(Zawgyi/Unicode)
မြန်မာနိုင်ငံမှာ လွန်ခဲ့တဲ့ ၁၀ နှစ်ကနဲ့ ယှဉ်ရင် HIV ကူးစက်ခံရနှုန်းက ၃၆ ရာခိုင်နှုန်းကျဆင်းလာကြောင်း မြန်မာ အစိုးရဘက်က ပြောဆိုပါတယ်။ မြန်မာနိုင်ငံတွင်း HIV/AIDS တိုက်ဖျက်ရေးမှာ လူထုကြား ခွဲခြားဆက်ဆံမှု၊ ရှက်ရွံ့မှု မရှိစေဘဲ ကုသ စောင့်ရှောက်မှု ခံယူနိုင်ရေး အတွက် ဆောင်ရွက်ဖို့ အမေရိကန် သံရုံး ယာယီ တာဝန်ခံကလည်း တိုက်တွန်းသွားပါတယ်။ မသိင်္ဂ ီထိုက် တင်ပြပေးမှာပါ။
ကမာ ္ဘ့ခုခံအားကျဆင်းမှု ကူးစက်ရောဂါ တိုက်ဖျက်ရေးနေ့ World AIDS Day ဒီဇင်ဘာလ ၁ ရက်နေ့မှာ ကျရောက်ပါတယ်။
မြန်မာလူထုကြား HIV ပိုး ကူးစက်ပြီး ရောဂါ ဖြစ်ပွားမှုနှုန်းဟာ ၀ ဒသမ ၅၈ ရာခိုင်နှုန်း၊ လူဦးရေ (၂၄၀,၀၀၀) လောက်ရှိကြောင်း AIDS Epidemic Model နဲ့ ခန့်မှန်းတွက်ချက်မှုကို ကိုးကားပြီး ကျန်းမာရေးနဲ့ အားကစား ပြည်ထောင်စု ဝန်ကြီး ဒေါက်တာ မြင့်ထွေးက မိန့်ခွန်းမှာ ပြောသွားပါတယ်။ ကုသမှုပေးနေတဲ့ အပိုင်းကိုလည်း ဝန်ကြီး ဒေါက်တာ မြင့်ထွေးက ရှင်းပြပါတယ်။
“ ဒီနှစ် ၂၀၂၀ မှာဆိုရင် ကျနော်တို့က လူပေါင်း ၁၉၇,၀၀၀ ကို ဆေးကုသပေးနိုင်ခဲ့ပါပြီ။ တော်တော်များ နေပြီ။ တသက်လုံး ပေးနေရမှာ ဆေးက။ ဒီရောဂါကို မဖြစ်အောင် လုပ်လေ ကျနော်တို့ရဲ့ စီးပွားရေး အရ ဘတ်ဂျက် အရ တော်တော် တွက်ခြေကိုက်ပါတယ်။ ”
နေပြည်တော်မှာ ကျင်းပတဲ့ World AIDS Day အခမ်းအနား မိန့်ခွန်းမှာ ဝန်ကြီး ဒေါက်တာ မြင့်ထွေး ထည့်သွင်း ပြောဆိုခဲ့တာ ဖြစ်ပါတယ်။ မြန်မာနိုင်ငံမှာ ၂၀၁၉ ခုနှစ် အတွင်း HIV ပိုး ကူးစက်ခံရသူ အသစ် ၉၉၀၀ ကျော် ရှိခဲ့ပြီး ဒီကူးစက်မှုနှုန်းဟာဆိုရင် ၂၀၁၀ နဲ့ နှိုင်းယှဉ်ရင် ၃၆ ရာခိုင်နှုန်း ကျဆင်းလာတယ်လို့ အစိုးရက ဖော်ပြပါတယ်။ မြန်မာနိုင်ငံတွင်း HIV/AIDS တိုက်ဖျက်ရေးမှာ အခက်အခဲရှိနေတဲ့ အချက်ကိုလည်း ဝန်ကြီး ဒေါက်တာ မြင့်ထွေးက မိန့်ခွန်းမှာ ပြောဆိုသွားပါတယ်။
“ ခက်ခဲဝေးလံတဲ့ တိုင်းရင်းသား လူမျိုး ငြိမ်းချမ်းရေး မရသေးတဲ့ မြေထဲမှာ မလုပ်နိုင်ပါဘူး။ အဲဒါကြောင့် ငြိမ်းချမ်းရေး ရရင် လုပ်ဖို့ ဆိုပြီး ကျနော်တို့က အားပြင်ထားပါတယ်။ ဘာလုပ်ရမယ်ဆိုတာ ကျနော်တို့ သိတယ်။ Security ကောင်းလို့ ရှိရင် ကျနော်တို့ လူတွေ အဲဒီမှာ သွားပြီးတော့ HIV ဖြစ်နေတဲ့သူတွေကို ကုသပေးဖို့ ဆေးစစ်ပေးဖို့ အစရှိသည်တွေကို လုပ်မယ်။ ”
HIV/AIDS တိုက်ဖျက်ရေး အတွက် မြန်မာ အစိုးရဘက်က တနှစ်ကို အမေရိကန် ဒေါ်လာ ၁၄ သန်းနဲ့ မက်သာဒုန်း ဆေးဖိုး အတွက် အမေရိကန် ဒေါ်လာ ၁ သန်း အသုံးပြုနေတယ်လို့လည်း ဝန်ကြီးက ပြောဆိုသွားတဲ့ အပြင် နိုင်ငံတကာ အဖွဲ့အစည်းတွေဘက်က ငွေကြေး နည်းပညာ ထောက်ပံ့မှုတွေလည်း တိုးပြီး ရရှိတဲ့ အကြောင်း တင်ပြသွားပါတယ်။
အမေရိကန် ပြည်ထောင်စုက Global Funds မှာ ရန်ပုံငွေ အများဆုံး ထည့်ဝင်တဲ့ အပြင်ကို နောက်ထပ် ထပ်ပြီး ၂၀၁၃ ခုနှစ်က စလို့ မြန်မာနိုင်ငံတွင်း HIV/AIDS တိုက်ဖျက်ရေး အတွက် ဒေါ်လာ သန်း ၇၀ ကျော် အသုံးပြုကြောင်း မြန်မာနိုင်ငံဆိုင်ရာ အမေရိကန် သံရုံး ယာယီ တာဝန်ခံ Gwen Cardno က အခမ်းအနားမှာ ပြောပါတယ်။ HIV စစ်ဆေးမှုနဲ့ စောင့်ရှောက်မှု၊ စောင့်ကြည့်မှု စနစ် ပိုမိုကောင်းမွန်ပြီး ကုသမှုပိုင်း တိုးတက်စေရေး ပံ့ပိုးပေးသလို ဒီထဲမှာဆိုရင် HIV ကူးစက်နိုင်ငံခြေ အန္တရာယ် လျှော့ချနိုင်တဲ့ ဆေးတွေ၊ ဆေးရုံ ဆေးခန်း မသွားနိုင်သူတွေ အတွက် ကိုယ်တိုင် စမ်းသပ်လို့ ရတာတွေလည်း ပါဝင်တယ်၊ ဒါပေမယ်လို့လည်း ဒီလို ဆန်းသစ်မှုတွေနဲ့ ဝန်ဆောင်မှု တချို့ မြန်မာနိုင်ငံတွင်းမှာ ပထမဆုံး အကြိမ် အဖြစ် ရရှိလာပေမယ်လို့လည်း လူတွေက အသရေ ညှှိုးနွမ်းမှုနဲ့ ခွဲခြားဆက်ဆံမှု၊ နောက် အဖမ်းခံရမယ့် အရေး စိုးရိမ်မှုတွေကြောင့် ဒီ ဝန်ဆောင်မှုတွေကို မသုံးချင်သလို ဖြစ်နေတယ်လို့ အမေရိကန် သံရုံး ယာယီ တာဝန်ခံက ထောက်ပြ ပြောဆိုပါတယ်။
“ အသရေပျက်စေမှုတွေ လျှော့ချနိုင်ဖို့နဲ့ ဝန်ဆောင်မှုတွေ ပိုပြီး ရရှိစေဖို့ အတွက် မြန်မာနိုင်ငံတွင်းက ခေါင်းဆောင်တွေနဲ့ လူမှုအသိုင်းအဝိုင်းတွေ အတူပူးပေါင်း ဆောင်ရွက်ဖို့ တိုက်တွန်းလိုပါတယ်။ ဒီထဲမှာဆိုရင် လက်ရှိ ဥပဒေတွေမှာ ပြင်ဆင်ရတာမျိုးလည်း ပါဝင်နိုင်ပါတယ်။ လူတချို့ အတွက် HIV ကူးစက်မှု အန္တရာယ် ပိုများသွားစေနိုင်တဲ့ ရာဇဝတ် ပြစ်မှုအဖြစ် သတ်မှတ်တာမျိုးတွေ၊ နောက် ကုသမှု စတင် ခံယူနိုင်ရေးကို နှောင့်နှေးစေမယ့် လက်ရှိ မူဝါဒတွေကိုလည်း ပြောင်းလဲဖို့တွေ ပါဝင်နိုင်ပါတယ်။ ”
မြန်မာ လူထုရဲ့ ရည်မှန်းချက် ဖြစ်တဲ့ ငြိမ်းချမ်း ကြွယ်ဝတဲ့ ဒီမိုကရေစီ အတွက် လူထု ကျန်းမာရေးကလည်း အရေးကြီးတယ်လို့လည်း အမေရိကန် သံရုံး ယာယီ တာဝန်ခံ မစ္စ Cardno က ပြောပါတယ်။ ဒီဇင်ဘာလ ၁ ရက်နေ့ နေပြည်တော်က အခမ်းအနားကို လူကိုယ်တိုင် တက်ရောက်သူတွေ ရှိသလို ကုလသမဂ္ဂ အပါအဝင် နိုင်ငံတကာ ကိုယ်စားလှယ်တွေကတော့ အွန်လိုင်းကနေ ပါဝင် ဆွေးနွေးခဲ့ကြပါတယ်။
.........
မွနျမာမှာ HIV ကူးစကျသူအရအေတှကျ ကဆြငျးလာကွောငျး အစိုးရပွော
(Unicode)
မွနျမာနိုငျငံမှာ လှနျခဲ့တဲ့ ၁၀ နှဈကနဲ့ ယှဉျရငျ HIV ကူးစကျခံရနှုနျးက ၃၆ ရာခိုငျနှုနျးကဆြငျးလာကွောငျး မွနျမာ အစိုးရဘကျက ပွောဆိုပါတယျ။ မွနျမာနိုငျငံတှငျး HIV/AIDS တိုကျဖကြျရေးမှာ လူထုကွား ခှဲခွားဆကျဆံမှု၊ ရှကျရှံ့မှု မရှိစဘေဲ ကုသ စောင့ျရှောကျမှု ခံယူနိုငျရေး အတှကျ ဆောငျရှကျဖို့ အမရေိကနျ သံရုံး ယာယီ တာဝနျခံကလညျး တိုကျတှနျးသှားပါတယျ။ မသိငျ်ဂ ီထိုကျ တငျပွပေးမှာပါ။
ကမာ ်ဘ့ခုခံအားကဆြငျးမှု ကူးစကျရောဂါ တိုကျဖကြျရေးနေ့ World AIDS Day ဒီဇငျဘာလ ၁ ရကျနေ့မှာ ကရြောကျပါတယျ။
မွနျမာလူထုကွား HIV ပိုး ကူးစကျပွီး ရောဂါ ဖွဈပှားမှုနှုနျးဟာ ၀ ဒသမ ၅၈ ရာခိုငျနှုနျး၊ လူဦးရေ (၂၄၀,၀၀၀) လောကျရှိကွောငျး AIDS Epidemic Model နဲ့ ခန့ျမှနျးတှကျခကြျမှုကို ကိုးကားပွီး ကနြျးမာရေးနဲ့ အားကစား ပွညျထောငျစု ဝနျကွီး ဒေါကျတာ မွင့ျထှေးက မိန့ျခှနျးမှာ ပွောသှားပါတယျ။ ကုသမှုပေးနတေဲ့ အပိုငျးကိုလညျး ဝနျကွီး ဒေါကျတာ မွင့ျထှေးက ရှငျးပွပါတယျ။
“ ဒီနှဈ ၂၀၂၀ မှာဆိုရငျ ကနြောျတို့က လူပေါငျး ၁၉၇,၀၀၀ ကို ဆေးကုသပေးနိုငျခဲ့ပါပွီ။ တောျတောျမြား နပွေီ။ တသကျလုံး ပေးနရေမှာ ဆေးက။ ဒီရောဂါကို မဖွဈအောငျ လုပျလေ ကနြောျတို့ရဲ့ စီးပှားရေး အရ ဘတျဂကြျ အရ တောျတောျ တှကျခွကေိုကျပါတယျ။ ”
နပွေညျတောျမှာ ကငြျးပတဲ့ World AIDS Day အခမျးအနား မိန့ျခှနျးမှာ ဝနျကွီး ဒေါကျတာ မွင့ျထှေး ထည့ျသှငျး ပွောဆိုခဲ့တာ ဖွဈပါတယျ။ မွနျမာနိုငျငံမှာ ၂၀၁၉ ခုနှဈ အတှငျး HIV ပိုး ကူးစကျခံရသူ အသဈ ၉၉၀၀ ကြောျ ရှိခဲ့ပွီး ဒီကူးစကျမှုနှုနျးဟာဆိုရငျ ၂၀၁၀ နဲ့ နှိုငျးယှဉျရငျ ၃၆ ရာခိုငျနှုနျး ကဆြငျးလာတယျလို့ အစိုးရက ဖောျပွပါတယျ။ မွနျမာနိုငျငံတှငျး HIV/AIDS တိုကျဖကြျရေးမှာ အခကျအခဲရှိနတေဲ့ အခကြျကိုလညျး ဝနျကွီး ဒေါကျတာ မွင့ျထှေးက မိန့ျခှနျးမှာ ပွောဆိုသှားပါတယျ။
“ ခကျခဲဝေးလံတဲ့ တိုငျးရငျးသား လူမြိုး ငွိမျးခမြျးရေး မရသေးတဲ့ မွထေဲမှာ မလုပျနိုငျပါဘူး။ အဲဒါကွောင့ျ ငွိမျးခမြျးရေး ရရငျ လုပျဖို့ ဆိုပွီး ကနြောျတို့က အားပွငျထားပါတယျ။ ဘာလုပျရမယျဆိုတာ ကနြောျတို့ သိတယျ။ Security ကောငျးလို့ ရှိရငျ ကနြောျတို့ လူတှေ အဲဒီမှာ သှားပွီးတော့ HIV ဖွဈနတေဲ့သူတှကေို ကုသပေးဖို့ ဆေးစဈပေးဖို့ အစရှိသညျတှကေို လုပျမယျ။ ”
HIV/AIDS တိုကျဖကြျရေး အတှကျ မွနျမာ အစိုးရဘကျက တနှဈကို အမရေိကနျ ဒေါျလာ ၁၄ သနျးနဲ့ မကျသာဒုနျး ဆေးဖိုး အတှကျ အမရေိကနျ ဒေါျလာ ၁ သနျး အသုံးပွုနတေယျလို့လညျး ဝနျကွီးက ပွောဆိုသှားတဲ့ အပွငျ နိုငျငံတကာ အဖှဲ့အစညျးတှဘေကျက ငှကွေေး နညျးပညာ ထောကျပံ့မှုတှလေညျး တိုးပွီး ရရှိတဲ့ အကွောငျး တငျပွသှားပါတယျ။
အမရေိကနျ ပွညျထောငျစုက Global Funds မှာ ရနျပုံငှေ အမြားဆုံး ထည့ျဝငျတဲ့ အပွငျကို နောကျထပျ ထပျပွီး ၂၀၁၃ ခုနှဈက စလို့ မွနျမာနိုငျငံတှငျး HIV/AIDS တိုကျဖကြျရေး အတှကျ ဒေါျလာ သနျး ၇၀ ကြောျ အသုံးပွုကွောငျး မွနျမာနိုငျငံဆိုငျရာ အမရေိကနျ သံရုံး ယာယီ တာဝနျခံ Gwen Cardno က အခမျးအနားမှာ ပွောပါတယျ။ HIV စဈဆေးမှုနဲ့ စောင့ျရှောကျမှု၊ စောင့ျကွည့ျမှု စနဈ ပိုမိုကောငျးမှနျပွီး ကုသမှုပိုငျး တိုးတကျစရေေး ပံ့ပိုးပေးသလို ဒီထဲမှာဆိုရငျ HIV ကူးစကျနိုငျငံခွေ အန်တရာယျ လြှော့ခနြိုငျတဲ့ ဆေးတှေ၊ ဆေးရုံ ဆေးခနျး မသှားနိုငျသူတှေ အတှကျ ကိုယျတိုငျ စမျးသပျလို့ ရတာတှလေညျး ပါဝငျတယျ၊ ဒါပမေယျလို့လညျး ဒီလို ဆနျးသဈမှုတှနေဲ့ ဝနျဆောငျမှု တခြို့ မွနျမာနိုငျငံတှငျးမှာ ပထမဆုံး အကွိမျ အဖွဈ ရရှိလာပမေယျလို့လညျး လူတှကေ အသရေ ညှှိုးနှမျးမှုနဲ့ ခှဲခွားဆကျဆံမှု၊ နောကျ အဖမျးခံရမယ့ျ အရေး စိုးရိမျမှုတှကွေောင့ျ ဒီ ဝနျဆောငျမှုတှကေို မသုံးခငြျသလို ဖွဈနတေယျလို့ အမရေိကနျ သံရုံး ယာယီ တာဝနျခံက ထောကျပွ ပွောဆိုပါတယျ။
“ အသရပေကြျစမှေုတှေ လြှော့ခနြိုငျဖို့နဲ့ ဝနျဆောငျမှုတှေ ပိုပွီး ရရှိစဖေို့ အတှကျ မွနျမာနိုငျငံတှငျးက ခေါငျးဆောငျတှနေဲ့ လူမှုအသိုငျးအဝိုငျးတှေ အတူပူးပေါငျး ဆောငျရှကျဖို့ တိုကျတှနျးလိုပါတယျ။ ဒီထဲမှာဆိုရငျ လကျရှိ ဥပဒတှေမှော ပွငျဆငျရတာမြိုးလညျး ပါဝငျနိုငျပါတယျ။ လူတခြို့ အတှကျ HIV ကူးစကျမှု အန်တရာယျ ပိုမြားသှားစနေိုငျတဲ့ ရာဇဝတျ ပွဈမှုအဖွဈ သတျမှတျတာမြိုးတှေ၊ နောကျ ကုသမှု စတငျ ခံယူနိုငျရေးကို နှောင့ျနှေးစမေယ့ျ လကျရှိ မူဝါဒတှကေိုလညျး ပွောငျးလဲဖို့တှေ ပါဝငျနိုငျပါတယျ။ ”
မွနျမာ လူထုရဲ့ ရညျမှနျးခကြျ ဖွဈတဲ့ ငွိမျးခမြျး ကွှယျဝတဲ့ ဒီမိုကရစေီ အတှကျ လူထု ကနြျးမာရေးကလညျး အရေးကွီးတယျလို့လညျး အမရေိကနျ သံရုံး ယာယီ တာဝနျခံ မစ်စ Cardno က ပွောပါတယျ။ ဒီဇငျဘာလ ၁ ရကျနေ့ နပွေညျတောျက အခမျးအနားကို လူကိုယျတိုငျ တကျရောကျသူတှေ ရှိသလို ကုလသမဂ်ဂ အပါအဝငျ နိုငျငံတကာ ကိုယျစားလှယျတှကေတော့ အှနျလိုငျးကနေ ပါဝငျ ဆှေးနှေးခဲ့ကွပါတယျ။
