(Zawgyi/Unicode)
ရာသီဥတု ဖောက်ပြန်မှုဒဏ် ခံရနိုင်တဲ့ နိုင်ငံအဖြစ် ကျွမ်းကျင်သူတွေ သတိပေးထားတဲ့ မြန်မာနိုင်ငံမှာ အခုကိုပဲ ပတ်ဝန်းကျင် ပျက်စီးမှုဒဏ် ခံနေကြရပါပြီ။ ပဲခူးတိုင်း တံတားဦးကျေးရွာမှာ ဆိုရင်လည်း ရေတိုက်စားမှုကြောင့် ဒေသခံတွေရဲ့ လူမှုဘဝမှာ သာမက နောင်မျိုးဆက်တွေ အနာဂတ်ကို ထိခိုက်မယ့် အန္တရာယ်နဲ့ ကြုံနေရတာပါ။ ဒီအကြောင်း Reuters သတင်းဆောင်းပါးကိုတော့ ကိုအောင်လွင်ဦးက ပြောပြပေးမှာ ဖြစ်ပါတယ်။
စစ်တောင်းမြစ်ကမ်းဘေးမှာရှိတဲ့ တံတားဦးရွာဟာ မကြာသေးခင်နှစ်တွေကစလို့ ရေတိုက်စားမှုနဲ့ ကြုံနေရတဲ့အတွက် ဒေသခံတွေ အခက်ကြုံနေရတာပါ။ တချိန်က ရွာလည်မှာရှိခဲ့တဲ့ စာသင်ကျောင်းဟာ ဆိုရင်လည်း ကမ်းပါးပြိုတဲ့အထဲ ပါသွားတဲ့အတွက် အခုအခါ ကလေးတွေဟာ နာရီနဲ့ချီပြီး တခြားမှာ ကျောင်းသွားတက်နေရတဲ့အကြောင်း ဒေသခံ ကျောင်းဆရာ ဦးမျိုးမင်းသိန်း ကပြောပြပါတယ်။
“အခု နောက်မှာတွေ့နေရတဲ့ ပြိုကျနေတဲ့ အုတ်နံရံက ကျနော်တို့ စာသင်ကျောင်းကြီး ပြိုကျ ပျက်စီးခဲ့တယ်။ အခု ၂၀၁၉ ခုနှစ်မှာ ပြိုကျ ပျက်စီးခဲ့တာပါ။ စစ်တောင်းမြစ်ရေ တိုက်စားမှုကြောင့် ပြိုကျ ခဲ့တဲ့ စာသင်ကျောင်းကြီးပေါ့နော် ။ ဒါက စာသင်ကျောင်း အုတ်မြစ်တွေ။”
ရေတိုက်စားမှုကြောင့် အိုးအိမ်အဆောက်အဦးတွေ၊ လုပ်ငန်းတွေ ဆုံးရှုံးခဲ့ရသူတွေထဲမှာတော့ ရွာလူကြီး ဦးမြင့်ကြည်လည်း အပါအဝင် ဖြစ်ပါတယ်။
“စီးပွားရေးက တော်တော်လေးကောင်းခဲ့တယ် ဒီနေရာတဝိုက်မှာ ဆိုရင် ကျနေ်ာ့စက် က အရဆုံးပေ့ါ။ စက်လည်း လည်ရတယ် ဆန်လည်းကောင်းတယ်။ အဲဒါတွေက အကုန်လုံး ပင်လယ်လာတဲ့အခါကျတော့ နေလို့မရဘူး ရောင်းပစ်လိုက်ရတယ်။”
ရေတိုက်စားမှု အန္တရာယ်ကြောင့် တံတားဦးရွာသားတွေ အခုအခါ ကမ်းနဲ့ အလှမ်းဝေးတဲ့ နေရာကို ရွှေ့ပြောင်းခဲ့ရတာပါ။ နေရာသစ်မှာ အသက် ၄ နှစ်ကနေ ၁၄ နှစ်ကြား ကျောင်းသား ၂၆ ယောက်ကို ယာယီကျောင်းဖွင့်ပြီး အခြေခံဘာသာရပ်တွေကို သင်ကြားပေးနေတဲ့ ကျောင်းဆရာ ဦးမျိုးမင်းသိန်း ကတော့ ပတ်ဝန်းကျင် ပျက်စီးမှုကြောင့် ကလေးတွေ အနာဂတ်ကိုပါ ထိခိုက်မှာ စိုးရိမ်တယ်လို့ ပြောပါတယ်။
“သဘာဝဘေးအန္တရာယ်ကြောင့် အဆောက်အအုံတွေကို ဖျက်ဆီးလိုက်တာ မကပဲနဲ့ ကလေးတွေရဲ့ အိမ်မက်တွေ သူတို့ ရည်မှန်းချက်တွေကို ဖျက်ဆီးရာ ရောက်သွားတယ်ပေါ့။ အဲဒါကြောင့်မို့ နောက်နောင် ကျနော်တို့ စစ်တောင်းမြစ် ကမ်းက ဒေသလေးတွေကို အဲလို သဘာဝဘေးအန္တရာယ်ထပ်မကျရအောင် ဌာနဆိုင်ရာများအနေနဲ့ ပြန်လည်လုပ်ဆောင်ပေးဖို့ ကျနော် ဆရာတယောက်အနေနဲ့ မျှော်လင့်မိတယ်ပေါ့နော်။”
လယ်ယာစိုက်ပျိုးရေးကို အဓိကလုပ်ကိုင်ကြတဲ့ ဒေသမှာ ပင်လယ်ရေငံ ဝင်တဲ့အတွက် မိရိုးဖလာလုပ်ငန်းတွေအစား ငါးမွေးမြူရေး အပါအဝင် တခြားလုပ်ငန်းတွေ ပြောင်းလုပ်လာကြရပေမဲ့ အရင်လောက်တော့ အဆင်မပြေကြပါဘူး။ ရွာလူကြီး ဦးမြင့်ကြည်ကတော့ ထိခိုက်ဆုံးရှုံးမှုတွေ ကြုံခဲ့ရတဲ့ တံတားဦးရွာသားတွေ ကိုယ့်ခြေထောက်ပေါ် ကိုယ်ရပ်နိုင်ဖို့ မျှော်လင့်နေတယ်လို့ ဆိုပါတယ်။
“ကျနော်ရွာမျှော်လင့်ချက်ပေါ့နော် ရွာသူရွာသားတွေလည်းနေနိုင်အောင် ကျနော်တို့ ကြိုးစားနေတယ်။ နောက်ပြီးတော့ သူတို့စားဝတ်နေရေးပြေလည်အောင် ဘယ်လိုဖန်တီးရမလဲဆိုတာ ကျနော်တို့ စဉ်းစား တိုင်ပင်နေကြတယ်။ ကျောင်းသားတွေရဲ့ ပညာရေး အဲဒါတွေကိုလည်း ကျနော်တို့ ကောင်းကောင်းမွန်မွန် ဖြစ်လာအောင် တိုးတက်လာအောင် ကျနော်တို့ ညှိနှိုင်းတိုင်ပင်နေကြတယ်။”
ဒေသခံတွေကို အကူအညီပေးနေတဲ့ ဆွစ်ဇာလန်နိုင်ငံ အခြေစိုက် မုတ္တမပင်လယ်ကွေ့ စီမံကိန်းကတော့ ရေတိုက်စားမှုကြောင့် လွန်ခဲ့တဲ့ ၄ နှစ်အတွင်း ပျက်စီးခဲ့ရတဲ့ ကျေးရွာပေါင်း ၁၀ ရွာလောက်ရှိတယ်လို့ ပြောပါတယ်။ ရေတိုက်စားမှုဟာ သဘာဝဖြစ်စဉ်တခု ဆိုပေမဲ့လည်း ပင်လယ်ရေ မြင့်တက်မှု၊ ရာသီဥတုတွေ ဖောက်ပြန်မှုတွေကြောင့် အခြေအနေတွေ ပိုဆိုးလာနေတာကြောင့် ရှေ့လာမယ့် နှစ်တွေအတွင်း ကမ်းရိုးတန်းဒေသက လူပေါင်း ၆ သောင်းကျော်ကို ထိခိုက်နိုင်တယ်လို့လည်း ကျွမ်းကျင်သူတွေ ခန့်မှန်းထားကြတာပါ။
ပြင်းထန်တဲ့ ရာသီဥတုဒဏ်ခံရနိုင်တဲ့ ဒေသတွေမှာ နေထိုင်သူ အများစုအပါအဝင် မြန်မာနိုင်ငံဟာ ရာသီဥတု ဖောက်ပြန်မှုဒဏ် ခံရနိုင်တဲ့ နိုင်ငံတနိုင်ငံ အဖြစ်နဲ့လည်း ပတ်ဝန်းကျင်အရေး ကျွမ်းကျင်သူတွေ သတိပေးထားပါတယ်။
................
မွနျမာနှင့ျ ဥတုရာသီပွောငျးလဲမှု အန်တရာယျ
(Unicode)
ရာသီဥတု ဖောကျပွနျမှုဒဏျ ခံရနိုငျတဲ့ နိုငျငံအဖွဈ ကြှမျးကငြျသူတှေ သတိပေးထားတဲ့ မွနျမာနိုငျငံမှာ အခုကိုပဲ ပတျဝနျးကငြျ ပကြျစီးမှုဒဏျ ခံနကွေရပါပွီ။ ပဲခူးတိုငျး တံတားဦးကြေးရှာမှာ ဆိုရငျလညျး ရတေိုကျစားမှုကွောင့ျ ဒသေခံတှရေဲ့ လူမှုဘဝမှာ သာမက နောငျမြိုးဆကျတှေ အနာဂတျကို ထိခိုကျမယ့ျ အန်တရာယျနဲ့ ကွုံနရေတာပါ။ ဒီအကွောငျး Reuters သတငျးဆောငျးပါးကိုတော့ ကိုအောငျလှငျဦးက ပွောပွပေးမှာ ဖွဈပါတယျ။
စဈတောငျးမွဈကမျးဘေးမှာရှိတဲ့ တံတားဦးရှာဟာ မကွာသေးခငျနှဈတှကေစလို့ ရတေိုကျစားမှုနဲ့ ကွုံနရေတဲ့အတှကျ ဒသေခံတှေ အခကျကွုံနရေတာပါ။ တခြိနျက ရှာလညျမှာရှိခဲ့တဲ့ စာသငျကြောငျးဟာ ဆိုရငျလညျး ကမျးပါးပွိုတဲ့အထဲ ပါသှားတဲ့အတှကျ အခုအခါ ကလေးတှဟော နာရီနဲ့ခြီပွီး တခွားမှာ ကြောငျးသှားတကျနရေတဲ့အကွောငျး ဒသေခံ ကြောငျးဆရာ ဦးမြိုးမငျးသိနျး ကပွောပွပါတယျ။
“အခု နောကျမှာတှေ့နရေတဲ့ ပွိုကနြတေဲ့ အုတျနံရံက ကနြောျတို့ စာသငျကြောငျးကွီး ပွိုကြ ပကြျစီးခဲ့တယျ။ အခု ၂၀၁၉ ခုနှဈမှာ ပွိုကြ ပကြျစီးခဲ့တာပါ။ စဈတောငျးမွဈရေ တိုကျစားမှုကွောင့ျ ပွိုကြ ခဲ့တဲ့ စာသငျကြောငျးကွီးပေါ့နောျ ။ ဒါက စာသငျကြောငျး အုတျမွဈတှေ။”
ရတေိုကျစားမှုကွောင့ျ အိုးအိမျအဆောကျအဦးတှေ၊ လုပျငနျးတှေ ဆုံးရှုံးခဲ့ရသူတှထေဲမှာတော့ ရှာလူကွီး ဦးမွင့ျကွညျလညျး အပါအဝငျ ဖွဈပါတယျ။
“စီးပှားရေးက တောျတောျလေးကောငျးခဲ့တယျ ဒီနရောတဝိုကျမှာ ဆိုရငျ ကနြေျာ့စကျ က အရဆုံးပေ့ါ။ စကျလညျး လညျရတယျ ဆနျလညျးကောငျးတယျ။ အဲဒါတှကေ အကုနျလုံး ပငျလယျလာတဲ့အခါကတြော့ နလေို့မရဘူး ရောငျးပဈလိုကျရတယျ။”
ရတေိုကျစားမှု အန်တရာယျကွောင့ျ တံတားဦးရှာသားတှေ အခုအခါ ကမျးနဲ့ အလှမျးဝေးတဲ့ နရောကို ရှှေ့ပွောငျးခဲ့ရတာပါ။ နရောသဈမှာ အသကျ ၄ နှဈကနေ ၁၄ နှဈကွား ကြောငျးသား ၂၆ ယောကျကို ယာယီကြောငျးဖှင့ျပွီး အခွခေံဘာသာရပျတှကေို သငျကွားပေးနတေဲ့ ကြောငျးဆရာ ဦးမြိုးမငျးသိနျး ကတော့ ပတျဝနျးကငြျ ပကြျစီးမှုကွောင့ျ ကလေးတှေ အနာဂတျကိုပါ ထိခိုကျမှာ စိုးရိမျတယျလို့ ပွောပါတယျ။
“သဘာဝဘေးအန်တရာယျကွောင့ျ အဆောကျအအုံတှကေို ဖကြျဆီးလိုကျတာ မကပဲနဲ့ ကလေးတှရေဲ့ အိမျမကျတှေ သူတို့ ရညျမှနျးခကြျတှကေို ဖကြျဆီးရာ ရောကျသှားတယျပေါ့။ အဲဒါကွောင့ျမို့ နောကျနောငျ ကနြောျတို့ စဈတောငျးမွဈ ကမျးက ဒသေလေးတှကေို အဲလို သဘာဝဘေးအန်တရာယျထပျမကရြအောငျ ဌာနဆိုငျရာမြားအနနေဲ့ ပွနျလညျလုပျဆောငျပေးဖို့ ကနြောျ ဆရာတယောကျအနနေဲ့ မြှောျလင့ျမိတယျပေါ့နောျ။”
လယျယာစိုကျပြိုးရေးကို အဓိကလုပျကိုငျကွတဲ့ ဒသေမှာ ပငျလယျရငေံ ဝငျတဲ့အတှကျ မိရိုးဖလာလုပျငနျးတှအေစား ငါးမှေးမွူရေး အပါအဝငျ တခွားလုပျငနျးတှေ ပွောငျးလုပျလာကွရပမေဲ့ အရငျလောကျတော့ အဆငျမပွကွေပါဘူး။ ရှာလူကွီး ဦးမွင့ျကွညျကတော့ ထိခိုကျဆုံးရှုံးမှုတှေ ကွုံခဲ့ရတဲ့ တံတားဦးရှာသားတှေ ကိုယ့ျခွထေောကျပေါျ ကိုယျရပျနိုငျဖို့ မြှောျလင့ျနတေယျလို့ ဆိုပါတယျ။
“ကနြောျရှာမြှောျလင့ျခကြျပေါ့နောျ ရှာသူရှာသားတှလေညျးနနေိုငျအောငျ ကနြောျတို့ ကွိုးစားနတေယျ။ နောကျပွီးတော့ သူတို့စားဝတျနရေေးပွလေညျအောငျ ဘယျလိုဖနျတီးရမလဲဆိုတာ ကနြောျတို့ စဉျးစား တိုငျပငျနကွေတယျ။ ကြောငျးသားတှရေဲ့ ပညာရေး အဲဒါတှကေိုလညျး ကနြောျတို့ ကောငျးကောငျးမှနျမှနျ ဖွဈလာအောငျ တိုးတကျလာအောငျ ကနြောျတို့ ညှိနှိုငျးတိုငျပငျနကွေတယျ။”
ဒသေခံတှကေို အကူအညီပေးနတေဲ့ ဆှဈဇာလနျနိုငျငံ အခွစေိုကျ မုတ်တမပငျလယျကှေ့ စီမံကိနျးကတော့ ရတေိုကျစားမှုကွောင့ျ လှနျခဲ့တဲ့ ၄ နှဈအတှငျး ပကြျစီးခဲ့ရတဲ့ ကြေးရှာပေါငျး ၁၀ ရှာလောကျရှိတယျလို့ ပွောပါတယျ။ ရတေိုကျစားမှုဟာ သဘာဝဖွဈစဉျတခု ဆိုပမေဲ့လညျး ပငျလယျရေ မွင့ျတကျမှု၊ ရာသီဥတုတှေ ဖောကျပွနျမှုတှကွေောင့ျ အခွအေနတှေေ ပိုဆိုးလာနတောကွောင့ျ ရှေ့လာမယ့ျ နှဈတှအေတှငျး ကမျးရိုးတနျးဒသေက လူပေါငျး ၆ သောငျးကြောျကို ထိခိုကျနိုငျတယျလို့လညျး ကြှမျးကငြျသူတှေ ခန့ျမှနျးထားကွတာပါ။ ပွငျးထနျတဲ့ ရာသီဥတုဒဏျခံရနိုငျတဲ့ ဒသေတှမှော နထေိုငျသူ အမြားစုအပါအဝငျ မွနျမာနိုငျငံဟာ ရာသီဥတု ဖောကျပွနျမှုဒဏျ ခံရနိုငျတဲ့ နိုငျငံတနိုငျငံ အဖွဈနဲ့လညျး ပတျဝနျးကငြျအရေး ကြှမျးကငြျသူတှေ သတိပေးထားပါတယျ။
