအတွင်း အင်းစိန်ထောင်အပါအဝင် ထောင်တချို့မှာနိုင်ငံရေးအကျဉ်းသားတွေရဲ့ ဆန္ဒပြမှုတွေရှိခဲ့ ပြီး ဆန္ဒပြသူတွေကို သက်ဆိုင်ရာထောင်အာဏာပိုင်တွေက ညှင်းပမ်းနှိပ်စက်တာတွေရှိခဲ့တယ်လို့ မိသားစုဝင် တွေကပြောပါတယ်။ စစ်ကိုင်းတိုင်းကလေးမြို့ထောင်မှာဆိုရင် ပစ်ခတ်နှိမ်နင်းလို့ လူသေဆုံးတဲ့အထိ ဖြစ်ခဲ့တာ ပါ။ ဒီဖြစ်စဉ်ကိုတော့ ထောင်ဆူပူမှုလုပ်လာလို့ နှိမ်နင်းရတာလို့ အာဏာပိုင်တွေက ဖြေရှင်းထားပါတယ်။ ICRC နိုင်ငံတကာကြက်ခြေနီအသင်းအနေနဲ့ အရင်တုန်းကလို ထောင်တွေထဲ ဝင်ရောက်ပြီး စစ်ဆေးကြည့်ရှုတာ အကူအညီတွေပေးနိုင်တာလုပ်ဖို့ ကမ်းလှမ်းထားပေမယ့်လည်း ဒီနေ့အထိ အကျဉ်ထောင်တွေထဲ ဝင်ရောက်စစ်ဆေးခွင့်မရသေးဘူးလို့ သိရပါတယ်။
=============
[[Unicode]]
မွနျမာအကဉြျးထောငျတှငျး ညှငျးပမျးနှိပျစကျမှုမြားရှိနေ
မွနျမာနိုငျငံမှာ နိုငျငံရေးအကဉြျးသားတှလှေှတျပေးဖို့ ကုလသမဂ်ဂ၊ အာဆီယံအပါအဝငျ အနောကျနိုငျငံတှကေ စဈကောငျစီကို ဖိအားပေး တိုကျတှနျးနပေမေယ့ျ နိုငျငံတဝှမျးအကဉြျးထောငျအသီးသီးမှာ နိုငျငံရေး အကဉြျးသား ပေါငျး ၁၀,၀၀၀ ကြောျထိရှိနဆေဲဖွဈကွောငျး နိုငျငံရေးအကဉြျးသားမြား ကူညီစောင့ျရှောကျရေးအဖှဲ့ အအေေ ပီပီက ထုတျပွနျထားပါတယျ။ နိုငျငံရေးအကဉြျးသားအမြားအပွားဟာ ဆိုးရှာတဲ့အခွအေနအေောကျမှာ မိသားစုနဲ့မတှေ့ရ ပွငျပမှ ဆကျသှယျခှင့ျမရတာတှအေပွငျ ထောငျတှငျးဆန်ဒပွမှုတှကွေောင့ျလညျး ညှငျးပမျးနှိပျစကျခံရမှုတှရှေိနပေါတယျ။ ဒီအကွောငျး မအငျကွငျးနိုငျ စုံစမျးမေးမွနျးထားတာပါ။
အအေပေီပီရဲ့ မကွာသေးခငျက ထုတျပွနျခကြျအရဆိုရငျ ၂၀၂၁ခုနှဈ ဖဖေေါျဝါရီလမှာ စဈအာဏာသိမျးပွီး ကတညျးက ၁၄ လကြောျကာလအတှငျး နိုငျငံတဝှမျးဖမျးဆီးခံခဲ့ရတဲ့ နိုငျငံရေးအကဉြျးသားပေါငျး ၁၀,၀၀၀ ကြောျရှိလာတာဟာ မွနျမာနိုငျငံမှာ နှဈပေါငျး ၅၀ ကြောျအုပျခြုပျခဲ့တဲ့ အရငျ စဈအစိုးရအဆကျဆကျက ဖမျးဆီးခဲ့တဲ့အရအေတှကျနဲ့ယှဉျရငျ အမြားဆုံးဖွဈပါတယျ။ တရကျကို သံသယရှိသူ အနညျးဆုံးအယောကျ ၂၀ နှုနျးနဲ့ ဖမျးဆီးခံရတဲ့ သဘောမြိုးဖွဈနပွေီး မွနျမာ့သမိုငျးမှာ ဒီလောကျ ဆိုးဆိုးရှားရှား ဖမျးဆီးခံရတဲ့ အခွအေနမြေိုး မရှိခဲ့ဘူးလို့လညျး အအေပေီပီက ပွောပါတယျ။
နာမညျဆိုးနဲ့ ကြောျကွားတဲ့ အငျးစိနျအကဉြျးထောငျမှာ (၇) လနီးပါး ထိနျးသိမျးခံခဲ့ရတဲ့ နိုငျငံရေးအကဉြျးသူ ဟောငျး Generation Wave အဖှဲ့က မအိအိမိုးက သူ့ရဲ့အတှေ့အကွုံကို အခုလို ဗှီအိုအကေိုပွောပါတယျ။
“ညီမက ၃ လပိုငျး၊ ၃ ရကျနေ့ကပေါ့နောျ၊ တာမှသေပိတျစဈကွောငျးကနပွေီးတော့မှ ဖမျးဆီးခံရတယျ။ ဖမျးဆီးခံရတဲ့အခြိနျမှာ ၃၀၀ ကြောျလောကျကို ရှိတယျပေါ့လေ။ ...ဆိုတော့ အဲဒီကနပွေီးတော့မှ စအဖမျးခံရတဲ့နရောကနေ ကြိုက်ကဆံကှငျးကိုခေါျသှားတယျ။ အဲဒီမှာတနကေုနျထားတယျ။ တနကေုနျ ရသေောကျစရာမလုံလောကျ၊ အစားစားဖို့မရှိပေါ့လေ။ ဆိုတော့..အဲလိုမြိုးနဲ့တနကေုနျထားတယျ။ ထားပွီး ည ဆယျနာရီကြောျ လူတှအေပွငျမထှကျတော့တဲ့အခြိနျကမြှ ညီမတို့ကို ကား ၁၀ စီးကြောျလောကျနဲ့ အငျးစိနျထောငျကိုပို့တယျ။ ထောငျကိုမပို့ခငျမှာလညျး ကားပေါျမှာတလြှောကျလုံး တနကေုနျ ရဲနဲ့စဈသားတှနေဲ့က ညီမတို့ကို ဖမျးလာတာရယျ၊ ညီမတို့ကိုထားဖို့ လုပျနရေငျးနဲ့မှ ညဘကျရောကျတော့ ရဲတှစေဈသားတှကေ မူးနကွေပွီ။ အဲလို မူးနကွေတဲ့အခြိနျမှာ မိနျးကလေးတှကေလညျး အမြားကွီးပေါ့။ အထူးသဖွင့ျ ကြောငျးသားသမဂ်ဂက ကြောငျးသူလေးတှေ...အဲဒီလို အမြားကွီးပါတဲ့အခြိနျမှာ ဘာလုပျပဈလိုကျမယျ၊ ညာလုပျပဈလိုကျမယျ...အဲဒါမြိုးတှေ ခွိမျးခွောကျ၊ အဲလို ခွိမျးခွောကျတဲ့လူက ခွိမျးခွောကျ၊ ဆဲဆိုတဲ့သူက ဆဲဆို၊ တခြို့ကလညျး တနရောခေါျသှားပေါ့။ ခေါျသှားပွီးတော့ ပဈသတျလိုကျ...ပေါ့။ ဘယျသူမှသိတာမဟုတျဘူးပေါ့။ အဲလိုမြိုး ပွောတဲ့သူတှကေပွောပေါ့...။ပွောပွီးတော့မှ တလြှောကျလုံး၊ ရနျကုနျမွို့တပတျလုံး ပတျမောငျးပွီးတော့မှ အငျးစိနျထောငျကိုရောကျတယျပေါ့။”
အငျကွငျးနိုငျ။ ။ အခုဆိုရငျ ဖမျးဆီးခံရတဲ့ နိုငျငံရေးအကဉြျးသူတှကေို လိငျပိုငျးဆိုငျရာ စောျကားမှုတှရှေိတယျဆိုတာလညျး သတငျးတှေ ထှကျလာတဲ့အခါကတြော့ အဲဒီလိုအခွအေနမြေိုးနဲ့ပတျသကျလို့ ညီမ တှေ့ကွုံခဲ့ရတာမြိုးတှရေော ရှိလားရှင့ျ။
“ညီမတို့နဲ့အတူတူနရေတဲ့သူတှေ ကွုံရတာပေါ့လေ။ ညီမကတော့ အဆောငျက အဖမျးခံရတာဖွဈတယျ။ ဆိုတော့ ပထမဆုံး နဲ့နောကျဆုံးအသုတျလို့ ပွောလို့ရတာပေါ့နောျ။ ထောငျထဲမှာပဲ စဈကွောရေးဝငျရတယျ။ ဒါပမေယ့ျ ထောငျထဲမှာ အတူတူဖွတျသနျးခဲ့ရတဲ့ အမြိုးသမီးတှေ ကွုံရတာကို...။ ထောငျထဲမှာ အမြိုးသမီးတှကေိုမှ မဟုတျဘူးပေါ့လေ။ အမြိုးသမီးတှေ၊ အမြိုးသားတှေ၊ LGBT တှေ...သူတို့တှကေို လိငျပိုငျးဆိုငျရာ စောျကားတာတောငျမှ သူတို့တှကေို အုပျစုဖှဲ့ပွီးတော့ ယောကျကြား လေး-ငါး-ခွောကျယောကျလောကျက ဝိုငျးပွီးတော့မှ အထူးသဖွင့ျ LGBT တှကေို ရငျသားတှကေို ပလာယာနဲ့ညှပျတာတို့၊ လိမျဆှဲတာတို့၊ ဆှဲဆိတျတာတို့..အဲဒါမြိုးတှလေုပျ။ နောကျပွီးတော့ လိငျအငျ်ဂါတှကေို ရိုကျနှကျတာပေါ့နောျ။ အဲဒါမြိုးတှေ လုပျတာမြိုးတှရှေိတယျ။ နောကျပွီးလို့ရှိရငျ လေးဘကျထောကျခိုငျးပွီးတော့မှ တငျပါးတှကေို နံပါတျတုတျတှနေဲ့ရိုကျတာပေါ့။ အဲလိုရိုကျတယျ။ နောကျ ဓာတျပုံတှရေိုကျတယျ။ ရိုကျပွီးတော့မှ သူတို့အခငြျးခငြျး ပွနျပွပွီးတော့မှ ထပျပွီးတော့မှ စောျကားတာပေါ့လေ။ စဈကွောရေးအခနျးတှမှော ကွုံရတဲ့ဟာပေါ့။ ..စဈကွောရေးကိုခေါျသှားတဲ့ လမျးတလြှောကျမှာလညျး တခြို့ဆိုရငျ မကြျလုံးကို အဝတျစညျးထားပွီးတော့မှ ...“နငျတို့ကို အဝတျစညျးထားတယျ၊ စညျးထားပွီးတော့မှ စဈကွောရေးနရောကို မရောကျခငျအထိကို အရှေ့မှာ ခြိုင့ျရှိတယျ၊ ကြောျ...အရှေ့မှာကွိုးတနျးရှိတယျ..ငုံ့...ပေါ့။ ဘယျကှေ့..ညာကှေ့ အဲလိုမြိုးတှေ လုပျခိုငျးပွီးတော့မှ ခန်ဓာကိုယျကို ထိနျးပေးသလိုနဲ့ ခန်ဓာကိုယျအစိတျအပိုငျးတှကေို ထိပွီးတော့မှ စောျကားတာပေါ့လေ။ အဲလိုမြိုးတှေ စပွီးတော့မှ ကွုံရတယျ။ ငရဲခနျးကို ဖွတျသနျးရတယျပေါ့လေ။ ...ဆိုတော့ ပုံမှနျ ဒီလိုမြိုး နှိပျစကျတာတှအေပွငျကို အုပျစုဖှဲ့ပွီးတော့မှ လိငျပိုငျးဆိုငျရာ ဆိုးဆိုးဝါးဝါး ညှငျးပနျးနှိပျစကျတာတှေ အမြားကွီးပဲ ရှိတယျ။
ဒါ့အပွငျ ၂၀၂၁ခုနှဈ မတျလ ကနေ အောကျတိုဘာလအထိ ထိနျးသိမျးခံခဲ့ရတဲ့ ကာလတလြောကျ ရငျဆိုငျခဲ့ရတဲ့ ထောငျတှငျး တရားစီရငျတဲ့ အခွအေနကေိုလညျး သူက အခုလိုပွောပါတယျ။
“ရုံးထုတျလညျး ရှေ့နတှေနေဲ့လညျး မတှေ့ရတော့ဘူး။ တရားသူကွီးတှနေဲ့ဆိုတာကလညျး ဖုံးထဲမှာပဲ ဖုံးလေးတလုံးထောငျပေးထားတယျ။ ဒါမှမဟုတျလညျး ကှနျပွူတာဖှင့ျပေးထားပွီးတော့မှ ဘယျသူမှနျးမသိတဲ့လူကနပွေီးတော့မှ ကိုယ့ျနာမညျခေါျတယျ။ အဖေ နာမညျထိုးပေးရတယျ။ ပွီးရငျ ဘယျနေ့ ရုံးခြိနျး ဘယျနေ့ပွနျခြိနျးပါတယျ ဆိုပွီးတော့ပဲ ခြိနျးတာပေါ့။”
လကျရှိ စဈကောငျစီလကျထကျ ထောငျတှငျး တရားစီရငျတဲ့အခွအေနဟော အရငျ စဈအစိုးရလကျထကျက နိုငျငံရေးလှုပျရှားမှုတှနေဲ့ ပတျသကျလို့ စီရငျခကြျ ခမြှတျတဲ့ ပုံစံနဲ့ ဘယျလိုကှာခွားခကြျတှရှေိနပေါသလဲ။ ပွညျတှငျးက လူ့အခှင့ျအရေးဆိုငျရာအမှုတှကေို လိုကျပါဆောငျရှကျပေးနသေူ ရှေ့နတေဦးက အခုလို သူ့အမွငျကို ဗှီအိုအကေို ပွောပါတယျ။
“ဘယျလိုကှာလဲဆိုတော့ အခု ၂၀၂၁ ကတော့ ပိုပွီးတော့ တငျးကွပျတာပေါ့။ ၂၀၂၁ မှာ ဖွဈတဲ့ကိစ်စကတြော့ ရနျကုနျတိုငျးတတိုငျးလုံး က နိုငျငံရေးနဲ့ပတျသကျတဲ့အမှုတှအေားလုံးကို အငျးစိနျထောငျထဲမှာပဲ စဈဆေးတာရှိတယျ။ အပွငျမှာ ရှားရှားပါးပါး တမှုစ၊ နှဈမှုစ အပွငျမှာလုပျတယျလို့တော့ သိရတယျ။ ကနြျတဲ့ဟာ အတောျမြားမြားကတော့ အငျးစိနျထောငျထဲမှာပဲ စဈတာပေါ့။”
တကျကွှလှုပျရှားတဲ့ အမြိုးသမီးတှကေို ဖမျးဆီးထိနျးသိမျးစဈဆေးတဲ့အခါမှာ လိငျပိုငျးဆိုငျရာ စောျကားမှုတှေ ရှိနတေယျဆိုတဲ့ စှပျစှဲပွောဆိုခကြျတှနေဲ့ ပတျသကျလို့ စဈကောငျစီ သတငျးပွနျကွားရေးအဖှဲ့ကို ဗှီအိုအကေ ဆကျသှယျမေးမွနျးခဲ့ပမေယ့ျ တုံ့ပွနျခကြျ မရခဲ့ပါဘူး။ ထိမျးသိမျးခံထားနရေတဲ့ နိုငျငံရေးအကဉြျးသား အမြား စုဟာ ပွငျပနဲ့အဆကျအသှယျမရတဲ့အပွငျ တရားရုံးတှမှောလညျး အမြားပွညျသူ စောင့ျကွည့ျခှင့ျမရကွပါဘူး။ ပွီးခဲ့တဲ့လပိုငျးအတှငျး အငျးစိနျထောငျအပါအဝငျ ထောငျတခြို့မှာနိုငျငံရေးအကဉြျးသားတှရေဲ့ ဆန်ဒပွမှုတှရှေိခဲ့ ပွီး ဆန်ဒပွသူတှကေို သကျဆိုငျရာထောငျအာဏာပိုငျတှကေ ညှငျးပမျးနှိပျစကျတာတှရှေိခဲ့တယျလို့ မိသားစုဝငျ တှကေပွောပါတယျ။ စဈကိုငျးတိုငျးကလေးမွို့ထောငျမှာဆိုရငျ ပဈခတျနှိမျနငျးလို့ လူသဆေုံးတဲ့အထိ ဖွဈခဲ့တာ ပါ။ ဒီဖွဈစဉျကိုတော့ ထောငျဆူပူမှုလုပျလာလို့ နှိမျနငျးရတာလို့ အာဏာပိုငျတှကေ ဖွရှေငျးထားပါတယျ။ ICRC နိုငျငံတကာကွကျခွနေီအသငျးအနနေဲ့ အရငျတုနျးကလို ထောငျတှထေဲ ဝငျရောကျပွီး စဈဆေးကွည့ျရှုတာ အကူအညီတှပေေးနိုငျတာလုပျဖို့ ကမျးလှမျးထားပမေယ့ျလညျး ဒီနေ့အထိ အကဉြျထောငျတှထေဲ ဝငျရောကျစဈဆေးခှင့ျမရသေးဘူးလို့ သိရပါတယျ။
=============
